HEMIJSKA KINETIKA

Kinetika i ravnoteža
k1
A + B C + D
k-1
1  k1  A B   1  k 1  C  D 

1   1
k1  A B   k 1  C  D 

 C  D   k1  K
 A B  k1

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

HEMIJSKA KINETIKA
Kinetika i ravnoteža
k1
A + B C + D
k-1

 C  D   k1  K
 A B  k1

Guldberg i Waage (1867)

Zakon o dejstvu masa

K > 1, k1 > k-1 K < 1, k1 < k-1

MEDICINSKA
OPŠTA I NEORGANSKA
BIOHEMIJA
HEMIJA
SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) BIOLOGIJA
MEDICINA
 HEMIJSKA RAVNOTEŽA

• K>>1, dominira direktna

reakcija, ravnoteža
pomjerena ka
proizvodima reakcije

• K<<1, dominira povratna

reakcija, ravnoteža je
pomjerena ka reaktantima

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

Raste jačina baza

Jake kiseline Zanemarljiva baznost

Slabe kiseline Slabe baze

Raste jačina kiselina

Zanemarljiva kiselost Jake baze

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

Raste jačina baza

Jake kiseline Zanemarljiva baznost

Slabe kiseline Slabe baze

Raste jačina kiselina

Zanemarljiva kiselost Jake baze

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

Raste jačina baza

Jake kiseline Zanemarljiva baznost

Slabe kiseline Slabe baze

Raste jačina kiselina

Zanemarljiva kiselost Jake baze

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

HCl HBr HI HNO3 HClO3

HClO4 H2SO4
HNO3(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + NO3-(aq)

HNO3 (aq) H+ (aq) +NO3-(aq)

K
H+ = NO3-

pH=-log [H+]

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

HA(aq) + H2O(l) H3O+(aq) + A-(aq)

HA(aq) H+(aq) + A-(aq)

¿ K

¿
 

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

K
Jaka kiselina Slaba kiselina

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

  𝑝 𝐾 𝑎 =4.3
𝑝 𝐾 𝑎 =2.7
𝑝 𝐾 𝑎=1.2

Date vrijednosti pK odgovaraju kiselinama različitih jačina. Koja kiselina je je najjača?

K
 𝒑 𝑲 𝒂 =𝟏 .𝟐

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

B(aq) + H2O(l) BH+(aq) + OH-(aq)

¿
pK b   log K b K
pK a  pK b  pK w

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

¿   Ako je < 0,005M

K > 10-5

¿ K
 
 Ako je > 0,005M
10-7<K <10-5

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

−
[ 𝑂 𝐻 ]= √ 𝐾 𝑏 ⋅𝑐𝑏
 

¿
K

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA

H3PO4 + H2O H2PO4- + H3O+ K1 = 7,5 x10-3

H2PO4- + H2O HPO42- + H3O+ K2 = 6,3 x10-8

HPO42- + H2O PO43- + H3O+ K3 = 1,3 x10-12

K1,a≫K2,a

 H 3 O    K1,a  ca

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Hidroliza

hidroliza
CH3COONa + H2O CH3COOH + NaOH
neutralizacija

Hidroliza je reakcija jona soli sa vodom - nastaje slabo disosovano jedinjenje

(slaba kiselina ili baza) i menja se pH vrednost rastvora

Jake konjugovane baza i jake konjugovane kiseline u vodenom rastvoru

hidrolizuju

Slabe konjugovane baza i slabe konjugovane kiseline u vodenom rastvoru ne

hidrolizuju

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Hidroliza

-
A + H2O HA + OH - pH > 7

Jaka konjugovana
baza

CN- + H2O HCN + OH-

HCN

BAZA 1 + KISELINA 2 KISELINA 1 + BAZA 2

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Hidroliza

BH+ + H2O B + H3O+

Jaka konjugovana pH < 7

kiselina

NH4+ + H2O NH3 + H3O+

NH3

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Hidroliza soli jakih kiselina i jakih baza

neutralizacija
HNO3 + KOH KNO3 + H2O

+ -
KNO3 K + NO3

Slaba konjugovana kiseline Slaba konjugovana baza

ne hidrolizuje ne hidrolizuje

pH = 7
OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA
 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Hidroliza soli jakih kiselina i slabih baza

neutralizacija
HCl + NH4OH NH4Cl + H2O
hidroliza

NH4Cl NH4+ + Cl-

hidrolizuje

NH4+ + H2O NH3 + H3O+

Jaka konjugovana
kiselina pH < 7

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Konstanta hidrolize katjona

+ +
NH4 + H2O NH3 + H3O

 [NH3 ][H 3O ]  
[OH ] Kw
K(NH ) 
X
4 [NH4 ] 
[OH ]
[ NH 3 ] 1
 

[ NH 4 ][OH ] K ( NH 3 )
Kw
 Kw Kh ( katjona) 
Kb
K ( NH 4 ) 
K ( NH
3
) 
Kw = Kb x Kh
OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA
 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
pH u rastvorima soli kod kojih hidrolizuje katjon

NH4+ + H2O NH3 + H3O+

[NH3] = [H3O+]

NH4+ + Cl-
NH4Cl
 [NH4+] = csoli
  2
 [NH ][H O ] [H O ]
K(NH )  3

3
 3
4 [NH4 ] Csoli

[H3O+]2 = K(NH ) csoli

4
+

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA


[H3O ]  Kh  csoli

 Kw
[H3O ]   csoli
Kb

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Hidroliza soli slabih kiselina i jakih baza

neutralizacija
CH3COOH + NaOH CH3COONa + H2O
hidroliza

CH3COONa CH3COO- + Na+

hidrolizuje

CH3COO- + H2O CH3COOH + OH-

Jaka konjugovana pH > 7

baza

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Konstanta hidrolize anjona

CH3COO- + H2O CH3COOH + OH-

-
[CH COOH][OH ] [ H 3O  ]
K(CH COO- )  3
X Kw
3 [CH3COO - ] [ H 3O  ]

[CH 3COOH ] 1
 

[CH 3COO ][ H 3O ] K (CH COOH )
3

Kw
Kw Kh ( anjona) 


K (CH COO )  Ka
3 K (CH COOH )
3

Kw = Ka x Kh
OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA
 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
pH u rastvorima soli kod kojih hidrolizuje anjon

CH3COO- + H2O CH3COOH + OH-

[CH3COOH] = [OH-]

CH3COONa CH3COO- + Na+

 [CH3COO-] =csoli

-  2
[CH3COOH][OH ] [OH ]
K(CH3 COO )  
-

[CH3COO - ] csoli
[OH-]2 = K(CH COO ) csoli
3
-

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U RASTVORIMA KISELINA I BAZA


[OH ]  Kh  csoli

 Kw
[OH ]   csoli
Ka

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

Izračunati pH vrednost u rastvoru natrijum-acetata koncentracije 0,1 mol/dm 3.
K(CH3COOH) = 1,8 x 10-10

 Kw 1  1014
[OH ]   csoli   0,1  7,45  10 6 mol / dm3
Ka 1,8 105

pOH = -log[OH] = -log(7,45 x10-6) = 5,13

pH = 14 – pOH = 14 - 5,13 = 8,87

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Hidroliza soli slabih kiselina i slabih baza

neutralizacija

HCN + NH4OH NH4CN + H2O

hidroliza

NH4CN NH4+ + CN-

NH4+ + H2O NH3 + H3O+

CN- + H2O HCN + OH- pH = ?

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Hidroliza soli slabih kiselina i slabih baza

NH4+ + CN- + H2O HCN + NH4OH

[ NH 4OH ][HCN ] [ H 3O  ][OH  ]

Kh  x
[ NH 4  ][CN  ] [ H 3O  ][OH  ]

Kw
Kh 
KaKb

K(hidrolize anjona) > K(hidrolize katjona)



[OH-] < [H3O+] rastvor reaguje kiselo

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA
 RAVNOTEŽE U VODENIM RASTVORIMA SOLI
Hidroliza soli slabih kiselina i slabih baza

[ NH 4OH ][HCN ] [ H 3O  ][OH  ]

Kh  x
[ NH 4  ][CN  ] [ H 3O  ][OH  ]

Kw
Kh 
KaKb

K(hidrolize anjona) < K(hidrolize katjona)



[OH-] > [H3O+] rastvor reaguje bazno

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 14
K 1  10
 5,56 1010
w
K(NH3) =1,8 x 10-5 K ( NH 4  )  
K ( NH 3 ) 1,8 105
K(HCN) =7,9 x 10-10
Kw 1 1014
K (CN 
)    1,27  105
K ( HCN ) 7,9  1010

K(CN-) > K(NH4+)  rastvor reagije bazno

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 CH3COONH4 CH3COO- + NH4+

NH4+ + H2O NH3 + H3O+

CH3COO- + H2O CH3COOH + OH-

K(CH3COOH) = K(NH3) = 1,8 x 10-5

K(CH3COO-) = K(NH4+)  pH = 7

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U HETEROGENIM SISTEMIMA

Ba2+ SO42- rastvoreni

BaSO4 → Ba2+ + SO42-
BaSO4(s)
nerastvoreni
BaSO4

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U HETEROGENIM SISTEMIMA

v1
BaSO4(s) v2
Ba2+(aq) + SO42-(aq)

v1 = k1[BaSO4(s)]
v2 = k2[Ba2+][SO42-]
v1 = v2
k1[BaSO4(s)] = k2[Ba2+][SO42-]

2
k 1 [ Ba 2 ][ SO4 ]
Kr  
k2 [ BaSO4 ( s )]

konstanta ravnoteže

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U HETEROGENIM SISTEMIMA

v1
BaSO4(s) v2
Ba2+(aq) + SO42-(aq)

[BaSO4(s)] - konstantna

Kr [BaSO4(s)] = [Ba2+][SO42-]

Ks - proizvod rastvorljivosti

Ks = [Ba2+][SO42-]

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U HETEROGENIM SISTEMIMA

MxAy(s) xM+(aq) + yA-(aq)

Ks = [M+]x[A-]y

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U HETEROGENIM SISTEMIMA

Šta je rastvorljivost?

MxAy(s) xM+(aq) + yA-(aq)

S mol se rastvara xS mol yS mol

[M+]= xS [A-]= yS
Ks = [M+]x[A-]y = (xS)x(yS)y

Ks
S ( x y )
xx y y
OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA
 Proizvod rastvorljivosti AgCl je 1,8 x 10-10. Izračunati rastvorljivost ove soli u
mol/dm3 i mg/dm3. Ar(Ag) = 107,8; Ar(Cl) = 35,5.

AgCl(s) Ag+(aq) + Cl-(aq)

Ks(AgCl) = 1,8 x 10-10

Ks(AgCl) = [Ag+][Cl-]

[Ag+]= S [Cl-]= S

Ks(AgCl) = [Ag+][Cl-] = S x S = S2

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 mol
S  Ks  1,8  1010  1,34  105
dm3

Mr(AgCl) = 143,3

1 mol AgCl : 143,3 g = 1,34 x 10-5 mol : X

X = 0,00192 g/dm3 AgCl

X = 1,92 mg/dm3 AgCl

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U HETEROGENIM SISTEMIMA

UTICAJ ZAJEDNIČKOG JONA NA RASTVORLJIVOST TEŠKO

RASTVORNIH SOLI

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

Izračunati rastvorljivost PbI2 u čistoj vodi i u 0,01 mol/dm3 rastvoru NaI.
Ks(PbI2) = 7,1 x 10-9.

PbI2(s) Pb2+(aq) + 2I-(aq)

Ks(PbI2) = [Pb2+][I-]2 = S x (2S)2 [Pb2+]= S

Ks(PbI2) = 4S3 [I-]= 2S

Ks 3 7,1109 3 mol
S 3   1,21 10 U vodi
4 4 dm3

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 PbI2(s) Pb2+(aq) + 2I-(aq)
NaI → Na+ + I-

[I-] = 0,01 mol/dm3

[I-](NaI) >> [I-](PbI2)

Ks(PbI2) = [Pb2+][I-]2 = S x (0,01)2

Ks 7,1 109 5 mol

S   7,1  10
(0,01) 2 1 104 dm3

S(H2O) > S(NaI)

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 Izračunati rastvorljivost Fe(OH)2 u čistoj vodi i u rastvoru FeCl2 koncentracije
0,2 mol/dm3. Ks(Fe(OH)2) = 1 x 10-15.

Fe(OH)2(s) Fe2+(aq) + 2OH-(aq)

[Fe2+]= S [OH-]= 2S

Ks(Fe(OH)2) = [Fe2+][OH-]2 = S x (2S)2 = 4S3

15
K 1  10 mol
 6,3  10 6
s
S 3 3 U vodi
4 4 dm3

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 Fe(OH)2(s) Fe2+(aq) + 2OH-(aq)
FeCl2(s) Fe2+(aq) + 2Cl-(aq)

[Fe2+] = 0,2 mol/dm3

[Fe2+](FeCl2) >> [Fe2+](Fe(OH)2)

Ks(Fe(OH)2) = [Fe2+][OH-]2 = 0,2 x (2S)2 = 0,8S2

1  1015 mol
S  3,54  108 u 0,2 mol/dm3 FeCl2
0,8 dm3

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

 RAVNOTEŽE U HETEROGENIM SISTEMIMA

Uslov za taloženje teško rastvornog elektrolita

MxAy(s) xM+(aq) + yA-(aq)

[M+]x[A-]y > Ks

[M+]x[A-]y < Ks Ne gradi se talog

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

U 50 cm3 0,001 mol/dm3 rastvora HCl dodato je 450 cm3 0,0001 mol/dm3 rastvora
AgNO3. Da li se izdvaja talog AgCl? Ks(AgCl) = 1,8 x 10-10.

HCl + AgNO3 AgCl(s) + HNO3

AgCl(s) Ag+(aq) + Cl-(aq)
Ks(AgCl) = [Ag+][Cl-]

HCl
c1v1 = c2v2
50 x 0,001 = 500 x c2
c2 = 1 x 10-4 mol/dm3
[Cl-] = 1 x 10-4 mol/dm3
AgNO3
c1v1 = c2v2
450 x 0,0001 = 500 x c2
c2 = 9 x 10-5 mol/dm3
[Ag+] = 9 x 10-5 mol/dm3

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

[Ag+][Cl-] = 9 x 10-5 mol/dm3 x 1 x 10-4 mol/dm3

[Ag+][Cl-] = 9 x 10-9 > Ks

OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA

Teško rastvorne soli:
Hloridi (Cl-): AgCl, Hg2Cl2, PbCl2, CuCl...
Sulfati (SO42-): PbSO4, BaSO4, SrSO4, CaSO4, Hg2SO4, Ag2SO4,....
Karbonati (CO32-): svi osim Na2CO3, K2CO3, (NH4)2CO3
Fosfati: svi neutralni fosfati osim Na3PO4, K3PO4, (NH4)3PO4
Sulfidi (S2-): svi osim sulfida alkalnih i zemnoalkalnih metala i amonijum-
sulfida
Nitrati (NO3-): svi nitrati su rastvorni u vodi
Acetati (CH3COO-): CH3COOAg , svo ostali acetati su rastvorni u vodi
Perhlorati (ClO4-): KClO4, svi ostali perhlorati su rastvorni u vodi
Bikarbonati (HCO3-): svi su rastvorni
Hlorati (ClO3-): svi su rastvorni
OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA BIOLOGIJA