KABANATA 3

PAGSASALIN NG MGA
PILING TEKSTONG
MAKABULUHAN SA
DALUMAT NG/SA
FILIPINO
LAYUNIN

• Maipaliwanag ang kahalagahan ng wikang Filipino sa pagdadalumat o

pagteoteorya;
• Malikhain at mapanuring makapg- ambag sa pagpapaliwanag at
pagpapalawak ng piling makabuluhang konsepto at teoryang lokal at
dayuhan na akma sa konteksto ng komunidad at bansa.
• Makapagsuri ng mga salin at makalikha ng mga salin na
makapagp[apaunlad sa kakayahan at pagpapahalaga
SULYAP SA
KASAYSAYAN NG
PAGSASALIN SA
FILIPINAS
NI VIRGILIO S. ALMARIO
DOCTRINA CHRISTIANA (1593)

• Ang unang aklat na salin ng mga pangunahing

dasal at tuntunin ng simbahang Katoliko na
kailangan sa pagpapalaganap ng Kristiyanismo sa
bagong sakop na kapuluan.
THEODORE H. SAVORY

• “Sa lahat ng panahon at sa lahat ng dako, isinagawa ang mga salin alang-a
lang sa mga dalisay na layuning utilitaryo at walang ibang nasa ang tagasali
n maliban sa pag-alis ng hadlang na maghhihiwalay, dahil sa pagkakaiba ng
mga wika, sa manunulat at mambabasa”
KAHALAGAHAN NG PAGSASALIN

• Malaki ang naging tungkulin ng pagsasalin sa paglilipat at palitan ng kultura’t kaalaman sa buong
mundo
• Naging mabisang kasangkapan sa pagkakalat at pagtanggap ng mga naturang pamana ng sibili-
sasyon sa iba’t ibang lugar sa buong mundo
• Kailangan ang pagsasalin sa anumang pananakop at pagpapairal ng kapangyarihang pampolitika
sa ibang nasyon gayundin sa ugnayang komersyo ng dalawa o higit pangbansa
• Kasangkapan ang pagsasalin para ganap na makinabang ang isang bansa o pook sa isang sentr
o o sulong na wika
LIVIUS ANDRONICUS
• Isang aliping Grieyo na nagsalin ng pinakamatandang salin na ODYSSEY sa bersyong Latin
noong 240 B.C.
• Posibleng hindi si Andronicus ang unang tagasalin; posible pang hindi sya ang unang nagsa-Latin
ng epiko ni Homer
• Kinilala ni Horace ang kanyang akda at mga bahagi pang buuhay hanggang ngayon dahil sa pagsi
pi ng ibang manunulat na Romano.
Alexandria

• Isang halimbawa ng sentrong pagnenegosyo noong araw bilang lugar din na palitan ng kultura.
• Itinayo sa ngalan ni Alexander ang Dakila noong bandang 332 B.C
• Naging sentro ng HELLEBISMO at nagtampok ng pinakamataas na pag-unlad ng saliksik at
agham sa Griego.
• Sinasabing nag-impok ito sa aklatan ng 500,00 tomo at dito ginawa ang salitang Septuagint mula
sa Hebrew tungo sa Griego ng Lumang Tipan
IKAWALO’T IKASIYAM NA DANTAON

• Ang Baghdad naman ang sityo bg pakikinabang sa dakilang pamana ng kulturang Griego. Sinasa
bing ang pagsulong ng karunungang Arabe ay bunga ng masiglang pagsagap – sa pamamagitan
ng salin tungo sa Arabe ---- sa mga sinulat nin Aristotle, Plato,Galen, Hippocrates at iba pang tiniti
ngalang Griego.
• Nang manghina ang karunungan at kapangyarihang Arabe Sumigla naman ang pag-aaral sa
Europa. Sa Toledo, Espanya, natipon ang mga iskolar na nagsalin tungo sa mga aklat sa Arabe. D
ito nakatutuwang isipin na ang isang akda ni Aristotle ay posibleng isinalin sa Arabe sa Baghdad u
pang pagkaraan ay maisalin naman sa Latin sa Toledo. Sa panahong ito ginawa sa Toledo ni
Robert de Retines ang unang salin ng Koran (114-1143)
IKA-12 NA SIGLO
• Masiglang- masigla ang mga pagsasalin sa mga wika ng lumitaw na mga bansa sa Europa. Bibliy
at akdang panrelihiyon ang unang pokus ng pagsasalin sa panahong ito.
• Ang unang salin sa Ingles ng Bibliya ay ginawa ni JOHN WYCLIFFE at unang lumabas noong
1382
• Pinakamatingkad na salin sa German ang ginawa ni MARTIN LUTHER noong 1522 at 1534 na
sinasabing naging pamantayan sa pagkatatag ng wikang pambansa ng Germany.
• Hindi laging mula sa orihinal na wika ng akda ibinabatay ang pagsasalin. Halimbawa Mga buhay
ng Bantog na Romano ni Plutarch ay isinalin sa German noong 1579 ni JACQUES AMYOT
• Si Jacques Amyot ay Obispo ng amyot at may bansag na “PRINSIPE NG TAGASALIN”
• Ang salin ni Amyot ang pinagbatasyan sa salin sa Ingles noong 1579 ni SIR THOMAS NORTH.
• Tinawagt ni Savory ang pangyayaring ito na “TANIKALANG-WIKA” (language chain). Ibinigay
nyang eheplo ang akda ni Thucydides sa Griego, na isinalin sa Latin ni Vallon, na pinagbatayan
naman nio Thomas Nicholla sa kanyang salin sa Ingles.
WIKA NG PAGBIBINYAG
• Watak-watak sa iba’t ibang pangkating etniko na may kanikanilangwikang katutubo ang mga Filipi
no ng sakupin ng Espanya.
• Hindi nagpatupad ng sistematikong programa ang mga mananakop para pairalin ang wikang Espa
ñol.
• Unang binalikat ng mga misyonerong nadestino sa Filipinas ang pag-aaral ng wikang katutubo at
paglilimbag ng mga aklat na nakasulat sa mga wikangkatutubo upang magamit sa paghimok sa
mga katutubo na maging binyagan.
• MEMORIAL DE LA VIDA CRISTINA EN LENGUA TAGALA(1605)- ni Fray Francisco de San Jose
at unang aklat na may orihinal na mga piraso ng tula
• VOCABULARIO DE LA LENGUA TAGALA (1687) – ni Fray Pedro de San Buenaventura at ito ay
unang diksyunaryo na isa ng kasangkpan para matuto ng Tagalog ang mga Español.
TEKSTONG KRISTIYANO
• Isang makabuluhang mohon sa pagsasalin ng MEDDICIONES CUN MAGNA MAHAL
A na may pagninilay na sadia sa sanctong pag Eexercisios (1645) ni Fray Pedro De
Herreran at ito’y isang malaking sikap sa pagsasalin
• Ang MEDICATIONES ay unang salin sa Tagalog ng mga gawaing espiritwal o Exerciti
a espiritualia ni San Ignacio de Loyola mula sa Español ni Fray Francisco de Salazar.
• MANGA PANALANGIN PAGTATAGOBILIN SA CALOLOVA NANG TAUONG NAGHIH
INGALO – ni Gaspar Aquino de Belen, isang Batanggenyo na nagtrabho sa impren
ta ng mga Heswita. Ang libro ay salin ng Recomendacion del alma (1613) ni Toma
s de Villacastin.
• Isinulong din ni de Belen ang tulang MAHAL NA PASSION na siyang unang pasyong
patula sa Pilipinas
• ARAL NA TUNAY NA TOTOONG PAGAACAY SA TAUO, NG MANGA CABANALANG
GUA NANG MANGA MALOYALHATING SANTOS NA SI BARLAAM NI JOSAPHAT (1
712) na salin ni Fray Antonio de Borja sa teksto ni SanJuan Damaceno. Ang BARL
AAM AT JOSAPHAT ay isang napakapopular na katha mula sa Kristiyanong S
ilangan at pinagtatalunan pa ng mga iskolar kung paano ito nagsimula batay sa buha
y ni Buddha at nasalin sa Wikang Arabe. Pinagtatalunan din kung saang wika sa Euro
pa ito unang nasulat: kung sa Geogian o sa Griego? Sa Griego, isa sa sinasabing ber
syon nito ang sinulat ni San Juan Damaceno
• Ayon kay Savory napakalaki ng mababasa ng Barlaam at Josaphat sa mga sa Europ
a kaya ang inaakalang katha ay totoo.
• Noong 1584, isinama ni Baronius sina Balaam atJosaphat sa listahan ng mga Banal
na Martir ng Kristyanismo. Ayon kay Savory, ang isang kataka-takang epekto ng
pagsasalin sa mundo.
• Ang MEMORIAL ni de San Jose ang susundan ng iba pang libro ng sermon at platikas sa buong
panahon ng kolonyalismo at iba pang wikang katutubo. Nag isinalin ay maari din namang hindi
Español ang wika ng orihinal
• Isa pa sa nagdaan sa “tanikalang-wika” ang librong INFIERNONG NA BUBUCSAN SA TAUONG
CHRISTIANO at NANG HOUAG MASOC DOON ni Fray Pablo Clain(Paul kKlein). Ang orihinal na
ito ay sinulat sa Italiano ng isang Heswita, saka isinalin sa Español ng isa ring Heswita
SALIN SA TANGHALAN AT ALIWAN
IKA-18 SIGLO
• Ang pagsasalin ay magagawi sa mga akdang hindi tuwirang gamit sa simbahan at seminaryo.
• Ang AWIT AT KORIDO ay naging babasahing popular at aliwan sa tahanan. Bagama’t karaniwang
itinatanghal kapag may pistang panrelihiyon, ang komedya ay may mga kuwento at nilalamang
katulad ng awit at korido.
• Walang tiyak na saliksik kung alin ang nauna sa komedya at sa awit at korido.
• Malinaw na salin o hango ang mga ito sa panitikang nagiung popular din sa Español at sa buong
Kristiyanong Europa noong panahon ng Midyibal
• Ang mga awit at korido ay mula sa mga metrico romance samantalang ang komedya naman ay m
ay hiram na anyo at balangkas ng pagtatanghal sa COMEDIA DE CAPA Y ESPADA.
• Maaring uriin ang naturang aliwan at pagtatanghal sa dalawang pangkalahatang paksain. UNA,
ang mgha kwento ng pakikipagsapalaran ng mga prinsipe, kabayero at maalamat na tauhan, gaya
ng buhay nina Bernardo Carpio, Gonzalo de Cordova at iba pa. PANGALAWA, ang mga kwento
ng kabanalan gaya ng buhay nina Faustino at Matidiana, San Jose de Dios at iba pa.
IKA-19 DANTAON
• Naging magandang sanayan ang naturang panitikang salin o halaw tungo sa totoong malikhaing
pagsulat nitong ika-19 dantaon.
• Ang FLORANTE AT LAURA ni Balagtas ay maaring tulay at tugatog. Tulay ito kina Rizal at Bonifa
cio na gumamit lamang ng saknungang awit. Tugatog ito ng panahon ng imitasyong metrico roma
nce kung isasaalang-alang ang patalstas mismo ni Balagtas sa bungad ng kanyang akda na ito ay
hango sa “CUADRO HISTORICO” ng “Grecia”.
• Isang makabuluhang aspekto ng saliksik sa mga nabanggit na limbag na panitikan sa panahon ng
Español ay ang paghahambing na pag-aaral sa mga ito at sa inaakalang simulaang teksto.Katabi
ng orihinal, dapat pang suriin kung hanggang saan ang naganap na pagsasalin ng manunulat/taga
saling Filipino. Halimbawa ang pagsusuri sa Mahal na Passion upang ipakilala at itanghal ang pag
kawtor ni Aquino de Belen. Higit pang aani ng paggalang ang mga awit at korido o komedya bilan
g awtentikong anyong Filipino kapag nalinang ang naturang sistema ng pahambing na pagsusuri.
• Noong 1875, lumabas ang isang nobena ni Fray Francisco Encina na isina-Tagalog ni Melchor
Fernandez at isina-Bikol ni Ibo Mella. Ang orihinal na akdang URBANA AT FELIZA(1854) ni Modes
tro de Castroay nagkaroon ng salin sa Ilokano ni Jacinto Caoile Mariano at nalimbag sa Maynila n
oong 1866 saka isinalin sa Bikol ni Fruto del Prado at nalathala sa Maynila noong 1892.
• Dapat ding sulyapan ang posibilidad ng salin mula sa katutubong wika ng Filipinas tungo sa
Español. Dalawang alamat sa Panay ang nabuhay hanggang ngayon dahil sa muling pagkukuwen
to sa Español ni Fray Pedro Chrino. Sa makapal na saliksik ni Fray Ignacio Francisco Alzina tung
kol sa kalinangang Bisaya(1668) ay binuod nya sa Español ang dalawang mahabang salaysay na
patula ng mga Boholano.
• Sa VOCABULARIO DE LA LENGUA TAGALA (1754) nina Fray Juan de Noceda at Fray Pedro de
Sanlucar ay gumamit ng mga bugtong, salawikain, dalit, tanaga, diona at iba pang maikling tulang
Tagalog para ipaliwang ang gamit ng ilang lahok sa diksyunaryo. Halimbawang tula ay sinusundan
ng salin dili kaya’y paliwanag sa Español.Sa kalahok na “copcop”, halimbawa, ay ibinigay na gami
t ang isang dalit:
 Aba aya casampaga
Nang ponay na olila,
Cun umambo, I pagsiap na,
Ualang magcopcoip na ina
• Pagkaraan, idinugtong ang ganitong pagbuod sa Español: El pollo o la tortola, que cuando llueve,
aunque pie, no tiene madre que la abrigue”
• Minsan nga’y humahango pa sa klasika ang mga padre para isalin ang kahulugan ng isang tulang
Tagalog. Sa lahok na “dalodalo”– isang langgam na may pakpak – ibinigay bilang bugtong sa malii
t na mapagmataas o soberbiyo ang sumusunod:
Caya ipinacataastaas
Nang domagongdong ang lagpac
• At saka sinundan ng paliwanag sa Latin na sipi diumano kay Claudio,”Tolluntur in al;tum ut lapsu
mgraviore ruant”.
Free PPT _ Click to add title
Click to edit text styles - Widescreen(16:9)

This PowerPoint Template has clean and neutral design that can be adapted to
any content and meets various market segments. With this many slides you are
able to make a complete PowerPoint Presentation that best suit your needs.

This PowerPoint Template has clean and neutral design that can be adapted to
any content and meets various market segments. With this many slides you are
able to make a complete PowerPoint Presentation that best suit your needs.

This PowerPoint Template has clean and neutral design that can be adapted to
any content and meets various market segments. With this many slides you are
able to make a complete PowerPoint Presentation that best suit your needs.