ისტორიულ-გეოგრაფიული

პერიოდიზაცია

19.03.2020

გერმანე ფიფია, სეუ-ს ასოცირებული

პროფესორი
 რა არის ისტორიული გეოგრაფია?

• „ისტორიული გეოგრაფია ერთდროულად არის

როგორც გეოგრაფიული, ისე ისტორიული
მეცნიერება, რომლისთვისაც სივრცითი და
დროითი მიდგომა - ორივე ძირითადია“.
• „ისტორიული გეოგრაფია არის მეცნიერება,
რომელიც შეისწავლის გარკვეული
ტერიტორიის გეოგრაფიას გარკვეულ
ისტორიულ პერიოდში“.

2
 ისტორიული გეოგრაფია
ძირითადი ნაწილები
⮚ ისტორიული ფიზიკური გეოგრაფია - რელიეფის, კლიმატის,
წყლების, ნიადაგების, მცენარეული საფარისა და ცხოველთა
სამყაროს ცვლილება ცალკეულ ისტორიულ ეპოქებში;
⮚ მოსახლეობის ისტორიული გეოგრაფია - მოსახლეობის
წარმოშობის, განვითარების, გადაადგილების, განლაგების
და სტრუქტურული ცვლილებების ანალიზი;
⮚ ისტორიული ეკონომიკური გეოგრაფია - წარმოებისა და
სამეურნეო კავშირების ტერიტორიული განლაგების
ცვლილებები დროში;
⮚ ისტორიული სოციალური გეოგრაფია - კულტურა, რელიგია,
ეკლესია ისტორიულ პროცესში
⮚ ისტორიული პოლიტიკური გეოგრაფია - პოლიტიკური
საზღვრების, სახელმწიფოების, სხვა ტერიტორიული
ერთეულების ადმინისტრაციული მოწყობა პოლიტიკური
კავშირებისა და გაერთიანებების ცვლილებების ანალიზი.

3
 პერიოდიზაციის სქემები

o პერიოდიზაცია ისტორიული მოვლენების

საფუძველზე - ალექსანდრე მაკედონელის
ლაშქრობები, რომის იმპერიის დამხობა,
ბიზანტიის იმპერიის დაცემა, ნაპოლეონის
ლაშქრობები... შესაბამისი ქრონოლოგიური
ჩარჩოები (ძველი, შუა საუკუნეების, ახალი და
უახლესი ისტორიის ცალკეული პერიოდები;
o პერიოდიზაცია ეკონომიკური ფაქტორების,
წარმოების წესის მიხედვით (მარქსისტული) – 5
საზოგადოებრივ-ეკონომიკური ფორმაცია
(პირველყოფილი თემური,
მონათმფლობელური, ფეოდალური,
კაპიტალისტური, სოციალისტური);

4
 პერიოდიზაციის სქემები

o პერიოდიზაცია გეოგრაფიული ფაქტორების

საზოგადოებაზე გავლენის როლის მიხედვით.
ლევ მეჩნიკოვის სქემა (პერიოდიზაციის
საფუძველი - საწყალოსნო გზების
განვითარება): პერიოდები:
ა) სამდინარო (ძვ. ეგვიპტე, შუამდინარეთი, ძვ.
ინდოეთი, ჩინეთი);
ბ) ხმელთაშუა ზღვის (ფინიკია, კართაგენი, ძვ.
საბერძნეთი, რომი, ბიზანტია, შუა საუკუნეების
იტალიის სახელმწიფოები);
გ) ოკეანური (პორტუგალია, ესპანეთი,
ჰოლანდია, ინგლისი).

5
 პერიოდიზაციის სქემები

o პროფესორ ზურაბ დავითაშვილის მიერ

შემოთავაზებული პერიოდიზაციის ზოგადი სქემა:
ა. უძველესი პერიოდი - საპიენტაციის დაწყებიდან
პირველი სახელმწიფოების წარმოშობამდე (ძვ. წ. III
ათასწლეულამდე)
ბ. ძველი პერიოდი (ძვ.წ. III ათასწლეულიდან ახ.წ. V
საუკუნემდე;
გ. შუა საუკუნეები (V-XVIII საუკუნეები);
დ. ახალი პერიოდი (XIX საუკუნე - XX საუკუნის
დასაწყისი)
ე. უახლესი პერიოდი (1918 წლიდან დღემდე)
თითოეულ პერიოდში გამოიყოფა ქვეპერიოდები.

6
ისტორიული და პოლიტიკური
გეოგრაფიის უძველესი
პერიოდი

• პალეოლითი
• მეზოლითი
• ნეოლითი
• ენეოლითი

7
 პალეოლითი

⮚ ქვედა პალეოლითი - 1,5 მლნ - 100 ათასი წლის

წინ (პირველყოფილი ჯოგი, პრიმიტიული ქვის
იარაღის დამზადება, შემგროვებლობა და
ნადირობა);
⮚ შუა პალეოლითი - 100 ათასი - 40 ათასი წლის
წინ (პირველყოფილი ჯოგი, პრიმიტიული ქვის
იარაღის დამზადება, შემგროვებლობა და
ნადირობა);
⮚ ზედა პალეოლითი - 40-12 ათასი წელი ჩვენს
ერამდე (პირველყოფილი თემი, გვაროვნული
საზოგადოების ჩამოყალიბება, მოაზროვნე
ადამიანი - ჰომო საპიენსი

8
 ჰიპოთეზები თანამედროვე სახის
ადამიანის ფორმირების ადგილის
შესახებ
⮚ პოლიცენტრიზმი - ადამიანის საპიენტაცია
მოხდა რამდენიმე, ერთმანეთისგან
დამოუკიდებელ კერაში, სხვადასხვა დროს;
⮚ მონოცენტრიზმი - თანამედროვე სახის
ადამიანის ჩამოყალიბება მოხდა ერთ (თუმცა
ძალიან ფართო) არეალში (სამხრეთ-
დასავლეთ აზია, ჩრდილო-აღმოსავლეთ
აფრიკა და სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპა
შუა და ზედა პალეოლითის მიჯნაზე იწყება
მოაზროვნე ადამიანის თანდათანობით
გავრცელება ახალ ტერიტორიაზე.

9
ადამიანების მიგრაცია შუა
და ზედა პალეოლითში

10
ამერიკის ათვისება

11
 მეზოლითი

⮚ მშვილდ-ისრის გამოგონება
⮚ ძაღლის მოშინაურება
⮚ თანამედროვე კლიმატის, ფლორა-ფაუნისა
და რელიეფის ფორმების ჩამოყალიბება
⮚ პოლითეიზმი - ტოტემიზმი, ანიმიზმი, მაგია,
ფეტიშიზმი

12
 ნეოლითი

⮚ ქვის ხანის უკანასკნელი და უმაღლესი სტადია

⮚ ქვის იარაღების დამზადების ტექნოლოგიის
მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება
⮚ კერამიკული წარმოების შექმნა და განვითარება
⮚ ნეოლითური რევოლუცია - მიწათმოქმედებისა და
მეცხოველეობის გაჩენა
⮚ სხვა ცხოველების მოშინაურება
⮚ შრომის პირველი დიდი საზოგადოებრივი
დანაწილება (მიწათმოქმედება და მესაქონლეობა )
⮚ შრომის მეორე დიდი საზოგადოებრივი დანაწილება
(ხელოსნობის გამოყოფა სოფლის მეურნეობისგან )

13
ისტორიულ-გეოგრაფიული
პერიოდიზაცია
ძველი პერიოდი

19.03.2020

გერმანე ფიფია, სეუ-ს ასოცირებული

პროფესორი
 ქრონოლოგია
IV-III ათასწლეულებიდან ახ.წ. V
საუკუნემდე

⮚ ძვ.წ. III ათასწლეული.

⮚ ძვ.წ. II ათასწლეული
⮚ ძვ.წ. X-VI საუკუნეები
⮚ ძვ.წ. V-I საუკუნეები
⮚ ახ.წ. I-V საუკუნეები

15
 ძვ.წ. III ათასწლეული

პირველი მონათმფლობელური სახელმწიფოები:

ძველი ეგვიპტე.
⮚ ძველი ეგვიპტის ეკონომიკის ძირითადი დარგი -
მიწათმოქმედება (ხორბლისა და ქერის კულტურა,
ზეთისხილისა და ფინიკის წარმოება, მევენახეობა;
⮚ ხელოსნობის დარგები: სპილენძის მეტალურგია,
მეთუნეობა, ტყავისა და სელის დამუშავება;
⮚ ზემო და ქვემო ეგვიპტის გაერთიანება (ფარაონი
მენესი);
⮚ 8 დინასტია (ძვ.წ. 3200-2100 წწ. III და IV დინასტიები
- პირამიდების მშენებელი დინასტიებია)

16
 ძვ.წ. III ათასწლეული

პირველი მონათმფლობელური სახელმწიფოები:

შუამდინარეთი
⮚ ქალაქ-სახელმწიფოები: ური (ბიბლიური აბრაამის
სამშობლო), ურუქი (გილგამეში), ქიში, ლარსა, უმმა,
ადაბი და სხვ.;
⮚ შუმერული ქალაქ-სახელმწიფოების გაერთიანება
(აქადის პირველი მეფე სარგონ დიდი);
⮚ შუმერების ქალაქ-სახელმწიფოების შესვლა აქადის
ძლიერი სახელმწიფოს შემადგენლობაში (აქადელები -
სემიტური მოდგმის ტომები);
⮚ გუთიების ასწლოვანი ბატონობა აქადის სახელმწიფოში;
⮚ აქადის ხელახლა გაერთიანება ჯერ ლაგაშის შემდეგ
ურის ჰეგემონობით;
⮚ ერთიანი შუმერულ-აქადური სახელმწიფოს
განადგურება ელამის ძლიერი სახელმწიფოს მიერ;

17
 ძვ.წ. II ათასწლეული

⮚ ძველი ეგვიპტის სახელმწიფოს ხელახლა

გაერთიანება (ძვ.წ. 2100-1700 წწ);
⮚ ჰიქსოსების შემოჭრა და 120-წლიანი ბატონობა
ეგვიპტეში;
⮚ ეგვიპტის განთავისუფლება ჰიქსოსებისაგან
(ფარაონი იაჰმეს პირველი; ფარაონი თუტმოს III.
სირია და პალესტინა ეგვიპტის
შემადგენლობაში)
⮚ ბაბილონის სამეფო (ჰამურაბის მმართველობა);
⮚ ასურეთის სახელმწიფოს წარმოშობა;
⮚ ხეთების სამეფოს წარმოშობა;
18
 ძვ.წ. II ათასწლეული

⮚ ფინიკია (ტვიროსი, ბიბლოსი, უგარიკი და სიდონი),

პალესტინა და სირია. ფინიკიური კოლონიზაცია
(კართაგენის დაარსება). ანბანური დამწერლობის
შექმნა ფინიკიელების მიერ;
⮚ პალესტინა (ქანაანელთა ტომები);
⮚ ფილისტიმელები;
⮚ ებრაული ტომების გამოჩენა (ხაბირუს ტომი,
ეფრაიმისა და იუდეას ტომები);
⮚ პირველი სახელმწიფოები ეგეოსის ზღვის აუზში
(მინოსური კულტურები);
⮚ ჰარაპასა და მოხენჯო დაროს ინდური
ცივილიზაციები
⮚ საიას, შანისა და ჯოუს სამეფოები ჩინეთში

19
 ძვ.წ. X-VI საუკუნეები

⮚ პირველი არაბული ტომობრივი გაერთიანებები

(ბედუინები);
⮚ პირველი სახელმწიფოებრივი გაერთიანებები
ამიერკავკასიაში (ურარტუ, დიაოხი, კოლხა);
⮚ მიდია, აქემენიანთა ირანი (კიროს დიდი,
კამბიზი);
⮚ საბერძნეთი (სიმაქიები - ლაკედემონი და
დელოსი. პოლისები);
⮚ შავიზღვისპირეთის ბერძნული კოლონიზაცია
(დიოსქურია, ფაზისი, გიენოსი, პიტიუნტი);
⮚ რომის დაარსება (ეტრუსკები და ლათინები.

20
 ლიტერატურ
ა
1.ზურაბ დავითაშვილი, მსოფლიოს
ისტორიული და პოლიტიკური გეოგრაფია, თბ.,
2001.
ა) ისტორიულ-გეოგრაფიული პერიოდიზაცია,
უძველესი პერიოდი., გვ. 5 - 18;
ბ) ძველი პერიოდი., გვ.19 - 32; ძვ. წ. X-VI , V-I
საუკუნეები და ახ. წ. I-V სს., გვ. 33 - 52;

21
გმადლობთ
ყურადღებისათვის!

22