3as - TDS

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
Zadatak podmazivanja je da:
1.smanji

trenje izmeu dijelova koji su u

meusobnom zahvatu (kontaktu),
2.da hladi podmazane dijelove motora,
3.da zaptiva radni prostor motora i
4.da odstrani estice koje nastanu troenjem
(habanjem) dijelova u kontaktu.

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
Glavni elementi sistema za podmazivanje motora

su:
1.pumpa za ulje,
2.redukcioni ventil,
3.grubi preista ulja,
4.fini preista filter ulja i
5.hladnjak za ulje.

Potrebna koliina motornog ulja dri se u koritu za

ulje
(karteru) na donjoj strani kuita motora. Odatle ga
izvlai pumpa kroz sito i potiskuje prema leajima
koljenastog vratila.
3

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA

PUMPA ZA ULJE
Pumpa za ulje kod motora SUS je najee
zupasta,
zbog niza svojih dobrih osobina, kao to su:
- jednostavna izrada,
- male dimenzije,
- visoka pouzdanost u funkcionisanju itd.

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
Zupasta pumpa je pumpa koja radi na principu

pokretanja zupanika. Sastoji se od dva zupanika koja su

smjetena u kuitu pumpe. Jedan zupanik je pogonski, i
dobija pogon od pogonskog ureaja (najee
elektromotor), a drugi zupanik je radni. Zupanici su
meusobno spregnuti, te se okreu ovisno jedan o
drugom. Razmak izmeu kuita i vrha ozubljenja je tek
dovoljan da se zupanici nesmetano okreu u kuitu, da
bi se sprijeilo strujanje tekuine izmeu kuita i
ozubljenja. Ovo je jedna od najee upotrebljavanih
izvedbi pumpi, koja ima vrlo iroku primjenu, posebno pri
prebacivanju viskoznijih tekuina.
6

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
Osim zupanika, zupastu pumpu ine i:
- osovina,
- kuite,
- zaptivai,
- donji poklopac,
- dovodni kanal za ulje i
- odvodni kanal za ulje.

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
Princip rada pumpe za ulje: vodei zupanik

dobija pogon od koljenastog vratila (neposredno

ili posredno). Oba zupanika u pumpi imaju iste
dimenzije i zazor, kako meu zupanicima, tako i
u odnosu na kuite, koji moraju biti minimalni.
Ulje dolazi kroz ulazni kanal u pumpu i prenosi se
izmeu meuzublja zupanika i tijela pumpe do
drugog otvora, koji vodi u uljnu magistralu,
odakle se nee moi vratiti, jer su zupanici u
sredini u spregu i ulje tuda nee moi prolaziti.
Ne lijevoj strani e, uslijed oduzimanja tenosti,
nastati potpritisak, a na desnoj strani pumpe
nadpritisak.
8

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA

VRSTE ZUPASTIH PUMPI

1.pumpe s vanjskim ozubljenjem i
2.pumpe s unutranjim ozubljenjem.

Prvi tip pumpe ima vanjsko ozubljenje na oba

zupanika, a kod drugog tipa, jedan ima vanjsko,
a drugi unutranje ozubljenje. Osim po izvedbi,
ova dva tipa se razlikuju i po koliini fluida za
koju se izvode. Tip zupaste pumpe s vanjskim
ozubljenjem se izvodi za sve koliine fluida i sve
brzine obrtanja, od najmanje, do najvee, dok se
pumpa s unutranjim ozubljenjem izvodi samo za
manje koliine i manji broj okretaja.
9

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
PREDNOSTI ZUPASTIH PUMPI
1.jednostavna izvedba i pouzdanost u radu
2.zbog malog broja dijelova nisu podlone
kvarovima, osim u sluajevima kada slue za
crpljenje medija sa abrazivnim neistoama.
Tada moe doi do istroenja kuita i/ili
zupanika, te poveanja zazora izmeu njih. To
dovodi do smanjenja kapaciteta pumpe, te, na
kraju, i do prestanka rada. Zbog toga se uvijek
na usisnoj strani zupaste pumpe nalazi
ugraen filter.
3.relativno su malih dimenzija
10

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
4. samousisne su,
5. mogu raditi na raznim okretajima i sa raznim
medijima,
NEDOSTATAK OVIH PUMPI JE pojava dinamikog
optereenja
cjevovodausljed
ciklinog
dodavanja ulja i velika zavisnost stepena
dobave pumpe od broja okretaja.

11

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA

12

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
REGULACIONI VENTIL
Glavna uloga regulacionog ventila je da titi od
preoptereenja
glavnu
magistralu
tj.
instalaciju, odrava pritisak u granicama
dozvojenog, na koji je podeen.
Kada se pritisak povea iznad dozvoljenog,
redukcioni-prelivni ventil se mora otvoriti i
omoguiti prelaz ulja u karter motora.

13

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
GRUBI PREISTA ULJA
Karakteristika grubog preistaa ulja je da se
kroz njega proputa cjelokupna koliina ulja
koja prolazi kroz redukcioni ventil.
Prema tome, ovaj preista ulja mora biti vezan
serijski u instalaciju za podmazivanje.

14

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
FINI PREISTA ULJA
Karakteristika finog preistaa ulja je da se kroz
njega, iz glavne magistrale-instalacije, odvodi
1520% ulja, tako da se cijela koliina ulja
preisti u toku dueg perioda.
Prema tome, ovaj filter vezan je paralelno u
sistem podmazivanja, a koliina ulja koja
protie kroz preista, regulie se kalibrisanim
otvorom.

15

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
HLADNJAK ZA ULJE
Kod jako optereenih motora, ulje se zagrijava
na suvie visoke temperature, postaje rjee,
gubi viskozitet i
ne
ostvaruje
dobro
podmazivanje. Zbog toga ga moramo hladiti.
Prinudno hlaenje se vri u hladnjaku za ulje.
Nain hlaenja ulja zavisi od naina hlaenja
motora. Kao i kod hlaenja motora, tako i
hlaenje ulja moe da bude vodeno i
vazduno.
Kada je motor hladan, hladnjak je iskljuen.
16

UREAJI ZA PODMAZIVANJE
MOTORA
Hlaenje ulja kod manje optereenih motora

se vri u donjem kuitu motora (karteru),

tako to ulje predaje toplotu zidovima kuita,
a odavde je odvodi vazduh, koji u toku vonje
struji oko kuita. Hlaenje se moe pospjeiti
orebrenjem kartera, tj. poveanjem povrine
odvoenja toplote.

17

MOTORNA ULJA
Motorno ulje je smjeteno u karteru ispod radilice,

na donjoj strani motora. Ulje se ispumpava iz

kartera pumpom za ulje i dovodi do preistaa,
gdje se preiava prije nego to ue u motor.
Ako je preista ulja toliko zaprljan da motorno
ulje ne moe da proe, otvara se obilazni ventil i
motorno ulje ide direktno ka radnim dijelovima
motora.
Ovo je veoma vano, poto u motoru mora da se
nalazi ulje, pa makar bilo i zaprljano.
Motorno ulje se potiskuje do vrha motora kroz
uske kanale.
18

MOTORNA ULJA
Ulje prolazi kroz bregastu osovinu, zatim navie do

podizaa ventila i klackalice, a onda nanie do

radilice, klipova i sve do zidova cilindra.
Na kraju, gravitacija vraa motorno ulje u karter,
gdje proces kruenja ponovo zapoinje.
Na ovaj nain, motorno ulje podmazuje sve
dijelove motora, hladi povrine i smanjuje habanje.
Motorno ulje takoer djeluje kao teni zaptiva na
klipovima, tako da sprjeava prolaz smjese
vazduha i goriva. To poveava kompresiju u
cilindru, a samim time i snagu i doprinosi boljem
uinku motora.
19

MOTORNA ULJA
Dakle, funkcija ulja je da odnosi toplotu iz bloka

motora i podmazuje pokretne dijelove, kako u

motoru tako i na pomonim agregatima. U ulju
se nagomilavaju i produkti sagorjevanja u
cilindru, koji prodiru u ulje, npr. pored klipnih
prstenova. S vremenom dolazi do prljanja ulja,
to direktno utie na njegova svojstva. Zato je
vijek zamjene ulja znatno krai kod motora koji
troe ulje. U svom toku ulje nailazi na preista
(filter), u kome se zadravaju otpadne estice,
ali treba znati da filteri nisu svemoni i da veliki
broj mikroestica slobodno prolazi kroz njih.
20

MOTORNA ULJA
Redovna zamjena ulja omoguavaa nesmetano

funkcionisanje dijelova motora, ime sprjeava

kvarove veih razmjera.
Interval zamene ulja zavisi od vie faktora, kao
to su relacija i uslovi vonje, kvalitet goriva, kao i
kvalitet ulja. Kao optimum se preporuuje
zamjena ulja na 10 000 preenih km.
Podpotronjom
motornog uljasmatra se
koliina ulja koja se doliva u motor izmeu dvije
zamjene na svakih preenih 1000 kilometara.
Motor mora da troi ulje. Normalna potronja
motornog ulja kree se od 0,2 do 0,5 litara na
preenih 1000 kilometara.
21

MOTORNA ULJA

Nivo ulja u motoru kontrolie se na svakih 500

kilometara. Ako koristite kvalitetno motorno

ulje, a motor vozila je u dobrom stanju,
potronja ulja je minimalna. Preporuka je da se
pri zamjeni ulja promijeni i filter za ulje.
Motor ne treba zagrijavati u mjestu, nego nakon
tridesetak sekundi krenuti i voziti lagano, dok se
motor ne zagrije do normalne - radne
temperature, a to je desetak minuta od starta.
Kvalitetno motorno ulje omoguava manji
gubitak mehanike energije u motoru, da bi se
dobila ista snaga. Teoretski to je do 7,5%.
22

MOTORNA ULJA
Motorna ulja moraju kod visokih temperatura

imati dovoljno visok viskozitet za postizanje

zadovoljavajueg podmazivanja i za dobro
zaptivanje izmeu klipa i cilindra. Naprotiv,
kod niskih temperatura viskoznost treba da
bude dovoljno nizak da omogui lagani i
siguran start motora. Inae, u zagrijanom
motoru vladaju vrlo visoke temperature i to u
zoni klipnih prstenova od 200 do 250 C, a u
karteru motora od 100 do 150 C.

23

MOTORNA ULJA

24

MOTORNA ULJA

Danas su prihvaena dva sistema klasifikacije

ulja i maziva prema njihovoj viskoznosti, a koji

imaju meunarodni znaaj ISO i SAE. Prvi se
sistem odnosi na tena industrijska ulja i
maziva, drugi se odnosi na motorna ulja i ulja
za diferencijale i mjenjae automobila.
Viskozitet ulja predstavlja veliinu unutranjeg
trenja izmeu molekula maziva, ili slikovitije
reeno,
predstavlja
teljivost
ulja
pri
odreenoj temperaturi. Nastaje kao rezultat
djelovanja meumolekularnih sila u fluidu. to
su te sile vie izraene, to je i viskoznost vea.
25

MOTORNA ULJA
Potrebno

je naglasiti da viskozitet ne treba

mijeati sa gustinom, jer su to dvije potpuno
razliite fizike karakteristike nekog fluida.
Viskozitet
ulja se mijenja sa promjenom
temperature i to tako to sa poveanjem
temperature viskozitet opada, dok sa sniavanjem
temperature ta vrijednost raste.
Od motornih ulja se trai da te promjene
viskoziteta,
u
zavisnosti
od
promjene
temperature, budu to manje. Iz tih razloga su
razvijena monogradna ulja ili ulja za jednu
sezonu, odnosno multigradna ulja ili ulja za vie
sezona.
26

MOTORNA ULJA
Monogradna ulja (imaju jednu brojnu oznaku,

SAE 30, SAE 40 itd.) se koriste u automobilima

koji prelaze mnogo vei broj kilometara
(recimo za godinu dana) nego to je to
uobiajeno, pa samim tim i ee mijenjaju
ulje.
Kod multigradnih ulja (imaju dvije brojane
oznake: SAE 15W-40, SAE 5W-20 itd.) stvar je
neto drugaija. Ova maziva se najee
koriste u vozilima koja prelaze prosjean ili
manji broj kilometara od prosjeka, pa je i
period zamjene ulja dui, odnosno rjei.
27