Gordana Dostani

mart 2011.
Finansijsko trite
Najosetljiviji segment ekonomskog
sistema zemlje koji odraava realne
tokove drutvene reprodukcije
Postoji svuda gde se odvijaju finansijske
transakcije u irem smislu
Mesto gde se na organizovan nain
susreu ponuda i tranja za razliitim
oblicima finansijske aktive u uem
smislu
Osnovni zadaci
finansijskog trita
Povezivanje ponude i tranje za razliitim
oblicima finansijske aktive na organizovan
nain
Alokacija slobodnih finansijskih sredstava
Optimalno koritenje sredstava nacionalne
ekonomije
Ocena efikasnosti poslovanja privrednih
subjekata
Mobilizacija finansijske tednje
Smanjenje ili eliminacija rizika pojedinih
instrumenata
Stepen razvijenosti
finansijskog trita
Prati se preko razvijenosti njegovih osnovnih
elemenata:
Mesta na kome se susreu ponuda i tranja
Uesnika na finansijskom tritu
Finansijkih instumenata
Osnovna podela
finansijskog trita
Trite novca
Trite kapitala
Trite kapitala

Mesto povezivanja ponude i tranje za

kapitalom, iji je rok dospea dui od
jedne godine

Osnovni izvor kapitala novana

tednja stanovnitva, privrede, javnog
sektora, inostranih subjekata
Delovi trita kapitala
Trite instrumenata duga kreditno
trite na kome se trguje dugoronim
dunikim hov (obveznice)
Hipotekarna trita
Trite vlasnikih hov - akcije
Podela trita kapitala

Primarno trite dugoronih HoV

Sekundarno trite dugoronih HoV
Karakteristike
Primarno trite obuhvata emisiju HoV
Na sekundarnom tritu se trguje ve
emitovanim HoV

Visok stepen meuzavisnosti

Vrste dugoronih HoV

Osnovna podela:

Vlasnike HoV
Dunike HoV
Vrednost akcije
Nominalna vrednost /Face value/par value
Predstavlja vrednost pojedinane akcije po odluci
o emisiji/oznaava realnu vrednosti dela imovine

Knjigovodstvena vrednost/Book value per share

Neto aktiva podeljena ukupnim brojem emitovanih
obinih akcija/Reper prilikom donoenja odluke o
investiranju

Trina vrednost akcije

Vrednost akcije po kojoj se obavlja

kupovina/prodaja
Prednosti kotiranja na
berzi
Za vlasnike kotiranih hartija:
Moguost prodaje hartije u svakom
trenutku
Lake donoenje investicionih odluka
Nii nivo rizika
Stalno prisustvo informacija o emitentu i
hartiji
Nedostaci kotiranja
Za kompanije:
Stalna izloenost javnosti

Plaanje naknade berzi

Promena vlasnika
Trite kapitala Srbije

Izdavao lanovi
lanovi Investit
ci Berze
Berze ori
Osnovne karakteristike
BELEXFIX-a
Moderan tehniki koncept
otvorena arhitektura
fleksibilnost
skalabilnost
sigurnost

Troslojna arhitektura
baza
procedure
korisniki interfejs

Elektronska komunikacija na bazi FIX protokola

Automatizovano elektronsko trgovanje
Funkcionalne
karakteristike sistema
Sistem se koristi za:
trgovanje hartijama od vrednosti

kontrolu rada trita

kontrolu uesnika u trgovanju

distribuciju informacija
Tehnoloka platforma i
infrastruktura
Sistem koristi modernu tehnologiju kojom se

lanovima obezbeuje pristup daljinski, iz

svojih kancelarija, a putem FIXAPI modula i

pristup krajnjim klijentima putem
interneta.
Organizacija trita
- VRSTE (1/2) -

Glavni deo sistema predstavlja logiku projekciju

Pravila Berze.
Belex podrava dva trita:
berzansko trite
vanberzansko trite
Hartije od vrednosti su u BELEX-u predstavljene
SIMBOLIMA.
SIMBOLOM se moe trgovati samo na jednom tritu.
 Uslovi za listing
AKCIJE
Listing - uslovi Listing A Prime market Listing B Standard Market
Minimum kapitala 20 miliona EUR 4 miliona EUR
Vreme poslovanja 3 godine 2 godine
Revizija prema IFRS
Oditovani pozitivno miljenje bez
Revizija prema IFRS
finansijski izvetaji rezerve za poslednji
finansijsjki izvetaj
- Najmanje 25% u free
- Najmanje 25% u free float-u
Minimalna float-u
- ili 2 miliona EUR free float-a u
distribucija - ili 10 miliona EUR free
vlasnitvu 250 akcionara
kapitala float-a u vlasnitvu 500
- Ili najmanje 500 akcionara
akcionara
- Kodeks korporativnog
upravljanja
- Isplaene dividende po
Korporativno - Isplaene dividende po
prioritetnim akcijama
upravljanje prioritetnim akcijama
- Kvartalno izvetavanje
- Website na srpskom i
engleskom jeziku
- Prosena dnevna vrednost
prometa 500,000 RSD
Likvidnost - Prosean broj transakcija u
poslednjih 6 meseci -
najmanje 5
Organizacija trita
- VRSTE (2/2) -

BERZANSKO TRITE:

Metod kontinuiranog trgovanja

(pod propisanim uslovima sklapanje blok transakcija)

VANBERZANSKO TRITE:

Metod preovlaujue cene

Metod kontinuiranog trgovanja
(pod propisanim uslovima sklapanje blok transakcija)

Metod MC
Organizacija trita
Glavna tabla BELEX-a omoguuje prikaz
agregiranog trita po hartijama od
vrednosti.

Glavna tabla omoguuje za izabranu

hartiju od vrednosti prikaz Table dubine
trita do 10 nivoa dubine.

Svaka promena na tritu aurira se na

glavnoj tabli BELEX-a.
Organizacija trita
- NALOZI -

BELEX prihvata sledee vrste naloga za

trgovanje:
po uslovima cene:
limit nalog
trini nalog
po koliini:
standardni
po uslovu iz naloga:
bez uslova
po trajanju naloga:
dnevni
do opoziva
do dana
nalog za povlaenje
nalog za promenu naloga
nalog za market mejking
Nalozi
- PO USLOVIMA CENE -
Limit nalog (LMT)
obavezno sadri cenu
za kupovne LMT naloge, najvia cena se rangira prva
za prodajne LMT naloge, najnia cena se rangira prva

Trini nalog (TRZ)

nema navedenu cenu
ne rangira se na glavnoj tabli, ve samo sa koliinom
ulazi u ukupnu koliinu na odgovarajuoj strani trita
Nalozi
- AKTIVNOST NALOGA-

Nalozi mogu biti:

Aktivni - nalozi koji su uneti u BELEX sa
cenama u okviru zone fluktuacije i vide se
na Glavnoj tabli.
Neaktivni - nalozi koji su uneti u BELEX
sa cenama van zone fluktuacije i ne vide
se na Glavnoj tabli.
Nalozi
- RANGIRANJE NALOGA -
Rangiranje naloga vri se prema prioritetu
cena/vreme:
Nalozi se rangiraju po svojoj ceni:

za kupovne naloge: nalozi sa najviom cenom,

za prodajne naloge: nalozi sa najniom cenom,

Rangiranje naloga sa istom cenom se vri prema

vremenu unosa u sistem,

Trini nalog ima prednost u odnosu na limit nalog.
Metode sekundarnog
trgovanja
- METOD PREOVLAUJUE CENE -
Metod preovlaujue cene (MPC) faze:
predotvaranje period podeljen na
podfaze:
prijem naloga period prijema naloga za
trgovanje,
random period - period ogranienog prijema
naloga za trgovanje i prikaza informacija,
aukcija vremenski trenutak u kome se
utvruje preovlaujua cena, i
trgovanje vremenski trenutak u kojem
se zakljuuju transakcije po
preovlaujuoj ceni
Organizacija trita
- METOD PREOVLAUJUE CENE -

Tokom random perioda

RP lanovi Berze ne mogu:
povlaiti naloge
videti dubinu trita

Aukcija
BO
Predotvaranje

lanovi Berze mogu:

Poetak Kraj
unositi naloge
Predotvaranja povlaiti naloge Predotvaranja
modifikovati naloge
videti dubinu trita
Metode trgovanja
- METOD KONTINUIRANOG TRGOVANJA -

Metod kontinuiranog trgovanja sastoji se

iz sledeih faza:
predotvaranje
prijem naloga - period prijema naloga za
trgovanje, koju sledi
random period - period ogranienog prijema
naloga za trgovanje i prikaza informacija,
otvaranje
trgovanje na otvaranju
kontinuirano trgovanje
Organizacija trita
- METOD KONTINUIRANOG TRGOVANJA -

Aukcija
Otvaranje
RP Trgovanje na otvaranju

Predotvaranje BO Kontinuirano trgovanje

Poetak Poetak BO
Predotvaranja i RP
Kraj
Predotvaranja
Glavna tabla
- ELEMENTI -

Osnovni elementi Glavne table

su:
Simbol Bid
Cena Ask
Trend Obim
Promena Open
Bid High
Kol. Low
Ask
Fluktuacija
Kol.
Faza
SIMULTANO
praenje trita plasiranje naloga knjiga
naloga
 Nadzor trita

Nadzor u realnom vremenu (alarmi)

Off line nadzor
Osnovni izvetaji
Posebni izvetaji
Servisi Beogradske berze
Tekue aktivnosti
- Impelmentacija FIXAPI modula koji omoguava
trgovinu putem interneta
- Razvoj i implementacija novog koncepta zona
fluktuacije
- Razvoj i implementacija unapreene
funkcionalnosti za market making
- Impementacija automatizovanog nadzora za
market making
- Izraunavnje i publikacija novih podataka u
realnom vremenu
Gde je Beogradska
berza?
Trina kapitalizacija-
akcije
Vrednost prometa
Prosena dnevna vrednost
prometa akcijama
Broj transakcija
Berze jugoistone Evrope -
indeksi
Inostrani kapital vidi
SRBIJU
Uee stranih investitora u trgovanju akcijama
BELEX- Market Makers