II - Tipovi biomedicinskih

istraživanja
 Istraživanja po tipu ulaznih
podataka
Primarna
bazirana su na podacima dobijenim
iz originalnih studija, sprovedenih
specijalno u tu svrhu
Sekundarna
Koriste pojedinačne ili višestruke
izvore podataka koji nisu generisani
u istu svrhu
 Primarne studije
podela po kriterijumima

Retrospektivne i prospektivne
Bazične i primenjene
Deskriptivne i analitičke
Preventivne, dijagnostičke i
tretmanske
Opservacijske i intervencijske
 Sekundarne studije

Uključuju
Meta-analize
Smernice za lečenje (“therapeutic
guidelines”)
 Piramida dokaza
Piramida dokaza
SISTEMATSKI PREGLEDI I META
ANALIZE
RANDOMIZOVANE
KONTROLISANE
DVOSTRUKO SLEPE
STUDIJE KOHORTNE STUDIJE

STUDIJE SLUČAJEVA I KONTROLA

SERIJE SLUČAJEVA

IZVEŠTAJI O SLUČAJEVIMA

IDEJE, EDITORIJALI, MIŠLJENJA

ISTRAŽIVANJA NA ŽIVOTINJAMA

IN VITRO ISTRAŽIVANJA
 Kliničke studije -
Definicija

Klinička studija je istraživanje

koje uključuje ljude.
 Tipovi kliničkih studija

Postoje dve osnovne grupe

kliničkih studija:
Opservacijske (neintervencijske
ili epidemiološke)
Deskriptivne
Analitičke
Intervencijske (eksperimentalne)
 Opservacijske studije

Kohortne studije
Studije parova (“Case-control”)
studije
Studije preseka
Ekološke studije
Dijagnostičke
 Intervencijske studije

Randomizovane kontrolisane
kliničke studije (RCT)
Adaptivne kliničke studije
Nerandomizovane kliničke
studije
 Pojmovi prevalencije i
incidencije
Prevalencija: ukupan broj obolelih
od neke bolesti u jednoj populaciji
u jednom trenutku na 1.000
Incidencija: broj
novoregistrovanih slučajeva
oboljevanja u godini dana na 1.000
stanovnika
 Karateristike pojedinih vrsta
istraživanja
Studija Istraživanje Kohortna Eksperiment
preseka parova studija
Incidencija/
prevalencija - incidencija incidencija
Prevalencija
Ishod više jedan više više
Uzročnost ne ne da da

Uzorak (N) mali-veliki mali veliki mali-veliki

Trajanje * ** *** ***

Cena * ** *** ****
Zajednički elementi intervencijskih i
opservacijskih studija

Definisanje i merenje ekspozicije u dve

ili više grupa
Merenje zdravstvenih ishoda u tim
grupama
Statističko poređenje između grupa u
cilju utvrđivanja potencijalne veze
između ekspozicije i ishoda
 Deskriptivne studije

Njima nedostaje jedan od

ova tri elementa i slabije su
primenljivosti u odnosu na
analitičke
 Analitičke studije

 Studije parova (anamnestičke)

 Kohortne studije (studije
incidencije)
 Studije preseka (studije
prevalencije)
 Intervencijske i opservacijske
studije – merenje ekspozicije
Intervencijske studije Opservacijske studije

Aktivni lek vs. Pušenje duvana –

placebo Da/Ne
Novi aktivni lek vs. Konzumiranje
stari aktivni lek alkohola – Da/Ne
Veća vs. manja Unošenje specifične
doza leka hrane – Da/Ne
Intervencijske i opservacijske
studije – zdravstveni ishodi

Intervencijske studije Opservacijske studije

Izlečenje bolesti Nastanak

Ublažavanje karcinoma
pluća, ciroze
simptoma (npr.
jetre, rahitisa itd.
bola)
 Motivi za pokretanje
studije

Želja da se dokaže
kauzalnost asocijacije
između dve varijable
 Kriterijumi kauzalnosti

Snaga Plauzibilnost
Konzistentnost Koherentnost
Specifičnost Eksperiment
Vremenska Analogija
zavisnost
Test
Biološki gradijent
signifikantnosti
Hill AB. Proc R Soc Med 1965;58(5):295-300.
 Snaga
U Londonu je početkom XX veka
mortalitet od raka skrotuma kod odžačara
bio 200 puta veći nego kod drugih
radnika.
Mortalitet od raka pluća je 10 puta veći
kod pušača, nego kod nepušača, a ovaj
količnik je 30:1 kod intenzivnih pušača.
“Size does matter!”
 Konzistentnost
Da li neku asocijaciju uočavaju različiti
ljudi, na različitim mestima, u različitim
vremenima i pod različitim
okolnostima?
US Dept. of Health 1964. godine
zaključilo je da pušenje duvana
uzrokuje rak pluća na osnovu 29
retrospektivnih i 7 prospektivnih studija
(“burden of proof”).
 Specifičnost
Na 1.000 radnika u rafineriji nikla u Engleskoj za
10 godina (1929-1938) nađeno je 16 smrti od raka
pluća i 11 od raka nosa (u poređenju sa 1 i
0,1/1.000 u opštoj populaciji).
Učestalost raka drugih lokalizacija bila je
11/1.000, a ukupna smrtnost od svih drugih
uzroka bila je 67/1.000 (očekivano je 10, odnosno
72/1.000).
Svi slučajevi raka pluća i nosa javili su se
isključivo kod populacije radnika u hemijskom
odeljenju.
 Vremenska
zavisnost
Šta je kvočka, a šta jaje?
Da li specifična dijeta dovodi do
neke bolesti, ili početna bolest
nameće promene u ishrani?
Ovo je posebno važno kod
hroničnih, sporo razvijajućih
bolesti.
 Biološki gradijent
Posebnu težinu ima ako dobijemo krivu
doza-odgovor.
Studija na britanskim doktorima –
nepušačima i pušačima: postoji zavisnost
između broja cigareta i učestalosti raka pluća:
Nepušači 0,07/1.000/godini (količnik =1)
1-14 cigareta/dan 0,57 (8)
15-24 1,39 (20)
25 i više 2,27 (32)
 Plauzibilnost
Od koristi je ako je asocijacija
između ekspozicije i
zdravstvenog ishoda biološki
moguća (plauzibilna).
Ovo je, međutim, relativno, jer
napredak nauke otkriva nove
plauzibilnosti.
 Koherentnost
Pa ipak, pretpostavljena
kauzalnost dveju pojava ne bi
trebalo da bude u suprotnosti
sa trenutnim saznanjima –
trebalo bi da bude
koherentna.
 Eksperiment
Esperiment ili semi-
eksperiment mogu snažno da
potvrde pretpostavljenu
kauzalnost:
Uvođenje filtera u
fabrikama
Prekid pušenja
Promena lubrikanta
 Analogija
Prethodna saznanja iz iste oblasti
medicine “otvaraju nam oči” za slične
pojave.
Sa iskustvom sa teratogenim efektima
talidomida i rubeole tokom trudnoće
budniji smo prema sličnim efektima
drugih lekova ili virusa, jer izvodimo
analogiju.
 Test značajnosti

Statistički testovi
signifikantnosti su uvek
čvrsti dokaz kauzalnosti.
Dokazivanje kauzalnosti
Samo prospektivnim studijama
može se nepobitno dokazati
kauzalnost između ekspozicije i
ishoda.
Jedna studija nikad nije dovoljna.
Potrebno je više studija sa istim
nalazom na različitim populacijama.