Bilang isang mamamayan,

alam mo ba ang iyong mga

karapatan?
Sa Ngalan ng Karapatan
Dokumentaryong Report ni Jay Taruc
(i-witness GMA)
1. Ano-ano ang ating mga karapatan?
2. Paano natin malalaman ang ating mga karapatan?
3. Paano natin pangangalagaan ang ating mga karapatan?
4. Sino ang dapat na mga nangangalaga sa ating mga
karapatan?
5. Sa awit ng Tatsulok, ipaliwanag ang mensahe ng awit lalo sa
kasalukuyang pangyayari.
Mga Karapatang Pantao
 Bawat indibidwal ay may karapatang dapat tinatamasa. Ang pagkakapantay-pantay ng
tao ay nagmumula sa pagkakaraoon ng dignidad. Habang ang pagkakaiba-iba ng talento ay
bahagi ng plano ng Diyos sa bawat isa. Ang lahat ng tao’y isinilang na malaya at pantay-
pantay sa karangalan at mga karapatan. Tayo ay pinagkalooban ng katwiran at budhi na dapat
magpalagayan ang isa’t isa sa diwa ng pagkakapatiran.

Kilala ang Komisyon ng mga Karapatang Pantao sa mga adbokasiya nitong paglaban ang
karapatang pantao sa panahon ng kagipitan. May iba’t ibang halimbawa ang karapatang
pantao, gaya na lamang ng karapatang mamuhay, kalayaan sa pagsasalita pagkakapantay-
pantay sa harap ng batas, mga panlipunang karapatan, mga pangkalinangang karapatan,
mga pangkabuhayang karapatan, ang karapatang makilahok sa kultura, ang karapatan sa
edukasyon at marami pang iba. Ilan lamang ito sa mga karapatang pantao na dapat
tinatamasa ng bawat isa sa atin.

Ang karapatang pantao ay isang genre ng panitikan na tumutukoy sa mga isyu ng lipunan,
samakatuwid ito rin ay nagpapaunlad ng kahalagahan ng karapatang pantao. Ang layunin ng
karapatang pantao ay ang pagsamahin ang pagpapalago ng panitikan kaakibat ng paggawa
ng aksyon tungkol sa mga isyu, kung saan ito ay pangunahin at kinakailangang elemento ng
pakikipaglaban sa karapatang pantao. Ang genre ng panitikang ito ay hinango sa konsepto ng
“Engaged Literature” ng manunulat at pilosopong si Jean-Paul Sartre.

Ang karapatang pantao ay nakapokus sa lipunan at naniniwala na ang bawat isa ay may
tungkuling moral, at magkaroon ng kakayahang magpabago sa lipunan. Ito ay hango sa
paniniwalang ang panitikan ay may malawak na kapangyarihan na makapagpabago, at
tungkulin ng isang manunulat sa mga mambabasa ay makapag-impluwesyasa aspetong di
lamang sosyal kundi rin sa sining.
Uri ng Karapatan

Natural Rights – ito ang mga karapatang taglay ng bawat tao kahit hindi ipagkaloob ng
Estado.
Constitutional Rights – ito ang mga karapatang ipinagkaloob at pinangangalagaan ng
Estado.
Statutory Rights – ito ang mga karapatang kaloob ng binuong batas at maaaring alisin
sa pamamagitan ng panibagong batas.

Indibidwal o Personal na karapatan – ito ay ang mga karapatan na pag-aari ng mga

indibidwal na tao para sa pag-unlad ng sariling pagkatao at kapakanan. Ang mga
karapatang ito ay ang sibil o pulitikal ng karapatan, ang panlipunan, pangkabuhayan, ay
kultural na karapatan.

Panggrupo o Kolektibong Karapatan – ito ang mga karapatan ng tao ng bumuo ng

pamayanan upang isulong ang panlipunan. Pangkabuhayan, at pangkultural na pag-
unlad sa pamamagitan ng paggamit ng kanilang likas na kayamanan at pagsusulong ng
malusog na kapaligiran.

Sa Pandaigdigang Deklarasyon ng Karapatang Pantao (Universal Declaration of

Human Rights o UDHR) ay nabuo at nilagdaan noong 1948. Ang Pilipinas ay
nakalagda sa deklarasyon ito kaya’t ang instrumentong ito’y dapat ipatupad sa ating
bansa.
Mga Artikulo sa Saligang Batas ng Pilipinas na Kumilala sa Karapatang Pantao

Ang karapatang pantao ng mga Pilipino ay maliwanag na nakasulat sa

Saligang Batas ng
1987. Sa dokumentong ito, ang mga karapatang pantao ay nasa Bill of Rights (Art.
III); Pagboto (Art. V); Deklarasyon ng mga Prinsipyo at Patakaran ng mga Estado
(Art. II); Katarungang Panlipunan at Karapatang Pantao (Art. XIII); Pambansang
Ekonomiya at Patrimonya (Art. Xii); Edukasyon, Agham at Teknolohiya, Sining,
Kultura at Isports (Art. XIV).

Ang karapatang pantao na nasusulat sa Deklarasyon ng mga Prinsipyo at

patakaran ng Estado (Art. II) ay ang mga sumusunod:

▪Pagpapahalaga sa dignidad ng isang tao at paggagarantiya ng buong respeto

sa karapatang pantao;
▪Pagkilala sa karapatan ng pamilya at pagpapalakas ng pamilya;
▪Pagsulong at pagbigay proteksyon sa pisikal, moral, ispiritwal ay panlipunang
kapakanan ng mga kabataan;
▪Pantay-pantay na karapatan sa harap ng batas ng mga kababaihan at
kalalakihan;
▪Pagsulong sa kalayaan at pag-unlad ng buwis; at
▪Pagkilala at pagsulong ng mga karapatan ng mga pamayanan Kultural.
Konsepto ng Paglabag ng Karapatan

Anumang karapatan na hindi tinatamasa o naisusulong ng tao ay isang uri ng

paglabag sa karapatang pantao. Ang pagsikil sa kalayaan ng tao ay isang pag-aalis
sa karapatan ng taong mabuhay nang malaya.
Sa pangkalahatan, ang paglabag sa karapatang pantao ay makikita kapag nilabag
ng tao at ng estado ang Saligang-Batas ng Pilipinas at ang mga Pandaigdigang
instrumento sa karapatang pantao.

 Pisikal na Paglabag sa Karapatang Pantao – Pisikal na paglabag ang turing

kapag ang nasaktan ay ang pisikal na pangangatawan ng tao. Ang
pambubugbog, pagkitil ng buhay, pagputol sa anumang bahagi ng katawan ay
ilan sa halimbawa ng pisikal na paglabag. Maging ang sekswal na pananakit
tulad ng panghahalay at pagsasamantala ay isang pisikal na paglabag sa
karapatang pantao.

 Sikolohikal at emosyonal na Paglabag sa Karapatang Pantao - ang pisikal

na pananakit ay nagdudulot ng trauma sa isang tao. Ito ang nagiging dahilan
kaya nawawalan ng kapayapaan ng loob ang isang tao at bumababa din ang
pagtingin niya sa kanyang sarili. Maging ang pagsasalita nang masama sa tao.
 Tatsulok
ng Buklod (Awit)
Walang Panginoon
ni Deogracias Rosario
(Maikling Kuwento)
 1959
ni Kislap Alitaptap (tula)
mula ito sa “Duguang Lupa” ng KM64 Poetry
Collective
 Dekada ‘ 70 ni Lualhati Bautista (Nobela/ pelikula)

Ito ay tumatalakay sa hangarin ng isang babae na magkaroon ng sariling katangi-tanging pagkakakilanlan at mga pangyayari sa
buhay ng isang pamilyang nahagip sa kalagitnaan ng mga magulong dekada noong 1970. Tinatalakay nito kung paano nakibaka ang
isang mag-anak na nasa gitnang antas ng lipunan, at kung paano nila hinarap ang mga pagbabago na nagbigay ng kapangyarihan
upang bumangon laban sa pamahalaang Marcos. Naganap ang sunud-sunod na mga pangyayari matapos ang pagbomba ng Plasa
Miranda noong 1971, ang pagkitil sa Batas ng Habeas Corpus, ang pagpapatupad ng Batas Militar at ang walang anu-anong
pagdakip sa mga bilanggong pampolitika. Nawalan ng katiwasayan ang mga mamamayan dahil sa paniniil ng rehimeng Marcos.
Si Julian, ang asawa ni Amanda, ay kakampi ng anak nilang lalaki sa mga gawain nitong kumakalaban sa pamahalaan habang
kasabayan namang tumatangging unawain ang kagustuhan ni Amanda na makahanap ng hanapbuhay. Isang sundalong pandagat ng
Estados Unidos ang pangalawang anak na lalaki ni Amanda. Ang ikatlo naman niyang anak na lalaki ay nagsusulat naman ng mga
ipinagbabawal na mga sulating pampolitika na nagsisiwalat ng mga katiwalian. Ang ikaapat ay naging biktima ng isang tiwaling
kagawaran ng pulisya, habang isa pa lamang paslit na bunsong lalaki ang ikalima.
Napagmasdan ng isang babae sa katauhan na si Amanda Bartolome ang mga pagbabagong ito na humubog sa dekada. Ina ng
limang anak na lalaki si Amanda Bartolome. Habang nagsisilaki at nagkaroon ng sari-sariling mga paniniwala, pananaw at buhay ang
mga anak na lalaki ni Amanda, itinaguyod naman ni Amanda ang kaniyang pagkakakilanlan bilang isang mamamayang Pilipino, ina
at babae. Ibinungad ng Dekada '70 sa bagong salinlahi ng mga mambabasang Pilipino ang salaysaying ng isang mag-anak na nasa
isang partikular na panahon sa kasaysayan ng Pilipinas. Ang nakahihikayat na katangian ng nobela ay nakasalalay sa pag unlad ng
mga tauhan nito na kumakatawan sa bagong henerasyon ng mga Pilipino. Ito ay isang kuwento hinggil sa isang ina at sa kaniyang
mag-anak, at sa lipunang nakapaligid sa kanila. Isa itong salaysayin kung paano ang damdamin ng isang ina ay napupunit sa pagitan
ng panitik ng batas ang kaniyang mga katungkulan bilang ina.

Ito ay isang nobelang Pilipino na isinatitik ni Lualhati Bautista at isina pelikula noong 2002 na pinangasiwaan ni Chito Rono na
kinabituwinan ng mga artistang sina Vilma Santos, Christopher de Leon, Piolo Pascual, Marvin Agustin, Kris Aquino, Ana Capri,
Dimples Romana, Jhong Hilario, Carlos Agassi, Danilo Barrios, Carlo Muñoz, Tirso Cruz III, Orestes Ojeda, John Wayne Sace,
Marianne de la Riva, Manjo del Mundo, at Cacai Bautista.

Tumanggap ang Dekada ’70 ng 11 gantimpala at 12 banggit ng pagkahalal. Ito ang opisyal na lahok ng Pilipinas sa ika-76 na taunang
Academy Awards para sa kategoryang pelikulang nasa ibang wika.
Tapos na