IZUČAVANJE DOKOLICE

PLAN PREZENTACIJE

 Literatura: Rodžek K. 2014. Rad dokolice. Beograd:

Ekonomski fakultet. Strane: 110-117, 178-188.

 Šta nije u redu sa izučavanjem dokolice?

 I dalje se radi o dokolici...

 Specijalizacija i dokolica: unutrašnji izazovi
 Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica kao škola
života
 Šta nije u redu sa izučavanjem dokolice?

 Često se pravi razlika između časopisa “Leisure Studies”

(izučavanje dokolice) u Velikoj Britaniji i časopisa “Leisure
Sciences” (nauka o dokolici) u SAD – reč je i o dve različite
tradicije
 U izučavanju dokolice postoji više paradigmi
 Ponašanje ljudi u slobodno vreme se ne posmatra samo
kao stvar ličnog izbora, već i kao izraz položaja ljudi u
odnosu na klasu, pol, rasu, religiju i status
 Veći značaj se pridaje kvalitativnom istraživanju i teorijskoj
spekulaciji
 Nasuprot tome, nauka o dokolici primenjuje pozitivistički
pristup istraživanjima – kvantitativne dokaze i statističke
korelacije, te kao rezultat ima “objektivno” znanje
 Šta nije u redu sa izučavanjem dokolice?
 Pretpostavlja se da se oblici i aktivnosti dokolice mogu uporediti
sa normativnom paradigmom dokolice koja nudi spisak
“normalnih” aktivnosti u dokolici
 Rodžek: nauka o dokolici nudi model “dokolice bez društva”
 Čiksentmihaijev (1990) koncept toka je često navođen u literaturi
o dokolici – odnosi se na psihološko stanje proisteklo iz potpune
povezanosti ciljeva i dostignuća
 Kada sviramo omiljenu pesmu možemo imati osećaj da se
“gubimo u muzici” ili da nas muzika “nosi na drugačije mesto” –
to autor naziva stanjem toka
 Čiksentmihaijeva studija iz ugla gledanja pozitivizma predstavlja
izraz kritičkog racionalizma, primenu naučnog metoda u
testiranju društvene stvarnosti i izvođenje teorijskih pretpostavki
 Šta nije u redu sa izučavanjem dokolice?
 Sa stanovišta kritičke teorije ovaj pojam se može osporiti na
osnovu etičnosti ljudskog ponašanja
 Strašno je ali istinito da su nacisti imali iskustvo “toka” u procesu
istrebljivanja Jevreja
 Adolf Ajhman bio je veoma zadovoljan svojim radom koji je
omogućavao da vozovi smrti stižu bez kašnjenja
 Teza Maslova (1973) o “vrhunskom iskustvu” umnogome je
najavila pojam toka
 Po Maslovu “vrhunsko iskustvo” odnosi se na intenzivno srećno
osećanje pojedinca prilikom ulaska u šire jedinstvo (na primer
religijska iskustva)
 Sa druge strane, kulturna kriminologija opravdano ukazuje da
vrhunsko iskustvo često proističe iz kršenja zakona – pljačke,
nasilja, krađe, sadizma, ubistava i serijskih ubistava
 Šta nije u redu sa izučavanjem dokolice?
 Nauka o dokolici ne bavi se etičkim pitanjima kao
središnjom temom istraživanja
 Zbog toga što sukobi i protivrečnosti celokupnog društva
nisu predmet kritičke analize rezultati istraživanja su
proizvoljno izdvojeni iz celine
 Nauka o dokolici bliska je psihologističkoj teoriji i nije
zainteresovana za proučavanje dokolice u širem
društvenom kontekstu
 Suprotno, izučavanje dokolice analizira oblike i prakse
dokolice kao povezane sa raspodelom društvene moći (što
je blisko društvenoj i kulturnoj teoriji)
 Uprkos doprinosima istoričara, antropologa, feministkinja i
teoretičara dokolice pozitivizam ostaje vodeće paradigma
za akademsko izučavanje dokolice u SAD
 I dalje se radi o dokolici…

 U vreme vizionara i pragmatičara proučavanje dokolice se

činilo izuzetno jednostavnim
 Dokolica je predstavljana kao prosta kategorija – zbir
onoga što ljudi rade u vreme koje imaju samo za sebe
 Pošto je prilagođavanje plaćenom radu smatrano glavnim
ograničenjem u korišćenju vremena u industrijskom
društvu, slobodno vreme se uglavnom izjednačavalo sa
vremenom koje čovek ima samo za sebe
 Ovaj način razmišljanja doveo je do pogrešnih zaključaka –
manje rada znači više dokolice i više dokolice znači više
slobode
 Prelaskom na SCCASMIL okvir pitanje dokolice se više ne
odnosi prvenstveno na oslobođenje od rada
 I dalje se radi o dokolici…

 Kompetencija, relevantnost i kredibilitet zahtevaju

emocionalnu inteligenciju i emocionalni rad koji prethode
radnom danu, prilagođavaju se uslovima u toku rada i ne
prestaju kada se radni dan završi
 Poznato je Bernsovo i Stokerovo (1961) razlikovanje
mehanističkog i organskog oblika organizacije
 Prema Rodžeku, organski sistemi su prikladniji za
pomenute promene i oni su osnova uglađenog kapitalizma
 U njima rad dobija oblik lične usmerenosti koja donosi
prijatnost, ljubaznost, profesionalizam i znanje i svest o
tome kako se radni proces uklapa u društvena, kulturna
psihološka i ekološka pitanja koja utiču na ukupni kvalitet
života
 I dalje se radi o dokolici…

 U takvim uslovima rad ne sputava dokolicu, pošto se

emocionalna inteligencija i emocionalni rad kreću
nesputano od teme do teme, stvarajući stavove i znanja o
novim kretanjima u društvenim, ekonomskim, kulturnim i
psihološkim odnosima koja unapređuju kredibilitet i
kompetencije
 SCCASMIL okvir prevazilazi staro shvatanje da manje rada
znači više dokolice, a da više dokolice znači više slobode
 Pomenuti okvir ukazuje na to da manje rada znači manje
prava na oskudne resurse
 Više dokolice, ako je posmatramo izolovano od pitanja
distributivne pravde i društvene uključenosti, može kao
ishod imati standardizaciju i osiromašenje mašte
 I dalje se radi o dokolici…

 U savremenom društvu kompetencije i kredibilitet su ključni

za naš ugled relevantnih, kompetentnih, aktivnih učesnika

 Kompetencije, relevantnost i kredibilitet čine deo “opšte

slike” dobrog i cenjenog građanina

 Svaki trenutak i svako mesto pružaju priliku za njihovo

sticanje i usavršavanje
 Specijalizacija i dokolica: unutrašnji izazovi

 Vizionarima i pragmatičarima u proučavanju dokolice

nedostajala je praktična obuka u proučavanju
dokolice/nauci o dokolici i dokolica se smatrala domenom
proučavanja psihologije, istorije, sociologije ili prostornog
planiranja
 Ti istraživači dokolice su bili Veblen, Djui, Hajzinga, Piper i
di Gracija
 Nakon njih dolazi nova generacija naučnika koji imaju
diplome iz proučavanja dokolice/nauke o dokolici i koji
dokolicu vide kao specijalizovanu oblast svog akademskog
izučavanja
 Drugim rečima, desila se profesionalizacija izučavanja
dokolice/nauke o dokolici
 Specijalizacija i dokolica: unutrašnji izazovi
 Profesionalizacija podrazumeva stvaranje etičkog kodeksa,
uspostavljanje monopola nad oblašću interesovanja i rada i
osmišljavanje specijalizovanih obuka u nekom području
znanja
 Dalje, važni pokazatelji profesionalizacije su i razvoj
dodiplomskih i diplomskih studija, te stvaranje nacionalnih i
međunarodnih strukovnih udruženja
 Profesionalizacija je povezana i sa specijalizacijom znanja i
prakse
 No, pomenuta specijalizacija dovela je do toga da su
“otcepljene” neke oblasti koje su bile pod okriljem dokolice
 Razvoj sporta i turizma kao posebnih vidova dokolice
doveo je do razvoja i posebnih akademskih disciplina koje
osporavaju tradicionalno shvatanje dokolice kao viška ili
neradnog vremena
 Specijalizacija i dokolica: unutrašnji izazovi
 Može se sa sigurnošću reći da je razvoj nauke u oblasti
sporta i turizma uveliko premašio razvoj nauke o dokolici
 Broj studenata proučavanja dokolice/nauke o dokolici ili
stagnira ili opada
 Jedan od ključnih razloga je što su prilike za zapošljavanje
diplomaca iz oblasti dokolice uglavnom u javnom sektoru
 Privatni sektor nudi više radnih mesta za diplomce iz
oblasti sporta i turizma
 Medijsko prisustvo navedene oblasti učinilo je još
privlačnijim
 Olimpijske igre i Svetsko prvenstvo u fudbalu kroz medije
šalju mladima glamuroznu sliku karijere u sportu i turizmu
 U oblasti dokolice ne postoji ekvivalentna svetska skupa
atrakcija kao što su Olimpijske igre
 Specijalizacija i dokolica: unutrašnji izazovi
 Nove oblasti razvijene oko sporta i turizma razvile su i
sopstveni prepoznatljivi pristup teoriji slobodnog vremena
 Borba protiv aparthejda u Južnoj Africi usredsredila se na
ulogu sporta u predstavljanju kolektivnog identiteta i
ukazivanju na etničke i rasne podele
 Kolonijalna i postkolonijalna istorija ima veliki broj primera
kako je sport korišćen za kontrolisanje podanika, za
naglašavanje politike isključivanja iz društva, te kao
instrument društvenog oporavka i izgradnje nacije
 Turizam, pak, ukazuje na pitanja klimatskih promena,
održivosti i političkih/rasnih podela
 U poređenju sa pomenutim, povezivanje dokolice sa
dobrim životom i zdravom ravnotežom rad-život deluje
nezanimljivo i bledo
 Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica
kao škola života
 Proučavanje dokolice počelo je idejom vizionara i namerom
pragmatičara da izgrade bolji život u urbanom industrijskom
društvu
 Teza o društvu dokolice smatrala se vrhuncem te tradicije
proučavanja
 Danas retko koji naučnik tvrdi da automatizacija i etičko
upravljanje ukidaju fizički rad i da dokolica zauzima mesto
rada kao centralno životno interesovanje
 Dokolica se sada proučava kao oskudni resurs i ključni
sastojak ravnoteže rad-život
 Na taj način se nameću pitanja pozicioniranja različitih
oblika dokolice u odnosu na klasnu, rasnu, etničku i rodnu
pripadnost
 Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica
kao škola života
 Takođe se proučava uloga dokolice u društvenim
odnosima, ličnom zdravlju i blagostanju, odnos između
emocionalne inteligencije, emocionalnog rada i oblika i
prakse dokolice, te vrednost dokolice kao instrumenta za
raspodelu resursa
 Novi SCCASMIL okvir omogućava da se razviju oblasti kao
što su politička ekonomija dokolice, kritička psihologija
prakse slobodnog vremena i globalna sociologija oblika i
prakse dokolice
 Sloboda i zadovoljstvo se redefinišu kao društveno i
vremenski uslovljeni kvaliteti umesto kao univerzalne i
svima dostupne mogućnosti
 U vreme starog SCCA okvira smatralo se da ono što je na
poslu ograničeno u dokolici postoji u izobilju
 Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica
kao škola života
 Smatralo se da u dokolici životne probleme ostavljamo za
sobom i imamo mogućnosti za neograničeno zadovoljstvo,
odmor i opuštanje
 Čini se kao da smo u stalnoj potrazi za nečim što postoji
samo u mašti i poeziji: slobodom, mogućnošću izbora,
samoopredeljenjem i spontanošću
 SCCASMIL okvir poziva na preorijentaciju oblasti, tj.
prelazak sa jednostavnih uzročnih modela izbora dokolice
na shvatanje dokolice kao proizvoda veza između
višestrukih ravnoteža
 Dokolica je primarni prostor za podučavanje o ljudskim
veštinama i o opštim idejama koje doprinose ličnom
napretku
 Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica
kao škola života
 Kroz igru i opuštanje objedinjujemo prikupljene podatke i
srećemo uzore koji mogu da unaprede našu emocionalnu
inteligenciju i naš emocionalni rad
 Dokolica omogućava jedinstveni mehanizam za učenje i
prilagođavanje koji se prenosi na radno mesto i daje
pojedincima i grupama konkurentsku prednost
 To se u velikoj meri razlikuje od slobode, pošto smo u
dokolici svesni potrebe da se prilagodimo, mogućnosti da
učimo i sposobnosti da zamišljamo
 Teza o društvu dokolice na pogrešan način je posmatrala
oskudicu
 Nije se bavila uticajem klase, pola, rase i statusa na
nejednak položaj pojedinaca i grupa u odnosu na oskudicu
 Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica
kao škola života
 U društvima zasnovanim na organizovanoj nejednakosti
većina ljudi poseduje radnu snagu kao svoje jedino ili
ekonomsko sredstvo
 Kompetencije, relevantnost i kredibilitet čine “sveto trojstvo”
za pripadanje društvu i svrsishodno učešće u građanskoj
kulturi
 Dokolica se neposredno povezuje sa emocionalnom
inteligencijom i emocionalnim radom
 Starogrčka reč za dokolicu je schole (koren naše reči
“škola”)
 Aristotel je smatrao da su za uživanje u dokolici potrebni
disciplina i priprema
 Da bismo zaista uživali u dokolici moramo da zauzdamo
našu razigranost kako bismo stekli mudrost
 Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica
kao škola života

 Dokolica nije potrošačka aktivnost, pošto je potrošnja

najpre vođena kapitalističkim ciljem neprestanog gomilanja
 Dokolica nije ni aktivnost osmišljena da čoveku skrene misli
s problema i teškoća koje nosi rad
 Time bi se samo pojačala prevlast rada, a dokolica bi
dobila dopunsku, kompenzatorsku ulogu
 DOKOLICA JE “ŠKOLA ZA ŽIVOT”
 CILJ TOG “ŠKOLOVANJA” JE OČUVANJE I
UNAPREĐENJE KOMPETENTNOSTI, RELEVANTNOSTI I
KREDIBILITETA