Tumačenje dramskog teksta u

nastavi

Prema: D.Rosandić, 2005.

P. Ilić, 1998.
 Drama kao rod
 Elementi i lirskog i epskog.

 Epsko: radnja i njeni akteri:

 za razliku od razuđene radnje kakvu najčešće imaju epska djela, u
drami je radnja uvijek zgusnuta, napeta i teži ka svome brzom
završetku;
 dok je epski lik predstavljen mnoštvom pripovjedačkih formi, dramski
lik je uglavnom dat u dijaloškoj formi i sažetim opisima, u remarkama.

 Lirsko u drami je prepoznatljivo u djelovanju likova pod uticajem

unutrašnjih, subjektivnih poriva i nemira. Takva emotivna stanja ovdje
su u funkciji pokretanja dramskog lika na djelanje, na akciju, dok je u
lirskom djelu lirski subjekat uvijek pasivan.
 Uticaj drame na čitaoce/gledaoce
 Dramski lik zbog svoje dinamičnosti i stalne
akcije snažno se recipira i ostaje dugo u
svijesti čitaoca/gledaoca.

 Takavlik je još upečatljiviji kada se vidi na

pozornici i doživi i vizuelno i auditivno, u
prostoru, praćen i verbalnim i neverbalnim
sredstvima komuniciranja.

 Zato dramski likovi često postaju trajni

simboli ljudskih osobina: pokondirena tikva,
kir Janja, gospođa ministarka, Hljestakov i dr.
 Svojom upečatljivošću dramski lik snažno djeluje
na razvoj etičke komponenete ličnosti
čitaoca/gledaoca: svojim djelanjem on se nameće
njegovoj svijesti pa ga čitalac prihvata ili
odbacuje, distancirajući se od njegovih postupaka
i stavova.

 Na taj način sopstvena svijest se izgrađuje,

pročišćava i doživljava katarzu (pozorište – škola
za narod).

 Izsvega navedenog proizilazi značaj izučavanja

drame u školi.
Uvođenje učenika u dramsko-scensku umjetnost

 Uvođenje učenika u dramsku književnost znači

njihovo osposobljavanje da se snalaze u
specifičnostima strukture dramskih djela; za to
im je potrebno poznavanje teorijskih pojmova
koji čine elemente te strukture.

 Dramska umjetnost je u tijesnoj vezi sa

scenskom umjetnošću, pa uvođenje učenika u
dramske i scenske umjetnosti neminovno teče
paralelno.
Dramski tekst u programu
 Prvi ciklus (I, II i III razred):
Obrazovno-vaspitni ishod 3
Na kraju učenja učenik će biti sposoban da obrazloži doživljaj književnih vrsta na
osnovu sopstvenog čitalačkog iskustva.

I razred:
U drami:
posmatra i doživljava pozorišne i lutkarske predstave (ili video-snimak predstave);
prepoznaje glavne likove u pozorišnoj predstavi;
demonstrira razumijevanje događaja u predstavi;
neposredno nakon slušanja/gledanja pozorišne/lutkarske predstave izražava svoje
razumijevanje teksta.

II razred
U drami (I razred, plus):
razlikuje i koristi pojmove film i pozorišna predstava.
 III razred
 uporedi karakteristike proznog i dramskog teksta;
 prepoznaje glavne likove;
 prepoznaje mjesto događanja radnje i druge osnovne elemente
dramskog teksta;
 navede događaje u dramskom tekstu i prepoznaje osnovne ideje;
 razlikuje lik i njegov dramski govor;
 neposredno nakon čitanja ili gledanja pozorišne i lutkarske
predstave izražava svoje shvatanje teksta;
 razlikuje i koristi pojmove igrani film i crtani film;
 prepoznaje razlike između crtanog i igranog filma.
 Sadržaji/pojmovi: glumac/glumica, pozornica, crtani film, igrani
film.
 Drugi ciklus (IV, V i VI razred)
 Obrazovno-vaspitni ishod 4: Na kraju učenja učenik će biti
sposoban da obrazlaže doživljaj i značenje književnih vrsta
na osnovu sopstvenog čitateljskog iskustva i
književnoteorijskog znanja.
IV razred:
U drami:
 prepoznaje elemente dramskog teksta (lik i njegov govor, opis
prostora u kojem se odvija radnja);
 razumije tok događaja u predstavi i ideju drame povezuje sa
sopstvenim iskustvima.
Obrazovno-vaspitni ishod 5: Na kraju učenja učenik će biti sposoban
da doživljava i vrednuje pozorišne predstave i crtani film.

Ishodi učenja: Tokom učenja učenik će moći da:

upoređuje doživljaj pozorišne predstave s doživljajem
književnoumjetničkog teksta;
identifikuje glavne i sporedne likove i prepoznaje njihove osobine u
pozorišnoj predstavi;
identifikujeglavne i sporedne likove i prepoznaje njihove osobine u
crtanom filmu;
poznaje činioce pozorišne i lutkarske predstave (pozorište, glumci, bina,
gledaoci, događaj, početak i kraj predstave; lutke, vrste lutaka);
poznaje elemente crtanog filma – pozitivne i negativne junake, borbu
dobra sa zlom, visprenosti s ograničenjima…, prepoznaje umjetničke
efekte, ulogu muzike i zvučnih efekata u razvoju radnje.
V razred
Obrazovno-vaspitni ishod 4: Na kraju učenja učenik će biti sposoban da
obrazlaže doživljaj i značenje književnih vrsta na osnovu sopstvenog čitalačkog
iskustva i književnoteorijskog znanja.
U drami:
prepoznaje elemente dramskog teksta (lik i njegov govor, opis prostora u kojem se
odvija radnja);
komentariše emocije i izgled dramskog lika;
razumije da je dramsko djelo namijenjeno izvođenju na sceni i razumije važnost
izgleda scene za razumijevanje djela;
uočava razliku između prizora i čina;
svojim riječima objašnjava termine: režiser, scena, kostimi;
razumije tok događaja u predstavi i njenu ideju povezuje sa sopstvenim iskustvima.
Obrazovno-vaspitni ishod 5: Na kraju učenja učenik će biti sposoban da
doživljava i vrednuje pozorišne i lutkarske predstave, radijske igre i film.

Ishodi učenja - Tokom učenja učenik će moći da:

identifikuje glavne i sporedne likove u pozorišnoj predstavi i upoređuje njihove
osobine;
identifikuje glavne i sporedne likove u radijskoj igri i upoređuje njihove osobine;
poznaje činioce pozorišne i lutkarske predstave (pozorište, glumci, bina, gledaoci,
događaj, početak i kraj predstave; lutke, vrste lutaka);
nakon posmatranja predstave objašnjava šta je čin, prizor i scena;
uočava razliku između prizora i čina;
svojim riječima objašnjava termine: režiser, scena, kostimi;
razumije tok događaja u predstavi i njenu ideju povezuje sa sopstvenim
iskustvima.

Sadržaji/pojmovi: oznake dramskog lika; čin, prizor; režiser, scena, kostimi.

VI razred
Obrazovno-vaspitni ishod 4: Na kraju učenja učenik će biti sposoban da
obrazlaže doživljaj i značenje književnih vrsta na osnovu sopstvenog
čitalačkog iskustva i književnoteorijskog znanja.
U drami:
prepoznaje sastav dramskog teksta uočavajući govornika i njegov govor; opis
prostora, emocije i njihovu promjenu, kao i druge oznake dramskoga lika (npr.
izgled);
argumentuje činjenicu da je dramsko djelo namijenjeno izvođenju na sceni i
da razumije važnost izgleda scene za razumijevanje djela;
uočava da likovi ispoljavaju različite emocije i obrazlaže zapažanje.
Obrazovno-vaspitni ishod 5: Na kraju učenja učenik će biti sposoban
da doživljava i vrednuje pozorišne predstave, radijske-igre i
avanturističke filmove.
Ishodi učenja
Tokom učenja učenik će moći da:
doživljava i vrednuje pozorišne predstave;
demonstrira poznavanje pojmova: glumac, glumica, gluma, mimika,
gestikulacija, uloga, svijetlo, scena, kostimi, zvučni efekti, afiš, dramski
pisac, dramaturg;
doživljava i vrednuje radijske igre;
doživljava i upoređuje trivijalni i estetski vrijedan avanturistički film.
Sadržaji/pojmovi:
glumac i glumica, uloga;
avanturistički film;
pozorišna predstava (glumac i glumica, gluma, mimika, gestikulacija,
uloga, svijetlo, scena, kostimi, zvučni efekti, afiš, dramski pisac,
dramaturg).
III ciklus
VII razred
Obrazovno-vaspitni ishod 4: Na kraju učenja učenik će biti sposoban da obrazlaže
doživljaj i značenje književnih vrsta na osnovu sopstvenog čitalačkog iskustva i
književnoteorijskog znanja.
U drami:
čita i obrazlaže doživljaj drame;
poznaje karakteristike drame, tok dramske radnje: dramski sukob (ekspozicija, zaplet,
kulminacija, rasplet);
pravi razliku između čina i prizora;
poznaje elemente pozorišnog izraza (bina, svijetlo, rekviziti, scena, kostimi...);
pravi razliku između junaka i antijunaka;
uočava da likovi ispoljavaju različite emocije i obrazlaže zapažanje;
razlikuje i argumentuje razliku između govora likova i didaskalija/remarki.
Sadržaji/pojmovi: dramski tekst; čin i prizor; pozorišni izraz; govor likova;
didaskalije/remarke.
 Obrazovno-vaspitni ishod 5: Na kraju učenja učenik će biti sposoban da upoređuje
prenošenja tekstualne stvarnosti u druge oblike umjetničkog izraza; razumije
elemente pozorišnog i filmskog stvaralaštva.
Ishodi učenja
Tokom učenja učenik će moći da:
 upoređuje književnoumjetničko djelo i film ili pozorišnu predstavu nastalu po njemu:
 upoređuje mjesto, vrijeme i tok događanja radnje u književnoumjetničkom djelu i u
filmu, pozorišnoj predstavi ili radijskoj igri;
 navede elemente pozorišnog i filmskog stvaralaštva i razlikuje jezik te dvije
umjetnosti;
 razlikuje planove filma i prepoznaje efekte koji se njima postižu; razlikuje rakurse
filma i prepoznaje efekte koji se njima postižu;
 razlikuje trivijalni i umjetnički film; uočava komičnu perspektivu likova;
 prepoznaje i objašnjava osnove pozorišnog događaja (binu, svijetlo, zvučnu opremu,
scenu, rekvizite, kostime, pokrete, mimiku i kretanje glumaca/glumica).

Sadržaji/pojmovi: planovi i rakursi filma; komična perspektiva.

  
 VIII razred
 Obrazovno-vaspitni ishod 4: Na kraju učenja učenik će biti sposoban da
obrazlaže doživljaj i značenje književnih vrsta na osnovu sopstvenog
čitalačkog iskustva i književnoteorijskog znanja.
U drami:
 čita i obrazlaže doživljaj drame;
 poznaje osobine drame, tok dramske radnje: dramski sukob (ekspozicija, zaplet,
kulminacija, rasplet);
 poznaje elemente dramske vrste – poznaje osobine komedije i tragedije;
 poznaje elemente pozorišnog izraza (bina, svijetlo, rekviziti, scena, kostimi...);
 pravi razliku između junaka i antijunaka;
 uočava da likovi ispoljavaju različite emocije i obrazlaže zapažanje;
 razlikuje i argumentuje razliku između govora likova i didaskalija/remarki.
Sadržaj: dramske vrste: komedija i tragedija; dijalog; monolog.
 IX razred
Obrazovno-vaspitni ishod 4: Na kraju učenja učenik će biti sposoban da obrazlaže doživljaj i značenje
književnih vrsta na osnovu sopstvenog čitalačkog iskustva i književnoteorijskog znanja.
Ishodi učenja: Tokom učenja učenik će moći da se, na najavu čitanja određene književne vrste, prisjeti
njenih osnovnih karakteristika, pri čemu ima u vidu dotadašnje literarno-estetsko iskustvo.
U drami:
čita i obrazlaže doživljaj drame; doživljava i razumije dramske vrste – tragediju i dramu u užem smislu;
poznaje karakteristike drame, tok dramske radnje: dramski sukob (ekspozicija, zaplet, kulminacija,
rasplet);
poznaje elemente dramske vrste – poznaje karakteristike komedije;
poznaje elemente pozorišnog izraza (bina, svijetlo, rekviziti, scena, kostimi...);
pravi razliku između junaka i antijunaka;
uočava da likovi ispoljavaju različite emocije i obrazlaže zapažanje;
razlikuje govor likova i didaskalije/remarke; argumentuje zapažanja.
Obrazovno-vaspitni ishod 5: Na kraju učenja učenik će biti sposoban da upoređuje prenošenja
tekstualne stvarnosti u druge oblike umjetničkog izraza; razumije elemente pozorišnog i
filmskog stvaralaštva.

Ishodi učenja - Tokom učenja učenik će moći da:

pripremi odgovarajući obrazac za slušanje ili gledanje umjetničkih ostvarenja (poezije, kratke proze,
proznih odlomaka);
upoređuje književnoumjetničko djelo i film ili pozorišnu predstavu nastalu po njemu: upoređuje
mjesto, vrijeme i tok događanja radnje u književnom djelu i u filmu, pozorišnoj predstavi ili radijskoj
igri;
razlikuje planove filma i prepoznaje efekte koji se njima postižu;
razlikuje rakurse filma i prepoznaje efekte koji se njima postižu;
razlikuje trivijalne i umjetničke tekstove;
prepoznaje i objašnjava osnove pozorišnog događaja (binu, svijetlo, zvučnu opremu, scenu, rekvizite,
kostime, pokrete, mimiku i kretanje glumaca).
Sadržaji/pojmovi: planovi i rakursi filma; komična perspektiva.
 Uočavaju da su dramski tekstovi drugačije oblikovani od
ostalih
 Uočavaju dijalog
 Čitaju po ulogama
 Razumiju šta je dramski tekst
 Razumiju šta je dramski sukob
 Razumiju osnovne elemete dramske radnje: zaplet,
kulminacija, rasplet
 Dramatizuju epske tekstove
 Posmatraju i analiziraju predstavu (glumčeva kreacija,
elementi scene, efekti scenskih sredstava, predstava u
cjelini...)
Čitanje dramskog teksta
 Dramski tekst u školi najčešće se recipira i tumači na osnovu njegovog
čitanja kome niti prethodi niti slijedi gledanje na sceni.
 Način čitanja treba da nadoknadi gledanje na sceni; to je scensko čitanje -
specifični vid čitanja koji treba da zadovolji dvojaku prirodu ovakvog
teksta: literarnu i scensku.

Molijer:
Svakome je poznate da su komedije pisane zato da budu igrane i ja
preporučujem čitanje ovoga komada samo onima koji imaju oči da za
vrijeme čitanja vide i cijelu igru na pozornici.
 Molijerovo uputstvo veoma je primjenljivo i u nastavnom radu na drami od
samog početka uvođenja učenika u dramsko-scensku umjetnost.

Bogdan Popović:
Valja dok čitamo dramu raditi ono što dobri dramatičari rade dok pišu: treba
pri čitanju redovno imati pozornicu pred očima, zamišljati prizore i lica
dijaloga na pozornici.
Karakteristike čitanja dramskog teksta

 prekodiranje poruka (pisanih signala u slušne signale);

 scensko zamišljanje pri čitanju zasniva se na didaskalijama

i dramskim situacijama;

 na osnovu didaskalija i slijeda dramskih situacija čitalac

zamišlja: mjesto radnje (prostor u kojem se događa radnja
sa svim predmetnim i vremenskim odrednicama), dramske
likove i njihove odnose (izgled likova, kostime, postupke),
govor likova (način govora, boju glasa);

 na osnovu razvoja dramske radnje i smjenjivanja dramskih

situacija čitalac zamišlja izmjene izgleda scene.
 Uživljavanje u svijet drame traži sistematska
vježbanja: treba čitati sistematski i pažljivo, gubeći što
manje pozornicu iz vida; imaginacija treba da bude
izuzetno živa.

 Od učenika treba zahtijevati da saopšte kako su

zamislili neki prizor iz dramskog teksta i lica koja vode
dijalog: njihov izgled, odjeću, govor, pokrete.
 Treba da vježbaju da načinom čitanja ispolje kako su
to recipirali, tj. treba da vježbaju scensko čitanje
(prvo u sebi, a zatim i glasno).
 Literarni i teatrološki pristup dramskom djelu
 Literarna koncepcija pristupa dramskom djelu kao
beletrističkom (pisanom) tekstu i interpretira ga kao
posebnu vrstu književnosti, poseban književni rod.

 Teatrološka (scenska) koncepcija pristupa dramskom

djelu kao scenskoj umjetnosti i u svoj sistem
ineterpretacije uključuje i vanknjiževne, tj. scenske
elemente (scenografiju, kostimografiju, režiju, glumu).

 Obje koncepcije ravnopravno egzistiraju u pristupu

dramskom djelu samo se prilagođavaju posebnim
uslovima.
Literarna koncepcija:
 predstavlja dramsko djelo kao književni tekst,
 svodi dramsko djelo na epske elemente,
 dopušta izbor metodičkih postupaka koji učenicima
približavaju dramski tekst kao posebnu književnu strukturu,
 preovladava u školskoj praksi.

Teatrološka (scenska) koncepcija:

 postavlja nastavni proces u posebne uslove, tj. zahtijeva
posebna nastavna sredstva i drugačije metodičke postupke,
 uvodi učenike u doživljavanje i spoznavanje zakonitosti
scenske umjetnosti.
Metodički sistem u interpretaciji dramskog teksta
– upoznavanje djela

Dramski tekst može se upoznati:

 individualnim čitanjem izvan nastave,
 interpretativnim čitanjem određenih dramskih
situacija na času književnosti,
 gledanjem pozorišne predstave,
 gledanjem TV dramske emisije,
 slušanjem radio-drame,
 gledanjem dramskog ostvarenja u izvođenju
dramske sekcije u školi.
 Metodički pristup kada se tekst čita ko kuće
(samostalno individualno čitanje)
 Kada učenici upoznaju dramsko djelo individualnim
čitanjem, interpretacija djela realizuje se na času
lektitre.

 Čas se realizuje u četiri faze:

- priremna faza
- analitička faza
- samostalni radovi učenika
- uputstva za čitanje novih dramskih djela ili gledanje
interpretiranog djela u pozorištu.
 Pripremna faza
U pripremnoj fazi provjerava se:
 kako su učenici doživjeli dramsko djelo u cjelini (prepoznaju
osnovni ton djela – komičan, tragičan, ozbiljan, tragikomičan,
satiričan)
 prepoznaju li dramski vrstu
 koje su dramske situacije najimpresivnije
 koji su dramaski likovi najviše zapkupili njihovu pažnju

Primjenjuju se sljedeći metodički postupci: dijalog, anketa,

pregledanje učeničkih radova (pisanih), posmatranje slikovnog
materijala koji se temelji na dramskom tekstu...)
U analitičkoj fazi analiziraju se bitni elementi dramskog
djela (ustrojstvo dramske radnje, likovi, idejni i tematski
aspekti djela, mogućnosti scenske realizacije).

 Faza samostalnih radova pruža učenicima mogućnost

iznošenja vlastitih zapažanja o dramskom tekstu, koja se
predstavljaju u usmenoj ili pisanoj formi. Ovaj dio
nastavnog časa ima motivacionu ulogu: pripremiti,
podstaknuti i usmjeriti učenike na čitanje novog dramskog
djela.
 Gledati pa čitati: zamišljanje prizora i lica neće biti baš originalno.

 Čitati pa gledati:
 čitanjem sagledavamo elemente literarne strukture drame: tematsko-
idejna osnova, etape razvoja radnje, najznačajnije dramske situacije,
prizori, motivacija, sukobljavanja, njihova situiranost u činovima,
slikama pojavama, psihološka i sociološka karakterizacija likova,
njihovo ispoljavanje putem govora i ponašanja,

 gledanje nakon čitanja omogućava: poređenje doživljenog neposredno

(čitanjem) i posredno (gledanjem), uključivanje u analizu onoga što su
scenska sredstva doprinijela doživljavanju drame.
 Metodički pristup kada se tekst čita u školi:

1. Motivacija za čitanje teksta

2. Najava i čitanje (po ulogama: treba ostvariti scenski govor,

zamišljanje scenskog prostora, dramskih situacija koje se u
njemu zbivaju i dramske likove i njihovo djelovanje u tim
situacijama)

3. Analiza teksta – polazi se od strukturnih elemenata koji se

najsnažnije nameću svijesti učenika:
 dramska sukobljavanja,
 pojedine situacije koje čine dramski sukob,
 dramski likovi,
 scenska sredstva koja se čitanjem zamišljaju (najčešće data u
remarkama).
Ako učenici nijesu upoznali dramsko djelo prije
časa, interpretacija se odvija na sljedeći način:

 inteleketualno i doživljajno motivisanje učenika

za primanje dramskog djela,
 izbor dramske situacije i interpretativno čitanje,
 emocionalna pauza,
 objavljivanje doživljaja, korekcija doživljaja,
 interpretacija pročitane dramske scene,
 sistematizacija i generalizacija,
 motivisanje učenika za samostalno čitanje i
analizu preostalih djelova teksta.
 Interpretativno (scensko) čitanje
Za ovakvu interpretaciju potebno je planirati više časova.
Obično se odvija po činovima. Čin se uzima kao zaokružena
kompozicijska jedinica u kojoj je ostvarena određena faza u razvoju
dramske radnje i u kojoj su likovi predstavljeni u određenim odnosima.
Prvi čin učenici obično čitaju kod kuće, drugi čin na času, a treći kod kuće
usmjereno.

Čas teće na sljedeći način:

 saopštavaju svoje doživljaje i zapažanja o prvom činu
 slušaju interpretativno čitanje koje sadrži elemente scenskog govora
(članovi dramske sekcije, snimak, nastavnik...)
 Analiza pročitanog čina
 Zadaci za usmjereno čitanje trećeg čina koji se donose na
objašnjavanje pojedinih scena, posupaka likova i njihovog govora,
didaskalija...
 Kada učenici samostalno riješe postavljene zadatke
utemeljene na usmjerenom čitanju teksta, nastavni čas će
imati karakter samostalnog rada, tj. učenici će iznositi
svoja zapažanja i rezultate rada.

U tom slučaju, čas će imati sljedeću strukturu:

- utvrđivanje problema koji je trebalo istražiti
- usmeno ili pismeno iznošenje problema
- korekcije, dopune, generalizacije
- zadaci za domaći rad.
 Teatrološka (scenska) analiza

Učenici izražavaju doživljaj pozorišne predstave:

• izdvajaju najimpresivnije likove i prizore,
• opisuju scenu,
• analiziraju kreacije pojedinih glumaca.

Svoja zapažanja o izvođenju, tj. scenskoj realizaciji

dramskog teksta upoređuju sa izvornim dramskim
tekstovima.
Pronalaze u tekstu najimpresivnije situacije (dijaloge,
monologe) i analiziraju postupke glumaca u
interpretaciji tih dramskih isječaka.
Opisuju izgled lika i izgled scene i to upoređuju sa
didaskalijama.

Mogu se pozvati glumci iz predstave, bilo da su oni iz

pozorišta bilo iz dramske sekcije u školi – kroz
razgovor sa njima analizirati tekst – objašnjavaju
koncepciju scenske realizacije pojedinih likova;
scenograf, kostimograf i reditelj objašnjavaju svoj
udio i svoju koncepciju u ostvarivanju djela itd.

Tako učenike pripremamo za kritičko prosuđivanje o

pozorišnoj predstavi.
 Polazišta u interpretaciji dramskog djela
 U teoriji interpretacije ističe se važnost POLAZIŠTA.
 Prema savremenoj teoriji interpretacije polazište mora biti svaki
element književnog teksta koji se najimpresivnije nameće i
zaokuplja primaočev doživljajni i spoznajni svijet.
 Tematsko-idejna analiza sprovodi se povezano sa analizom
kompozicije, likova (postavljanje sukoba i njihova motivacija) i
jezika djela. Učenici u dijalogu o dramskom djelu otkrivaju o kojoj
životnoj pojavi djelo govori i kako autor doživljava prikazani svijet.
 Učenici postavljaju teze koje argumentuju tekstom.
 U interpretaciju idejno-tematske osnove uključuje se istorijski,
sociološki, politički i biografski kontekst (zavisno od početne
motivacije za nastanak djela).
 Naosnovoškolskom uzrastu ne treba unositi previše
elemenata u objašnjavanju geneze teme jer se time
opterećuju učenici.
 Prilokom
ove interpretacije zadatak nastavnika je da
učenicima pojasni one pojave koje su im nepoznate.
 Otkrivanjem tematsko-idejnih osnova dramskog djela
učenici proširuju krug spoznaja i izgrađuju pogled na
svijet. Ova intrepetacija omogućava određivanje stava i
posmatranje autorove vizije svijeta u kontekstu
savremenog života.
 Kompozicijska analiza (uočavanje ekspozicije, zapleta,
kulminacije i raspleta i događaja koje ovi djelovi
obuhvataju)
 Događaji
se uglavnom odvijaju u uzročno-vremenskoj
postupnosti – hronološki princip kompozicije.
 Kompozicijska analiza se ne sprovodi da bi se uspostavio
sistem događaja, već kako bi se otkrivali sukobi i
polarizacija likova uslovljena organizacijom sukoba.
 Njomese otkriva spoljašna dinamika (vidljiva) i unitrašnja
dinamika koja proizilazi iz međusobnih odnosa likova.
U kompozicijskoj analizi mogu se primjenjivati sljedeći
metodički postupci:
 Sažeto prepričavanje dramske radnje (učenici, nastavnik)
 Naizmjenično prepričavanje dramske radnje po činovima (svaki
novi čin prepričava srugi učenik)
 Prepričavanje dramske radnje po fazama (svaki novi čin
prepričava drugi učenik
 Obrnuto prepričavanje dramske radnje – od završne scene
(raspleta) prema ekspoziciji
 Citiranje teksta koji najavljuje određenu scenu u razvoju
dramske radnje
 Određivanje ompozicije na osnovu kompozicijske sheme
(nastavnik predočuje kompozicijsku shemu, a učenici određuju
koji događaji ulaze u okvir pojedine faze)
 Nastavnik iznosi učenicima plan kompozicije dramske radnje u
promijenjenom redoslijedu događaja. Učenici uspotvaljaju
odgovarajući redoslijed i obilježavaju faze u razvoju radnje.
 Pokazuju se fotografije pojedinih scena – učenici određuju na koje
se scene odnose i koji trenutak u razvoju dramske radnje
obilježavaju.
 Učenici raposređuju likove u vezi s osnovnim sukobom.
 Nastavnik iznosi učenicima najvažnije dramske scene, a oni
određuju koji likovi imaju središnje mjesto u prikazanim scenama.
 Kompozicija se može određivati prema mjestu i vremenu radnje u
pojedinim činovima određujući mjesto i vrijeme zbivanja radnje,
mogu se uporedo iznositi pojedinsoti koje govore o tzv. scenskom
okviru (detaljniji opis prostora – interijera, eksterijera, opis pejzaža,
ugođaja...).
Literatura:

Rosandić, 2005: 499-550

Ilić, 1998: 421-459