TS Iso Standartlarinin Yansanayi̇ İşletmesi̇nde Uygulama El Ki̇tabi - (2 - ) - 1

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II
S.A.AYDIN
NDEKS
NDEKS RN GEREKLETRME YAPILABLRLK SREC TASARIM VE GELTRME PROJE YNETM TASARIM GRDLER FmeA KALTE PLANI PK LM SSTEMLER ANALZ MHENDSLK ONAYI QS 9000 PAPP APQP SREC SATINALMA PROSES GRD RN KALTES RETM HZMETLERN SALANMASI RETM PLANLAMA VE KONTROL STOK KONTROLL RETM RETMN LLMES ZLEME VE LM CHAZLARI KALBRASYON VE DORULAMA
1 2 13 16 25 29 33 39 43 53 70 74 75 83 90 105 113 120 126 132 141 145 145
Sait Ali AYDIN
Sayfa 1
TS EN ISO 9001-2008 KALTE YNETM SSTEMLER - ARTLAR 7 rn gerekletirme 7.1 rn gerekletirmenin plnlanmas Kurulu, rnn gerekletirilmesi iin gerekli prosesleri plnlamal ve oluturmaldr. rn gerekletirme plnlamas, kalite ynetim sisteminin dier proseslerinin artlar ile tutarl olmaldr ( bkz. Madde 4.1 ). rn gerekletirme plnlamasnda, kurulu uygulanabildii lde aadakileri belirlemelidir: a) rnle ilgili kalite hedefleri ve rn artlar, b) Prosesler ve dokmanlarn oluturulmas ve rne zg kaynaklarn salanmas ihtiyac, c) rne zg olarak gereken dorulama, geerli klma, izleme, lme, muayene ve deney faaliyetleri ile rnn kabul kriterleri, d) Gerekletirme proseslerinin ve bunlarn sonucunda oluan rnn, artlar karladna dair kantlar salamak iin gereken kaytlar (bkz. Madde 4.2.4). Bu plnlamann kts, kuruluun alma metoduna elverili bir formatta olmaldr. Not 1 - Kalite ynetim sisteminin proseslerini ( rn gerekletirme proseslerini de ieren) ve belirli bir rne, projeye veya szlemeye uygulanacak kaynaklar belirten bir dokman, kalite pln olarak adlandrlabilir. Not 2 - Kurulu, Madde 7.3 te verilen artlar, rn gerekletirme proseslerinin oluturulmasnda da uygulayabilir. 7.2 Mteri ile ilikili prosesler 7.2.1 rne ilikin artlarn belirlenmesi Kurulu; a) Teslim ve teslim sonras faaliyetlere ait artlar dahil mteri tarafndan belirtilmi olan artlar, b) Mteri tarafndan beyan edilmeyen ancak eer biliniyorsa, belirtilen veya amalanan kullanm iin gerekli olan artlar, c) rne uygulanabilir birincil ve ikincil mevzuat artlarn, d) Kendisinin gerekli olduunu ngrd ilave artlar, belirlemelidir. Not Teslim sonras faaliyetler rnein; garanti artlar erevesinde sunulan faaliyetleri, bakm hizmeti gibi szleme ykmllklerini ve geri kazanm veya nihai olarak kullanm dna karma gibi destek hizmetlerini ierir. 7.2.2 rne ilikin artlarn gzden geirilmesi Kurulu rne ilikin artlar gzden geirmelidir. Bu gzden geirme kuruluun, mteriye rn salamay taahht etmesinden nce (rnein; tekliflerin verilmesi, szlemelerin veya siparilerin kabul, szleme veya siparilerdeki deiikliklerin kabul) yaplmal ve Sayfa 2 Sait Ali AYDIN
a) rn artlarnn tanmlanm olduunu, b) nceden ifade edilenlerden farkl olan szleme veya sipari artlarnn zme kavuturulduunu, c) Kuruluun tanmlanm artlar karlama yeterliliine sahip olduunu Gvence altna almaldr.
Gzden geirmeye ve bu gzden geirmeden kaynaklanan faaliyetlerin sonularna ait kaytlar muhafaza edilmelidir (bkz. Madde 4.2.4). Mteri, artlar dokman halinde beyan etmediinde mteri artlar, kabulden nce kurulu tarafndan teyit edilmelidir. rn artlar deitiinde kurulu, uygun dokmanlarn deitirilmi ve ilgili personelin deien artlardan haberdar edilmi olmasn salamaldr. Not - nternet ortamndaki satlar gibi baz durumlarda, her sipari iin resm bir gzden geirme pratik deildir. Gzden geirme bunun yerine, kataloglar veya tantm materyalleri gibi ilgili rn bilgilerini kapsayabilir. 7.2.3 Mteri ile iletiim Kurulu, mterileri ile aadaki konulardaki iletiim iin, etkin dzenlemeleri belirlemeli ve uygulamaldr: a) rn bilgisi, b) Deiiklikler dahil talepler, szlemeler veya sipariin gerekletirilmesi, c) Mteri ikayetleri dahil mteri geri beslemesi . TS EN ISO 9004 KALTE YNETM SSTEMLER PERFORMANS YLETRMELER N KLAVUZ 7 - RN GEREKLETRME 7.1 - GENEL KILAVUZ 7.1.1 - GR st ynetim, kuruluun ilgili taraflarn tatmini yeteneine sahip olmas iin gerekletirme ve destek proseslerinin ve ilgili proses ann etkin ve verimli almasn salar. Gerekletirme prosesi kurulua katma deer getiren rnlerle sonulanrken, destek prosesleri de kurulu iin gereklidir ve dolayl olarak katma deer salar. Her proses, ilgili faaliyetlerin bir serisidir veya hem girdisi hem de kts olan bir faaliyettir. Ynetim, gerekli proses ktlarn tarif eder; etkin ve verimli baar iin gerekli girdileri ve faaliyetleri tanmlar. Proseslerin etkileimi, proses alarnda sonuland iin karmak olabilir. Kuruluun etkin ve verimli altrlmasn salamak iin, ynetim, bir prosesin ktsnn bir veya daha fazla baka prosesin girdisi olabileceini dikkate alr. 7.1.2 - DKKATE ALINACAK HUSUSLAR Prosesin bir faaliyetler serisi olarak temsil edilebileceinin anlalmas, ynetime, proses girdilerinin tarif edilmesinde yardmc olur. Girdiler tarif edildiinde, arzulanan ktlarn elde edilmesi iin proses bakmndan gerekli faaliyetler, hareketler ve kaynaklar tayin edilebilir. Proseslerin ve ktlarn dorulanmasndan ve geerli klnmasndan gelen sonular, performansn srekli iyiletirilmesi ve kuruluta mkemmelliin ykseltilmesini baarmak iin bir prosese girdi olarak ta dikkate alnr. Kuruluun proseslerinin srekli iyiletirilmesi, kalite ynetim sisteminin etkinliini ve verimi ile kuruluun performansn iyiletirir. Ek B proseslerin etkinliinin ve verimliliinin tanmlanmasna yardm etmek iin kullanlabilecek olan bir srekli iyiletirme iin proses ini Sait Ali AYDIN Sayfa 3
aklar. Prosesler, etkin ve verimli iletimi desteklemek amacyla gereken kapsam iin dokmante edilir. Proseslerle ilgili dokmantasyon aadakileri destekler: proseslerin belirli zelliklerinin tanmlanmas ve duyurulmas, proseslerin altrlmasnda eitim, takmlar ve alma gruplar iinde bilgi ve deneyimin paylalmas, proseslerin llmesi ve tetkiki, ve proseslerin analizi, gzden geirilmesi ve iyiletirilmesi.
Proseste alanlarn rol aadaki verilen hususlar iin deerlendirilir; alanlarn salk ve gvenliini salamak, gereken becerilerin var olmasn salamak, proseslerin koordinasyonunu desteklemek, proses analizinde alanlardan girdi salamak ve alanlardan gelen yenilikleri tevik etmek Kuruluun performansnn srekli iyiletirilmesi iin idaresi, faydal sonularn elde edilmesine ara olarak proseslerin etkinliinin ve verimliliinin iyiletirilmesi zerinde odaklanr. Artrlm faydalar, iyiletirilmi mteri tatmini, kaynaklarn iyiletirilmi kullanm, atklarn azaltlmas, proseslerin daha fazla etkinlii ve verimlilii ile elde edilen llebilir sonulara rnektir. 7.1.3 - PROSESLERN YNETM 7.1.3.1 GENEL Ynetim, mterilerin ve dier ilgili taraflarn artlarnn karlanmas ve rnlerin gerekletirilmesinde gereken prosesleri tanmlar. rn gerekletirmesini salamak iin, arzulanan ktlar, proses basamaklar, aklar, kontrol tedbirleri, eitim ihtiyalar, donanm, metotlar, bilgi, malzemeler ve dier kaynaklar kadar ilgili destek prosesleri de dikkate alnr. Prosesleri ynetmek iin, bir altrma pln aadakiler dahil olmak zere tarif edilir : girdi ve kt artlar (mesela, standardlar, artnameler ve kaynaklar) proseslerdeki faaliyetler, proseslerin ve rnlerin dorulanmas ve geerli klnmas, bamllk dahil prosesin analizi, riskin tanmlanmas, deerlendirilmesi ve azaltlmas, dzeltici ve nleyici faaliyetler, proses iyiletirme iin frsatlar ve faaliyetler, ve proseslerde ve rnlerde deiikliklerin kontrol. Destek proseslerinin rnekleri aadakileri ierir : bilgi ynetimi, alanlarn eitimi, parasal faaliyetler, alt yap ve servis bakm, Sayfa 4 Sait Ali AYDIN
endstriyel gvenlik/koruyucu donanm uygulamas ve pazarlama. 7.1.3.2 - PROSES GRDLER, IKTILARI VE YENDEN GZDEN GERME Proses yaklam, ktlarn dorulanmas ve geerli klnmas iin kullanlacak artlarn formle edilmesine temel oluturmak amacyla, proses girdilerinin tarif edilmesini ve kaydedilmesini salar. Girdiler, kuruluun iinden veya dndan olabilir. Belirsiz veya elien girdi artlarnn zm, etkilenen i ve d taraflar ile istiare yolu ile olabilir. Faaliyetlerden elde edilen ve henz tam olarak deerlendirilmemi olan girdi, ilave gzden geirme, dorulama ve geerli klma srelerinde deerlendirmeye tabi tutulur. Kurulu, proseslerindeki faaliyetleri kontrol etmek ve izlemek amacyla etkin ve verimli bir pln gelitirmek iin rnlerin ve proseslerin anlaml veya kritik zelliklerini tanmlar. Dikkate alnacak girdi hususlarna rnekler aadakileri ierir: alanlarn yeterlilii, dokmantasyon, donanm kapasitesi ve izleme, ve salk, gvenlik ve alma ortam. Kabul kriterleri dahil proses girdi artlarna gre dorulanm olan proses ktlar, mterilerin ve dier ilgili taraflarn ihtiyalarn ve beklentilerini dikkate alr. Dorulama amalar bakmndan, ktlar, girdi artlar ve kabul kriterlerine gre kayt edilir ve deerlendirilir. Bu deerlendirme, gerekli dzeltici faaliyetleri, nleyici faaliyetleri veya prosesin etkinlii ve verimindeki potansiyel iyiletirmeleri tanmlar. rnn dorulanmas, deikenlii tanmlamak iin proses iinde icra yaplabilir. Kuruluun ynetimi, prosesin, altrma pln ile tutarl olmasn salamak iin, proses performansn periyodik olarak gzden geirir. Bu gzden geirme iin balklara rnekler aadakileri ierir: prosesin gvenilirlii ve tekrar edilebilirlii, potansiyel uygunsuzluklarn tanmlanmas ve nlenmesi, tasarmn gelitirme girdilerinin ve ktlarn yeterlilii, girdilerin ve ktlarn plnlanan hedefler ile tutarll, iyiletirmeler iin potansiyel, ve zmlenmemi konular. Ynetim, rnlerin geerli klnmas ile mterilerin ve dier ilgili taraflarn ihtiyalarnn ve beklentilerinin karlandnn gsterilmesini salar. Geerli klma faaliyetleri, mteriler ve dier ilgili taraflarla ilgili gzden geirmeler kadar modelleme, simlasyon ve denemeleri de kapsar. Dikkate alnacak hususlar aadakileri ierir: kalite politikas ve hedefleri, donanmn kapasitesi veya nitelii, rn iin altrma artlar, rnn kullanm veya uygulamas, rnn mr evrimi, rnn evresel etkisi, ve malzemeler ve enerji dahil doal kaynaklarn kullanmnn etkisi. Prosesin geerli klnmas, prosesi etkileyen deiikliklere zamannda tepkiyi salamak amacyla uygun aralklarla Sait Ali AYDIN Sayfa 5
icra edilir. Aadaki durumlarda, proseslerin geerli klnmas iin ayr bir dikkat gsterilir: yksek deerler ve kritik rnlerin gvenlii iin, rndeki yetersizlik yalnzca kullanmda iken grlecei durumlarda, tekrar edilmeyen hallerde, ve rnn dorulanmasnn mmkn olmad durumlarda Kurulu, rn veya proses deiikliklerinin kurulua yarar getirmesini, ilgili taraflarn ihtiyalarn ve beklentilerini karlamasn salamak amacyla, deiikliklerin etkin ve verimli kontrol iin bir proses uygular. Deiiklikler, dier prosesler ile mterilerin ve dier ilgili taraflarn ihtiyalar ve beklentileri zerindeki etkiyi anlamak amacyla, tanmlanr, kayt edilir, deerlendirilir, gzden geirilir ve kontrol edilir. rn karakteristiklerini etkileyen prosesteki deiiklikler, rnn uygunluunu srdrmek ve dzeltici faaliyet veya kuruluun performans iyiletirmesi iin bilgi salamak amacyla kaydedilir ve duyurulur. Deiiklii balatan yetkili, kontroln srdrlmesi iin tanmlanmaldr. rn eklindeki ktlar, deiikliin arzulanan etkiye sahip olmasn salamak amacyla, ilgili her deiiklikten sonra geerli klnr. Simlasyon tekniklerinin kullanm, proseslerdeki baarszlklar veya hatalar nlemek iin plnlama amacyla da dikkate alnabilir. Risk deerlendirmesi, proseslerdeki olas baarszlklarn veya hatalarn etkisini ve olasln deerlendirmek amacyla yaplr. Sonular, tanmlanm risklerin azaltlmas iin nleyici faaliyetleri tarif etmek ve uygulamak amacyla kullanlr. Risk deerlendirmesi iin aralara rnekler aadakileri ierir: hata modlar ve etki analizleri (FMEA), hata aac analizleri, iliki diyagramlar, simlasyon teknikleri, ve gvenilirlik tahmini. 7.2 - LGL TARAFLAR LE LGL PROSESLER Ynetim, kuruluun mterileri ve dier ilgili taraflar ile etkin ve verimli bir ekilde iletiim iin karlkl kabul edilebilir proseslerin, tarif edilmi olmasn salar. Kurulu, ilgili taraflarn ihtiyalarnn ve beklentilerinin yeteri kadar anlalmasn salamak ve kurulu iin artlarn anlalmas iin prosesler uygular ve srdrr. Bu prosesler, ilgili bilgilerin tanmlanmasn ve gzden geirilmesini kapsar ve aktif olarak mteriler ve dier ilgili taraflar ile ilgilenir. lgili proses bilgisine rnekler aadakileri kapsar : mterinin ve dier ilgili taraflarn artlar, sektr ve nihai - kullanc verileri dahil pazar aratrmas, szleme artlar, rakip analizleri, kyaslama ve yasa veya mevzuat ile ilgili artlar sebebiyle prosesler. Kurulu uyum iin kendi faaliyetini balatmadan nce, mterinin veya dier ilgili tarafn proses artlarn tam olarak anlam olmaldr. Bu anlama ve etkisi, katlanlar iin karlkl olarak kabul edilebilir olur. TS ISO/TS 16949 KALTE YNETM SSTEMLER - OTOMOTV RETM VE LGL YEDEK PARA RETCS KURULULAR N rn gerekletirme 7.1 rn gerekletirmenin plnlanmas
Sayfa 6
Sait Ali AYDIN
Not - Baz mteriler rn gerekletirmeye ulamak iin proje ynetimine veya ileri rn kalite plnlama srecine bavururlar. leri rn kalite plnlamas, hata tespiti ile karlatrldnda hata nleme ve srekli iyiletirme kavramlarn bir araya toplamakta ve disiplinler aras bir yaklam temeline dayanmaktadr. 7.1.1 rn gerekletirme plnlamas ek Mteri artlar ve bunlarn teknik artlaryla ilgili atflar, kalite plnnn bir bileeni olarak rn gerekletirme plnlamasnn iine alnmaldr. 7.1.2 Kabul kriteri Kabul kriteri kurulu tarafndan tanmlanmal ve istendiinde mteri tarafndan onaylanmaldr. Nitel zelliklere gre numune alma yoluyla muayene yapldnda kabul seviyesi sfr kusur olmaldr. 7.1.3 Gizlilik Kurulu, mteri szlemeli rnlerin, gelitirme aamasndaki projelerin ve ilgili rn bilgilerinin gizliliini salamaldr. 7.1.4 Deiiklik kontrol Kurulu, rn gerekletirmeyi etkileyen deiiklikleri kontrol edecek ve tepki verecek bir prosese sahip olmaldr. Mteri artlarna uyulmasn temin etmek iin herhangi bir tedarikinin neden olduu deiiklikler dahil olmak zere her trl deiikliin etkileri deerlendirilmeli, dorulama ve geerli klma faaliyetleri tanmlanmaldr. Uygulamadan nce deiikliklerin geerlilii salanmaldr. zgn tasarmlarda, (performans ve/veya dayankllk da dahil olmak zere ) deiikliklerin ekil, uyma ve ilev zerindeki etkisi mteriyle birlikte gzden geirilmeli ve bylelikle btn etkiler uygun bir ekilde deerlendirilebilmelidir. Mteri tarafndan istendiinde, ilave dorulama/tantm artlar, yeni rn tantmnda istenilenlerde olduu gibi karlanmaldr. Not 1 - Mteri artlarna etki eden her trl rn gerekletirme deiiklii, mterinin bilgilendirilmesini ve mutabakat salanmasn gerektirir. Not 2 - Yukardaki art rn ve retim proses deiikliklerine uygulanr. 7.2 Mteri ile ilikili prosesler 7.2.1 rne bal artlarn belirlenmesi Not 1 - Teslimat sonras faaliyet, mteri szlemesi veya satn alma talebinin bir paras olarak salanan her trl sat sonras rn servisini ierir. Not 2 - Bu art kuruluun rn ve retim prosesleri hakkndaki bilgilerinin sonucu olarak tanmlanan geri dnm, evre etkisi ve karakteristikleri kapsar. (Madde 7.3.2.3) Not 3 - Madde c)ye uyulmas, malzemelerin temin edilmesi, depolanmas, tanmas, geri dnm, elden karlmas veya imha edilmesi ile ilgili olarak uygulanan tm uygulanabilir yasal, gvenlik ve evre dzenlemelerini kapsar. 7.2.1.1 Mterinin belirttii zel karakteristikler Sait Ali AYDIN Sayfa 7
Kurulu, zel karakteristiklerin belirtilmesi, dokmantasyonu ve kontrol iin mteri artlarna uygunluu kantlamaldr. 7.2.2 rne bal artlarn gzden geirilmesi 7.2.2.1 rne bal artlarn gzden geirilmesi ek Resmi bir gzden geirmede, Madde 7.2.2de belirtilen artn kaldrlmas mteri onayn gerektirir (ISO 9001:2000 Madde 7.2.2deki Not ile birlikte deerlendirilmeli). 7.2.2.2 Kuruluun imalt yapabilirlii Kurulu, szlemenin gzden geirme prosesinde nerilen rnlerin risk analizlerini de ierecek ekilde retim yaplabilirliini aratrmal, onaylamal ve dokmante etmelidir. 7.2.3 Mteri ile iletiim 7.2.3.1 Mteri ile iletiim ek Kurulu, verileri de ieren gerekli bilgileri mteri tarafndan belirtilen dil ve formatta (rnek bilgisayar destekli tasarm verileri, elektronik veri alverii) iletiim kurma yeteneine sahip olmaldr.
Sayfa 8
Sait Ali AYDIN
RN GEREKLETRME rn gerekletirme srecini sadece madde madde ele almak yanl olacaktr. Birbirine bal olan sreleri ierdii iin maddeler arasnda balar olumaktadr. Normalde iletmelerde bu maddeyi kapsayan konulara yaplabilirlik ad verilmitir. rnn gerekletirilmesi iin gerekli olan srecin fizibilite analizini kapsar. rn gerekletirme sreci iki ekilde oluabilir. 1.sre: novasyon almas neticesinde tasarlanan yeni bir rn veya uygulama (Bu uygulama srecinde tm artlar tasarm aamasnda belirlenir ve oluur. Srecin tamam deneme yanlama ve test aamalarndan gemektedir. Yasal mevzuata uyumluluu kontrol edilmeli ve tanmlanmaldr. Kalite el kitab hazrlanrken bu durum 7.3. maddesine atf yaplmaldr) Bu sre maddenin Not 2 blmnde tanmlanmtr. 2.sre: Mterinin temel isteklerine dayanana rn veya uygulama Uygulama sreci: Mteri herhangi bir rn veya hizmeti talep eder ve bu talep dorultusunda isteklerde bulunur. Bunlar iyi tanmlanmaldr ve detaylanmaldr. Mteri tarafndan rn veya hizmet istei incelenerek yaplabilirliine karar verilmelidir. letme bu deerlendirmeleri yaparken risk analizi yapmak zorundadr. Bu risk deerlendirmenin amac iletmenin olas durumlar nceden nlemektir. rnek bir Risk deerlendirme almas: Bu yaklamda retim yapan kurulularn ne kadar deer yaratacaklarn etkileyen balca sreler belirlenmi, her bir kategorinin altnda performans sonularn olumlu veya olumsuz etkileyecek riskler tanmlanmtr. Daha sonra her bir risk eitli gerekleme skl ve etki dzeyinde deerlendirmeye tabi tutulmutur. Deerlendirmeler yksek, orta, dk veya ilgili deil seeneklerinden birisi seilmek suretiyle yaplmaktadr. Analiz sonunda her bir risk eitli iin yaplan deerlendirmeler detay excel tablosunda olan saysal bir hesaplamaya tabi tutulmu ve rmcek a grafiiyle kurulu iinde gelitirilmesi durumunda en fazla deer yaratacak sreler ortaya karlmtr.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 9
eklist
Sayfa 10
Sait Ali AYDIN
Deerlendirme
Karar Tablosu
Sait Ali AYDIN
Sayfa 11
Risk analizinin deerlendirmelerinden sonra eer iletme karlarna uygun der ise yaplabilirlik analizine balanr. Yaplabilirlikte deerlendirme yle sralanabilir:
irketin deerlerine ve Politikasna uygun mu? Personel yeterlimi? Personel eitimleri yeterlimi? Makineler uygun mu? Bo makine kapasiteleri var m? Acil eylem planlar uygun mu? Standartlar karlanabiliyor mu? Uygun test veya kontrol ekipmanlar var m? Yeni Test veya kontrol ekipmanlar gerekiyor mu? D hizmet gereklimi? Ek artlar gereklimi? V.s.
Yaplabilirlik ad altnda planlama yaplr ve takip formuna ilenir.
Sayfa 12
Sait Ali AYDIN
YAPILABLRLK SREC
Sait Ali AYDIN
Sayfa 13
Yaplabilirlik almasnn balamas iin birimlere ilgili formlar iletilir. Bu Toplant yoluyla, elden verme veya bilgisayar ortamnda gerekleebilir. Alan yaplabilirlik almasn Yaplabilirlik Takip Formuna ilenir. Birimler alan Terminlere uymakla ykmldr. Karar tm birimler kendisine den ksmlar ile ilgili verir. Eksik olan artlar veya rn Spektleri mteriden talep edilerek tamamlanr. rn veya hizmetle ilgili tm zellikler ( rnein: Standartlar, rn Spektleri, retilen bir rnn sipari balangcndan teslimatta kadar sreteki durumlar; rn cleri, paketleme artlar, paketleme adetleri.) iermelidir. rnn geerli klma artlar, izleme, muayene ve deney faaliyetlerinin kriterleri kararlatrlr. Talepler iletmenin kaynaklar ile karlatrlarak karar verilir. Bu kaynaklar mevcut personel, ve Makine parkurunu kapsar. Ayrca, eer ayn rn gurubundan mevcut rn var ise, yoksa benzer rnlerde oluan hatalar ve bunlara kar alnan tedbirler ve rnler zerine yaplan iyiletirmeler ek edilerek deerlendirilir. Mteri istedii kalite hedeflerini ve rn iin artlar bildirmelidir. Eer bildirmedii takdirde talep edilir, eer zel istekleri yok ise mteriye iletme tarafndan salanan hizmetlerin bilgisi verilmelidir. Derlenen dosyalar iin ilgili birimleri toplantya ararak Gzden geirme toplants alr ve toplu olarak birimlerin son kez grlerini talep eder ve son deiiklileri gerekletirir. Eer yaplabilirlii uygun bulunmaz ise bu mteriye yazl olarak nedenleri ile birlikte bildirilir.
Yaplabileceine karar verildikten sonra durum mteriye iletilerek mterinin onayna sunulur. Onayla birlikte rnn veya hizmetin kabul kriterleri olumu olur. Bu kriterlerin dna kalan tm rnler veya hizmetler kalite anlay ile uygun olmayan rn olarak tanmlanr. Eer mteri talep ederse veya iletmenin irket sr var ise mutabk kalnarak gizlilik szlemesi imzalanr. ki tarafndan oluan deiiklerden birbirlerini bilgilendirerek bilgi ak salanr.
Sayfa 14
Sait Ali AYDIN
Mteri ile belirlenmesi gereken maddeler: Teslim ve teslim sonras faaliyetler Varsa Teknik resimler, ve artnameler Mteri tarafndan beyan edilmeyen, ancak biliniyorsa gerekli olan artlar Mterinin zel artlar Sat veya hizmet sonras servis destei Geri dnm ve evre etkisi Gizlilik artlar
Tm mteri ile mutabk kalnan konular ile ilgili rn szlemesi yaplr. Bu szleme ayn zamanda Teslimat sonras veya hizmet sonras her trl servis ve aksiyonlar iermelidir. rn balayan artlar bir liste halinde sralanr ve belgelenip Mteri tarafna onaylatlr:
Sait Ali AYDIN
Sayfa 15
TS EN ISO 9001-2008 KALTE YNETM SSTEMLER - ARTLAR 7.3 Tasarm ve gelitirme 7.3.1 Tasarm ve gelitirmenin plnlanmas Kurulu, rnn tasarmn ve gelitirilmesini plnlamal ve kontrol altnda bulundurmaldr. Tasarm ve gelitirmenin plnlanmas srasnda kurulu, aadakileri belirlemelidir: a) Tasarm ve gelitirme aamalar, b) Her bir tasarm ve gelitirme aamasna uygun; gzden geirme, dorulama ve geerli klma faaliyetleri, c) Tasarm ve gelitirme iin sorumluluklar ve yetkiler. Kurulu etkin iletiimi ve sorumluluklarn ak olarak tahsisini gvence altna almak iin, tasarm ve gelitirmenin iinde yer alan farkl gruplar arasndaki ara yzleri ynetmelidir. Plnlama kts, tasarm ve gelitirme ilerledike, uygulanabildii lde gncelletirilmelidir. Not Tasarm ve gelitirmenin gzden geirilmesi, dorulanmas ve geerli klnmas faaliyetlerinin her birinin farkl amalar vardr. Bu faaliyetler, rn ve kurulu iin hangisi elverili ise, tek balarna veya beraberce gerekletirilebilir ve kaydedilebilir. 7.3.2 Tasarm ve gelitirme girdileri rn artlarna ilikin girdiler belirlenmeli ve kaytlar muhafaza edilmelidir (bkz. Madde 4.2.4). Bu girdiler aadakileri iermelidir: a) Fonksiyonel artlar ve performans artlar, b) Uygulanabilir birincil ve ikincil mevzuat artlar, c) Uygulanabilir olduunda nceki benzer tasarmlardan elde edilen bilgi, d) Tasarm ve gelitirme iin zorunlu olan dier artlar. Girdiler, yeterli olmalar asndan gzden geirilmelidir. artlar eksiksiz, baka bir ekilde anlalmayacak tarzda olmal ve birbiri ile elikili olmamaldr. 7.3.3 Tasarm ve gelitirme ktlar Tasarm ve gelitirme ktlar, tasarm ve gelitirme girdilerine gre dorulamaya elverili bir formatta olmal ve serbest braklmadan nce onaylanmaldr. Tasarm ve gelitirme ktlar; a) Tasarm ve gelitirme girdilerinin artlarn karlamal, b) Satn alma, retim ve hizmetin sunumu ile ilgili uygun bilgiyi salamal, c) rn kabul kriterlerini iermeli veya atf yapmal, d) Bir rnn gvenli ve uygun kullanm iin zorunlu olan rn zelliklerini belirtmelidir. Not retim ve hizmetin sunumu ile ilgili bilgi, rnn korunmas ile ilgili detaylar ierebilir.
Sayfa 16
Sait Ali AYDIN
7.3.4 Tasarm ve gelitirmenin gzden geirilmesi Elverili aamalarda, plnlanm dzenlemelere uygun olarak (bkz. Madde 7.3.1), aada verilen amalar iin tasarm ve gelitirme sistemli olarak gzden geirilmelidir: a) Tasarm ve gelitirme sonularnn, artlarn karlanmas asndan yeterliliinin deerlendirilmesi iin, b) Herhangi bir problemin belirlenmesi ve gerekli dzeltici faaliyetlerin nerilmesi iin. Bu gibi gzden geirme faaliyetine katlanlar, gzden geirilmekte olan tasarm ve gelitirme aamas/aamalar ile ilgili fonksiyonlarn temsilcilerini de iermelidir. Gzden geirmenin ve varsa gerekli faaliyetlerin sonularnn kaytlar muhafaza edilmelidir (bkz. Madde 4.2.4). 7.3.5 Tasarm ve gelitirmenin dorulanmas Plnlanm dzenlemelere uygun olarak (bkz. Madde 7.3.1); tasarm ve gelitirme ktlarnn, tasarm ve gelitirme girdi artlarn karladn gvence altna almak amac ile dorulama yaplmaldr. Dorulamann ve varsa gerekli faaliyetlerin sonularnn kaytlar muhafaza edilmelidir (bkz. Madde 4.2.4). 7.3.6 Tasarm ve gelitirmenin geerli klnmas Tasarm ve gelitirmenin geerli klnmas, niha rnn, eer biliniyorsa, belirtilen uygulama veya amalanan kullanm iin gerekli olan artlar karlayacak yeterlilikte olduunu gvence altna almak iin plnlanm dzenlemelere uygun olarak (bkz. Madde 7.3.1) yaplmaldr. Uygulanabildii yerlerde geerli klma, rnn tesliminden veya uygulanmasndan nce tamamlanm olmaldr. Geerli klmann ve varsa gerekli faaliyetlerin sonularnn kaytlar muhafaza edilmelidir (bkz. Madde 4.2.4). 7.3.7 Tasarm ve gelitirme deiikliklerinin kontrol Tasarm ve gelitirme deiiklikleri tanmlanmal ve kaytlar muhafaza edilmelidir. Bu deiiklikler uygulanabildii lde gzden geirilmeli, dorulanmal ve geerli klnmal; ve uygulanmadan nce onaylanmaldr. Tasarm ve gelitirme deiikliklerinin gzden geirilmesi deiikliklerin, rn oluturan dier paralar ile teslim edilmi olan rnler zerindeki etkisinin deerlendirilmesini de iermelidir. Deiikliklerin gzden geirilmesinin ve varsa gerekli faaliyetlerin sonularnn kaytlar muhafaza edilmelidir (bkz. Madde 4.2.4).
TS EN ISO 9004 KALTE YNETM SSTEMLER PERFORMANS YLETRMELER N KLAVUZ 7.3 - TASARIM VE GELTRME 7.3.1 - GENEL KILAVUZ st ynetim, kuruluun, mterilerinin ve dier ilgili taraflarn ihtiyalarna ve beklentilerine etkin ve verimli olarak cevap vermesi iin gerekli tasarm ve gelitirme proseslerinin uygulanmasn ve srdrlmesini salar. rnler veya prosesler tasarmlanr ve gelitirilirken, ynetim, sadece temel performans ve fonksiyonu zerinde deil mteriler ve dier ilgili taraflarca beklenen rn ve proses performansn karlamak iin katkda bulunan Sait Ali AYDIN Sayfa 17
btn faktrler zerinde de yeterli olunmasn salar. Mesela, kurulu mr evrimi, gvenlik ve salk, test edilebilirlik, kullanlabilirlik, kullanc dostluu, bamllk, sreklilik, ergonomi, evre, rnn atlmas ve tanmlanm riskleri dikkate alr. Ynetim, ayrca rnlerin kullanclar ve kuruluun prosesleri iin potansiyel riski tanmlamak ve azaltmak amacyla tedbirlerin alnmasn salamakta sorumluluk sahibidir. Risk deerlendirmesi, rnlerde veya proseslerde muhtemel baarszlk veya hatalarn grlme olasl ve bunlarn etkisini deerlendirmek amacyla yaplr. Deerlendirmenin sonular, tanmlanm riskleri azaltmak amacyla nleyici faaliyetleri tarif etmek ve gelitirmek iin kullanlr. Tasarm ve gelitirmenin risk
deerlendirmesi iin aralara rnekler aadakileri ierir: tasarm hata modlar ve etki analizleri, hata aac analizi, gvenilirlik tahmini, iliki diyagramlar, sralama teknikleri, ve simlasyon teknikleri. 7.3.2 - TASARIM VE GELTRME GRDS VE IKTISI Ynetim, mterilerin ve dier ilgili taraflarn ihtiyalarn ve beklentilerini tatmin etmek amacyla rnlerin tasarmn ve gelitirmesini etkileyen, etkin ve verimli proses performansna imkan veren proses girdilerini tanmlar. Kuruluun i ihtiya ve beklentiler ile birlikte gelen bu d ihtiya ve beklentiler, tasarm ve gelitirme prosesleri iin girdi artlarna evrilmesi iin uygun olmaldr. rnekler aadakiler gibidir: a) aada verilenler gibi d girdiler: mteri veya pazar yeri ihtiyalar ve beklentileri, dier ilgili taraflarn ihtiyalar ve beklentileri, tedarikinin katklar, salam tasarm ve gelitirmeyi baarmak iin kullanc girdisi, ilgili yasa ve mevzuat artlarnda deiiklikler, uluslararas veya ulusal standartlar ve uygulamadaki endstri kodlar, b) aada verilenler gibi i girdiler: politikalar ve hedefler, prosesin ktlarn alanlar dahil kurulutaki insanlarn ihtiyalar ve beklentileri, teknolojik gelitirmeler, tasarm ve gelitirmeyi yapan insanlar iin yeterlilik artlar, gemi tecrbelerden gelen bilgi geri beslemesi, mevcut prosesler ve rnler zerinde kaytlar ve veriler ve dier proseslerden gelen ktlar. c) Emniyet, dzgn fonksiyonlandrma ve bakmda ok nemli olan prosesler veya rnlerin bu karakteristiklerini tanmlayan aadaki gibi girdiler : Sayfa 18 Sait Ali AYDIN
altrma, tesis etme ve uygulama, depolama, tama ve teslimat, fiziksel parametreler ve evre ve rnlerin elden karlmas iin artlar. Son kullanclarn ihtiyalar ve beklentilerinin takdirine dayanan ayn zamanda dorudan mterininkilere de dayanan rnle ilgili girdiler nemli olabilirler. Bu gibi girdiler, rnn etkin ve verimli olarak dorulanmasna ve geerli klnmasna izin veren bir yntemle formle edilir. kt, plnlanan artlar bakmndan dorulama ve geerli klmay salamak iin bilgiyi ierir. Tasarm ve gelitirme ktlarna rnekler aada verilenleri ierir : proses girdilerinin proses ktlar ile mukayesesini gsteren veriler, kabul kriterleri dahil rn zellikleri, proses zellikleri, malzeme zellikleri, deney zellikleri, eitim artlar, kullanc ve mteri bilgileri, satn alma artlar ve niteleme deneylerinin raporlar Tasarm ve gelitirme ktlar, ktlarn proses ve rn iin artlar etkin ve verimli olarak karladna delil salamak amacyla girdilere gre gzden geirilir. st ynetim, tasarm ve gelitirme hedeflerinin baarldn belirlemek iin yaplan sistematik gzden geirmeleri ynetmek ve uygulamak zere uygun insanlarn atanm olmasn salar. Bu gzden geirmeler, tasarm ve gelitirme prosesinin tamamnda olduu gibi, seilmi noktalarda da yaplabilir. Bu gibi gzden geirmeler iin balklara rnekler aadakileri ierir: tasarm ve gelitirme konularn gerekletirmek iin girdinin yeterlilii, planlanan tasarm ve gelitirme prosesinin ilerlemesi, dorulama ve geerli klma hedeflerine ulalmas, rn kullanmndaki potansiyel zararlarn veya hata modlarnn deerlendirilmesi, rn performans hakknda mr evrimi verileri, tasarm ve gelitirme prosesleri sresince, deiikliklerin kontrol ve bunlarn etkisi, problemlerin tanmlanmas ve zlmesi, tasarm ve gelitirme prosesi iyiletirmesi iin frsatlar, ve rnn evre zerinde potansiyel etkisi Kurulu, uygun olan aamalarda, mterilerin ve kuruluta proses ktsn alan insanlarn ihtiyalarn ve beklentilerini tatmin etmek amacyla, tasarm ve gelitirme ktlar kadar proseslerin de gzden geirmesini yapar. Dier ilgili taraflarn ihtiyalar ve beklentileri de dikkate alnr. Tasarm ve gelitirme prosesinin kts iin dorulama faaliyetlerine rnekler aadakileri ierir: girdi artlarnn prosesin ktsyla mukayesesi, alternatif tasarm ve gelitirme hesaplar gibi karlatrma metotlar, benzer rnlere gre deerlendirme, Sait Ali AYDIN Sayfa 19
zel girdi artlar ile uygunluu kontrol iin deney yapma, simlasyonlar veya denemeler, ve gemi proses deneyiminden alnan derslere gre deerlendirme (uygunsuzluklar ve yetersizlikler gibi). Tasarm ve gelitirme proseslerinin ktsnn geerli klnmas; baarl kabul iin ve mteriler, tedarikiler, kurulutaki kiiler ve dier ilgili taraflarca kullanm bakmndan nemlidir. Etkilenen taraflarca katlm, gerek kullanclara ara olarak aada verilenler ile ktnn deerlendirilmesine izin verir : kurma, tesis veya uygulama ncesi mhendislik tasarmlarnn geerli klnmas, tesisten veya kullanmdan nce yazlm ktlarnn geerli klnmas ve kapsaml bir giriten nce hizmetlerin geerli klnmas Tasarm ve gelitirme ktlarnn ksm geerli klnmas, gelecekteki uygulamada gizlilii salamak amacyla gerekli olabilir. Tasarm ve gelitirme metotlar ve gzden geirilecek kararlar salamak iin, dorulama ve geerli klma faaliyetleri sresince, yeterli veri retilmelidir. Metotlarn gzden geirilmesi aadakileri ierir: proses ve rn iyiletirmesi, ktnn kullanll, prosesin ve gzden geirme kaytlarnn yeterlilii, hata arama faaliyetleri ve gelecekteki tasarm ve gelitirme prosesi ihtiyalar TS ISO/TS 16949 KALTE YNETM SSTEMLER - OTOMOTV RETM VE LGL YEDEK PARA RETCS KURULULAR N 7.3 Tasarm ve gelitirme Not - Madde 7.3n artlar, rn ve retim proses tasarm ve gelitirmesini kapsar ve hatann tespitinden ok nlenmesine odaklanr. 7.3.1 Tasarm ve gelitirme plnlamas 7.3.1.1 Disiplinler aras yaklam Kurulu rn gerekletirmeye hazrlanmak iin, - zel karakteristiklerin geliimi/sonulandrlmas ve izlenmesi - Potansiyel risklerin azaltlmasna ynelik faaliyetler de dahil olmak zere FMEAlarn gelitirilmesi ve gzden geirilmesi ve - Kontrol plnlarnn gelitirilmesi ve gzden geirilmesini, kapsayan disiplinler aras bir yaklam kullanmaldr. Not - Disiplinler aras yaklam genel olarak kuruluun tasarm, retim, mhendislik, kalite, imalt ve dier uygun personelini kapsar. 7.3.2 Tasarm ve gelitirme girdileri Not - zel karakteristikler (Madde 7.2.1.1) bu arta dahil edilmitir. 7.3.2.1 rn tasarm girdisi Kurulu, aadakiler de dahil olmak zere rn tasarm girdi artlarn tanmlamal, dokmante etmeli ve gzden Sayfa 20 Sait Ali AYDIN
geirmelidir; - zel karakteristikler (Madde 7.3.2.3) tanmlama, izlenebilirlik ve ambalajlama gibi mteri artlar (szlemenin gzden geirilmesi), - Bilginin kullanm: kurulu, mevcut ve gelecekteki benzer yapdaki projeleri iin daha nceki tasarm projeleri, rakiplerin analizleri, tedariki geri beslemeleri, i girdiler, saha verileri ve dier ilgili kaynaklardan edinilen bilgileri yaygnlatrmak iin bir prosese sahip olmaldr, - rnn kalitesi, mr, gvenilirlik, dayankllk, bakm yaplabilirlii, zamanlama ve maliyet iin hedefleri. 7.3.2.2 retim prosesi tasarm girdisi Kurulu; - rn tasarm kt verileri, - Verimlilik, proses yeterlilii ve maliyet hedefleri - Eer varsa mteri artlar ve - nceki gelitirmelerden kazanlan tecrbeleri, ieren retim prosesi tasarm girdi artlarn tanmlamal, dokmante etmeli ve gzden geirmelidir. Not - retim proses tasarm, problemlerin byklk derecesine ve karlalan risklere uygun hata nleme metotlarnn kullanmn ierir. 7.3.2.3 zel karakteristikler Kurulu zel karakteristikleri tanmlamal (Madde 7.3.3.d) ve - Tm zel karakteristikleri kontrol plnna dahil etmeli, - Mteri tarafndan belirlenmi tanmlar ve sembollerle uyumlu olmal ve - zel karakteristikleri etkileyen proses admlarn dahil etmek iin mterinin zel karakteristik, sembol veya kuruluun edeer sembol veya iaretlemesini ieren izimler, FMEAlar, kontrol plnlar ve operatr talimatlarn kapsayan proses kontrol dokmanlarn tanmlamaldr. Not - zel karakteristikler, rn karakteristikleri ve proses parametrelerini ierebilirler. 7.3.3 Tasarm ve gelitirme ktlar 7.3.3.1 rn tasarm ktlar-ek rn tasarm ktlar, rn tasarm girdi artlaryla dorulanacak ve geerli klnacak terimlerle ifade edilmelidir. rn tasarm kts; - Tasarm FMEAs gvenilirlik sonular, - rn zel karakteristikleri ve artnameleri, - Uygun olduunda, rn hata nleme, - Matematiksel bazl veriler veya izimleri ieren rn tanmlar, - rn tasarm gzden geirme sonular ve - Uygulanabilir olduu yerlerde, tehis klavuzlarn, Kapsamaldr. 7.3.3.2 mlat prosesi tasarm kts Sait Ali AYDIN Sayfa 21
mlat prosesi tasarm kts, imalt prosesi girdi artlaryla dorulanabilir terimlerle ifade edilmeli ve geerli klnmaldr. mlat proses tasarm kts; - artnameler ve izimleri, - mlat proses ak emalar/yerleim, - mlat proses FMEAlar, - Kontrol plnlar (Madde 7.5.1.1.) - talimatlar, - Proses onay kabul kriteri, - Kalite, gvenilirlik, bakm yaplabilirlik ve llebilirlik verileri - Uygun olduunda, hata nleme faaliyetlerinin sonular ve - rn/imalt proses uygunsuzluklarnn hzl tespiti ve geri besleme metotlarn, kapsamaldr. 7.3.4 Tasarm ve gelitirmenin gzden geirilmesi Not - Bu gzden geirmeler, normal olarak, tasarm evreleri ile koordineli olmal ve imalt prosesi tasarm ve gelitirmesini iermelidir. 7.3.4.1 zleme Tasarm ve gelitirmenin belirlenmi aamalarndaki lmler, tanmlanmal, analiz edilmeli ve ynetimin gzden geirmesine girdi olacak ekilde zet sonularla birlikte verilmelidir. Not - Bu lmler duruma gre kalite risklerini, maliyetleri, temin sresini, kritik yollar ve dier hususlar ierir. 7.3.5 Tasarm ve gelitirmenin dorulanmas Her hangi bir art yoktur, TS EN ISO 9001-2008 KALTE YNETM SSTEMLER ARTLAR geerlidir 7.3.6 Tasarm ve gelitirmenin geerli klnmas Not 1 - Geerlilik prosesi, normal olarak benzer rnler ieren saha raporlarnn analizini ierir. Not 2 - Yukardaki Madde 7.3.5 ve Madde 7.3.6nin artlar, hem rne, hem de imalt prosesine uygulanr. 7.3.6.1 Tasarm ve gelitirmenin geerli klnmas - ek Tasarm ve gelitirmenin geerli klnmas program zamanlamasn da ieren mteri artlarna uygun olarak yaplmaldr. 7.3.6.2 Prototip program Mteri tarafndan istendiinde, kurulu bir prototip programa ve kontrol plnna sahip olmaldr. Kurulu, mmkn olan yerlerde, retimde kullanlacak olanla ayn tedarikileri, aralar ve imalt proseslerini kullanmaldr. Btn performans deneyi faaliyetleri, zamannda tamamlanma ve artlara uygunluk ynnden izlenmelidir. hizmetlerden sorumlu olmaldr. 7.3.6.3 rn onay prosesi Kurulu, mteri tarafndan kabul edilen rn ve imalt prosesi onay prosedrne uymaldr. Not - rn onay, imalt prosesinin dorulanmasndan sonra olmaldr. Bu rn ve imalt proses onay prosedr ayrca tedarikilere de uygulanmaldr. 7.3.7 Tasarm ve gelitirme deiikliklerinin kontrol Not - Tasarm ve gelitirme deiiklikleri, rnn mr srecindeki tm deiiklikleri ierir (Madde 7.1.4).
Sayfa 22
Sait Ali AYDIN
TASARIM VE GELTRME
Kalite hedefleri, mteri ile mutabk kalnan rn spektleridir. Bu artlar teknik resim ve mteri ile anlamaya varlan rn zelikler yazl olarak yaplabilirlik dosyasnda olumutur. Bu dosyann iin mteri tarafndan salanmas gereken artlarda olabilir; rnein kalp teknik resimleri gibi, kalplar gibi. Bunlara mteri mlk denir. Gerekli olan artlar yeniden gzden geirmek iin rete bilirlik formu ile kontrol ederiz. Bu Form sre balangcnda eksikler mevcut mu diye gzden geirmek iindir. rn veya hizmet isteklerinde mteri tarafndan deiiklikleri kontrol etmek amacyla mteriye onaylatlr ve eksik kalan artlar eer mteri salamas gerekiyor ise, mteriden talep edilir.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 23
Tasarm ve gelitirme almalarnn bir plan altnda yaplmas ve mteri ihtiyalarn karlayabilmesi gereklidir. Tasarm faaliyetleri, Tasarm Birimi nin kendi almalar ile kurulu iinden gelen taleplerle, Pazar aratrmalar sonularna gre veya mteri talepleri dorultusunda balatlr. Tm artlar saland zaman planlama srecine geilir. Bu srete tm aamalar detaylanmaldr ve admlarn srecek olan sreleri ortaya konmaldr. Buna Proje sreci de denebilir.
Bu sre aadaki gibi aklamaktayz:
Sayfa 24
Sait Ali AYDIN
PROJE YNETM
Proje aktivitelerini ynetmek iin pek ok farkl yaklam vardr. Fakat hangi metodoloji kullanlm olursa olsun, genel olarak projenin hedefleri, zaman izelgesi ve maliyetine dikkatli bir ekilde zen gsterilmeli, projenin katlmclarnn rol ve sorumluluklar da kesinlikle gzden karlmamaldr. Geleneksel Yaklam Geleneksel bir aamal yaklamda bir projenin tamamlanmas iin bitirilmesi gereken admlar dizisi vardr. Bu tr gelenek yaklamda projenin gelitirilmesi iin 5 bileen saylabilir.

Balatma; Planlama; Uygulama; Gzetim ve Denetim; Kapatmadr.
Btn projeler bu aamalardan gemezler, baz projeler bitirilmeden iptal edilebilir. Baz projeler bu tr yaplandrlm planlama ve gzetleme aamalarndan da gemeyebilirler. Baka projelerde planlama, yrtme ve gzetleme aamalarndan defalarca geebilirler. Pek ok endstri bu proje aamalarnn varyasyonlarn kullanmaktadr. Terimler endstriden endstriye deiebilir fakat sorunlarn zlmesinde takip eden tipik admlar: sorunun tanmlanmas, girdiler, ktlar, seeneklerin deerlendirilmesi, bir seenein seilmesi, uygulamann balamas ve deerlendirilmesidir. BALATMA: Balatma prosesi, projenin doasn ve kapsamn belirler. Eer bu aama dzgn bir ekilde gerekletirilmediyse, projenin organizasyonun ihtiyalarn karlama ihtimali dk olacaktr. Balatma aamasnda i evresini iyi anlamak ve gerekli kontrolleri projeye eklemek ok nemli. Bu aamada proje tasarmnda herhangi bir eksiklik hemen belirlenmeli ve dzeltilmelidir. Balatma aamas aadaki alanlar kapsayan bir plan iermelidir:

Organizasyonun ihtiya ve gereksinimlerini llebilir hedeflere gre analiz etmek. Mevcut operasyonlar gzen geirmek. Bte dhil fayda ve maliyetlerin finansal analizi. Kullanclar ve destek elemanlar analizi. Maliyet, grevler, rnler ve zaman izelgesi dahil bir proje szlemesi.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 25
PLANLAMA Balatma aamasndan sonra, proje uygun bir ayrnt seviyesine kadar planlanr. Asl ama proje iin gerekli maliyet ve kaynaklar tahmin etmek ve etkili bir biimde proje uygulamasndaki riskleri ynetmektir. Planlama aamasnda hatalar da balatma aamas gibi projenin baarsnda byk engellere neden olacaktr. Planlama aamas genel olarak unlar ierir:

Planlamann nasl yaplacan belirlemek; Kapsam bildirisini gelitirmek; Planlama ekibini semek; Oluacak rnleri tanmlamak ve i ayrm yapsn oluturmak; Aktiviteler iin kaynak gereksinimlerini tahmin etmek; Aktiviteler iin gerekli zaman ve maliyeti tahmin etmek; Zaman izelgesini hazrlamak; Bteyi hazrlamak; Risk planlamas; in balatlmas iin resmi onay almak.
Bunlara ek olarak iletiim planlamas, rol ve sorumluluklarn belirlenmesi, proje iin satn alnacaklarn belirlenmesi ve bir balama toplants yaplmas da tavsiye edilebilir. UYGULAMA Uygulama aamas proje ynetim plannda belirlenmi olan proje gereksinimlerini karlama amal proseslerden oluur. Uygulama aamas insanlar ve kaynaklar egdmleme, ayn zamanda aktivitelerinin proje ynetim planna uygun ekle getirme abalarn ierir. rnler proje ynetim planna gre gerekletirilmi proseslerin ktlar olarak oluurlar. GZETM VE DENETM Gzetim ve denetim aamas, proje uygulanmasnda sorunlarn zamannda fark edilmesi ve dzeltici eylemlerin zamannda alnmasn ve uygulamay kontrol etmek amal proseslerden oluur. Bu aamann nemli bir faydas, proje performansnn izlenmesi ve llmesi sayesinde proje ynetim planndan uygulamada farkllklarn fark edilmesidir. Gzetim ve denetim aamas u prosesleri ierir:

Proje aktivitelerinin ne lde tamamland lmek; Maliyet, kapsam gibi proje deikenlerini izleyip proje ynetim plan ile karlatrmak. Sorun ve risklere ynelik dzeltici eylemleri belirlemek
KAPATMA Kapatma projenin resmi olarak bitirilmesini ierir. dari aktiviteler dosyalarn arivlenmesi ve renilen derslerin belgelendirilmesini ierir. Bu aama u prosesleri ierir:

Btn proses gruplarndaki btn aktivitelerin bitirilmesi. Btn szlemelerin kapatlmas Sait Ali AYDIN
Sayfa 26
Onaylanan rn retim srecine kadar planlanmaldr. Plan ilgili dier birimlerin de bilgileri alnarak hazrlanr. Alnan bilgilere gre faaliyetler ve sorumlular oluturulur. Faaliyetler srelerde belirlenen yazl bilgilerden oluabilir ve tasarm gelitike gzden geirilerek gncelletirilebilir. Buradaki ama seri retimde oluacak hatalar nceden fark edip seri retimde hatasz retim yapmaktr. retimin can damar olan bu sre ne kadar salkl iler ise hatasz retim o kadar baarl olur.
RNEK YAPI TALARI MTER ONAYI ALINMASI TASARIM FMEA MALZEME SPERSFKASYONLARIN BELRLENMES DETAY RESM VE TEKNK RESM ZLMES VE NUMARALNMASI KALIP, MASTAR VE FKSTRLERN TEKNK RESMLERN HAZIRLANMASI PROSES FMEA KALIP, MASTAR VE FKSTRLERN TERMNLENMES AIKLAYICI SATINALMA TALEBN YAPILMASI SATINALMA LEMLERN YAPILMASI METAL MALZEME SPERSFKASYON RAPORLARIN TEDAR KALIP, MASTAR VE FKSTRLERN MALATI DETAY RNLERN MALATI ANA RN MALATI DETAY RN KONTROLL ANA RN KONTROLL RETLEBLRLN GZDEN GERLMES KAUUK MALZEME SPESFKASYONLARIN HAZIRLANMASI MALYETLERN GZDEN GERLMES LK NUMUNE LM RAPORLARININ HAZIRLANMASI NUMUNELERN PAKETLENMES NUMUNE KARTLARININ ETKETLENMES NUMUNELERN SEVK MTER NUMUNE ONAYIN TAKB
Sait Ali AYDIN
Sayfa 27
Bu sre ierisinde tabi ki Mteri ile iletiim en nemli nokta olduu iin, mteri ile ilgili kimlerin ve hangi konularda iletiime geecekleri belirlenmelidir. Bu durum bir formatta tutulmal ve ilgili birimler ile paylalmaldr.
Sayfa 28
Sait Ali AYDIN
TASARIM GRDLER rn gerekletirmedeki maddeler Tasarm girdisi olarak kabul edilir. Salkl bir tasarm projesi iin iyi bir iletiim arttr. Planlama srecinde hem i hem de d gruplar tarafndan gerekli bilgiler dokmante edilerek, ilgili tm birimlerin srekli gncel bilgi ile almalar salanr. Kurulu ii ve d tm birimlerle iletiim Tasarm Biriminin sorumluluundadr. Tasarm istek ve artlar tanmlanrken yrrlkte bulunan yasal, belirleyici ve dzenleyici kurallar gz nne alnmaldr, rn tasarmnda yer alacak mteri istekleri yeterlilik asndan gzden geirilir. Eer ayn rn gurubundan mevcut rn var ise, yoksa benzer rnlerde oluan hatalar ve bunlara kar alnan tedbirler ve rnler zerine yaplan iyiletirmeler ek edilerek deerlendirilir. Tasarm girdileri olarak belirlenmi mteri isteklerinde eksik, belirsiz veya tartmal hususlar varsa, bu problemlerin zm, mteri isteklerini veya bu artlar belirlemekten sorumlu olan kiilerle birlikte yaplr. Tasarm girdileri oluturulurken varsa szlemenin gzden geirilmesi faaliyetlerinin sonular gz nne alnr. Tasarm girdilerin gzden geirmeleri, aadaki maddelerin bir ya da bir kandan oluabilir; zel karakteristikler, tanmlama, izlenebilirlik ve ambalajlama gibi mteri artlar, Rakiplerin analizleri, tedariki geri beslemeleri, Fonksiyon ve performans artlar, Mteriden gelen rn iadeleri ile ilgili inceleme sonular, Saha bilgileri, Kanuni mevzuat ve uygulanmas gerekli standartlarda deiiklikler, Teknik ve teknolojik deiiklikler, retim artlarndaki deiiklikler, Kalite faaliyetleri, Fonksiyonel ve performansa ilikin artlar, nceki benzer tasarmlar Maliyet iin hedefler Sait Ali AYDIN Sayfa 29
RNEK BR TASARIM SREC
Sayfa 30
Sait Ali AYDIN
RNEK BR 5 N 1 K TASARIM GRDLER GZDEN GERME TABLOSU
Sait Ali AYDIN
Sayfa 31
Tm Tasarm sreleri kapsayan bir planlama yaplmal ve bu planlama aamalar srekli olarak gzden geirilmelidir. Plann kusursuz ilemesi iin ekip kurulmal ve sk toplant yaparak PUKO dngsn altrmaldr. Bu srecin yetkileri organizasyon el kitabnda belirtilmelidir. Fizibiliteler dokmante edilir ve raporlanr.
Buradan tasarm srecinin hedefleri oluur. Bu hedeflere dayanarak Tasarm FmeA yaplr.
Sayfa 32
Sait Ali AYDIN
FMEA FMEA (Hata Tr ve Etkileri Analizi) hatalarn mteriye ulamadan engellenmesini hedefliyor ve kaliteyi mkemmelletiriyor. Bu sistem, her trl retim srecine uygulanabiliyor. Her sektrde arzn artt ve iletiim teknolojilerinin ok gelitii gnmz ekonomisinde iletmeler, varlklarn devam ettirebilmek iin sadece ucuz mal ya da hizmet retimini deil, hem ucuz hem de mteri ihtiya ve beklentilerini karlayacak kalite dzeyinde rn ya da hizmet retmeyi hedeflemek zorundadr. Bunu salayabilmek iin ya retilen rnlerde ya da sunulan hizmetlerde hibir hata yaplmamas, ya da meydana gelen hatalarn etkisinin azaltlmas gerekmektedir. FMEA (Hata Tr ve Etkileri Analizi) iletmelerde hata trlerini azaltan bir yaklamdr. FMEA NASIL LER? FMEA y u ekilde tanmlayabiliriz: tasarm, proses ile ilgili bilinen ve/veya olas hatalar, yanllar ve problemleri mteriye ulamadan belirlemeyi tanmlamay ve ortadan kaldrmay amalayan mhendislik tekniidir. Bu tanma yardmc olacak ekilde hatay u ekilde tanmlayabiliriz: nsanlarn, makinalarn, malzemelerin, yntemlerin ve benzeri rn veya hizmet faktrlerinin istenen performans ve zellikleri salayamamasndan dolay ktlarda meydana gelen istenmeyen deimelere hata denilmektedir. FMEA uygulan yerine ve ekline gre baz tipleri mevcuttur. Yeni veya var olan bir rn veya hizmet gelitirme amac olan FMEA srasyla tasarm, proses ve servis admlarndan olumaktadr. FMEA genel kullanm alanlarna gre yle gruplanabilir: - Tasarm FMEA, rnn imalatna balanlmadan nce uygulanan, rnn imalatnda, montajnda ve mteri tarafndan kullanmnda ortaya kabilecek tasarmdan kaynaklanan arzalarn bulunmas ve nlenmesi tekniidir - Proses FMEA, tasarm yaplm rnn en az hata ile mteriye ulamasn salamak amacyla, ngrlen zelliklere uyulmadnda imalat veya hizmet esnasnda ortaya kacak sorunlar tanmlamaya alr.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 33
FMEA NASIL UYGULANIR? Genel olarak bir FMEA uygulamas aadaki srelerle gerekletirilir. Bu uygulamada FMEA tiplerinin ak olarak bir fark yoktur. Fark, sadece tartlan konulardadr. 1. Ekip oluturma lk olarak analizi yaplacak proses ya da tasarm iin, bu proses ya da tasarmla ilgili personelden oluan bir ekip kurulmaldr. Bu ekip daha sonraki aamalar beyin frtnas eklinde toplantlarla belirleyecektir. 2. Ak emas Sonraki aama FMEA iin prosesin bir ak emas izilmelidir. Eer Tasarm FMEA yaplacaksa tasarlanan rnn fonksiyonlar belirlenmelidir. Bu tespit FMEA nn dier aamalarna k tutaca iin dikkatli ve detayl yaplmaldr. 3. Hata trlerini belirleme Ak emas iziminden sonra prosesteki olas hata trleri belirlenmelidir. Sistem, bileenlerine ayrldktan sonra olas hata trlerinin tanmlanmaldr. Hata tr, hatann gzlenen tarz (tr)dr. Hatann oluma ekli bir fonksiyona bal olduunda, hata tr, bir sistemin fonksiyonlarn yerine getirememe durumu veya anormal ileyiidir. Daha genel olarak hata tr yerine getirilememi bir fonksiyon ve fonksiyonun yerine getirilememe eklidir. Hata tr, fiziksel zellikler ile tanmlanr. Olas hata trn belirlerken, hatann ortaya kabilecei fakat olumasnn gerekmeyecei kabul yaplr. Olas hata tr, genellikle hatann oluma tr ve sistemin almasndaki etkisinin tanmn ierir. 4. Hatalarn potansiyel etkilerini belirleme Hata trlerinin belirlenmesinin ardndan belirlenen hata trlerinin potansiyel etkileri belirlenmelidir. Etki, her bir hata ekliyle neden olunan, sistemin fonksiyonelliindeki deiiklii gsterir. Olas hata etkisi, hatann ortaya kt kabul edildiinde, mterinin neyin farknda olaca ile ilgilidir. Ksaca, hata ile karlaan mterinin tepkisini, yani olas hatayla karlatnda oluan sonular tanmlar. Buradaki mteri bir sonraki blm yada ilem yapacak kii veya son kullanc olabilir. Uygulamada genellikle mterinin son kullanc olarak seildii grlmektedir. Bunun nedeni de rnn satn Sayfa 34 Sait Ali AYDIN
alnma miktarnn, kullancsnn memnunluk derecesi ile ilgili olmasdr. Bunun yannda parann bulunduu grup, sistem, rn, ara mteri, yan sanayi, yasalara uygunluk, kullanc emniyeti zerindeki sonular yani etkiler de belirlenebilir.
5. Hatalarn etkilerini puanlama Hata etkileri iin bir puanlama yapmak gerekmektedir. Bu puanlamada en ok kullanlan yaklam 1 ila 10 aras bir skalada hata etkisinin iddetine gre puan vermedir. iddet ile mteriye yansyan olas hata sonularnn dzeyi deerlendirilir. Hata iddeti etkiye karlk gelir ve aralarnda dorusal bir iliki sz konusudur. Hatann etki dzeyi arttka arlk da artar. Belirlenen her hata etkisi iin bir iddet (Severity (S)) puan belirlenmeli ve kaydedilmelidir. 6. Hatalarn nedenini belirleme Etkiler belirlendikten sonra hata trlerinin nedenleri tanmlanmaldr. Olas hata trnn olumasnda etkili olacak unsurlar, neden olarak tanmlanr. Hatann nedeni, hatann trn oluturabilecek ilk anormalliktir. Hata nedenleri tasarm esnasnda sorunlarn oluma gerekelerini gsterir. Hata nedenlerini ortaya karmak iin, Olas hata trnde sonulanabilir ilem deikenleri nedenleri nelerdir? sorusuna yant aranr. 7. Olaslklarn hesaplanmas Hata nedenleri iinden hatalarn oluma olaslnn puanland, Oluma (Occurence (O)) puan belirlenmelidir. Bu puanlama da yine 1 ila 10 aras deien bir skaladan hatann oluma olaslna gre seilir. Nedenlerinin tespitinden sonra, belirlenen hata trlerini u an sistemde ya da prosesteki kontrol yntemlerini tespit etmek gerekmektedir. Burada dikkat edilemesi gereken husus hata kontrol yntemlerinin arzu edilenler deil o an sistemdeki ya da prosesteki kontroller olmasdr. Hatalarn kontrol yntemleri, hatalar tespit edebilme yeteneine gre puanlandrlr. Tespit (Detection(D)) puan yine 1 ila 10 aras bir skalada kontrol ynteminin hatay tespit edebilme yeteneine gre tespit edilir. Yukardaki faktr (iddet, oluma, tespit) belirlendikten sonra Risk ncelik Says deeri hesaplanabilir. Risk ncelik Says (ROS), kritiklik says gstergesidir ve bu faktrn puanlarnn arpm ile hesaplanr. ROS her bir hata tr veya nedeni iin iddet, oluma ve tespit gibi risk faktr esas alnarak belirlenen saysal deerdir. ROS deerinin hesaplanmasnda, szel veya olaslksal olarak tanmlanan risk faktrlerinin belirli bir say aralnda atanan deerleri alnr. ROS ile her bir hata tr (nedeni) iin riskler tanmlandndan en byk ROSye sahip olandan balayarak uzun dnemde ortadan kaldrlmas ksa dnemde en aza indirilmesi iin alnacak dzeltici nlemler belirlenir.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 35
8. Dzeltici nlemler Dzeltici nlemler, olas hata ekillerini veya nedenlerini ortadan kaldrmak veya olumsuz etkilerini minimize edilmesi iin tasarm, retim sreci, malzeme veya retim ynetimi gibi eitli unsurlarda yaplacak deiikliklerdir. Dzeltici nlemleri ile ROS deerleri aaya ekilmeye allr. ROS deerlerinin kltlmesi, arlk, tespit, oluma gibi risk faktrlerine atanan deerlerin kltlmesiyle gerekleir. ngrlen dzeltici nlemlerin, yeterli etkinlikte uygulanmaya alnp alnmadklarnn dorulanmas ve yeni sonularn incelenmesi ve deerlendirilmesi gereklidir. Dzeltici nlemlerin devreye alnmas asndan byk nem tar. Bu aamada kritik ROS deerleri ortadan kaldrncaya kadar zmler incelenir ve deerlendirilir. Yukarda yaplanlarn hepsi bir FMEA formunda kayt altna alnmal, hesaplanan ilk ROS deerleri ile dzeltici nlemler alndktan sonraki ROS deerleri ayn form zerinde gsterilmeli ve sistemdeki iyiletirmeler belirlenmelidir. Buradan da anlalaca gibi FMEA hem hata nlem teknii hem de srekli iyiletirmeyi ve geliimi salayan bir tekniktir. Bu sonulardan sonra rn ve rnn gereklemesinde gerekli olan tm ekipmanlar tasarlanr. Bu tasarmlar teknik resim aktarlr ve gzden geirilerek dorulanr. Eer uygun olmayan bir durum sz konusu ise tasarm ve sreci revize edilerek batan alnr. Tasarm aamasnda oluturulan rnlerin teknik resimleri numaralandrlr. Buradaki ama teknik resmin Mteriye veya departmanlarda dolamas halinde herhangi bir konu hakknda konuulurken, ortak dil olmasdr. rnein; Poz 3 ls kk gelmektedir dediimizde teknik resim zerinde neyi kast ettiimiz anlalr.
Sayfa 36
Sait Ali AYDIN
Tamamlanan teknik resimler Mteri onay iin mteriye sunulmaldr. Oluabilecek riskler paylalmas gereklidir. Eer bu durumda yaplmaz ise mteri istekleri dnda yaplm olan faktrler ortaya kmas yksek olaslktr. Eer iletme Pazara sunmak iin kendi rnn tasarlad takdirde, tm birimler bir araya gelerek durumu gzden geirmelidirler. Eer mteri rn ise mteri tarafndan tanmlanan tanmlar ve sembollerde yer almal. Teknik resmin zerinde ayn zamanda mteri istei var ise mterinin zel karasteriklerini ve mhendislik seviye bilgileri yer alr, yok ise iletmenin kendi uyguladklar yer almaktadr. Bunun aklamal olan listesi bir talimat eklinde her yeni projede eklerde yer almaldr.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 37
Tasarlanan ekipmanlarn teknik resimleri kartlr ve bunlar iin kullanma ve bakm talimat hazrlanr. Talimatlarda dikkat edilecek konular ve kontrol sreleri; rnein, ka baskdan sonra kalbn bakma alnaca ve kimler tarafndan yaplaca yer almas tavsiye edilir. Ekipmanlar veya kalplar kullanacak olan personel kullanma talimatna gre kullanma alr. Belirlenen bakm periyodlar ve yntemlerine gre bakmlar gerekletirilir. Eer retim personeli baz durumlar uygun bulmaz ise toplant yaplarak ortak karar alnr. Bu durum ekipmann hem mrn uzatr ve hem yanl kullanmn engeller. Takibini kolaylatrmak amacyla bir Ekipman takip kart tutmakta yarar vardr. Eer ekipmanlar mteri mlk veya d kaynakl kurulua ait olsa da sre ayn ekil bunu belirtilerek uygulanr. Bu dokmann ieriinde bulunmas gereken maddeler unlardr: Ekipmanlarn, mastarlarn ve kalplarn ambalajlanmas ve korunmas Tasarm deiikliklerinin bilgileri ve mhendislik seviyeleri Ayar deerleri Bakm ve kullanm sresi Yedek paralarnn temin yeri veya stok tanmlar Para deiim programlar Tamir veya elden karma gibi durumlarn tanmlanmas
Personeli ekipmanlar takip etmeleri ve ulamalar iin ekipmanlar tanmlama plakalar ile tanmlamakta yarar vardr. Eer firmada ekipmanlar yksek oranlarda ise bu kesinlikle tanmlanmaldr.
Eer ekipmanlar mteri mlk veya d kaynakl kurulutan temin edildi ise, bunun iin Mteri mlk kayt listesi tutulmaldr. Mterinin rnleri emanet olduundan dikkatli ve zenle muhafaza edip bakmlarn gerekletirmek gerekir. Mteri mlkn geriye isteyesiye kadar bu devam etmelidir. Normal artlarda ou iletme Mteri mlkleri iin zel bir depo alan belirler ve tanmlar.
Sayfa 38
Sait Ali AYDIN
KALTE PLANI
Tm tasarm sonucunda rnn retim aamalar belirlenmelidir. Tmyle dnlen retim sreleri akla kavuturulmal ve detaylandrlmaldr. retim srecindeki amalarn analizi ok iyi yaplmaldr. Bu sre ak emas ile bilgilendirmeli, hangi pozisyon nerde retilecei ve hangi donanm ile retilecei tanmlanmaldr. Bu sreteki kontrol ve denetimler aklanmaldr. Bu sre ne kadar detaylanr ise Proje hedeflerine ulamak o kadar kolay olacaktr. Kalite planndaki kontrol parametreleri FmeA deerlerinden ve proses uygulama almalarnda oluan kusurlardan ve proses yeterlilik analizlerinden elde edilen bilgilere gre belirlenir. letme, kontrol plnndaki, karakteristikler iin istatistik olarak yeterlilikleri belirlemelidir. Kararl olmama durumu iin tepki plnlar belirlemelidir. Bu tepki plnlar uygun olan ekilde rnn kontroll alana alnmasn ve daha sonra % 100 muayeneye tbi tutulmasn iermelidir. rnek bir kalite plan:
Sait Ali AYDIN
Sayfa 39
Kontrol plannn zorunlu ierii: malat prosesinin kontrolleri iin kullanlan kontrol bilgileri ve kim tarafndan yaplaca Operasyon veya retim sreleri Sre sreleri ve by pas planlar Hem mteri, hem de kurulu tarafndan tanmlanan zel karakterliklere uygulanan kontrolleri izlemek iin gerekli metotlar Mteri tarafndan istenene bilgiler ve belgeler malat prosesi kararsz hale geldiinde ve istatistiksel olarak yetersiz olmaya baladnda gerekli tepki planlar
Bu aamalar ayn zamanda Proses ak yerleim emasndan hangi yolu izleyecei belirtilmelidir.
Tm planlarn ayn zamanda mutlak Alternatif planlar oluturulmaldr. letme mterinin retim hatlarnn durmasn kesinlikle gze almamaldr. Genel olarak bu durumlar iletmeye byk kayplar getirmektedir. Bu planlar detayl bir ekilde tarif edilmeli ve formlar zerinde beta plan olduu belirtilmelidir.
Sayfa 40
Sait Ali AYDIN
Tamamlanan dosyalar ile rnn numune retimi balar. Bu retim srecinde planlanan tm aamalar ile retim gerekletirilir. rnler kaybolmasn engellemek iin ve ncelii belirmek iin rnler mutlaka tm aamalar ierisinde bir numune tanmlama kart ile gemelidir. Bu kart gren herkes dikkat etmeli ve numunelere zen gstermelidir. retim esnasnda oluan tm ktlar belgelenir. Teknik ller ve rn Spektleri tmyle gzden geirilir. Eer gerekir ise rn iin simlasyon yntemleri dnlr ve gerekletirilir.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 41
Bir mterinin iletmeden isteyebilecei rnek raporlar:
Eer mterinin zel istei zerine kendi formu mevcut ise, buda belgelenir. Baz durumlarda rnn kalitesini salamak amacyla Mterinin istekleri dorultusunda simlasyon teknikleri kullanlmas gerekli olabilir. Bu durumda rn artlarna ve Mteri isteklerine gre rnlerin kullanld alanlarn bir ortam yaplarak test edilirler. rnein bir mentee retimi yapan tesissin bir kap yapp menteelerden balayarak kapnn otomatik defalarca ap kapatmas gibi.
Sayfa 42
Sait Ali AYDIN
Tm simlasyon ve testlerden sonra birimler bir arya gelerek rn deerlendirilir ve ktlar hedefler ile karlatrlr. Elde edilen deerlerde hedeflenenden daha deiik veriler elde edildi ise, bir nceki proses sreleri ve aklar revizyon edilir. Burada elde edilen tecrbeden sonra FmeA yeniden gzden geirilir ve gerekirse ikinci bir deerlendirme yaplr. Buradaki ama rn istenilen artlarda yerine getirilip getirilmediini gzlemlemektir. Buradan elde edilen sonular neticesinde kontrol plan da olumaktadr. rnein: Bir rnde 3 adet ller vardr. rnden 15 adet numune retilmitir. Bu lden bir l srekli toleranslarn snrlarnda hareket etmekte ve hatta birka parada tolerans d gelmektedir. Burada gsteriyor ki rnn dier llerini uzun sklklarda kontrol edilecei, ama o bir lsnn daha sk periyotlarda takip edilmesi gerektirdii ortadadr. Gerek grld yerlerde bu l iin mastar veya hata nleyici dzenek yaplr.
Bir dier rnek: Bir rnn imalatnda tasarlanan bir kalpta ayn rnden 5 adet bir seferde baslmaktadr. Burada gz numaralar numaralanr ve rnler kontrol edildiinde hangi gzn tolerans dna msait olduu karar verilerek o gz dzeltilir. Tasarm ktlar karlatrldktan sonra retimi dorulamak amacyla bir pilot retim gerekletirilir. Bu pilot retimi erevesinde sorunlu olan rn Spektleri gzlem altnda tutulur, Proses ve makine yeterlilii llr. Kritik ller veya Spektleri takip edilerek retim dorulanr. Burada Proses FmeA yapmaya unutmamak gereklidir. FmeA deerlendirmesinden kan ihtimaller dzeltilerek, oluabilecek skntlar ortadan kaldrlr. Sreler istatistiksel yntemler ile analiz edilir.
PK Bir rnn kalitesi o rnn tasarmndan, imalatna ve piyasaya srlerek kullanlmasna kadar olan btn aamalarnda belirlenir. statistik proses kontrol prensipleri sz konusu btn aamalarda kullanlabilmekle birlikte esas olarak retim aamas iin nemlidir. Bu aamada salanan srekli bilgi ak ile, gerek otomatik retim tesislerinde ve gerekse el imalatna kadar her trl imalat teknolojisi iin uygun bir tekniktir. Byk lekli sanayi tesislerinde olduu kadar, ok kk lekli hatta tek bir tezghn alt atlyelerde bile baar ile uygulanabilir. PK, rnlerin artnameler ve toleranslar ile uraan geleneksel kalite kontrolnden farkldr. En nemli zellii, rn karakteristiklerinin artnameler veya toleranslar ile karlatrlmasndan ok, alnan llerin retim srecinin doal deikenlik snrlar ile karlatrmas zerine younlamasdr. Bu bakmdan PK yaklam hem rn karakteristiklerinin (boyut, yzey przll, sertlik vs), hem de proses karakteristiklerinin (scaklk, basn, devir says vs) llmesi ve izlenmesini gerektirebilir. lmler prosesin meyli hakknda bilgi verir (rnein kararl ve kararsz olduu hakknda). Bu bilgiler baz sorunlar iin erken uyar salayarak, nlem alnmasn bildirir. Bylece prosesin gelitirilmesi, hatalarn azaltlmas ve mteri beklentilerine (veya tasarm artlarna) uyan retim yaplmas mmkn olur. Oysa geleneksel kalite kontrole gre, rn karakteristiklerinin artnameler veya Sait Ali AYDIN Sayfa 43
toleranslar ile karlatrarak yaplan muayenesinde, hata ve skartalarn meydana gelmesi nlenemez. Bu durum yzde yz muayenede dahi geerlidir. Ancak prosesin kontrol altnda tutulmas ile retim srecini zaman iinde gelitirmek ve olas hatal rn miktarn nceden tespit ederek yzde olarak tahmin etmek mmkndr.
RNEK BR FORM Proses yeterliliini lmeden nce - lk adm prosesi tanmlamaktr - kinci adm ise spesifikasyonlarn tanmlanmasdr. Spesifikasyonlar ve standardlar belirlenirken iletmelerin ok sk yaptklar hatalardan birisi, mteri istei standardlar ve iletme spesifikasyonlarnn birbirine kartrlmasdr.
Mteri kendi fabrika artlarna, ulusal veya uluslararas standardlara gre, kendisine gre spesifikasyonlarn belirleyebilir
Yaplan rn iin ulusal ve uluslararas standardlar bulunabilir letmenin; mteri, ulusal ve uluslararas standarlarn dnda daha dar snrlar iinde kendi spesifikasyonlarn oluturarak proses yeterlilik analizine balamasnda fayda vardr.
Sayfa 44
Sait Ali AYDIN
Bir imalat prosesinin tolerans snrlar iinde kalp kalmad llebilir. Proses kontrol altnda tutulduunda 6s deeri yaygn olarak kullanlr. Bunun ls olarak 6s akl tanmlanr ve bu " Doal Toleranslar " olarak adlandrlr. Proses yetenei, proses ktlarnn nemli baz parametrelerini ( ap, sklk, geme v.b. ) lmeye ynelik olarak yaplr. Byle bir analiz ile;
Prosesin toleranslara uygunluu gzlenir rnek alma sklklar belirlenir Taeronlar arasnda seim yapmak iin bir kriter salanabilir Alnacak nlemlerle imalat prosesinde deikenlik azaltlr
Proses yeterlilik analizinin balca amac u drt soruyu yantlamaldr. Prosesin ortalamas nedir? Prosesin standard sapmas nedir? Prosesin ortalamas zamanla nasl deimektedir? Prosesin sapmas zamanla nasl deimektedir?
Normal dalmlar iin proses yeterliliinin belrlenmesi iin Cp ve Cpk olarak isimlendirilen proses yetenek indeksleri kullanlr. Bunlardan Cp indeksi prosesin sadece yaylmn kontrol ederken, Cpk indeksi ise prosesin hem yaylmn, hemde ortalamasnn hedeflerden sapmasn kontrol etmektedir. Cp ve Cpk indeksleri, proses yeteneinin uygunluunun saysal olarak deerlendirilmesidir. Bu indislerin hesaplanmalarn gzden geirelim
Cp indeksi Cp = ( USL - LSL ) / 6s
Cpu indeksi Cpu = ( USL - Ortalama ) / 3s CpL indeksi CpL = ( Ortalama - LSL ) / 3s Cpk indeksi Cpk = Cp - ( Ortalama - Nominal ) / 3s Ortalama Nominal : verilerin aritmetik ortalamas : USL ile LSL arasndaki aritmetik ortalama Sait Ali AYDIN Sayfa 45 Ortalama : verilerin aritmetik ortalamas Ortalama : verilerin aritmetik ortalamas
Proses yeteneinin saysal ifadesi olan bu indekslerin deerleri ne olmaldr?
Cpk > 1.33 1.33 Cpk > 1.00 1.00 Cpk
ise ise ise
yeterli proses proses kabul edilir proses yetersizdir.
Dnyada proseslerin iyi alp almadklar, istenilen spesifikasyonlarda retip retmedikleri sadece bu deerin sylenmesi ile kiiler o proses hakknda karar verebilmektedir. Artk szle biz en iyi alp en iyiyi retiriz kelimelerinin rakamsal desteklere ihtiyac vardr buda Cpk dir. Cpk si 1.00 altnda alan bir proses her zaman doruyu retiyor demek mmkn deildir. 1.33 zerinde olmas kabul edilir proses olarak grlse bile 1980 ylndan sonra bu rakam 1.66'ya kmtr.
Yeterli bir proseste analiz yapld zaman hatalara yol aabilecek sonular verebilir. Bunun sebepleri; Ortalama bozukluu: Proses ortalamas toleranslarn orta noktasndan sapmalar gsteriyorsa, dzeltilmesi gerekir. Kark parti: ayn artlar altnda retilmemi birimlerin bulunmas retim prosesinde eilimler: Proseste meydana gelen ani deiiklikler malzeme, operatr v.b. gibi herhangi bir deimeye bal olmas Yeterlilik analizi srasnda kan sonularn deerlendirilmesinde fayda vardr.
PK YNTEMNN DEERLENDRME SREC: statistiksel Proses kontrol Analizi prosesteki doal varyasyonun lmn ierir. Proses yeterlilik prosesteki varyasyonun bir fonksiyonudur ve prosesteki alt standart sapma yaylm olarak tanmlanabilir. Proses varyasyonu ve Spesifikasyonlar karlatrmak iin kullanlan iki indeks, Cp ve Cpk deerleridir. Proses yetenei bir prosesin salayabildii en az kalite deikenliidir. Proses yetenei; makine, ekipman metot, insan ve evre faktrlerine baldr. retimde mevcut spesifikasyon limitlerine gre proseslere uygulanan istatistiksel proses kontrol ileminde prosesin deikenliini gstermek, kalite, verim ve performansn arttrmak ve prosesin yeterliliini anlamak iin proses yeterlilik katsaylar tanmlanmtr. Proses Yeterlilik analizinde Cp ve Cpk olmak zere iki indeks kullanlr.
Sayfa 46
Sait Ali AYDIN
Cp ; prosesin yaylmn kontrol eder Cpk ; prosesin hem yaylmn hem de ortalamann hedeflerden sapmasn kontrol eder. Bu deer 1 den kkse proses yetersizdir. Bu deer 1 ile 1,33 arasnda ise prosesin gelitirilmeye ihtiyac vardr. Bu deer 1,33 ve daha bykse proses yeterlidir. Otomotiv sektrnde bu deerin zaman zaman 1,67 olmasn talep eden OEM ler vardr. Cp = Cpk = En kk
= standart sapma
USL = st spesifikasyon limiti LSL = alt spesifikasyon limiti Engineering tolerance = USL LSL Avg = bireysel lmlerin ortalamas rnek: Bir karakteristikten 20 lm alalm: 62 62 60 59 61 64 57 62 64 59 60 61 60 63 59 58 60 56 60 56 Verilenler: USL = 65 LSL= 55 Hesaplananlar: n = 20 Ortalama = 60.15 Standart sapma = 2.3232
Sait Ali AYDIN
Sayfa 47
Adm 1: Engineering tolerance hesaplama Engineering tolerance = 65 55 = 10 Adm 2: 6 = 6 x 2.3232 = 13.9392 Adm 3 : Cp hesaplama
Cp =
= 0.72
Adm 4: Cpk hesaplama
Cpu = Cpl =
= =
= 0.70 (Cpl den kk) = 0.74
Cpk = Cpu = 0.70 zel Durumlarda Cpk deerini hesaplama: Durum 1: st ve alt spesifikasyon limitleri verilmitir, nominal deer (hedef) spesifikasyon limitlerinin ortasndadr.
Cpk =
En kk
Durum 2: Alt spesifikasyon limiti yoktur.
Cpk = Cpu =
Durum 3: st spesifikasyon limiti yoktur
Cpk = Cpl =
Durum 4: st, alt limitler ve nominal (hedef) deer verilmitir fakat nominal deer alt spesifikasyon limitine daha yakndr. Proses ortalamas nominal spesifikasyonu eit olduu zaman Cpk maksimum deerdedir. Proses ortalamas alt ve st spesifikasyon limitleri iindeyse Cpk deeri pozitiftir, ortalama eer st veya alt spesifikasyon limitleri stndeyse Cpk deeri sfrdr. Nominal deer st veya alt spesifikasyon limitleri iinde fakat merkezde deil ise, Cpk =1.33 deerinin salanmas iin daha yksek Cp deeri gerekmektedir. Sayfa 48 Sait Ali AYDIN
Cpk = En kk
Durum 5: st, alt spesifikasyon limitleri ve nominal (hedef) spesifikasyon limitine daha yakndr.
deer verilmitir fakat nominal deer st
Proses ortalamas nominal spesifikasyonu eit olduu zaman Cpk maksimum deerdedir. Proses ortalamas alt ve st spesifikasyon limitleri iindeyse Cpk deeri pozitiftir, ortalama eer st veya alt spesifikasyon limitleri stndeyse Cpk deeri sfrdr. Nominal deer st veya alt spesifikasyon limitleri iinde fakat merkezde deil ise, Cpk =1.33 deerinin salanmas iin daha yksek Cp deeri gerekmektedir.
Cpk = En kk
Durum 6: st, alt spesifikasyon limitleri ve nominal (hedef) deer verilmitir fakat nominal alt spesifikasyon limitine eittir.
Cpk =
Durum 6 ve 7 de byk Cpk istenmemektedir. En uygun Cpk deeri 1.33 ve Cpk yerine Cp deerini yksee karlmaldr. Durum 7: st, alt spesifikasyon limitleri ve nominal (hedef) deer verilmitir fakat nominal st spesifikasyon limitine eittir.
Cpk =
Durum 6 ve 7 de byk Cpk istenmemektedir. En uygun Cpk deeri 1.33 ve Cpk yerine Cp deerini yksee karlmaldr. Bu durumu deerlendirirken aadaki tablodan yararlanabiliriz:
Sait Ali AYDIN
Sayfa 49
Tabloda grld gibi cp seviyesi ne kadar ykselirse kalitesizlik maliyetini o kadar dk tahmin edebiliriz. Burada ayn zamanda seri retimde numune alma sklk seviyesinde grebiliriz. PROSES YETRLLK TABLOSU Cp ve Cpk > 1.67 Proses muhtemelen mteri talebini karlyor. Onaydan sonra, retime balanr ve onaylanan kontrol plan uygulanr. 1.33 Cp ve Cpk 1.67 Proses mteri talebini karlamayabilir. Bu durum karsnda para onayndan sonra, retime balanr ve Cpk 1.33e ulaana kadar karakteristiklere ilave dikkat gster. Cp ve Cpk < 1.33 Proses mteri talebini karlamayacaktr. Bu durum karsnda proses iyiletirilmesine byk bir ncelik verilir ve dzeltici faaliyet plannda dokmante edilir. Devam eden imalatta Cpk deeri 1.33e ulaana kadar kontrol ve testler arttrlr. Bu sre iin revize edilen kontrol plan mteri ile gzden geirilir ve bu gzden geirme operasyonu sonucunda mteri onay alnmaldr.
Prosesin Kararsz Grnyor ise Byle bir durumda proses mteri talebini karlamayabilir. Bu nedenle Ppk deerinin 1.33 ten kk olduunda yaplan faaliyetler bu madde iinde geerlidir. Buna ek olarak sadece PK iin alnan numune says arttrlr ve 100% kontrol ilemi uygulanr. Grafiklerin deerlendirilmesi: Bir rnde kritik l olarak 90 0,09 belirlenmitir. Bu l ile ilgili 5 adet ardk lm yaplarak belirli periyotlarda numuneler alnmtr.
Sayfa 50
Sait Ali AYDIN
Bu llere dayanarak kan X grafii aadaki gibidir:
Grafikte grld gibi lmz optimal ls 90 olmas gerekirken, 89,96 89,935 aras seyretmektedir. Bu durumda proses iin kullanlan artlar ne kadar uygun olduu grlse de, proses artlarn biraz daha yukarya ekmekte yarar vardr. Eer deerler daha da aada olsayd tehlike o kadar daha artm olacakt. Bylelikle rn ile ilgili optimum proses artlar ayarlanabilir ve ara ipk lmleri ile hatasz retim yaplabilmektedir. Deerler R grafiinde u ekil yansr:
Bu deerlendirmede lmler bize rnn retimin gerekletirmek iin kullandmz Proses artlar yeterli olup olmadn grebiliriz. Bizim tolerans Aralmz 0,18 olarak hesaplandnda, lmlerde maksimum 0,03 arasnda seyir ettii gzlenmektedir. Bu durumda kullanlana proses artlar tamamen bu rn iin yetrli olduu gzlenmektedir.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 51
Histogram deerlendirilmesi:
Analizimizde kan dalm yukardaki gibidir. Bunu deerlendirmek iin aadaki tabelay kullanmaktayz:
Sayfa 52
Sait Ali AYDIN
Sait Ali AYDIN
Sayfa 53
LM SSTEM ANALZ (MEASUREMENT SYSTEM ANALYSIS - MSA)
lm sistemleri tarafndan retilen sonular etkileyecek varyasyon kaynaklarnn analiz edilmesidir. TS 16949 olmasa olmaz artlarnn biridir. Mterinin istekleri dorultusunda deiik yntemler kullanlabilir. Gerek sre yeterliliini belirlemek iin, ncelikle lm sisteminden kaynaklanan deikenlik tanmlanmal ve srecin dier deikenliklerinden ayrlmaldr. Bu nedenle veri toplamada hem hassas hem de tekrarlanabilir zelliklere sahip l aletleri kullanlmaldr. Kaliteli retimin baarlabilmesi iin retim girdisinin, srecinin ve ktsnn srekli olarak kontrol altnda tutulmas gerekmektedir. Bu kontroller, gerekli paralarn llmesi ile yaplr. lmler sonucunda, elde edilen veriler ile istenilen Spesifikasyonlar salanma derecesi tespit edilerek retim sreci her aamada kontrol altnda tutulabilir. Yaplan lmler sonucunda spesifikasyon d bir durum tespit edildiinde, bunun sebebi belirlenmeli ve sorun giderilmelidir. rnn belirlenen kalite dzeyinde olumas isteniyor ise, kalite kontrol almalar dikkatli biimde yrtlmelidir. Kontrol almalar srasnda yaplabilecek bir yanllk (hatasz rnn hatal olarak veya hatal rnn hatasz olarak nitelenmesi), direkt olarak rnn kalitesi ile ilgili karar etkileyecektir. Bu aklamadan da anlalaca gibi, lmleme sonucunda gvenilir veriler elde edebilmek iin lm sisteminin de gvenilir olmas gerekmektedir. lm sistemi operatrler ve lm aralarndan olumaktadr. lm sistemini oluturan operatrlerin, lm yapabilme yetenekleri tespit edilmeli ve eksiklik, yetersizlik grldnde gerekli eitimler verilmelidir. Ayn ekilde, lm aralar da lmleri doru yapabilecek ekilde ayarlanmal, belirlenen periyotlara uygun olarak kalibrasyonlar veya dorulamalar yaplmaldr. Gerek operatrler gerekse lm aralar zaman ieresinde baz nedenlerden llen verilerde deikenlie neden olabilmektedirler. Bu nedenden, operatrler ve lm aralarndan oluan lm sistemi belirli zamanlarda istatistiksel olarak analiz edilerek, gvenilirlii salanmaldr. Eer lm sistemi gerektii ekilde incelenmez ve gerekli dzenlemeler yaplmaz ise lmlemelerden elde edilen veriler kullanlarak yaplacak analizler de gvenilir sonular vermeyecektir. Ayrca yaplan lmler sonucu rnlerin Uygun veya Uygunsuzluklar gvenilir olmayp ve gerei de yanstmayabilir. Kalite kontrol almalarnda, lm sonularnn hatal olmadn varsaymak veya bu konuya yeterli nemi vermemek yanl bir yaklamdr. lm sisteminin hatal olmadn kabul edip, kontrol almalarna balamak ise, daha en batan kalite kontrol sisteminin gvenilirliini olumsuz etkiler. lm aracnda oluabilecek basit bir mekanik sorun, aralarn ayarlarnn iyi yaplmamas, operatrler ile ilgili sorunlar, evre artlar gibi faktrler lm sisteminin hatal sonular vermesine neden olur. Bu nedenle, hata kaynaklar tespit edilerek sorun giderilmeye allmaldr. lm verileri daha nce olmad kadar sk ve deiik ekillerde kullanlmaktadr. rnein, bir retim prosesinde ayarlama yaplp yaplmayacann karar genellikle lm verilerine dayandrlacaktr. lm verileri veya bunlardan hesaplanan baz istatistikler, prosesin istatistiki kontrol limitleri ile karlatrlr, ve eer karlatrma prosesin istatistiksel olarak kontrol dna ktn gsterirse, bir takm ayarlamalar yaplr. Eer kontrol iindeyse,
Sayfa 54
Sait Ali AYDIN
prosesin ayarlama yaplmadan yrmesine izin verilir. Bu nedenle bir lm sisteminin gvenilirlii ok daha nemli bir hale gelmektedir. lm sistemi hatalar be grupta ele alnr.
Doruluk Tekrarlanabilirlik, Tekrar yaplabilirlik, Kararllk, Dorusallk.
Bir srece ait faktrler hi deimez olsa idi, srecin tm rnleri birbirlerinin ayn olurdu. Ancak bu durum, srelerdeki doal varyasyon nedeni ile hibir zaman gereklemez. Srelerdeki varyasyon ikiye ayrlr: Rastlantsal varyasyon Veriler ortalama bir deerin etrafnda yer alr. Bilgi: Rastlantsal varyasyon kontrol edilemez! statistiin aralar rastlantsal varyasyonu belirlemede kullanlmaz! Rastlantsal olmayan varyasyon Sistemden kaynaklanan, belirlenebilir zel nedenlere baldr. Uygulanan lm sistemlerinin her birinin istatistiksel zellikleri birbirinden farkl olabilir. Ancak her lm sisteminin aada belirtilen temel zellikleri tamalar gereklidir (Measurement System Analysis Reference Document, February 1995). 1. lm sistemi istatistiksel olarak kontrol altnda olmaldr. Yani, lm sisteminin varyasyonu yalnzca doal nedenlere bal olmal, zel nedenler ortadan kaldrlm olmaldr. 2. lm sisteminin varyasyonu, imalat prosesinin varyasyonu ile karlatrldnda, kk olmaldr. 3. lm sisteminin varyasyonu, artname snrlar ile karlatrldnda, kk olmaldr. 4. Proses deikenlii veya artname deeri aralklarndan hangisi daha kk ise, lmn admlar ondan da kk olmaldr. (Genel kural: lm admlar, proses deikenlii veya artname deeri aralklarndan hangisi daha kk ise, kk olann onda birinden byk olmamaldr.) 5. llmekte olan paralar deitike, lm siteminin istatistiksel zellikleri de deiebilir. Eer byle ise, lm sisteminin en byk (en kt) varyasyon deeri, proses deikenlii veya artname deeri aralklarndan hangisi daha kk ise, ondan da kk olmaldr.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 55
Klasik lm sistemi yeterlilik analizi almasnda pratikte aadaki admlar izlenir: 1 - Analizin yaplaca lm aralarnn gerekli ayarlar yaplr, 2 - retim srecinden 10 adet para seilir ve 1 den 10 a kadar numaralanr. 3 - almaya katlan operatrlere lmeyi nasl yapacaklar konusunda gerekli eitim verilir (almada en az iki operatr kullanlmaldr), 4 - 1.operatre on para sras ile lmlenmelidir ve sonular veri formuna kayt edilir. 5 - Ayn paralar, ayn koullarda 2. operatrlere ltrlr ve veri formuna kayt edilir 6 - Ayn on parann sralar deitirilir ve 1. ve 2.operatrlere ayn koullarda tekrar ltrlr ve lm sonular ilk yaplan sralamaya gre kayt edilir, 7 - llen deerler bilgisayara aktarlarak tm deerler elde edilir. 8 - Bulunan bu deerlerden yorumlanacak 2 adet deer vardr.
A-st Kontrol Snr: st Kontrol Snr tm aralklardan byk olmaldr. Ancak bu art gerekleirse MSA almasna devam edilir. Aksi durumda snr aan deerin sebebi aratrlr ve ortadan kaldrlarak yeniden lm yaplr. B-% Toplam Deikenlik (%TD) : % Toplam Deikenlik MSA almasnn sonucunu belirleyen en nemli deerdir. Deerin yorumu u ekildedir: %TD %10 : Kabul (Uygun)
%20 %TD > %10 : artl Kabul (Mteri Onay ile Kabul Edilir) %30 %TD > %20 : artl Kabul (Mteri Onay Verse Bile Risk Tayan lm Sistemi) %TD > %30 : Red (Yeni MSA plan yaplmal)
MSA ALIMASINDA KULLANILAN TERM ve KISALTMALAR lm Sistemi: llen karakteristie numara tayin eden operasyonlar, yntemler, lm cihazlar, yazlm, lm yapan personel ve lmleri elde etmek iin kullanlan proseslerin tmdr. Eilim: lmlerin gzlemlenen ortalamas ile referans deeri arasnda ki farkdr. Ayrca doruluk tabirini de kullanabiliriz. znrlk: lm sisteminin llen karakteristikte ki kk farkllklar bile belirleyebilme ve gsterebilme kapasitesi. Sayfa 56 Sait Ali AYDIN
Tekrarlanabilirlik: Tamamen ayn koullarda ayn parann ayn karakteristiinin ayn lm aracnda ayn operatr tarafndan yaplan tekrarl lmlerinden elde edilen verilerin gsterdii yaylmdr. Deikenlik deeri azsa iyidir. Yeniden retilebilirlik: Tamamen ayn koullarda ayn paray ayn lm aracn kullanarak len farkl operatrlerin lm deerlerin ortalamas arasnda ki farkdr. Fark kkse iyidir. Kararllk: Uzun bir sre iinde ayn ana paralarn bir karakteristiinin bir lm sistemi (test/cihaz) araclyla elde edilen lmlerindeki toplam deikenliktir. Fark kkse Kararllk iyidir. st Kontrol Snr (ks) : Operatrlerin ortalama aralnn (Rort) Deneme Says Katsays(D4) ile arpmyla bulunan deerdir. (ks)= (Rort)x(D4) Toplam Tolerans: MSA almas uygulanan prosesin lm karakteristiinin toplam tolerans deeridir. rnein MSA almas yaplan 200.2 lsnn Toplam Tolerans Deeri 0,4dr. znrlk: lm sisteminin, llen karakteristikteki kk farkllklar bile belirleme ve gsterme kapasitesidir. Dorusallk: lm cihaznn beklenen operasyon aral boyunca, lm cihaznn eilim deerlerindeki farklardr. Toplam Deikenlik : Yinelenebilirlik ve tretilebilirliin karelerinin toplamnn karekknn alnmasyla bulunan deerdir. MSA almasnn sonucunu belirleyen deerdir. Operatr Says: MSA almas srasnda lm yapan ve lm deerleri MSA Veri Toplama Formuna yanstlan kii adedidir. Minimum 2 kii olmas MSA almasndan etkin sonu almamz salar. Deneme Says: Bir lm operatrnn MSA almas srasnda 1 paray rastgele olarak lme adedidir. Minumum bir lm operatr 2 kez lm yapmaldr. Para Adedi: MSA almas srasnda llen para adedi. ASV de 10 para olarak kabul edilmi ve formlasyon 10 para adedine gre dzenlenmitir. D4 (Deneme Says Katsays) : Deneme Saysna gre deien bir katsaydr. 2 deneme iin 3,268 (Asokan Metodu) 3 deneme iin 2,570 (Asokan Metodu) kabul edilir. d2(Operatr Says Katsays): Operatr Saysna gre deien bir katsaydr. 2 operatr iin 1,128 (Asokan Metodu) 3 operatr iin 1,693 (Asokan Metodu) kabul edilir.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 57
Doruluk (bias) Sapma, lmlerin gzlemlenen ortalamas ve referans deeri arasndaki farktr. Kabul edilen referans deeri veya mastar deer olarak ta bilinen referans deeri, llen deerler iin hemfikir olunan referans olarak ie yarayan bir deerdir.
rnek llmekte olan paralardan birini, mastar odasnda, znrl yksek bir alma Standard ile ln. Ayn para, bir gzlemci tarafndan, normal lmlerde kullanlan bir lm cihaz kullanlarak en az 10 kez llsn. Normal lm cihaz ile yaplan lmlerin ortalamas ile alma Standard ile yaplan lm arasndaki fark doruluktur. Laboratuvar Standard ile llen bir parann kalnlk deeri 0.80 mm. olarak belirlenmitir (Referans Deer). Ayn para, bir gzlemci tarafndan retim koullarnda pe pee 10 kez lldnde aadaki deerler bulunmutur:
X1=0.75, X2=0.75, X3=0.80, X4=0.80, X5=0.65, X6 =0.80, X7 =0.75, X8 =0.75, X9 =0.75, X10 =0.70 Yaplan 10 adet lmn ortalamas, 7.5/10 = 0.75 mm.dir.
Doruluk = 0.75 0.80 = - 0.05
Sayfa 58
Sait Ali AYDIN
Tekrarlanabilirlik Bir lm cihaz kullanlarak, ayn para zerinde ayn deikenin ayn gzlemci tarafndan birok kez llmesi sonucunda elde edilen sonularn varyasyonudur.
rnek: Bir retim surecinden 5 adet rnek alnr. Surecin normal ileyii srasnda lm yapan iki operatr tarafndan, her bir para er kez llerek sonular kaydedilir.
R (aralk) kontrol emalar, bir lm sisteminin tekrarlanabilirliini gsterir. Bu nedenle, R emas iin hesaplamalar yaplmtr:
R = 25/10 = 2.5 D3 = 0.000 D4 = 2.575 (Tablodan) UCLR = R x D4 = 2.5 x 2.575 = 6.4 LCLR = R x D3 = 0.0
Burada olduu gibi, tm aralk deerleri kontrol altnda ise, operatrlerin hepsi ayn demektir. Eer operatrlerden birinde kontrol d deer olsa idi, bu onun ynteminin dierlerinden farkl olduunu gsterirdi. Operatrlerin hepsinde kontrol d deer olursa, bu lm sisteminin operatr tekniine duyarl olduunu ve gelitirme ihtiyacn gsterir. Sait Ali AYDIN Sayfa 59
Tekrar Yaplabilirlik Tekrar yaplabilirlik, deiik lmclerin ayn lm cihazn kullanarak, ayn numunenin ayn karakteristiini lerken elde ettikleri lmlerin ortalamalarnn varyansdr. rnek: Bir retim surecinden 5 adet rnek rastgele seilir. Surecin normal ileyii srasnda lm yapan iki operatr tarafndan, her bir para er kez llerek sonular kaydedilir.
Tablodaki verilerden, her bir operatrn ortalamalar hesaplanr. Daha sonra operatr ortalamalarnn aral, (R0) en byk ortalamadan en kk ortalama karlarak hesaplanr. R0 = 216.9 216.3 = 0.6 Tahmini operator standart sapmas, ( e) hesaplanr. e = R0/d2 (d2 deeri tablodan, m=2 (iki operator) ve g = 1 (yalnzca 1 aralk deeri) icin, 1.41 olarak bulunur.) = 0.6 / 1.41 = 0.4 Yeniden uretilebilirlik = 5.15 (R0/d2) = 2.2 olarak bulunur.
Sayfa 60
Sait Ali AYDIN
Kararllk Kararllk, ayn numuneler zerinde, uzun bir zaman periyodu iinde tek bir karakteristii lerken, bir lm sistemiyle elde edilen lmlerin toplam varyansdr. rnek: letmede bir lm sisteminin tutarll ile ilgili bir alma yaplmak istenmektedir. lm sisteminin kapasitesi ierisinde yer alan be para seilir. Her para nce lm laboratuvarnda llerek referans deerleri belirlenir. Daha sonra her bir para, bir operatr tarafndan 12 kez llr. Sonular aadaki tabloda yer almaktadr.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 61
Dier bir rnek: Bir retim surecinden 5 adet rnek rastgele seilir. Surecin normal ileyii srasnda lm yapan iki operatr tarafndan, her bir para er kez llerek sonular kaydedilir.
R (aralk) kontrol emalar, bir lm sisteminin tekrarlanabilirliini gsterir. Bu nedenle, R emas iin hesaplamalar yaplmtr: R = 25/10 = 2.5 D3 = 0.000 D4 = 2.575 (Tablodan) UCLR = R x D4 = 2.5 x 2.575 = 6.4 LCLR = R x D3 = 0.0
Sayfa 62
Sait Ali AYDIN
Dorusallk Dorusallk, lm cihaznn beklenen alma aral boyunca Sapma deerleri arasndaki farkdr. rnek: Bir sac ileme prosesinde ilenen saclarn kalnlklar (0.830 0.050 mm.) olduka kritiktir. Sac kalnlklarnn lm prosesinin kararll llmek istenmektedir. Bunun iin mastar olarak kullanlmak zere bir rnek oluturulur ve kalnlk lm yapan operatrden mastar her hafta belirlenmi be farkl noktadan, ayn lm cihaz ile lmesi istenir. Kaydedilen lm sonular aada tablo haline getirilmitir.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 63
Sayfa 64
Sait Ali AYDIN
Sait Ali AYDIN
Sayfa 65
rnek bir form ve kullanma talimat:
Saysal Hesaplamalar lm cihaz Tekrarlanabilirlik ve Tekrar Yaplabilirlik hesaplamalar aadaki gibi hesaplanabilir. 1) 1., 2., ve 3. satrlarda, ayn kolondaki okumalarn en kn en bynden kartn, ve sonucu 5. satra, ayn kolona yazn. Ayn ilemi 6., 7., 8. ve 11., 12., 13. satrlar iin yapn ve sonular srasyla 10. ve 15. satra girin.(Tablo 3) 2) 5., 10. ve 15. satrlardaki giriler pozitif deerler olarak ayarlanmtr.(Tablo 3) 3) Birinci lmcnn denemelerinin aralk ortalamas Ray bulmak iin, 5. satr toplayn ve toplam rnek para saysna bln. Ayn ilemi, Rb ve Rcyi bulmakiin 10. ve 15. satrlar iin tekrarlayn.(Tablo 3) 4) 5, 10 ve 15. satrlarn ortalamalarn (Ra,Rb,Rc) 17. satra aktarn. Bunlar toplayn, lmc saysna bln, sonucu R(btn aralklarn ortalamas)olarak yazn.(Tablo 3) 5) Ryi(ortalama deer) 19. ve 20. satra yazn, alt (AKLR) ve st (KLR) kontrol limitlerini bulmak iin D3 ve D4 (Tablo 2den) ile arpn. Eer iki deneme(okuma) yaplmsa D3=0 ve D4=3.27dir. Bireysel aralklarn st Kontrol Limitinin(KL ) deeri 19. satra girilir. Yediden az denemeler iin Alt Kontrol Limitinin(AKL ) deeri R R sfrdr.(Tablo3). 6) Hesaplanan KLR deerinden daha byk aralk oluturan okumalar, ayn lmcy ve ayn rnek paray kullanarak tekrarlayn veya bu deerleri atarak ortalamay tekrar aln ve btn aralklarn ortalamasR ve limit deeri KLRyi dzeltilmi yeni okumalara gre tekrar hesaplayn. Kontrol dna kma durumunu yaratan zel sebepleri dzeltin. Eer daha nce bahsedildii gibi veriler bir kontrol izelgesi kullanlarak izilmi ve analiz edilmise, yukardaki durum zaten dzeltilmitir ve olumayacaktr. 7) Satrlar (1, 2, 3, 6, 7, 8, 11, 12 ve 13) toplayn. Her satrn kendi toplamn rnek para saysna bln ve bu deerleri, en sadaki ortalama stununa yazn.(Tablo 3) 8) 1, 2 ve 3. satrlardaki ortalamalar toplayn, deneme saysna bln ve elde edilen deeri 4. satrda en sa stunda Xa hanesine yazn. Bunu 6, 7, 8 ve 11, 12, 13. satrlar iin tekrarlayn ve sonular srasyla 9. ve 14. satrlardaki Xb ve Xc hanelerine yazn. (Tablo 3) 9) 4, 9, ve 14. satrlardaki ortalama deerlerinin en kk ve en byn 18. satrda ayrlm olan yerlere yazn ve fark belirleyin. Bu fark 18. Satrn en sandaki X hanesine yazn. (Tablo 3)
DIFF
10) Para ortalamalarn bulmak iin, her parann btn lmcler tarafndan elde edilen lm deerlerini toplayn ve lm saysna(deneme says-lmc says arpmna) bln. Sonucu 16. satrda para ortalamalar iin ayrlm hanelere yazn. (Tablo 3) 11) En kk para ortalamasn en byk para ortalamasndan karn ve sonucu 16. satrda RP hanesine yazn. RP para ortalamalar araldr. (Tablo 3) 12) Hesaplanan R,XDIFF ve RP deerlerini formun rapor ksmnda ayrlm olan boluklara aktarn. (Tablo 4) 13) Hesaplamalar, formun sol tarafnda lm Birim Analizi balkl stun altnda gerekletirin. (Tablo 4) 14) Yzde hesaplamalarn formun sa tarafnda %Toplam Varyans balkl stun altnda gerekletirin. (Tablo 4) 15) Bir hata yaplmadndan emin olmak iin sonular kontrol edin.
Sayfa 66
Sait Ali AYDIN
Tablo 3
2 deneme iin *D4=3.27 ve 3 deneme iin 2.58dir; 7 denemeye kadar D3=0dr. UKLR, bireyin Rsinin limitini temsil eder. Bu limitin altnda olanlar daire iine aln. Nedenini tespit edin ve dzeltin. Bu okumalar orjinal lmcy ve birimi kullanarak tekrarlayn, veya bu deerleri iptal edip geri kalan gzlemlerden ortalamay (R) ve limit deerleri tekrar hesaplayn.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 67
Sonularn Analizi lm sisteminin planlanan uygulama iin kabul edilebilir olup olmadn belirlemek iin sonularn deerlendirilmesi gerekir. %10 hatann alt - lm sistemi kabul edilebilir. %10-%30 aras hata - uygulamann nemine, lm cihaznn maliyeti, onarm maliyeti, vb. bal olarak kabul edilebilir. Dzeltici faaliyetler alnmas gerekir. %30 hatann st - kabul edilemez - lm sisteminin gelitirilmesi iin gayret gsterilmelidir.
Sayfa 68
Sait Ali AYDIN
rnek bir deerlendirme sayfas Sait Ali AYDIN Sayfa 69
MHENDSLK ONAYI Tm Proje ktlar Yaplabilirlik ve Mteri isteklerini karlamas konusunda Kalite birimi tarafndan kontrol edilir ve dnceler beyan edilir. Eer uygunsuzluk durumunda dzeltici faaliyet alr ve uygun olasya kadar durum revize edilir. Eer yende baarszlk sz konusu ise, sapma ve deiiklik talebi ile mteriden revizyon talep edilir. Eer mteri uygun bulmaz ise alternatifler aranr.
Sayfa 70
Sait Ali AYDIN
Dosyalar Bir garanti ve hizmet yazs ile mteri tarafna bir adet kopya olarak gnderilir ve onaylatlr. Onaylanan dosyadaki ktlarn tm rn kalite artlarn belirler ve bu kriterler 0 hata kriteri olarak kabul edilir.
Mteri tarafndan uygun bulunan rnler iin bir zlk dosyas alr, ve arivlenir. Bu ariv orijinal ariv olmaldr ve tm deiiklikler ve bilgiler burada kayt altnda tutularak, buradan datm yaplmaldr.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 71
retim sreleri fotorafl olarak belgelenir ve kayt altna alnr. Her operasyon blgesi tanmlanmaldr. Tm aamalarda sonra retim srecinde kullanlmak zere zaman ettlerini gerekletirilir ve verileri toplanr. Bu veriler Mteriden onay geldikten sonraki Planlama srecinde nem tamakta ve bu verilere bal olarak retim birimine i emri alacaktr.
Toplamas gereken veriler: rn evrim sreleri Stok boyutlar Stok miktarlar Personel takt sreleri Makine imalat bilgileri Ekipman sk tak sreleri letme ii tama sreleri
Tm veriler yeniden gzden geirilerek iletme ii tasarm kabule sunulur. Kabul gren rnler iin retim talimatlar hazrlanr. Bu talimatlar tm operasyon srelerini ve ara stepleri ayr ayr kapsar. retim srecin tm stepleri detayl bir ekilde dokmante edilir. Burada operatrlerin hangi aamalarda ne yaplacaklar ve kim neleri lecei belirlenir. Bunlar aslnda daha sonra teknik resimler ile birlikte grsel i emri oluturacaktr. rnein bir rnn imalatnda olmamas durumlar ile karlatrmamak iin, veya yeni bir operatrn eitiminde hatta uzun aralklar neticesinde retim yaplan bir rnn sisteme adaptasyonu iindir. Bu dosyalar firma i iletiimde kullanlr ve mteri istemedike mteriye sunulmas gerekmez. letme rn kalitesini etkiliyen proseslerin altrlmasndan sorumlu olan tm personel iin alma talimatlar hazrlamaldr. Bu talimatlarn ierii iin kalite plan, kontrol plan ve rn gerekletirme planlarn baz alnr. Bu alma talimatlar nasl operasyonu ve almalar tarif ediyor ise, ayn ekilde i proses srecince ve rnlerin yerine ulancaya kadar srecinde Talimat haline getirilmelidir. Bu talimatn ieriinde rnlerin veya mamullerin nasl korunaca, nasl tanmlanaca, nasl tanaca, nasl ambalajlanaca, nasl depolanaca, nasl muhafaza edilecei ve dayankllk srelerini tarif edilmelidir.
Sayfa 72
Sait Ali AYDIN
rnek bir alma talimat Prototip rnler mterinin kabul iin mteriye sunulur. Eer iletmenin rnn gerekletirme aamasnda yaplabilirlikten farkl bir durum elde etmi ise bu mteriye bildirilir ve revizyon talep edilir. Mteriye prototipleri gnderirken, kaybolmalar veya ulamas gereken yerlerden farkl yerlere gitmesini engellemek iin mutlak tanmlanmaldr. Mteriden gelecek cevaplar neticesinde artnameler ve izimler ilgili blmlere datlr. lgili bilgileri ne kadar detayl olursa retim sorunlar bir o kadar azalr.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 73
QS 9000 OTOMOTV SEKTR KALTE SSTEM STANDARDI
QS 9000 standard, Chrysler, Ford ve General Motors tarafndan 1994 ylnda gelitirilmi ve bu firmalarla alan tedarikilerin kalite sistem artlarn tarif eden bir dokmandr. Bu dokman bir ana dokman ve buna bal alt alt dokmandan olumaktadr. Ana Dokman: - QS 9000 Kalite Sistem Gereklilikleri Destek Dokmanlar : - QSA (Quality System Assesment) Kalite Sistem Deerlendirmesi - APQP (Advanced Product Quality and Control Plans) leri rn Kalite ve Kontrol Planlar - PPAP (Production Part Approval Prosses) retim Paras Onay Sresi - SPC (Statistical Prosses Control) statiksel Proses Kontrol - FMEA (Failer Mod Effects Analysis) Hata Tr ve Etkileri Analizi - MSA (Measurment System Analysis) lm Sistemleri Analizi lgili standart ubat 1995 ve Mart 1998de gzden geirilmitir. QS 9000, dier otomotiv kalite sistem standartlar (EAQF 94-Fransa; VDA 6.1-Almanya; AVSQ 94-talya) ile nemli benzerlikler tamasnn yan sra, ISO 9000 serisi standartlar ile karlatrldnda birok ilave gereklilik iermektedir. QS 9000 ynelik denetimler standard gelitirilen firmalardaki denetiler tarafndan yaplabildii gibi, bu firmalar tarafndan yetkilendirilmi belgelendirme firmalar tarafndan da yrtlmektedir ve ISO 9000 benzeri bir prosedr takip edilmektedir.
Sayfa 74
Sait Ali AYDIN
PAPP (Production Part Approval Prosses) retim Paras Onay Sresi
retim Paras Onay Prosesi, retilen paralardan istenen tm artlar kapsar. retim Paras Onay Prosesi almasnn olumas iin gerekli olan gzden geirme ve onay ilemleri tm paralar iin ilk sevkiyattan nce yaplr. retim Paras Onay Prosesinin amac, mterinin btn mhendislik resim ve spesifikasyon gereklerinin tam olarak anlaldn belirlemek ve yaplan prosesin gerek imalat artlarnda ve adetlerinde bu gerekleri karlayacana emin olmaktr. AMA Tedarikinin mteri taleplerini anladnn belirlenmesi artlar dorulanm rnn istenen proses artlarnda retilebilecek Kapasiteye sahip olunduunun garantrlnn salanmas retilecek yeni bir rnle ilgili geerli klmada teknik datalarn oluturulmas rne zg imalat planlamas ve sunumunun yaplmasnda karlkl sorumluluklarn anlalmas
Esaslarna dayal olarak faaliyetlerin yrtlmesi amalanmtr. retimde de retim paras, retim yerinde, retim aralar, prosesler, malzemeler, operatrler, evre ve proses ayarlar, kullanlarak imal edilir. Ayrca retim parasnn imali iin gerekli olan tm teknik dokman ve parametreler ( CAD / CAM verileri v.b. gibi ) tm paralar iin hazrlanarak hatal olarak retim riski sfra indirilmi olur. retim ncesi ve devamnda yaplan APQP ( leri rn Kalite Plan) almasyla elde edilen veriler deerlendirilerek gelitirilmi olan proses herhangi bir hataya maruz kalmadan tamamlanr. retim Paras Onay Prosesi iin gerekli olan paralar, belirli bir imalat partisinden alnr. PPAP iin rn, 1 saat ile 8 saat arasndaki retimden En az 300 adetlik ardk retim partisinden alnmaldr. Mteri adet konusunda farkl bir miktar ngrdnde uyulmaldr. retim, seri retim artlarndaki makine, kalp, malzeme ve operatr kullanlarak gerekletirilmelidir. Birden fazla montaj hatt veya ok gzl kalp olmas durumunda her biri iin gerekli faaliyetler gerekletirilmelidir. Mteri tarafndan belirlenmi olan tm artlar karlanmal Spesifikasyon dndaki durumlarda para ve / veya dokmanlarn sunumu yaplmamal artlarn karlanmas iin gerekli aba gsterilmeli. Salanamad takdirde uygun dzeltici faaliyetler iin mteri ile anlalmal PPAP iin muayene ve deneyler kalifiye laboratuvar tarafndan gerekletirilmeli Ticari/bamsz test laboratuvarlar akredite edilmi tesisler olmal. Ticari laboratuvar kullanlmas durumunda sonular laboratuvarn raporlar ile sunulmal. Laboratuvarn ismi, test tarihi ve kullanlan standartlar belirtilmi olmal PPAP para dosyasnda ilgili tm dkmanlar ve kaytlar bulunmal veya referans gsterilmeli NOT: Tedariki tarafndan testlerin gerekletirilmesi iin mteri laboratuvarlarndan yararlanlabilir. NOT: PPAP dokman ve kaytlarnn uygulanamayaca paralar (grnm art tamayan v.b.) olabilir. Bunlarn belirlenmesi iin tasarm kaytlar ve mterinin onay veren blm referans alnmaldr. Yma malzemeler iin belirlenmi bir miktar bulunmamakla birlikte prosesin sreklilii ve rejimini salayacak bir miktar ngrlmelidir.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 75
PPAP ( RETM PARASI ONAY PROSES ) DOSYASININ OLUTURULMASI GEREKEN DURUMLAR retimde de retilen tm paralar iin aada belirtilen durumlardan biri olumu ise retim Paras Onay Prosesi dosyas ilk sevkiyattan nce hazrlanr: retim Paras Onay Prosesi Gnderilmemi Olan rnler a) Yeni para veya rn b) Daha nce gnderilmi olan paralarda bulunan uygunsuzluklarn dzeltilmi olmas c) Dizayn kaytlarnda, spesifikasyonlarda veya malzemede yaplan mhendislik deiiklikleri nedeni ile parada modifikasyon olmas retim Paras Onay Prosesi onaylanm olan bir partide aada belirtilmi olan durumlardan herhangi biri olutuu takdirde letiim Prosesinde belirtilen esaslara gre mteri durumdan haberdar edilir ve bu durum karsnda resmi bir onay istenip istenmedii belirlenir. ayet mteri resmi bir onay istemez ise, retim Paras Onay Prosesi nin tm aamalar, gerektiinde geerli prosesi aksettirebilmek iin, gzden geilir ve dosyann gncellenme ilemi yaplr. Eer mteri tarafndan resmi bir sunu istenir ise gncelleme ilemi tamamlandktan sonra Teknik Mdr tarafndan yalnzca gncellenen bilgiler ilk sevkiyattan nce mteriye gnderilir. retim Paras Onay Prosesi Gnderilmi ve Onay Alm Olan rnler a) Onaylanan parada ki malzeme ve dizayna alternatif olan malzeme kullanlmas halinde, b) malat takm/tezgah ve kalplarnda yenileme/deiiklik olmas, ilave yaplmas ve bunlarn yeniden dzenlenmesi, c) Ekipmanlarn yenilenmesi veya yeniden dzenlenmesinde, d) malat metot ya da prosesinde deiiklik olmas, e) Takm ve ekipmanlarn firma iinde baka bir blgeye ya da baka bir fabrikaya tanmas, f) Taeronlardan temin edilen para, malzeme veya hizmette( sl ilem, kaplama ) olan deiiklik g) Seri retim takm ve ekipmannn 12 ay veya daha uzun bir sredir kullanlmadktan sonra yeniden kullanlmaya balanmas
PPAP ( RETM PARASI ONAY PROSES ) DOSYASI ER retilen tm rnlerde belirtilmi olan durumlardan herhangi biri meydana geldiinde, tm paralar iin aada tanmlanan dokmanlar ve maddeler tam olarak oluturulur. Belirtilen dokmanlarn hangilerinin mteriye gnderilecei PPAP El Kitabnda belirtilen Saklanacaklar/Gnderilecekler Tablosu nda ayrntl olarak yer almaldr.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
retim Paras Garanti Mektubu Renk, desen veya yzey kalitesi istenen paralar iin Grn Onay Raporu ki veya kontrol plannda belirtilen adette numune para. Mteri ve imalatnn btn dzayn kaytlar ( CAD / CAM datalar, para resimleri, spesifikasyonlar ) Parada yaplm, fakat henz dzayn kaytlarnda olmayan, herhangi bir onayl mhendislik deiikliinin dokmanlar Para resminde belirtilen boyutlarn lm sonular Parann kontrol veya testi iin kullanlan ve bu paraya zel kontrol ekipman Dzayn kaytlarnda belirtildii ekilde malzeme, performans ve dayankllk testi sonular. Proses ak emalar. Proses FMEA. Btn rnn ve prosesin nemli ve anahtar karakteristiklerini ieren Kontrol Planlar. Sait Ali AYDIN
Sayfa 76
12. Proses yetenek sonular, anahtar, nemli, emniyet ve kritik karakteristiklerin mterinin isteklerine uyumluluunu, kontrol kartlar gibi destekleyici veriler ( PK ) 13. statistiksel almalarda kullanlan yeni veya modifiye olmu lm aletleri ve test ekipmanlar iin lme Sistemi Deikenlik almalar ( MSA ) 14. Mteri resim ve spesifikasyonunda istenen mhendislik onay. Yukarda belirtilmi olan dokmanlar ile oluan retim Paras Onay Prosesi Dosyas ndan ayr olarak mteri talebi zerine Kontrol Plan retim Paras Onay Prosesi Dosyas ndan nce gnderilerek gereken onay ilemi Kontrol Plan iin alnm olunur.
PPAP ( RETM PARASI ONAY PROSES ) DOSYASI SUNUM SEVYELER Oluturulan retim Paras Onay Prosesi Dosyas nn mteriye sunumu iin mteri tarafndan belirtilen sunum seviyesine gre yaplr. Onay seviyesi, deiik mteriler tarafndan farkl olarak talep edilebilir. Mteri tarafndan belirlenen sunum seviyeleri aada belirtilmi olan faktrlere gre seilir: retimi gerekletiren imalatnn ISO/TS 16949 gereklerini karlamas malat kalite tasdik stats ( rnein Chryslers Quality Excellence , Ford Q1, GMs Supplier of the Year ) Parann Kritiklii nceki para onaylarndan edinilen tecrbeler malatnn bu rn zerindeki uzmanlk durumu
Mteri tarafndan seilecek olan onay sunum seviyeleri aadaki gibidir: malat Onay Seviyeleri: Seviye 1 - Mteriye sadece retim Paras Garanti Mektubu ile eer paralar grnm kalitesi istenen paralar ise Grn Onay Raporu gnderilir. Seviye 2 - Mteriye retim Paras Garanti Mektubu ve numune para ile birlikte snrl miktarda destekleyici dokman / kayt gnderilir. Seviye 3 - Mteriye retim Paras Garanti Mektubu ve numune para ile birlikte destekleyici tm dokman / kaytlar gnderilir. Seviye 4 Seviye 5 -Mteriye retim Paras Garanti Mektubu ( numune paralar gnderilmez ) ile birlikte destekleyici tm dokman / kaytlar gnderilir. - Mteriye retim Paras Garanti Mektubu ve numune para ile birlikte destekleyici tm dokman / kaytlar imalatda incelenir.
Her seviyenin kesin olarak hangi dokman / kaytlar PPAP El Kitabndaki Saklanacaklar/Gnderilecekler Tablosu nda detayl bir biimde belirtilmitir. de retilen tm rnler iin mteri tarafndan herhangi bir onay seviyesi belirtilmedii takdirde onay seviyesi 3 olarak belirtilir.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 77
PROSES TALEPLER
YARDIMCI RESM VE SKELER Prosesi destekleyici dokmanlar olarak teknik resimler, mamul Spesifikasyonlar, rn balant katalou, mhendislik Spesifikasyonlar, imalat metot kartlar kullanlmaktadr. Bu dokmanlar zerinde imalat ve rn ad, yayn tarihi, deiiklik seviyesi ve tarihi gibi tm bilgiler bulunur.
PARAYA ZG LME ALET VE TEST EKPMANI Tm rnler iin paraya zg bir l aleti ve test ekipman olarak simlasyon test cihaz tasarlanr ve bulundurulur. Ancak genel olarak kullanlan lme ve test ekipmanlar konusunda lme Sistemleri Analizi belirtilen esaslara gre hassasiyet, istikrarllk v.b. gibi almalar yaplmaldr. Ayrca retim paras iin bir lme aleti ve test ekipmannn gerekli olup olmad APQP de yaplan almalarn sonucunda belirlenir.
MTERNN BELRLED ZEL KARAKTERSTKLER Mteri tarafndan belirtilen kritik karakteristikler, tarafndan elirtildii gibi ** sembol ile, emniyet paralar ve kanuni zorunluluklar E/R sembol ile, mteri tarafndan emniyet paras olarak tanmlanmam ancak retimden edinilen bilgilere dayanlarak tarafndan emniyet paras snfna alnan paralar ise E sembol dokmanlara damgalama yntemi ile belirlenir. Ayrca APQP zel rn Karakteristikleri Formu kullanlarak kritik karakteristikler hakknda detayl bir bilgi elde edilebilir Bu form tm paralarn retim Paras Onay Prosesi de kritik zellikleri belirten dokman olarak kullanlr. Sayfa 78 Sait Ali AYDIN
BALANGI PROSES YETENEK ALIMALARI retilen paralarn kritik olarak nitelendirilen tm speklerine yeterlilik almas Mhendislik tarafndan uygulanr. Bu yeterlilik almasnn amac retim prosesinin mteri beklentilerini karlayacak ekilde bir rn retimi salayp salamayacan belirlemektir. Ayrca retimde yaplan lmlerin ne oranda lm hatasna maruz kaldn bulmak iin lm Sistemleri Analizi belirtilen yntemler kullanlarak tespit edilmelidir. rn iin balang veri ihtiyac mteri onaylad takdirde, ayn veya benzer prosesin uzun dnem veri kaytlar kullanlarak karlanabilir. Daha detayl bilgi ve yntemler iin statistik Proses de belirtilen esaslar geerlidir. Eer onay iin sz verilen tarihte, kabul edilebilir proses yeteneine ulamak mmkn olmad takdirde bir iyiletirme plan ve periyot iin revize edilmi olan kontrol plan ( normal olarak 100% kontrol ngren ) gelitirilir. Bunun sonucunda da mteri tarafndan onay alnr. GRN ONAY TALEPLER Tasarm dokmanlar zerinde grn iaretlemesi yaplan paralar iin renk, tane ve yzey grn art olan paralarda uygulanr.
GRN ONAY RAPORU
PA R A NUMARASI PA R A AD I M A LAT I AD I ONAY SUNUUNUN N ED EN P A R A S U N U M G A R A N T S N Y ZE Y R E T M YE R ZE L N U M U N E LK R ET M SE V K YA T I YE N D EN O N AY S U N U M U M H E N D S LK D E KL R ES M N UMARASI S A T IN A LM AC I KO DU M H . D E . S E V YE S M A LA T I KODU D E R U YG U LAM A (A R A ) T AR H
G R N D E E R L E N D R M ES
M A LA T I M A L ZE M E V E Y Z E Y B L G LE R
YZEY N D E E R LE N D R M E D Z E LT V E D E VA M E T D Z E LT V E T E KR AR O N AY A S U N YZEY O N AY LA N D I M T ER SO R U M LU S U N U N M Z AS I V E T A R H
R E N K D E E R L E N D R M E S
RENK T AN IM I T R IS T IM U LU S D A T A MASTAR PA R A NU MARASI M A ST A R PARA T A R H M A LZE M E T P M ALZ E M E K A YN A I
KIR M IZ I
R EN K
D E E R
KR O M AJ
C LA
M E T A LK PA R LA K LIK
Y K SEK A L AK
R EN K Y KLE M E T A N IM I
PARA D ZE N
D L*
D a*
Db*
DE* CMC
SAR I
YEL
M AV
A YD IN L IK
K AR AN L IK
KU R U N
T EM Z
Y KSEK
A L AK
D N C E LE R
M A LAT I M ZA S I
T E LE FO N N U M A R A S I
T AR H
M T ER T E M SLC S M ZA S I
T A R H
M ays
C FG -1 00 2
S A D E C E M T E R T A R A FIN D A N D O LD U R U LAC AK
BOYUTSAL DEERLENDRME Bu almann amac btn paralara, mteri tarafndan belirtilen tm spesifikasyonlarn tam olarak uygun olduunu tespit etmek iin uygulanan boyutsal kontrollerdir. retilen paraya ait olan kontrol plan ve tm spesifikasyonlar mteri tarafndan belirtildii retim Paras Onay Boyutsal Sonular Formuna listelenir. llen paralardan biri mutlaka ahit numune olarak belirlenir ve muhafazas Kalite Gvence Mdrl tarafndan salanr. Yaplan herhangi bir kontrol sonucu uygun olmayan bir durumla karlalrsa o paraya ait Sait Ali AYDIN Sayfa 79
olan dosya sunulmaz ve gerekli almalar ( Dzeltici ve nleyici Faaliyetler ) hemen Mhendislik Mdrl ve Kalite Gvence Mdrl tarafndan balatlr. Uygun olmayan durum kesinlikle dzeltilmelidir. retilecek olan rnn taeron firmalarda retilmesi durumunda, paraya ait olan boyutsal lm sonular hizmet alnan firma formatnda veya normal olan formatta sunulabilir. Ayrca retilen rne ait olan para arl Mhendislik tarafndan belirlenir ve bu deer Garanti Mektubun da belirtilir. MALZEME TESTLER Bnyesinde retilen tm paralarn, malzeme testleri, d kaynak olarak hizmet veren kurulular tarafndan gerekletirilir. Bu testler malzeme spesifikasyonlarnda ve kontrol plannda belirtildii gibi yaplr. Eer gerekli olan test ilemi yaplamayacaksa mteri firma ile irtibat kurarak mteri firma laboratuarnda yaplmas iin bir talepte bulunulur. D kaynaklardan hizmet alnarak yaplan tm test sonular testi yapan kurulu formatnda retim Paras Onay Malzeme Formu kullanlarak sunulur. Yaplan testler sonucunda uygun olmayan bir durum ile karlalrsa, paraya ait dosya sunulmaz ve bununla birlikte gerekli olan tm almalar Mhendislik. PERFORMANS TESTLER Performans testlerinin amac, mteri tarafndan belirlenmi olan paraya ait performans taleplerinin salandn tespit etmektir. Yaplan bu testler mteri tarafndan belirtilen spesifikasyonlarnda ve kontrol planlarnda belirtildii gibi yaplr. Bnyesinde retilen paralardan performans talepleri olan paralara ait testler firma bnyesinde yaplr. Eer paralara ait olan performans testleri yaplamad takdirde mteri firma ile irtibata geerek testin mteri firma laboratuarnda yaplmas iin talepte bulunulur. D kaynaklarda yaptrlan test sonular testi yapan firma formatnda ya da retim Paras Onay Performans Formunda sunulabilir. Yaplan testler sonucu uygun olmayan bir durum ile karlalrsa gerekli almalar Mhendislik tarafndan yaplr ve o paraya ait olan dosya sunulamaz.
PARA TESLMAT GARANTS retilen paraya ait olan tm testlerin mteri taleplerini karladktan sonra gerekli olan bilgileri garanti kapsamnda Garanti Mektubunda belirtilir. Tarafndan retilen tm paralarn retim Paras Onay Prosesi Dosyasnda Garanti Mektubu kesinlikle gnderilir. Mhendislik ile Genel Mdr sorumludur.
Sayfa 80
Sait Ali AYDIN
MHENDSLK DEKLKLER Mteri tarafndan bir deiiklik uygulandnda Mteri Talebi in malat Onay Formu Mhendislik tarafndan doldurulur. Bylece mteri tarafndan yaplan deiikliin imalat tarafndan tam anlamyla karlanp karlanamad belirlenir. Eer yaplan deiiklik tam olarak karlanyorsa retim parasna ait olan retim Paras Onay Prosesi Dosyas Mhendislik tarafndan yaplan deiiklie gre gncellenip yalnzca deiiklikten etkilenmi olan dokmanlarn mteriye sunumu gerekletirilir. Eer yaplan deiiklik karlanamayacaksa Mhendislik tarafndan Mteri Talebi ve malat Onay karlanamama nedeni ve kabul iin gerekenler belirtilir, mteriye gnderilir. Durumdan haberdar olan mterinin istei dorultusunda kabul iin gerekenler onaylanr ise retim parasnn imalatna geilir. Onaylanmaz ise mevcut para retilemez. Mteri mhendislik deiikliklerinden dolay gerekli olan kontrol ve test gereksinimleri yaplan deiiklie gre Mhendislik tarafndan incelenip tespit edilir. DKM KALIPLARI, APARATLAR, KALIPLAR VE MODELLER Bnyesinde retilen paralar iin dkm kalplar, aparatlar ve modeller gibi yardmc aralar kullanlmamaktadr. KAYITLARIN VE MASTAR NUMUNENN SAKLANMASI Yaplan retim Paras Onay Prosesi Dosyasnn ierii Mhendislik Departmannda en az 1 yl olmak kaydyla muhafaza edilir. Ancak 1.5 yl sre ile durmu olan dokmanlar arive kaldrlr. Ayrca ilgili ahit numune sresiz olarak muhafaza edilir. ahit numunesi boyutlar nedeni ile saklanamayacaksa retim Paras Onay Prosesinde belirtilerek deitirilebilir ya da saklanmayabilir. PARA ONAY DURUMU Mteri, onay dokmanlar gerekli yerlere datldnda imalatya sonucu bildirir. Mteri, baz imalatlar KENDNDEN ONAYLI olarak nitelendirerek retim Paras Onay Prosesi Dosyasnn mteriye sunulmas ile onay aldklar yetkisini verir. Mteri tarafndan verilen sonular aadaki gibidir: retim Onay: Parann btn mteri spesifikasyonalarn ve isteklerini karladn gsterir. Bu durumda imalat mteri tarafndan gnderilen sipari programna gre sevkyat yetkisine sahip olur. Geici Onay : Geici bir sre iin veya belirli bir miktar iin sevkyata izin verilmi olduunu gsterir. malatya geici onay aadaki durumlar salandnda verilir : A. retim onayna engel olan hatann aka tanmlanmas B. Mteri tarafndan kabul edilmi geici onay aksiyon plan hazrlanmas. Bu durum karsnda imalat yeniden bir sunum yapar. Geici onay verilmi malzeme, aksiyon plannda, zerinde anlama salanm tarihten sonra gnderilir veya belirtilen miktardan fazla gnderilmesi durumunda ret edilir. Geici onay sresi uzamad srece yeni sevkiyat yaplmaz. Ret: Sunumun, paralarn teslim edildii retimin ve bunlara elik eden onay dokmantasyonunun mteri taleplerini karlamadn gsterir. Gnderilebilecek sevkiyattan nce, dzeltilmi paralar ve dokmantasyon mteriye sunulmal ve onay alnmaldr.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 81
FORMLAR Tarafndan retilen paralara ait retim Paras Onay Prosesi Dosyalar aada belirtilmi olan dokmanlardan oluur: Garanti Mektubu Grn Onay Raporu retim Paras Onay Boyutsal retim Paras Onay Malzeme retim Paras Onay Performans Proses Ak emas PFMEA Kontrol Plan zel rn Karakteristikleri Formu Mteri ve malat Teknik Resmi Proses Yeterlilikleri MSA Proses Yeterlilii Sonular Mteri Talebi in malat Onay retim Paras Onay Prosesi Kapa
Sayfa 82
Sait Ali AYDIN
APQP SREC
leri rn Kalite Planlamas (APQP); otomotiv sektrndeki tasarm srecinde, rnn mteri memnuniyetini salayabilmesi amac ile gerekli admlarn tanmlanmasn ve gerekletirilmesini salayan yapsal bir metottur. Otomotiv sektrnde mteri artlar olduka disiplinli bir biimde dokmante edilmekte ve uygulanmaktadr. Tasarm srecine pek ok farkl mterisinden mteri artlarn girdi olarak alan bir kuruluun, srecin hangi basamaklarna nem vermesi ve hangi basamaklarda iyiletirme salamas gerektiine dair k tutar. . OTOMOTV SEKTR MTER ZEL ARTLARI ve APQP SREC Gnmzde lkemizin ekonomisinde nemli pay sahibi olan sektrlerden biri otomotiv sektrdr. Dnya apnda nemli yere sahip markalarn deiik yerlerde yapt yatrmlar sonucu pek ok noktada bu yatrmlar destekleyici tedarikiler olumu ve yaygnlamtr. Bu geni tedarik zincirinin ynetimi iin ou otomotiv markas kendi artlarn oluturmu ve devam ettirmektedir. Dier taraftan rekabeti ortamda bir adm daha nde olmak ve mterileri iin bir seim nceliine sahip olmak isteyen kurulular da kendi kalite ynetim sistemlerini oluturmakta ve 3. taraf denetimler vastasyla bu sistemlerini tescil ettirmektedirler. Kalite ynetim sistemleri konusunda dnya apnda asgari koular belirleyen standart olan ISO 9001 standardnn otomotiv sektrne zel artlarn oluturan ISO/TS 16949 artnamesi, tedarik zincirindeki kurulularn uygunluk salamaya alt artlar iermektedir. Fakat bu artlar ilgili kuruluun mteri zel artlar olmadan belirleyici olamamaktadr. Bu nedenle ISO/TS 16949 artlarn uygulamaya alan bir kuruluun kendisiyle balantl mteri zel artlarn da renmesi ve yerine getirmesi gerekmektedir.
ISO/TS 16949 un artlar tasarm konusunu iki blmde inceler: rn tasarm ve sre tasarm. rn tasarm rnle ilgili tm teknik kriterlerin belirlenmesidir. Sre tasarm ise bir rnn ne ekilde retileceiyle ilgili eitli alternatifler ierisinde etkinlik ve verimlilik asndan en uygun olan belirlemektir. Birbiriyle ok sk iliki iinde olan bu iki adm kalite planlamas iin kritik admlardr. Tasarm hakknda ISO/TS 16949 iinde belirlenmi artlar bulunsa da APQP klavuzu bu artlarn ne ekilde yerine getirileceinin detayl tarifini iermektedir. Pek ok mteri de bu klavuzdaki rehberlin kendi kalite planlar oluturulurken takip edilmesini istemektedir.
Otomotiv sektrne zg tasarm artlarnn varlnn yannda tasarm ktlarnn mteri tarafndan onaylanmas iin de birtakm artlar bulunmaktadr. retim paras onay sreci artlar olarak adlandrlan PPAP klavuzu, rn onay art olarak belirlenen asgari koullar ieren bir rehber nitelii tar. rnn mteri tarafndan onaylanmas iin gerekli bu artlar rn ve sre tasarm ktlarnn bazlarn ierdii gibi mteriye zg birtakm artlar da ierebilmektedir.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 83
APQP temel admlar: I. II. III. IV. V. Planlama rn Tasarm ve Gelitirmesi Sre Tasarm ve Gelitirmesi rn ve Srecin Geerli Klnmas Geri Bildirim ve Dzeltici Faaliyetler
APQP klavuzu, bu admlarn her birinden bekledii ktlar aklamaktadr. Fakat bu ktlarn bazlar hem PPAP art olarak hem de mteri zel art olarak rn onayna etki etmektedir. almann kalite fonksiyon ile balantl olduu nokta tasarm srecinin hangi admnn mteri zel artlarn karlamada daha fazla n plana ktnn belirlenmesidir. Aada APQP admlar sonucunda elde edilmesi gerekli ktlar ve bunlarn PPAP artlarna gre ayrm grlebilmektedir:
APQP SREC Tasarm Hedefleri rne zg Gvenilirlik ve Kalite Hedefleri rn Aac rn Gvence Plan Ynetimin Destei Tasarm Hata Trleri ve Etkileri Analizi retilebilirlik ve Montaj in Tasarm Tasarm Dorulamas Tasarm Gzden Geirmesi Teknik izimler Teknik artnameler Malzeme artnameleri izim ve artname Deiiklikleri Yeni Ekipman, Ara ve Tesis Gereksinimleri zel rn ve Sre Karakteristikleri Prototip Prototip Kontrol Plan lm/ Test Ekipman Gereksinimleri Ekibin rn Yaplabilirlik Kabul Ambalajlama Standartlar Sre Ak emas Atlye Plannn Dzenlenmesi zellikler Matrisi Sre Hata Trleri ve Etkileri Analizi n Seri retim Kontrol Plan Operasyon Talimatlar lm Sistemleri Analiz Plan Sre Yeterlilik almas Plan Ambalajlama Talimatlar n Seri retim Paralar lm Sistemleri Analizi Sre Yeterlilik almas Boyutsal lm Raporu retimin Geerli Klnma Testleri Ambalajlamann Deerlendirilmesi Seri retim Kontrol Plan Deikenliin Azaltlmas Mteri Memnuniyeti
OTOMOTV SEKTR MTER ZEL ARTLARININ APQP SREC Mteri zel artlarnn belirlenmesi, arlklandrlmas, teknik zelliklerin belirlenmesi ve teknik zellikler ile mteri zel artlarnn aralarndaki ilikilerin belirlenmesi ve kalite evinin kurulmas bu almada admlar halinde aktarlacaktr. almann ilk adm tasarm sre sahipleri ile birlikte mteri artlarnn belirlenmesidir. Burada ana sanayi tarafndan yaynlanan ve gerektiinde gncellenerek kurulua bildirilen artnamelerden faydalanlmtr. Ana sanayi artlar incelenerek listeler haline getirilmi ve bir sonraki admda snflandrlmtr.
Aadaki tabloda bu snflar grlmektedir: Sayfa 84 Sait Ali AYDIN
Burada ama, farkl mterilerin artlarnn bir arada bulunmasn salamak ve bu beklentileri snflandrarak, kalite evinin girdileri haline gelmesini salamaktr. Bu adm tamamlandktan sonra sre sahiplerinden, bu karakteristikleri deerlendirmeleri ve arlklandrmalar talep edilmitir. Alt karakteristik, yaplan deerlendirme sonucunda yandaki Tablo sralanrmtr.
Sait Ali AYDIN
Sayfa 85
Mteri artlar ncelik puanlar belirlendikten sonra, bu karakteristiklerin iliki iinde olduu dnlen tasarm admlar listelenerek, aralarndaki ilikilerin iddeti QFD ekibi tarafndan belirlenmitir. Bu deerlendirme aada gsterilen lek kullanlarak gerekletirilmitir. likilerin kuvveti ile ilgili bilgiler ekilde grlebilir.
Mteri artlar ile tasarm sreci basamaklar ilikilendirildikten ve her bir ilikinin iddeti belirlendikten sonra stunlar iin sralama puanlar hesaplanmtr. Burada sralama puan olarak ncelik puan ve iliki kuvvetine karlk gelen puan arpmlar toplam kullanlmtr. Matrisin sralama satrnda bu deerler grlmektedir.
Mteri beklentilerinin ncelik sralamasnda ilk sray lm ve Kontrol ile ilgili olan zel istekler almtr. Kuruluun tasarmn yapt paralarn mteri bakmndan estetik ynlerinin arlkl olmamas, paralarn biiminden ziyade mhendislik karakteristiklerinin lmsel ve fonksiyonel zelliklerini mterilerin daha ok nemsemesi bu teknik karakteristiin ne kmasnda etkilidir. Mteri acsndan nemli karakteristiklerin ara gvenlii acsndan yaratt nem de gz nne alndnda lm ve kontrol faaliyetlerinin nemi daha iyi anlalmaktadr. Sralama satrnda ikinci srada yer alan Aralar teknik zellii mterinin rn ve sre onay verebilmesi iin ihtiya duyduu dokmantasyon ve deerlendirmelerin bir arada sunulduu blmdr. Bu blmde, risk deerlendirilmesi ve sonularnn sre kontrol zerine aktarm da gerekletirildii iin nem arz eder. statistiksel Sre Kontrol (sre yeterlilik almalar) ve lm Sistemleri Analizi gibi hem srelerin istatistiksel olarak kontrol altnda ve yeterli olduuna hem de lm sistemlerinin yeterliliine dair gstergeler bu kapsamda incelenmitir. Sayfa 86 Sait Ali AYDIN
Kurulu hali hazrda ISO/TS 16949:2002, TS EN ISO 14001:2005 gibi sistem standartlarnn yannda mterileri tarafndan uygun grlen Q1 gibi kalite ynetim sistemlerine sahiptir. Bu durum Dokmantasyon ve Arivleme ile ilgili olan mteri isteklerinin kolayca yerine getirilmesini salar. Bu bakmdan, Dokmantasyon ve Arivleme isteklerine verilen nem son sralarda yer almaktadr. Teknik karakteristiklerde Geri Bildirim ve Dzeltici Faaliyet adm ilk sray almtr. Bu durum, mteri geri bildirimlerinin bu admdan nceki tm faaliyetlere olan etkisinden kaynaklanmaktadr. Dier admlar birbirini nitelendiren ve takip eden zellikteyken bu adm hepsinde bulunan ve hepsine girdi salayan bir admdr. Sralama bakmndan mteri zel isteklerinin maksimize edilmesinde en ok puan alan ikinci teknik karakteristik Dorulama ve Geerli Klma admdr. Bu admnn en temel zellii, rn ve sre tasarmnn doru sonular verdiinin ispatland aamadr ve bu aama mteriye rn ve sre tasarmnn mteri artlarn karladna dair somut kant oluturmaktadr. Tm bu zellikleri bir arada dnldnde bu admn ne denli nemli olduu ve gelitirilmesi gereklilii ortaya kmaktadr. Otomotiv sektrnde, ayn paray retebilecek pek ok kurulu bulunabilir. Gnmzde, artan rekabeti basklar nedeniyle kurulular arasndaki temel fark yaratan sre tasarm admlarnn ileyii ve tasarlanan srelerin uygulandr. Sre tasarmna verilecek nem hem rn kalitesine hem de verimlilie dorudan etki yapacandan APQP nin Proses Tasarm admnn nc sradaki teknik karakteristik olduu grlmektedir. Planlama bundan sonraki en nemli teknik karakteristiktir. Mterinin kendi retim hattndan ilk ara k tarihine gre yapt planlamaya ynelik olarak kurulu da kendi hazrlk faaliyetlerini planlamaldr. Bu admda kurulua projenin kilometre talarna ynelik terminleri verilmektedir. rnein, rn tasarmnn sonland aama, prototipin ara zerindeki fonksiyonel ve yol testleri iin gnderim tarihi, ve n seri retim paralarnn mr ve fonksiyonellik test sonularnn verilecei tarih gibi. rn tasarmnn daha dk nemde olmasnn nedeni kuruluun benzer rnlerdeki tasarm tecrbesinin sektre gre olduka fazla olmasndan kaynaklanmaktadr. Mteri zel isteklerinin maksimize edilmesinde tasarmn bu aamasnda gerekletirilecek faaliyetler kuruluun edindii tecrbe sayesinde kolaylkla gerekletirilmektedir. Kuruluun mevcut mterilerinin zel artlar karsnda tatmin edici memnuniyet salanmas iin APQP srecinde ncelikle Geri Bildirim ve Dzeltici Faaliyet sonra eit nemdeki Dorulama ve Geerli Klma ve Proses Tasarm admlarna ve bu admlardaki uygulamalara zel nem vermesi gerekmektedir.
APQP PROSEDR RNE:
1.0
AMA .................de retimi yaplacak rnlerin teklifinden numunenin onaylanp seri imalat aamasna kadar izlenecek yolu belirlemek
2.0
KAPSAM .................de retimi yaplacak olan tm rnlerin admlarnn belirlenmesi faaliyetlerini kapsar. SORUMLULUKLAR Bu prosedrn uygulanmasndan Genel Mdrlk, Kalite Gvence Birimi, Lojistik ve Sat Birimi, retim Birimi, Mhendislik Birimi ve Satnalma Birimi sorumludur.
3.0
Sait Ali AYDIN
Sayfa 87

TS Iso Standartlarinin Yansanayi̇ İşletmesi̇nde Uygulama El Ki̇tabi - (2 - ) - 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS Iso Standartlarinin Yansanayi̇ İşletmesi̇nde Uygulama El Ki̇tabi - (2 - ) - 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

1 2 13 16 25 29 33 39 43 53 70 74 75 83 90 105 113 120 126 132 141 145 145

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Yaplabilirlik ad altnda planlama yaplr ve takip formuna ilenir.

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Bu sre aadaki gibi aklamaktayz:

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Balatma; Planlama; Uygulama; Gzetim ve Denetim; Kapatmadr.

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

RNEK BR TASARIM SREC

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

RNEK BR 5 N 1 K TASARIM GRDLER GZDEN GERME TABLOSU

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

Sait Ali AYDIN

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II

TS ISO STANDARTLARININ UYGULAMA EL KTABI BLM II