Kabanata 29:

Ang Huling Pati-ukol (Salita)

kay Kapitan Tiyago

Ulat ni: Brendan Lewis A. Delgado

Para kay: Bb. Vicky Delos Santos
 Talasalitaan:
Tagapangasiwa = tagapamahala
Kinalinga = kinupkop
Pumanaw = namatay
Naglalakbay = nagbibyahe
Nagmumuni-muni = nag-isip-isip
Labi = bangkay
Nanlilibak = nangungutya
Pakundangan = kontrol
Nagdudulot = nagbibigay
Bulalo = pagkaing masabaw na
kung saan ay sinisupsop ang laman ng buto
 Tauhan:

Kapitan Tyago: namatay dahil sa paghithit nya ng opyo

upang makalimutan ang kanyang mga problema

Padre Irene: hinirang na tagapamahala at tagapagpatupad

ng huling testemento ni Kapitan Tyago

Donya Patrocinio: matandang kaagaw ng Kapitan sa

pagpapataasan ng ihi sa pagkabanal

Don Primitivo: naniniwalang pareho sina Kapitan Tyago at

San Pedro na mananalo sa pagsasabong sa langit

Martin Aristorenas: ang sumalungat sa teorya ni Don

Primitivo. Para sa kanya ay mayroon talagang mananalo at
matatalo.

Kapitan Tinong: nagprisintang ihandog ang gulanit damit-

Pranciscano

Quiroga: isang mangangalakal na Intsik na nais magkaroon

ng konsulado sa Pilipinas
 Buod:
Marangal ang libing ni Kapitan Tiyago. Si Padre irene ang
hinirang na tagapamahala at tagapagpatupad ng testamento ng
kapitan. Paghahati-hatiin ang kanyang kayaman sa Sta. Clara, sa
Papa, sa Arsobispo, at sa mga orden. P20.00 ay itinira para
pangmatrikulang mga estudyante mahihirap. Iminungkahi ito ni
Padre Irene para masabing tagatangkilik siya ng mga estudyante.
Inalis ni kapitan Tiyago ang P25.00 pamana kay basilio dahil sa
kawalang-utang na loob ngunit isinauli ni paddre Irene at siya raw
ang magpapaluwal sa sariling bulsa.

Nang nakaburol si Kapitan Tiyago ay marami ang usap-

usapan ukol sa kanya. Nakita raw ng mga mongha ang nagliliwag
na kaluluwa ni Kapitan Tiyago. Iyon daw ang utang sa maraming
pamisang nagawa ni Kapitan.

Naisip ng sakristan na ipanabing ang kaluluwa ni Kapitan

Tiyago ay may hawak pang mangkok ng taho. May nangaghaka
namang hamunin ni Kapitan Tiyago ng sabong si San Pedro. Pero
paano magkakamatayan o magkakatalo mag manok na kaluluwa?
Ayon kay Pilosopo Primotivo, di magkakatalo sagka’t ang
pagkatalo’y kaugnay ng sama ng loob ay walang puwang sa langit.
 Hinandugan ni Quiroga ng isang tabako si Don
Primotivo. Saka nagtanong nang malumanay: Sigulo puede de
contalata aliedo galela con kilisto, a? Cuando muele, mia
contalista, ja? May nagtalo sa damit na isusuot kay
KapitanTiyago. Abito? Mayroon nito si kapitan tinong. Lumang-
luma at binayaran niya ng P36.00. Ipagkakaloob niya ito sa
mahal na kaibigan. Tumutol ang sastre.Prak daw ang kailangan
nakaprak ang kaluluwang nakita ng mga mongha. May yari na
ang sastre na P32.00 ang halaga, dahil suki niya ang namatay.
Lumang damit ang ipinasuot ni Padre Irene. Hindi raw mahalaga
sa langit ang damit.

Tatlong prayle ang dapit sa libing ni Kapitan. Maraming

kamanyang nang sinunog at gayundin ang iwinisik na agua
bendita.

Si Donya Patrocinio na matandang kaagaw ni Kapitan

Tiyago sa pagpapataasan ng ihi sa pagkabanal ay nagnais
mamatay na kinabukasan upang malibing siya ng lalong dakila
at kahanga-hanga.
 BANGHAY NG KABANATA 29
Tagpuan: sa bahay ni Kapitan Tyago

Simula: Marangal ang libing ni Kapitan Tiyago. Si Padre irene ang

hinirang na tagapamahala at tagapagpatupad ng testamento ng kapitan.
Paghahati-hatiin ang kanyang kayamanan sa Sta. Clara, sa Papa, sa
Arsobispo, at sa mga orden. P20.00 ay itinira para pangmatrikulang mga
estudyante mahihirap. Iminungkahi ito ni Padre Irene para masabing
tagatangkilik siya ng mga estudyante. Inalis ni kapitan Tiyago ang
P25.00 pamana kay basilio dahil sa kawalang-utang na loob ngunit
isinauli ni paddre Irene at siya raw ang magpapaluwal sa sariling bulsa

Suliranin: Pinagtatalunan nila kung anong damit ang isusuot ni Kapitan

Tyago sa burol nito

Tunggalian: ipinirisinta ni Kapitan Tinong ang kanyang sira-sirang

damit-Pransiskano na nabili nya sa isang prayle sa halagang tatlumput-
anim na piso (P36.00) Handa raw nyang ibigay sa kaibigang ni minsan ay
hindi nya nadalaw noong nabubuhay pa. Ngunit tumutol ang sastre at
dapat prak ang ipasuot dahil ito ang suot ng kapitan nang magpakita sa
mga mongha at ito ay laging naka prak kapag dumadalo noong araw sa
mga pagtitipon. Nagprisinta pa ang suki nitong mananahi na hindi
sisingilin ng mahal kapag sa kanya ipinagawa ang ipapabaong damit.
Ngunit sa bandang huli, si Padre Irena pa rin ang nasunod. Isang lumang
damit na lamang ng matanda ang ipinasuot nito.
Kasukdulan: Nagpakita ang kaluluwa ni Kapitan Tyago. Dala nito ang
kanyang sasabunging manok. Ang pisngi ay nananambok sa nganga at
nasa kanyang bibig ang opyo. Ang mga kasama ni Kapitan Tyago sa
sabungan na naroon ay pinag-usapan kung hahamunin ba kaya ni
Kapitan Tyago si San Pedro at pagsasabunging ang kanilang manok sa
langit. Ngunit sabi ni Don Primitivo naniniwala syang pareho sina
Kapitan Tyago at San Pedro ang mananalo sa pagsasabong. Ito naman ay
sinalungat ni Martin Aristorenas. Para sa kanya ay mayroong mananalo
at matatalo.

Kakalasan: Tatlong pari ang nagmisa. Marangal ang libing at nagkaroon

pa ng mga response sa bahay at sa daan patungo sa libingan. Ginanap
ang lahat ng seremonyas. Maraming kamanyas ang sinunog at di biro-
birong agua bendita ang ipinandilig sa kabaong. Hindi rin mabilang ang
mga awiting Latin tungkol sa patay ang inawit, Marami rin ang sumakit
ang ulo sa kakatugtog ng plegarya.

Wakas: Humanga ang lahat sa libing ni Kapitan Tyago. Ang kalaban

naman ng Kapitan sa pinakamasimbahin o kabanalan noon na si Donya
Patrocinio ay ingit na inggit sa libing ni Kapitan Tyago at tila nagnanais
na ring mamatay at magkaroon ng libing na higit pa sa libing ni Kapitan
Tyago.
 Mga Kaisipang Nakapaloob
Ang huling habilin ay nabago na ayon sa nais ni Pare Irene. Lahat ng
tadhana ng testamento ni Kapitan Tiyago ay gawagawa ni Padre Irene.
Sa ganitong paraan nagkamal o nagkaroon ng malaking lupa at
kayamanan ang mga orden, at ang simbahan at kadalasan ang mga anak
ng namatay na mayaman ay naging ulila maging sa pamana. Pati sa
damit na isusuot ay nagtipid si Padre Irene. Mababawasan pa ang
kanyang parte ng yaman.

Lubos ang paniniwala ng mga tao noon sa mga himala; isa sa mga bagay
na idiniin sa isipan ng mga mananampalataya.

 Ang kahulugan ng tanong ni Quiroga kay Primitivo: “ Sigulo puede

contalata aliendo galela con kilisto, ja? Cuando mia muele mia
contalatista, ha? “ Ito’y nagpapakita ng kataliman ng intsik sa negosyo,
mapagkakakitaan; walang bawal-bawal. Ito rin ay nagpapakitang ang
intsik na ilan, kaya nagkristyano ay di dahil sa pananampalataya kundi
sa lalong ikaluluwalhati ng kanilang nagosyo. At totoo ito sa karamihan
ng mga intsik na nagsisikuha ng pagmamamayang pilipino-sa ikaluluwag
lamang ng kanilang kabuhayan. Ito ang kahulugan o salin ng pagagong
kastila ni Quiroga: Kung mamatay ako, maaari marahil na ako’y
makipagkontrata kay kristo sa pagtatayo ng sabungan sa langit, ha?
 Maikling Pagsusulit

1. Sino ang sumalungat sa teorya ni Don Primitivo?

2. Ano ang dahilan ng pagkamatay ni Kapitan
Tyago?
3. Sino ang hinirang na tagapamahala at
tagapagpatupad ng testament ni Kapitan Tyago?
4. Sino ang kalaban ni Kapitan Tyago sa kabanalan?
5. Saan ang tagpuan ng kabanata 29?
6. Sino ang nagprisintang ipasuot ang gulanit nyang
damit-Pransiskano?
7. Sino ang naniniwalang pareho sina San Pedro at
Kapitan Tyago ang mananalo sa sabong sa langit?
8. Ano ang sinisimbulo ng katauhan ni kapitan
Tyago?
9 At 10. Ano ang pamagat ng kabanata 29?
 SAGOT SA MAIKLING PAGSUSULIT

1. Martin Aristorenas
2. namatay dahil sa paghithit nya ng opyo
3. Padre Ireneo
4. Donya Patrocinio
5. sa bahay ni Kapitan Tyago
6. Kapitan Tinong
7. Don Primitivo
8. KUMAKATAWAN ANG KATAUHAN NI KAPITAN
TYAGO ANG MGA PANATIKONG PILIPINO NA
HANDANG PAGLINGKURAN ANG SIMBAHAN AT
KUMIKILALA SA KAPANGYARIHAN NG MGA
KASTILA
9. At 10. Ang Huling Pati-ukol kay Kapitan Tiyago o
Ang Huling Salita Kay Kapitan Tyago