Nr ćwicz.

Data: Imię i Nazwisko: Wydział Semestr Grupa 4

105 07.03.2022r. Aleksandra Brzoska Technologii Letni Nr lab.1
Nr albumu: 153675 Chemicznej 2021/2022
Prowadzący: dr. Ryszard Skwarek Ocena:

Temat ćwiczenia: Wyznaczanie modułu Younga metodą ugięcia.

1. Podstawy teoretyczne:

Gdy atomy w ciele stałym znajdują się względem siebie w odległościach

równowagowych (ciało stałe znajduje się w równowadze) ciało stałe nie dąży do
samorzutnej zmiany wymiarów. Kiedy ciało stałe jest w stanie równowagi wtedy siła
działająca między atomami wynosi zero, a energia potencjalna osiąga wartość
minimalną. W momencie pojawienia się siły zewnętrznej, która sprawia, że odległość
między atomami ulega zmianie pojawia się siła sprężystości, która działa tak, aby
przywrócić stan równowagi. Wraz ze zwiększaniem się odległości początkowej siła
przyjmuje wartość ujemną (atomy się przyciągają) natomiast gdy odległość
początkowa ulega zmniejszeniu siła przyjmuje wartość dodatnią ( atomy się
odpychają). Energia potencjalna sprężystości jest energią, którą mają ciała
odkształcone sprężyście, rośnie ona wraz z wielkością odkształcenia ciała, swoją
najmniejszą wartość przyjmując w momencie gdy ciało znajduje się w równowadze.

k x2
E ps =
2

E ps −energia potencjalna sprężystości, k – stała sprężystości ciała stałego , x –

wartość o jaką ciało uległo skróceniu lub wydłużeniu

Odkształcenie, które znika po zaprzestaniu działania siły zewnętrznej

nazywane jest odkształceniem sprężystym, a odkształcenie, które mimo odjęcia siły
zewnętrznej pozostaje nazywane jest odkształceniem plastycznym. Granica
sprężystości to największa wartość naprężenia, która nie powoduje trwałego
odkształcenia ciała stałego po zaprzestaniu działania siły zewnętrznej, jest ona granicą
stosowalności prawa Hooke’a.
Odkształcenie względne to stosunek zmiany przyrostu długości do długości
początkowej. Naprężenie normalne to stosunek siły prostopadłej działającej na ciało
do powierzchni ciała, na które działa siła prostopadła.

Fn
σ=
S

σ - naprężenie normalne, F n – siła prostopadła działająca na ciało, S – powierzchnia

ciała stałego, na którą działa siła prostopadła

Gdy ciało ulega naprężeniom normalnym wtedy ulega ono wydłużeniu lub
skróceniu. Odkształcenie względne jest wprost proporcjonalne do naprężenia
normalnego. Prawo Hooke’a dotyczy zarówno odkształcenia dodatniego

1
 (wydłużenia) jak i odkształcenia ujemnego (skrócenia). Prawo Hooke’a mówi o tym,
że siła potrzebna do odkształcenia ciała jest wprost proporcjonalna do tego
odkształcenia. Wydłużenie ciała na które działa siła zewnętrzna jest proporcjonalne
do siły i długości początkowej oraz odwrotnie proporcjonalne do powierzchni
przekroju. Podana zależność ma swoje zastosowanie jedynie w określonym zakresie
odkształceń i odnosi się do zakresów odkształceń mniejszych od granicy
proporcjonalności.
Kiedy na podłużne ciało stałe (np. metalowy pręt) działa siła, która jest
prostopadła do długości ciała, wtedy ciało ulega ugięciu, a wartość strzałki ugięcia S
jest proporcjonalna do siły F.
Moduł Younga określa jaka wartość naprężenia (ciśnienia) jest potrzebna, aby
wydłużyć ciało o wartość początkową. Moduł Younga ma wymiar ciśnienia
N
naprężenia) w i określa sprężystość materiału przy rozciąganiu i ściskaniu, jest to
m2
wartość charakterystyczna dla danego materiału z którego zostało wykonane ciało
stałe. Moduł Younga dla ciała stałego jednostronnie obciążonego:

l3 4 l3
E pr = F Ek = F
4 Sb h3 3 Sπ r 4
E pr – moduł Younga dla ciała o przekroju prostokąta, Ek - moduł Younga dla ciała o przekroju
kołowym, S– strzałka ugięcia, F – siła przyłożona do końca pręta, b – szerokość przekroju, h –
wysokość przekroju, r – promień przekroju, l – długość ciała stałego

W powyższych wzorach podano wartości dla ciała stałego jednostronnie obciążonego, lecz gdy pręt
oparty jest obustronnie zachowuje się on jak gdyby był obciążony na środku. Wtedy we wzorze
F
zamiast F występuje , ponieważ ciało stałe zachowuje się jakby na jego końce działały siły o
2
l
wartości o połowę mniejszej od wartości w pierwszym wzorze, a długość l jest zastępowana przez .
2

Zależność strzałki ugięcia od przyłożonej siły jest funkcją liniową.

Współczynnik nachylenia (a) jest równy:

l3 l3
a pr = a=
3 k 4
4 Eb h 12 πE r

a pr – współczynnik nachylenia dla ciała o przekroju prostokąta, a k–współczynnik nachylenia dla ciała
o przekroju kołowym, E – moduł Younga, b – szerokość przekroju, h – wysokość przekroju, r –
promień przekroju, l – długość ciała stałego

Gdy znany jest szereg sił oraz odpowiadające im strzałki ugięcia, współczynnik nachylenia można
obliczyć za pomocą regresji liniowej.

2. Przebieg ćwiczenia:

1. Kilkukrotnie zmierzyć rozmiary poprzeczne pręta (szerokość b, wysokość h).

2. Zanotować niepewność pomiarów (odpowiednio: Δb, Δh).

2
 3. Określić odległość pomiędzy podporami pręta (l) i zanotować dokładność pomiaru (Δl).
4. Przyjąć, że masa poszczególnych ciężarków wynosi m = 50 g a Δm = 1 g.
5. Na pręcie podwiesić zawieszkę wraz z pręcikiem do zawieszania ciężarków. Umieścić pręt na
podporach tak, aby końcówka pomiarowa czujnika mikrometrycznego opierała się na środku
zawieszki.
6. Włączyć czujnik a następnie go wyzerować.
7. Obciążać kolejno środek pręta ciężarkami o znanej masie każdorazowo odczytując wartość
strzałki ugięcia (s) z czujnika mikrometrycznego (należy zapisywać wartość bezwzględną
wskazań) oraz jej niepewność Δs.
8. Powtórzyć pomiary strzałki ugięcia przy zmniejszaniu obciążenia.
9. Pomiary powtórzyć dla prętu miedzianego.

2. Pomiary:

∆ S=± 0,01[mm]

∆ m=±1[ g]

Pręt aluminiowy Pręt miedziany

Wartość Wartość
Wartość
S1 [mm], S1[mm],
S2 [ mm], Wartość
Masa (pomiar (pomiar
(pomiar S2 [mm],
obciążeni przy przy
a m [g] przy (pomiar przy
nakładani nakładan
zdejmowani zdejmowaniu
u iu
u obciążenia)
obciążenia obciążeni
obciążenia)
) a)
0 0 0,1 0 0,09
50 0,65 0,67 0,43 0,43
100 1,29 1,31 0,84 0,89
150 1,91 1,97 1,27 1,3
200 2,58 2,63 1,68 1,76
250 3,23 3,29 2,1 2,16
300 3,88 3,9 2,53 2,57
350 4,52 4,59 2,97 3,01
400 5,2 5,24 3,39 3,42
450 5,85 5,85 3,81 3,81

∆ b=± 0,02 [ mm ] ∆ h=± 0,01[ mm]

Wartość b i h pręta [mm]

Pręt aluminiowy Pręt miedziany
Szerokość b 19,97 19,95
Wysokość h 3,11 3,01

∆ l=±1[mm]

3
 Odległość między podporami pręta l [mm]
Pręt aluminiowy Pręt miedziany
603 603
3. Obliczenia:

a) Obliczenie siły F ze wzoru: F=m× g

m m
g ≈ 9,81 2
∆ g=± 0,4[ 2 ]
s s

50 g=0,05 kg

F=0,05 ×9,81=¿0,49 N

b) Obliczenie błędu ∆ F ze wzoru:

∆ F=F
[| | | |]
∆m ∆g
m
+
g

∆ F=0,49 × |[ 1×0,05 | | |]
0,001 1 ×0,4
+
9,81
=0,49 × ( 0,02+ 0,041 )=¿ 0,03 N

m [kg ] F [N ] ∆ F[N]
0,05 0,49 0,03
0,1 0,98 0,05
0,15 1,47 0,07
0,2 1,96 0,09
0,25 2,45 0,11
0,3 2,94 0,13
0,35 3,43 0,15
0,4 3,92 0,17
0,45 4,41 0,19

l3
c) Obliczenie modułu Younga E ze wzoru: E= 3
F
4 Sb h

 Dla pręta aluminiowego, gdzie h = 3,11 mm, b= 19,97 mm, a S = 0,65 mm:

6033 ×0,49
E= =68,97 GPa
4 ×0,65 × 3,113 ×19,97

S [mm] F [N] E [GPa] ∆ E [GPa]

0,65 0,49 68,97 6,25
1,29 0,98 69,32 5,08

4
 1,91 1,47 70,23 4,97
2,58 1,96 69,32 4,12
3,23 2,45 69,21 4,4
3,88 2,94 69,14 4,31
4,52 3,43 69,24 4,26
5,2 3,92 68,79 4,19
5,85 4,41 68,79 4,17

o Błąd systematyczny:

∆ E=E
[| | | | | | | | | |]
3∆l ∆S 3∆h ∆b ∆ F
l
+
S
+
h
+
b
+
F

∆ E=68,97 × |[ 3603× 1|+|0,01

0,65 |+|
3 ×0,01
3,11 |+|
19,97 0,49|]
0,02
|+|
0,03
=6,25 GPa

o Wartość średnia błędu systematycznego: ∑ ∆ E =4,64 GPa

i=1
∆ E=
n

√
n
1
o Odchylenie standardowe: σ E = ∑ (E−E)2= 0,43 GPa
n( n−1) i=1
o Błąd przypadkowy: ∆ E=3 σ E=3× 0,43=1,29 GPa
o Błąd całkowity: 1,29+ 4,64=5,93 GPa

 Dla pręta miedzianego, gdzie h = 3,01 mm, b = 19,95 mm, a S = 0,43:

3
603 × 0,49
E= =114,81 GPa
4 ×0,43 × 3,013 ×19,95

S [mm] F [N] E [GPa] ∆ E [GPa]

0,43 0,49 114,81 11,16
0,84 0,98 117,55 9,05
1,27 1,47 116,62 8,33
1,68 1,96 117,55 8
2,1 2,45 117,55 7,72
2,53 2,94 117,08 7,51
2,97 3,43 116,36 7,34
3,39 3,92 116,5 7,25
3,81 4,41 116,62 7,19

o Błąd systematyczny:

5
 ∆ E=E
[| | | | | | | | | |]
3∆l ∆S 3∆h ∆b ∆ F
l
+
S
+
h
+
b
+
F

∆ E=114,81× |[ 3603×1|+|0,01
0,43 |+|
3 × 0,01
3,01 |+|
19,95 0,49 |]
0,02
|+|
0,03
=11,16 GPa

o Wartość średnia błędu systematycznego: ∑ ∆ E = 8,17 GPa

i=1
∆ E=
n

√
n
1
o Odchylenie standardowe: σ E = ∑
n( n−1) i=1
2
(E−E) = 1,43 GPa

o Błąd przypadkowy: ∆ E=3 σ E=3× 1,43=4,29GPa

o Błąd całkowity: 4,29+ 8,17=12,46 GPa

4. Wykresy:

7
S=f(F)
6 pręt aluminiowy

S=f(F)
3 Linear (S=f(F))

0
0.49 0.98 1.47 1.96 2.45 2.94 3.43 3.92 4.41

 Współczynnik nachylenia a wynosi: 1,3282313; niepewność współczynnika

nachylenia ∆ awynosi: 0,0039590

6
 4.5
S=f(F)
4
pręt miedziany
3.5

2.5
S=f(F)
2 Linear (S=f(F))

1.5

0.5

0
0.49 0.98 1.47 1.96 2.45 2.94 3.43 3.92 4.41
















 Współczynnik nachylenia a wynosi: 0,8646259; niepewność współczynnika

nachylenia ∆ a wynosi: 0,0024257

5. Wnioski:
 Wynik końcowy: dla pręta aluminiowego - E=( 69 ±6 ) GPa ; dla pręta
miedzianego - E=( 115± 13 ) GPa

7
  Wartość modułu Younga dla aluminium wg wartości tablicowych wynosi: 69
GPa, a dla miedzi od 110 do 135 GPa. Uzyskany wynik mieści się w
granicach błędu.
 Uwaga dodatkowa: Wyznaczone prostokąty błędów były tak małe, że na
wykresach są niewidoczne.