KLM TPLER

Makroklima:
Scaklk, basn ve nemlilik zellikleri
benzerlik gsteren, geni alanlarda etkili
olan byk iklim tipleridir. rnein;
Akdeniz, muson, l, Ekvatoral gibi.
Byk iklim tiplerinin belirlenmesinde temel
etken scak ve yllk ya daldr.

Mikroklima:
Byk iklim tipleri iinde etki alan daha
dar olan, kk iklim gruplardr. Etki
alan geni olmayan bu iklimlerin
olumasnda temel etken zel konum
artlardr. rnein; Rize yresi, Idr
yresi gibi.

YER YZNDE BALICA KLM TPLER VE YAYILI ALANLARI

YAI
OLUUMLARINA
REJMLERNE
GRE
GRE
KLM
KLM
TPLER
TPLER
Dzensiz
Dzensiz
Rejimliler
Rejimliler
Dzenli Rejimliler

zel
Enlemin
Konum
Etkisiyle
Etkisiyle
Oluanlar
Oluanlar

Step
Tundra
Akdeniz
klimi
iklimi
klimi
Muson

Savan
Ekvatoral
Ilman
Karasal
iklimi
okyanus
iklim
iklim
iklimi

Yazlar
Yaz
kurak
kurak
(Dinamik
En
fazla
ya
yaz En

Her
En
Yaz
fazla
mevsim
yal
ya
yal.
yaz
basnlarn
etkisi)
mevsiminde
(Yaz

En
fazla
ya
mevsiminde
fazla
ya

K
kurak
Ilman
Okyanus
Ekvatoral
Muson
l iklimi
iklimi
iklim
Savan iklim
Karasal
Step
iklimi
iklimi
musonlar)

K
Ald
yal
ya tipi
tipi
ekinokslarda.(Martsonbaharda
Ald
ya
ilkbaharda
iklimi
Ald
ya
tipi
Ald
(Cephelerin
Konveksiyonel
etkisi)
Ya
Eyll)
K kurak

ya
tipi
Konveksiyonel
Ald
ya (k
tipi
Ya
Cephe
Konveksiyonel
Ya
Oluum
Dinamik
Gneyinde
alalc
Hint
Okyanusun
hava
hareketleri
varl,ve
musonlar)
Oluum
Oluum nedeni:
nedeni:
nedeni:

Nem
Nem
azl
azl
ve
ve denizden
denizden
uzaklk
uzaklk
Konveksiyonel
Ald
ya
tipi
Ya
Yalar

Ald
ya
tipi
Oluum
nedeni:
Bat
rzgarlar
ve scak
okyanus
buna
dnyann
bal
eksen
oluan
eikliine
nem
azl
bal
yaz
ve k
durumlarna
Akdeniz
klimi
Tundra
iklimi
(karasallk),
(karasallk)
souk
okyanus
akntlarnn
etkisi

Cephe
Yalar
Ald
ya
tipi
akntlar
Konveksiyonel
gre
kara ve denizlerin
farkl snmaYa
zellikleri
Orografik (Yama)
Ya
Kutup iklimi

Scak Kuak klimleri

EKVATORAL KLM

Her
mevsim
ya vardr.(Ya
rejimi

Ald
ya
scakln
artt
dnemlerde
Her iki
Bitki
rts
yarmkrede
ya ve 0-10
scaklk enlemleri
artlarna bal
dzenlidir)
oluan
ykseklim
(konveksiyonel)
yalardr.
arasnda
olarak
kendini
grlr.
yenileyebilen
YAMUR
Yalar
gne nlarnn
dik ayla
geldii

Scaklk
ortalamas
yksek,
yllk
scaklk
fark
Kongo ve Amazon Havzalar,Filipinler ve
ormanlardr.
ekinokslarda
azdr.
(Nedeni artar.
gne nlarnn yl boyu byk
Endonezyada
alarla
gelmesi)genel olarak hkm sren iklim
tipidir.

Amazon

Kongo

Endonezya
Filipinler

Yukardaki grafikte, Ekvatoral iklimin grld blgelerdeki yllk

ya dalm verilmitir.
Bu blgelerde ya miktarnn yl iinde iki kez ykselmesi ne ile
aklanabilir?
A) Nemli hava ktlelerinin etkili olmasyla
B) Srekli rzgar kuanda bulunmasyla
C) Gne nlarnn Ekvatora dik gelmesiyle
D) Akarsu seviyelerinin ykselmesiyle
E) Srekli alak basn alannda bulunmasyla

Aadakilerden hangisi, Ekvatoral iklim blgelerinde yl iinde

grlen scaklk farknn az olmasnn bir nedenidir?

A) Zengin bitki rtsne sahip olmalar

B) Alak basn merkezi durumunda olmalar
C) Gne nlarnn geli asnn az deimesi
D) Srekli rzgar kuanda yer almalar
E) Buharlamann iddetli olmas

Gnlk scaklk farknn fazlal ve donma zlme olaylarnn

skl, mekanik zlmeyi hzlandrr.
Buna gre, aadaki yerlerin hangisinde mekanik zlmenin en
az olmas beklenir?
A) Ekvatoral ormanlar
B) ller
C) Kutup alt blgeler
D) Dalarn yksek kesimleri
E) Orta kuak karlarnn i kesimleri

SAVAN (YAZI YAILI TROPKAL) KLM

Her
ikimiktar
yarmkrede
10-20enlemleri
arasndadr.
ya
1500-2000
mm.nedeniyle
Civarndadr.

Ya
rejiminin
dzensiz
olmas
bitki
Yllk
Yllk
ortalama
scaklk
yksektir

rts
Ya
rejimi
savandr.
dzensizdir.
Yazlar
yal
G.Yllk
Amerikada Brezilya, Kolombiya,
Venezella,
scaklk fark azdr.

(Konveksiyonel
klar
kuraktr
(dinamik
Nijerya,
Sudan,
ad, Nijer
Mali;
AfrikadaYa)
basnlarn
etkisi)
Avustralya Ktasnn kuzeyinde grlr.

Aadaki Kuzey Yarmkrede yer alan bir yrenin aylk ortalama

scaklk ve ya grafii verilmitir.

Grafikteki bilgiler gz nne alndnda, bu yrenin iklim zellikleri

aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir?
A) Yazlar kurak, klar serin ve en yal mevsim k
B) Yaz ve k scaklklar arasndaki fark az ve en yal mevsim ilkbahar
C) Yaz ve k scaklklar arasndaki fark az ve en yal mevsim yaz
D) Klar ok souk ve en yal mevsim yaz
E) Klar souk ve en yal mevsim sonbahar

L KLM

civarndaki
Subtropikal
basn
Gnlk
Yllk scaklk
scaklk
ortalamas
fark fazla
yksektir,
olduu iin
yllk
Dnenceler

otlar,
allarFakat
ve kaktsler
vardr.
Kurakl
alanlarnda
(30
enlemlerinde)
ve Asya
ktasnn
mekanik
scaklk
fark
zlme
dktr.
iddetlidir.
gnlk
scaklk
fark
Ya
fazladr.
ok dktr.
(50-100
mm aras)
deniz
etkisine
kapal i
kesimlerine
grlr.

ran l

Gobi
l
Arap l

Nevada
Atakama

Sahra
l
Patagonya
l

Kalahari
l

Avustraly
a l

MUSON KLM

Yazlarktasnn
yal(Yaz
musonlar),
klarvekuraktr
(k

Asya
gney,
gneydou
dou
kylarnda

Kn
yapran
dken
Muson
ormanlar
vardr.
musonlar).

etkilidir.
Orografik (yama) yalar grlr.
Ortalama
scaklk
20,
yllk scaklk
fark
10.

gneydousu
Hindistan,
Pakistan,
in,

Yaz Musonlar
sayesinde
2000mm
ya olur.
rann
Ya ve akarsu
rejimi
Banglade,
Japonya
ve dzensizdir.
Kore yarmadasnda etkilidir.

Dnyann en fazla ya alan yeri erapuni bu iklimde

yer alr. (12.000mm)

K musonu
Yaz
musonu

Ilman Kuak klimleri

AKDENZ KLM

Her
ikiAfrikada
yarm
krede
enlemlerde
grlr

Gney
Yazlar
Bitki
rts
scak
kurak
Gneyorta
(dinamik
Afrika
basnlarn
Cumhuriyeti

CEPHE
yaMakidir.
grlr.
800-1000
mm
K.Amerikada
Kaliforniya
kylar

G.
Amerika'da
orta ili

Kap
etkisi)
blgesi
Akdeniz
Havzasnda;
Trkiye, talya, spanya,

ya
vardr.
Klar
lkakarsu
ve yal.
(cephelerin
etkisi)

Portekiz,
Fransa,
Yunanistan,
Fas, Cezayir,
Ya ve
rejimi
dzensizdir.
Avustralya

Ortalamagneyi
scaklk 19C-20C, yllk
Tunus.
scaklk fark 18C.

Afrika Ktasnn hem kuzeyinde hem de gneyinde, Akdeniz klimi

grlen yerlerin olmas aadakilerden hangisine balanabilir?

A) Ortalama ykseltisinin fazla olmasna

B) Her iki yarmkrede, orta kuakta topraklarnn bulunmasna
C) Akarsu havzalarnn geni olmasna
D) Okyanus kylarnda hem scak hem de souk su aktlarnn
etkili olmasna
E) Kylarnda girinti ve kntlarnn az olmasna

Aada bir yerin ya ve scaklk grafii verilmitir.

Grafikteki bilgiler gz nne alndnda, bu yerle ilgili olarak aadaki

yarglardan hangisine ulalamaz?
A) Kuzey Yarmkrede yer almaktadr.
B) Yllk ya miktar 750 mm.nin zerindedir.
C) Kar rts Ocak ay boyunca yerde kalr.
D) En yal mevsim ktr.
E) En scak ay Temmuzdur.

Aadaki yerlerden hangisinde Akdeniz iklimi grlmez?

A) Afrikada Kap glgesi

B) Kaliforniya Yresi
C) Avustralyann Gneybats
D) talyann Gneyi
E) Msrn Gneyi

Aada akm grafikleri verilen ve yalnzca yamur sularyla beslenen be

akarsudan hangisinin bulunduu blgede, yaz kuraklnn daha etkili olduu
sylenebilir?

Bitki corafyas konusunda aratrma yapan bir bilim adam,

aratrma iin gittii yrede kekik, lavanta, zeytin, zakkum ve
defne gibi bitkilerin yaygn olduunu gzlemitir.
Bu yredeki bitki rts aadakilerden hangisine uygundur?

A) ayr
D)

B)
Savan

Bozkr
E)

C)
Maki

Tundra

Yazlar scak ve kurak, klar ise lk ve yal geen yerlerde

yetien, soua dayanksz bir kltr bitkisi, aadaki grafiklerin
hangisinde gsterilen iklim tipinde yetitirilebilir?

STEP KLM

Orta kuak
karalarnn
deniz
etkisine
kapal

Gnlk
ve
yllk
scaklk
fark
fazladr.
Bitki
Yarts
miktar
ksa
boylu
otlar
lkbaharda
(Bozkr)Konveksiyonel
ve Antropojen

Asya
Anadolu'nun
ktasnn
i500mm.
iksmlarnda,
ksmlarnda,

kesimlerinde
grlr.
Yllk scaklk
ortalamas
13C-14C civarndadr.

(ykselim)
Bozkr.
yalar
grlr.
Avrupann yar kurak i ve dou kesimlerinde,

Ya ve Akarsu rejimi dzensizdir.(Sel rejimli)

Amerikann ktasnn i ksmlarnda grlr

K erken gelir, ok souk olur. Kar ortalama 80 gn toprak stnde

kalr. Yaz da erken gelir, ok scak olur; karlar hzla erir.

Yukarda hangi iklim tipinden sz edilmektedir?

A) Tropikal
D)

B)

Akdeniz

Okyanus

E)

C)
Muson

Orta Kuak Karasal

Step (bozkr) yal mevsimde yeillenen, yasz geen yaz mevsiminde

sararp kuruyan ot topluluklarndan oluan bitki rtsdr.
klim koullar gz nne alndnda, aadaki lkelerin hangisinde doal
olarak step grlmesi beklenemez?

A) ran
D) Trkiye

B) spanya

C) ngiltere

E) Kazakistan

KARASAL KLM

500mm
Kuzey
Bitki rts
Kanada,
serin,
ve YAZ
ksa
ine
Kuzey
ya
ve
yaprakl
yal,
Asya
vardr.
Ormanlar,
veKlar
Konveksiyonel
Sibiryada
uzun,
Sibiryada
ok
grlr.

Yazlar
yalar
souk,
Trkiyede
Tayga
sert
ormanlar.
grlr.
Kuzey
ve karDou
yal.
Anadoluda (Erzurum-Kars
Nem7-8
Kar
azl,
grlr.
ay yerde
karasallk
(Sebep
kalr.
ykselti).
ve enlemden dolay yllk
yresi)
Akarsu
farklar
ve ya
okrejimi
yksektir.
dzensizdir.
scaklk
Yaz scakl 15, k scakl -30 civardr.

Bir blgede, Ocak ile Temmuz ay yada ubat ile Austos ay

scaklk ortalamalar arasndaki fark bykse o blgenin iklimi
karasal, kkse denizel olarak nitelendirilir.
Buna gre, aadaki yllk scaklk ortalamalar grafiklerle
gsterilen blgelerin hangisinde, karasal iklim zellikleri belirgindir?

Aadakilerden hangisi, karasal iklimin temel zelliidir ?

A) Kar yalarnn ok grlmesi
B) Yllk scaklk ortalamasnn yksek olmas
C) Yllk scaklk farknn fazla olmas
D) Yllk ya miktarnn fazla olmas
E) Yalarn belli mevsimlere toplanmas

Karasal iklim zelliklerinden biri, yaz mevsimi ile k mevsimi

arasndaki scaklk farknn fazla olmasdr.
Buna gre, aadaki aylk ortalama scaklk grafiklerinden hangisi
karasal iklime ait olabilir ?
C)

B)

A)

D)

E)

ILIMAN OKYANUS KLM

Orta Rzgarlar
kuaktageni
ktalarn
kuzey
yarm
bat
Bat
rts
ve yaprakl
Okyanus
ve
Akntlar
karkkrede
ormanlardr
ile oluur
Bitki
gney
yarm
dou yal.
grlr.
Yazn serin,
kn
lk,krede
her mevsim
kylarnda
Nem oran fazla olduu iin, yllk scaklk fark
azdr ve scaklk 0 altna dmez.
Cephesel ya grlr

Souk Kuak klimleri

TUNDRA KLM
Yazlar
ksa
alanlarda
ve serin,
yetiebilen
Klar uzun,
al, sert
ot ve
veyosun
kurak
Ya
60-70
ok
azdr.
Enlemleri
arasnda
grlr.
Kuzey
Bataklk
En scak
(Tundra)
ay snmaya
10,vardr.
en souk
ay -40
Sibirya,
Yan
zlanda,
ou
skandinavya,
bal olarak
Kuzey
Yazkadardr.
Kanada,
mevsiminde
bitkileri
Gney
Topraklar
Grnland,
10 ay
Gney
boyunca
Ya)
Arjantin.
donmu kalr.
oluur.(Konveksiyonel
Yllk scaklk fark 40-50 civarndadr.

KUTUP KLM

yksek enlemleri
ay -5, en
arasnda
souk ay
bulunur.
-55 civardr.
En70-90
Antarktika, ve
Grnland,
mutlak nem
Kuzey
azKutbu.
olduu iin yllk
Buharlama
ya miktar 100 mm altndadr.
Bitki rts yoktur.

Yandaki grafikte verilen, Muson,

Ekvatoral ve Akdeniz iklim blgelerine

Ya(mm)

600

ait ya rejimlerini gstermektedir.

400

Bu Ya rejimlerinden her birine

200

ait erinin numaras aadakilerden

hangisinde doru olarak verilmitir.
Muson

Ekvatoral

Akdeniz

A)

B)

C)

D)

E)

500

300
100

0
1 2 3

4 5

6 7 8
Aylar

9 10 11 12

Bir blgedeki ya dzeninde meydana gelecek uzun sreli

deiiklik, o blgede aadakilerin hangisini etkilemez ?

A) Tarm rnleri eitlilii

B) Jeolojik yap
C) Doal bitki rts
D) Mera hayvancl
E) Erozyon iddeti

Ilman kuakta yaayan insanlarn mevsimlere gre giysi

deitirme ihtiyac, scak ve souk kuakta yaayan insanlara gre
daha oktur.
Ilman kuakta gzlenen bu durum, aadakilerden hangisine kant
olabilir?
A) Yllk scaklk farklarnn fazlalna
B) Kn ok kar yadna
C) Yazn zaman zaman ar scaklk grldne
D) Hava olaylarnn sk sk mevsim normallerinin dna ktna
E) Yazn tropikal hava akmlarn etkili olduuna

Teekkrler...