Sprawozdanie z laboratorium z fizyki

wiczenie nr 2

Temat dwiczenia: Badanie si tarcia.

Data wykonania dwiczenia: 15.05.2012r.

Sekcja nr3 w skadzie: Beata Sapioska Dominika Tabaka

Data oddania sprawozdania: Ocena:

1

I.

Wstp teoretyczny
Tarcie-powstawanie siy oporu Ft na styku dwch powierzchni, ktre wykonuj ruch wzgldny. Sia tarcia jest skierowana przeciwnie do kierunku ruchu dwch cia. Rozrniamy tarcie:

- statyczne, ktre powstaje podczas wprawiania ciaa w ruch i tarcie kinetyczne,

wystpujce podczas ruchu cia. Tarcie statyczne jest zwykle wiksze od tarcia kinetycznego. Maksymalna sia tarcia statycznego jest rwna najmniejszej sile, jak naley przyoyd do ciaa, aby je ruszyd z miejsca.

tarcie kinetyczne definiowane jako siy dziaajce midzy powierzchniami poruszajcymi si wzgldem siebie. tarcie przy toczeniu, ktrego przykadem jest walec zaczynajcy si toczyd dopiero wtedy, gdy kt nachylenia rwni przekroczy pewn wartod krytyczn (nie zostan wtedy rozrnione wspczynniki tarcia kinetycznego i statycznego, ze wzgldu na blisk ich wartod).
Maksymalna sia tarcia dziaajca miedzy dowolna par powierzchni podlega dwm prawom. Po pierwsze jest ona w przyblieniu niezalena od powierzchni zetknicia. Fakt ten mona wytumaczyd tylko w momencie gdy przyjmiemy, e mikroskopowa, czyli rzeczywista powierzchnia zetknicia jest w przyblieniu taka sama dla wszystkich pooeo dwch stykajcych si powierzchni. Jeli powierzchnia styku jest dua to istnieje dua liczba stosunkowo maych obszarw zetknicia, podtrzymujcych ciar. Jeeli natomiast powierzchnia ta jest stosunkowo niewielka, stykajcych si obszarw jest mniej, ale powierzchnia kadego z tych indywidualnych obszarw jest wiksza o ten sam czynnik. Jest to spowodowane tym, e ciar ktry zostaje rozoony na mniejsz powierzchnie styku wywiera na ni wiksze cinienie, co powoduje deformacje w pobliu punktw zetknicia. Konkludujc, rzeczywiste powierzchnie styku s identyczne w obu przypadkach. Po drugie sia tarcia jest proporcjonalna do siy normalnej, tzn. siy, jak jedna powierzchnia naciska na drug. Sia nacisku jest zawsze skierowana prostopadle do powierzchni zetknicia. Stosunek maksymalnej wartoci siy tarcia statycznego do wartoci siy normalnej nazywamy wspczynnikiem tarcia statycznego dla danych powierzchni:

Znak rwnoci odnosi si wycznie do przypadku, gdy Fs ma maksymaln wartod. Stosunek wartoci tarcia kinetycznego do wartoci siy normalnej nazywany jest wspczynnikiem tarcia kinetycznego:

W przypadku tarcia tocznego zachodzi zalenod:

Wynika z tego, e im wikszy promieo walca tym mniejsz si naley przyoyd by wywoad jego ruch.

II.

Przebieg dwiczenia 1. Opis wykonywanych czynnoci

wiczenie skadao si z czterech czci. W pierwszych trzech naleao wyznaczyd wspczynniki tarcia statycznego kinetycznego oraz tocznego w ostatniej czci dowiadczenia naleao wyznaczyd stosunek wspczynnikw tarcia przy toczeniu i lizganiu. Dowiadczenie rozpoczlimy od pomiarw wspczynnika tarcia statycznego oraz kinetycznego. Do wykonania tego pomiaru przygotowalimy rwni pochy oraz trzy klocki, ktrych wspczynniki tarcia naleao wyznaczyd. Klocki pokryte byy trzema rodzajami materiau: drewnem, gum oraz metalem. Badany klocek ustawialimy przy koocu rwni (przy kadym pomiarze w tym samym miejscu) i agodnie zwikszalimy kt pochylenia rwni do momentu, gdy klocek rozpocz ruch. Nastpnie zmniejszalimy kt pochylenia rwni do momentu, gdy klocek porusza si ruchem jednostajnym. Notowalimy wyniki jako miar kta nachylenia rwni dla obu przypadkw, a pomiary powtarzalimy szed razy. W kolejnej czci dwiczenia badalimy wspczynnik tarcia kinetycznego wyznaczany przy uyciu dynamometru. Do tego celu badane klocki umieszczalimy na poziomo ustawionej rwni pochyej i przy pomocy dynamometru wprawialimy je w ruch jednostajny, odczytujc przy tym wartod siy wskazanej przez dynamometr. Pomiary powtrzylimy szed razy dla trzech rodzajw klockw. Nastpnie przystpilimy do pomiarw tarcia tocznego przy pomocy rwni pochyej. Dla trzech walcw rnicych si mas wyznaczylimy kt przy ktrym rozpoczn one ruch. Pomiary zostay wykonane szeciokrotnie. W ostatniej czci dwiczenia dokonywalimy pomiarw stosunku wspczynnika tarcia przy toczeniu i lizganiu. Do tego celu uylimy zestawu skadajcego si z koowrotka i przecignitej przez niego nitki. Za Pomoc dynamometru zostaa mierzona sia jak naley uyd do rozcignicia spryny na dan dugod. W przypadku toczenia z polizgiem wykonalimy prby dla trzech rnych rozcignid spryny, podobnie dla tarcia tocznego. Pomiary rwnie powtrzono szed razy. Wszystkie wyniki zostay zebrane w tabelach.

2. Tabele wynikw
Pomiar wspczynnika tarcia statycznego i kinetycznego za pomoc rwni pochyej

N0 1 2 3 4 5 6

Materia powierzchni rwni

Materia powierzchni klocka

drewno

drewno

s 27 26 28 27 25 25

s 0,5095254 0,4877326 0,5317094 0,5095254 0,4663077 0,4663077

k 21 20 21 22 20 19 3

k 0,383864 0,36397 0,383864 0,404026 0,36397 0,344328

rednia Odchylenie standardowe N0 1 2 3 4 5 6 Materia powierzchni rwni Materia powierzchni klocka s 27 27 29 30 29 29 rednia Odchylenie standardowe

0,495 0,026 s 0,5095254 0,5095254 0,5543091 0,5773503 0,5543091 0,5543091 0,543 0,028

rednia Odchylenie standardowe k 21 21 22 22 22 23 rednia Odchylenie standardowe

0,374 0,021 k 0,383864 0,383864 0,404026 0,404026 0,404026 0,424475 0,401 0,015

drewno

guma

N0 1 2 3 4 5 6

Materia powierzchni rwni

Materia powierzchni klocka

drewno

metal

s 24 22 21 21 22 20 rednia Odchylenie standardowe

s 0,4452287 0,4040262 0,383864 0,383864 0,4040262 0,3639702 0,397 0,028

k 17 18 17 18 16 17 rednia Odchylenie standardowe

k 0,305731 0,32492 0,305731 0,32492 0,286745 0,305731 0,309 0,014

Pomiar wspczynnika tarcia kinetycznego za pomoc dynamometru

N0 1 2 3 4 5 6

Materia powierzchni rwni

Materia powierzchni klocka

Masa klocka mk [kg]

drewno

drewno

0,14

Fd [N] 0,35 0,40 0,35 0,35 0,35 0,45 rednia Odchylenie standardowe 4

k 0,254842 0,291248 0,254842 0,254842 0,254842 0,327654 0,273 0,030

N0 1 2 3 4 5 6

Materia powierzchni rwni

Materia powierzchni klocka

Masa klocka mk [kg]

drewno

guma

0,15

Fd [N] 0,55 0,50 0,45 0,50 0,45 0,50 rednia Odchylenie standardowe

k 0,373768 0,339789 0,30581 0,339789 0,30581 0,339789 0,334 0,026

N0 1 2 3 4 5 6

Materia powierzchni rwni

Materia powierzchni klocka

Masa klocka mk [kg]

drewno

metal

0,18

Fd [N] 0,35 0,25 0,30 0,30 0,25 0,30 rednia Odchylenie standardowe

k 0,19821 0,141579 0,169895 0,169895 0,141579 0,169895 0,165 0,021

Pomiar wspczynnika tarcia przy toczeniu

N0 1 2 3 4 5 6

Promieo podstawy walca *m+

0,016

g 3 2 2 2 3 3 rednia Odchylenie standardowe

t 0,000839 0,000559 0,000559 0,000559 0,000839 0,000839 0,00070 0,00015

N0 1 2 3 4 5 6

Promieo podstawy walca *m+

0,011

g 3 2 3 3 2 2 rednia Odchylenie standardowe

t 0,000576 0,000384 0,000576 0,000576 0,000384 0,000384 0,00048 0,00011

N0 1 2 3 4 5 6

Promieo podstawy walca *m+

0,008

g 3 3 2 3 2 2 rednia Odchylenie standardowe

t 0,000419262 0,000419262 0,000279366 0,000419262 0,000279366 0,000279366 0,000349 0,000077

N0 1 2 3 4 5 6

Wyznaczanie stosunku wspczynnikw tarcia przy toczeniu i lizganiu k 43,33333 41,66667 41,66667 40 43,33333 41,66667 F1 z blokad *N+ 4,8 5,1 4,6 4,7 4,6 4,8 F2 bez blokady [N] 2,6 2,5 2,5 2,4 2,6 2,5 F1/F2 1,846154 2,04 1,84 1,958333 1,769231 1,92

Rozcignicie spryny L1 [m]

0,06

N0 1 2 3 4 5 6

Rozcignicie spryny L2 [m]

0,08

k 41,25 42,5 42,5 40 42,5 41,25

F1 z blokad *N+ 6,4 6,3 6,6 6,3 6,2 6,4

F2 bez blokady [N] 3,3 3,4 3,4 3,2 3,4 3,3

F1/F2 1,9393939 1,8529412 1,9411765 1,96875 1,8235294 1,9393939

N0 1 2 3 4 5 6

Rozcignicie spryny L3 [m]

0,1

k 42 43 42 44 42 44

F1 z blokad *N+ 7,6 7,8 7,6 7,4 7,6 7,4

F2 bez blokady [N] 4,2 4,3 4,2 4,4 4,2 4,4

F1/F2 1,809524 1,813953 1,809524 1,681818 1,809524 1,681818

k 43,33333333 41,66666667 41,66666667 40 43,33333333 41,66666667 41,25 42,5 42,5 40 42,5 41,25 42 43 42 44 42 44 rednia odchylenie standardowe 42,1 1,1 rednia odchylenie standardowe

F1/F2 1,846154 2,04 1,84 1,958333 1,769231 1,92 1,939394 1,852941 1,941176 1,96875 1,823529 1,939394 1,809524 1,813953 1,809524 1,681818 1,809524 1,681818 1,858 0,097

3. Analiza bdw

Niepewnoci pomiarowe wspczynnikw tarcia statycznego, kinetycznego oraz tocznego, jak rwnie wspczynnik sprystoci spryny i stosunki wspczynnikw tarcia przy toczeniu i lizganiu liczylimy z odchylenia standardowego w arkuszu kalkulacyjnym. ( )

Zakadajc brak bdw systematycznych przyjlimy, e wartod rzeczywista rwna jest wartoci redniej pomiarw obcionych bdami przypadkowymi. W przypadku redniej rwnie wykorzystalimy funkcj w arkuszu kalkulacyjnym.

4. Wyniki
I. Wspczynniki tarcia statycznego i kinetycznego wyznaczane przy pomocy rwni pochyej. Do obliczenia wspczynnikw tarcia statycznego i kinetycznego uylimy wzorw: oraz Wspczynniki tarcia statycznego dla odpowiednich stykajcych si powierzchni: drewno-drewno: drewno-guma: drewno-metal: Wspczynniki tarcia kinetycznego dla odpowiednich stykajcych si powierzchni: drewno-drewno: drewno-guma: drewno-metal:

II.

Wspczynnik tarcia kinetycznego wyznaczany przy uyciu dynamometru. W obliczeniach wspczynnika tarcia kinetycznego uylimy wzoru zakadajcego zalenod siy zmierzonej dynamometrem z si cikoci:

Wspczynniki tarcia kinetycznego dla odpowiednich stykajcych si powierzchni: 8

drewno-drewno: drewno-guma: drewno-metal:

III.

Wspczynnik tarcia tocznego wyznaczany przy pomocy rwni pochyej. W obliczeniach tarcia tocznego przyjlimy zaoenie wynikajce ze wzoru:

Wspczynniki tarcia tocznego powierzchni podstawy: walec o promieniu r=0,016m walec o promieniu r=0,011m walec o promieniu r=0,008m IV.

dla walcw o odpowiednich promieniach ( ( ( )[ ] )[ ] )[ ]

Stosunek wspczynnikw tarcia przy toczeniu i lizganiu. Do obliczenia wspczynnika sprystoci uytej spryny uylimy wzoru:

gdzie i oznacza kolejne dugoci rozcigania spryny. Stosunek wspczynnikw tarcia przy toczeniu i lizganiu: Wspczynnik sprystoci spryny wynosi:

III.

Wnioski

Wspczynnik tarcia statycznego ma wiksz wartod ni wspczynnik tarcia kinetycznego. Oznacza to, e ciej jest spowodowad ruch ciaa ni utrzymad je w ruchu. Wspczynniki tarcia zale od rodzaju stykajcych si powierzchni. Wspczynnik tarcia tocznego jest zaleny od promienia toczcego si ciaa. Im wikszy promieo tym wspczynnik tarcia tocznego jest wikszy. W praktyce oznacza to jednak, e im wikszy promieo walca tym mniejsz si naley uyd aby rozpoczd jego toczenie. Sia potrzebna do pokonania tarcia tocznego jest znacznie mniejsza od tej jak naley uyd w przypadku polizgu ciaa.

Na niepewnoci pomiarowe mogo mied wpyw wiele czynnikw m.in.: niedoskonaod narzdu wzroku ludzkiego podczas wykonywania pomiarw, niedoskonaod przyrzdw pomiarowych. Rozbienoci w wartociach wspczynnikw tarcia kinetycznego wyznaczanych dwoma rnymi metodami wyjanid mona problemem w uzyskaniu ruchu jednostajnego ciaa poruszajcego si po rwni pochyej.

10