Μαθαίνω

για τους
ονοματικούς
προσδιορισμούς
 ΟΡΟΙ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Κύριοι όροι Δευτερεύοντες όροι

Υποκείμενο

Ρήμα

Κατηγορούμενο

Αντικείμενο
 Δευτερεύοντες όροι

Ονοματικοί προσδιορισμοί Επιρρηματικοί προσδιορισμοί

Επιρρήματα

Εμπρόθετοι προσδιορισμοί

Πτωτικός προσδιορισμός

Επιρρηματικές μετοχές

Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

 Δευτερεύοντες όροι

Ονοματικοί προσδιορισμοί Επιρρηματικοί προσδιορισμοί

Ομοιόπτωτοι Ετερόπτωτοι

Επιθετικός προσδιορισμός Γενική προσδιοριστική

Κατηγορηματικός προσδιορισμός Αιτιατική

Παράθεση

Επεξήγηση
 Επιθετικός και κατηγορηματικός προσδιορισμός


Επιθετικός προσδιορισμός: Ο Μ. Αλέξανδρος κατέλαβε τις
έρημες πόλεις (μόνιμη ιδιότητα).
 Κατηγορηματικός προσδιορισμός: Ο Μ. Αλέξανδρος κατέλαβε
τις πόλεις έρημες (προσωρινή ιδιότητα).
 Επιθετικός προσδιορισμός: Ο ήρεμος δικαστής ανακοίνωσε την
απόφαση (μόνιμη ιδιότητα).
 Κατηγορηματικός προσδιορισμός: Ο δικαστής ήρεμος ανακοί-
νωσε την απόφαση (προσωρινή ιδιότητα).
 Δευτερεύοντες όροι

Ονοματικοί προσδιορισμοί Επιρρηματικοί προσδιορισμοί

Ομοιόπτωτοι Ετερόπτωτοι

Επιθετικός προσδιορισμός Γενική προσδιοριστική

Κατηγορηματικός προσδιορισμός Αιτιατική

Παράθεση

Επεξήγηση
 Παράθεση

Ορισμός: Παράθεση είναι ουσιαστικό το οποίο προσθέτει σ’ ένα

άλλο ουσιαστικό ένα ιδιαίτερο και γνωστό γνώρισμά του και μπορεί
να αναλυθεί σε αναφορική πρόταση (= που είναι …).
 Ο κ. Νικολάου, ο καθηγητής, απουσιάζει.
 Ο Γιάννης, ο φίλος μου, κέρδισε το λαχείο.
 Είδα την Πούλια και τον Αυγερινό, τα άστρα της αυγής.
 Σε λίγο αντικρίσαμε τον Όλυμπο, το ψηλό βουνό.

Σημείωση: Όταν η παράθεση δεν αναφέρεται σε ένα ουσιαστικό

αλλά σε ολόκληρη πρόταση, συνήθως μπαίνει πρώτη και
ονομάζεται προεξαγγελτική παράθεση.
 Περίεργο πράγμα, ακόμη δε γύρισε ο πατέρας (πράγμα που είναι
περίεργο).
 Και το σπουδαιότερο, αναγνώρισαν την προσφορά μας στην πόλη.
 Δευτερεύοντες όροι

Ονοματικοί προσδιορισμοί Επιρρηματικοί προσδιορισμοί

Ομοιόπτωτοι Ετερόπτωτοι

Επιθετικός προσδιορισμός Γενική προσδιοριστική

Κατηγορηματικός προσδιορισμός Αιτιατική

Παράθεση

Επεξήγηση
 Επεξήγηση

Ορισμός: Επεξήγηση είναι ένα ουσιαστικό, το οποίο

διασαφηνίζει και επεξηγεί ένα άλλο ουσιαστικό ή άλλο μέρος του
λόγου το οποίο είναι γενικό και κάπως αόριστο. Γι’ αυτό μπροστά
από την επεξήγηση μπορεί να εννοείται ή και να υπάρχει η λέξη
«δηλαδή».

 Από τον αφρό της θάλασσας βγήκε η θεά της ομορφιάς, η

Αφροδίτη.
 Άρπαξε το πρώτο αντικείμενο που βρήκε μπροστά της, ένα βάζο,
και το έριξε με δύναμη στο πάτωμα.
 Οι αδερφές μου, η Μαίρη και η Κατερίνα, είναι δίδυμες.
 Όλοι αυτό προσδοκούσαν, την απελευθέρωση της πατρίδας.
 Διάκριση Παράθεσης – Επεξήγησης

 Παράθεση: ειδική έννοια → γενική έννοια

Ο παπα – Γιάννης, ο ιερέας του χωριού, τους
στήριξε στη δύσκολη στιγμή.
 Επεξήγηση: γενική έννοια → ειδική έννοια
Ο ιερέας του χωριού, ο παπα – Γιάννης, τους
στήριξε στη δύσκολη στιγμή.
 Παράθεση και επεξήγηση κλείνονται μέσα σε
κόμματα.
 Δευτερεύοντες όροι

Ονοματικοί προσδιορισμοί Επιρρηματικοί προσδιορισμοί

Ομοιόπτωτοι Ετερόπτωτοι

Επιθετικός προσδιορισμός Γενική προσδιοριστική

Κατηγορηματικός προσδιορισμός Αιτιατική

Παράθεση

Επεξήγηση
 Γενική προσδιοριστική
 Ορισμός: Γενική προσδιοριστική ονομάζουμε το ουσιαστικό που
βρίσκεται σε πτώση γενική και που προσδιορίζει ένα άλλο ουσιαστικό ή
επίθετο, τα οποία συνήθως βρίσκονται σε διαφορετική πτώση.
 Ο φίλος ← του Πέτρου είναι πανέξυπνος.
 Γενική προσδιοριστική
Η γενική προσδιοριστική ονομάζεται:
 κτητική: Χάθηκε το βιβλίο του Παύλου. Τα μάτια της γάτας γυάλιζαν
στο σκοτάδι.
 της ιδιότητας: Τους ακολουθούσαν πουλιά της θάλασσας. Ο θείος μου
θεωρείται άνθρωπος των γραμμάτων.
 του περιεχομένου: Στην παρέλαση πήρε μέρος ένα τάγμα πεζικού.
Εργάζεται σε αποθήκη καπνού.
 διαιρετική: Διάβασα μόνο ένα κεφάλαιο του βιβλίου. Έχουν χαθεί δύο
χαρτιά της τράπουλας.
 αιτίας: Η χαρά της επιστροφής στην πατρίδα είναι μεγάλη. Τον τσάκισε
η πίκρα του χωρισμού.
 σκοπού: Στο παλάτι το δωμάτιο υποδοχής ήταν πολυτελέστατο.
Παράγγειλε τα ρούχα του γάμου.
 υποκειμενική: Η μυρωδιά του φρεσκοψημένου ψωμιού απλώθηκε σ’ όλο
το σπίτι. Η νίκη του Ολυμπιακού ήταν καθοριστική για την πρόκριση της
ομάδας.
 αντικειμενική: Πλήρωσα πολλά για την επισκευή της τηλεόρασης. Οι
στρατιώτες είναι οι φρουροί της πατρίδας.
Ποια είδη γενικής προσδιοριστικής εντοπίζετε στις γελοιογραφίες;
 Γενική προσδιοριστική
 υποκειμενική: Η μυρωδιά του φρεσκοψημένου ψωμιού απλώθηκε σ’ όλο το
σπίτι. Η νίκη του Ολυμπιακού ήταν καθοριστική για την πρόκριση της
ομάδας.
Μυρίζει = ρήμα, το ψωμί = υποκείμενο
Νίκησε = ρήμα, ο Ολυμπιακός = υποκείμενο

 αντικειμενική: Πλήρωσα πολλά για την επισκευή της τηλεόρασης. Οι

στρατιώτες είναι οι φρουροί της πατρίδας.
Επισκεύασε = ρήμα, ο τεχνίτης = υποκείμενο, την τηλεόραση = αντικείμενο
Φρουρούν = ρήμα, οι στρατιώτες = υποκείμενο, την πατρίδα = αντικείμενο
 Γενική προσδιοριστική
Εκτός από τις παραπάνω βασικές σημασίες της γενικής υπάρχουν και
διάφορες άλλες αποχρώσεις τους. Έτσι η γενική προσδιοριστική μπορεί
να είναι ακόμη:
 της καταγωγής ή της συγγένειας: Ο γιος του γείτονα πήγε φαντάρος.
Ο αδερφός της Μαρίας σπουδάζει ακόμα.
 της προέλευσης: Το τυρί της Λήμνου είναι εξαιρετικό.
 της εξάρτησης: Τα χρέη του τον έκαναν όμηρο των τραπεζών.
 του δημιουργού: Ο νόμος του Σόλωνα ονομάστηκε «σεισάχθεια».
 του τόπου: Η ναυμαχία της Σαλαμίνας είναι ένα ιστορικό γεγονός.
 του χρόνου: Τα χρώματα του δειλινού δημιουργούν ρομαντική
ατμόσφαιρα.
 του ποσού: Αγόρασε μια γαλοπούλα οκτώ κιλών.
 παρομοίωση: Είχε λαγού περπατησιά (= σαν του λαγού).
 Γενική προσδιοριστική

Επίσης, η γενική προσδιοριστική, όταν προσδιορίζει επίθετο, ονομάζεται:

 αντικειμενική: Δε βρήκαμε κανέναν όμοιό του.
 συγκριτική: Ο Κώστας είναι μεγαλύτερός μου.
 της αξίας: Είναι άξιος της τύχης του. Στάθηκε αντάξιος των προσδοκιών μας.
 της αιτίας: Είναι ένοχος φόνου.
 Ακολουθεί μάθημα με το
Λούκυ Λουκ.
Οι εικόνες που ακολουθούν προέρχονται από το βιβλίο: «Το συντακτικό της αρχαίας ελληνικής σε κόμιξ» των
Χρίστου Δάλκου και Νώτη Κατσέλη, εκδ. Δίαυλος, 1994. Τα κείμενα των εικόνων όμως είναι μεταφρασμένα με
μικρές αλλαγές στα νέα ελληνικά.
 Υπερασπιστής των νόμων
και εχθρός των παρανόμων:
παράθεση ( που ήταν…).
 Ο Λούκυ-Λουκ: επεξήγηση
( δηλαδή ποιος καουμπόι; ).
 Των νόμων: γενική
αντικειμενική
(υπερασπίζεται αυτός τους
νόμους).
 Των παρανόμων: γενική
αντικειμενική ( εχθρεύεται
αυτός τους παρανόμους).
 Της σκιάς: γενική συγκριτική (γρηγορότερος από τη σκιά).
 Του: γενική κτητική (της δικής του σκιάς).
 Του πιστολιού: γενική αντικειμενική (τραβάει αυτός πιστόλι).
 Οι Ντάλτον: επεξήγηση (δηλαδή ποιοι ληστές;).
 Της διατάραξης: γενική της αιτίας (από το επίθετο: αίτιοι).
 Της τάξης: γενική αντικειμενική (διαταράσσουν οι ληστές
την τάξη).
 Των ληστών: γενική
διαιρετική (από το
αριθμητικό: ένας).
 Ο Τζόε: επεξήγηση
(δηλαδή ποιος ένας;).
 Της συμμορίας: γενική
αντικειμενική (άρχει-
διοικεί αυτός τη
συμμορία).
 Των Ντάλτων: γενική υποκειμενική (ληστεύουν οι Ντάλτον).
 Των νόμων: γενική αντικειμενική (παραβιάζουν αυτοί τους
νόμους).
 Χιλιομέτρων: γενική της ιδιότητας (ή του ποσού).
 Τη Χρυσούπολη: επεξήγηση (δηλαδή σε ποια πόλη φτάνει;).
 Επαίνου: γενική της αξίας
(από το επίθετο: άξιο).
 Στρεμμάτων: γενική της
ιδιότητας (ή του ποσού).
 Ποτό δυνατό και άνοστο: παράθεση (που είναι…).
 Της (Γαλλικής) γλώσσας: γενική της προέλευσης.
 Δηλαδή σαλόνι: επεξήγηση (στη λέξη σαλούν) .
 Καπνού: γενική του
περιεχομένου (τρίμματα
που είναι από καπνό ή
περιέχουν καπνό).
 Των ληστών: γενική
κτητική (από τη λέξη:
ποτήρια).
 Καπνού και οινοπνεύματος: γενική του περιεχομένου
(από τη λέξη: μείγμα).
 Του Μορφέα: γενική κτητική (από τη λέξη: του Μορφέα).
 Του γιου…των ονείρων: παράθεση (που είναι…).
 Του Ύπνου: γενική της καταγωγής (από τη λέξη: του γιου).
 Των ονείρων: γενική της ιδιότητας (από τη λέξη: του θεού).
 Της πολιτείας: γενική κτητική (από τη λέξη: φυλακή).
 Της πύλης: γενική αντικειμενική (φυλάει ο φύλακας την πύλη).
 Του Κέρβερου: γενική αντικειμενική (από το επίθετο : όμοιο).
 Ο Ραν-ταν-πλαν: επεξήγηση (δηλαδή ποιο σκυλί;).
 Του χωρισμού: γενική της αιτίας (από τη λέξη: πίκρα).
 Τέλος

Επιμέλεια παρουσίασης: Νικολάου Γιώργος, Φιλόλογος 1ου

Γυμνασίου Νάουσας