ისტორიული დროის

ერთეულები:
წელი, საუკუნე, ათასწლეული, წელთაღრიცხვის სისტემა;
კალენდარი და დროის აღრიცხვის სისტემები (იულიუსის და გრიგორიანული
კალენდრები, ქორონიკონი, ჰიჯრა).

ქვის ხანა
ბრინჯაოს ხანა
 იულიუსის კალენდარი
• იულიუსის კალენდარი (ძველი სტილი) — ალექსანდრიელი ასტრონომის, სოზიგენეს მიერ შედგენილი და
იულიუს კეისრის მიერ ძვ. წ. 46 შემოღებული წელთაღრიცხვის სისტემა. ძალაში შევიდა ძვ. წ. 45 წლის 1
იანვარს.

• ადრე არსებულ კალენდრებისაგან განსხვაბებით, იულისუსის კალენდარი უფრო კარგად იმეორებდა

ტროპიკული წელიწადის, ანუ მზის გარშემო დედამიწის ერთი შემოვლის რითმს, რის გამოც ის საუკუნეების
მანძილზე დამკვიდრდა მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში, როგორც კალენდრის საუკეთესო ვარიანტი.

• ყოველი წელიწადი, რომლის ნომერი ოთხზე იყოფა, ნაკიანია და შეიცავს 366 დღე-ღამეს, დანარჩენი წლები
— 365 დღე-ღამეს. შესაბამისად, იულიუსის კალენდარში წელიწადის საშუალო ხანგრძლივობაა 365,25 დღე-
ღამე და იგი 0,0078 დღე-ღამით მეტია ტროპიკულ წელიწადზე. როგორც ცნობილია ტროპიკული წელიწადი
შედგება 365,2421897 დღისაგან (365 დღე, 5 საათი, 48 წუთი და 45,19 წამი), ხოლო იულიუსის კალენდარში
წელიწადის საშუალო ხანგრძლივობაა 365,25 დღე-ღამე. იულიუსის კალენდრის ცდომილებაა 1 დღე-ღამე
128 წელიწადში, ხოლო გრიგორიანული კალენდრით აღნიშნული სხვაობა მიიღწევა 3030 წლის შემდეგ.
გრიგორიანული კალენდარი

• 1582 წლის 5 ოქტომბერს რომის პაპმა გრიგორის დროს იულიუსის კალენდარს მიამატა 10 დღე და
გამოცხადდა 15 ოქტომბრად. თუ XVI საუკუნის გასულს განსხვავება იულიუსისა და გრიგოროლის
კალენდრებს შორის იყო 10 დღე, 1900 წლიდან განსხვავება გმოიხატება 13 დღით. პირველად იგი
შემოიღეს XVI საუკუნის 80-იან წლებში იტალიაში, ესპანეთში, პორტუგალიაში. პოლონეთში ,
საფრანგეთში, უნგრეთსა და ევროპის ზოგიერთ სხვა სახელმწიფოში, უფრო გვიან — გერმანიაში (XVII-
XVIII სს.), ინგლისში (XVIII ს.), იაპონიაში (XIX ს.). 1752 წლის 2 სექტემბერს დიდი ბრიტანეთი გრიგორიანულ
კალენდარზე გადავიდა, თითქმის ორი საუკუნით გვიან ვიდრე დასავლეთ ევროპის დიდი ნაწილი.

• რევოლუციის წინადროინდელ რუსეთში ახალი სტილი არ იყო შემოღებული. იგი შემოიღეს ოქტომბრის
რევოლუციის შემდეგ 1918 წლის 24 იანვრის დეკრეტით. ამ დროისთვის იულიუსის კალენდარი 13 დღე-
ღამე „ჩამორჩებოდა“, ამიტომ 1 თებერვალი 14 თებერვლად გამოცხადდა. კვირის დღეები ორივე
კალენდარში ერთი-მეორეს ემთხვევა. ამჟამად მსოფლიოს ყველა განვითარებულ სახელმწიფოში
გრიგორიანულ კალენდარს იყენებენ.
ქორონიკონი
• წელთაღრიცხვის სისტემა, რომელიც ხუთას ოცდათორმეტწლიან (532) მოქცევაზე
ანუ ციკლზეა დამყარებული. ჩვენი წინაპრების ანგარიშით ქვეყნის გაჩენიდან 780
წლამდე (ჩათვლით) გასულა 12 მოქცევა (532X12=6384, ე. ი. ქვე ყნის გაჩენიდან
ქრისტეს შობამდე გასული ყოფილა 5604 წელი: 6384– –780=5604); 781 წელს დაიწყო
მეცამეტე მოქცევა, რომელიც დასრულდა 1312 წელს (780+532=1312). მეთოთხმეტე
მოქცევა დაიწყო 1313 წელს, ხოლო დასრულდა 1844 წელს (1312+532=1844). 1949
წელი იყო 105 ქორონიკონი მეთხუთმეტე მოქცევისა. 1958 წელი იყო 114
ქრონიკონი მეთხუთმეტე მოქცევისა (1958 – 1844=114). პარხლის ოთხთავს,
რომელიც გადაწერილია იოვანე ბერას მიერ, ასეთი ცნობა აქვს დაცული: დაიწერა
დასაბამითგანთა წელთა ხფოზ, ქრონიკონი იყო მეცამეტედ ქცეული რჟგ. ორივე
თარიღი იძლევა 973 წელს (780+193=973; 5677– –5604=973) (ივანე იმნაიშვილი)
ჰიჯრა
• 622 წელს მექას მოსახლეობა, რომლებიც აღიარებდნენ სხვადასხვა სახის რელიგიებს, უკმაყოფილონი
იყვნენ მუჰამედის ქადაგებით, რის გამოც იგი და მისი მიმდევრები მექადან მედინაში განდევნეს, სადაც
უკვე იყვნენ საკმაო რაოდენობით, გადასახლებული მუსლიმები. ეს მოვლენა შეიძლება ჩაითვალოს
პირველი ისლამური სახელმწიფოს შექმნის დასაწყისად. ჰიჯრამდელი პერიოდი სახელდება როგორც
ჰაჯილა, ეს ტერმინი ფართო გაგებით ისლამის გავრცელებამდე პერიოდს ნიშნავს.

• ჰიჯრას წელი გახდა ისლამური, მთვარის კალენდრის პირველი წელი. ჰიჯრადან ხდება ასევე ირანული
მზის კალენდრის ათვლაც. მუჰამედის მისვლას ქალაქ იათრიბში (შემდგომში მედინა) ისტორიკოსების
უმრავლესობა 622 წლის 24 სექტემბერით ათარიღებს. აღსანიშნავია, რომ წელთაღრიცხვის ათვლა
ჰიჯრადან დაიწყეს 637 წელს, მეორე ჭეშმარიტი ხალიფას უმარ იბნ ალ-ხატაბის მმართველობის
პერიოდში. ხალიფას ბრძანებით ახალი ერას ათვლის წერტილად გამოცხადდა არა მუჰამედის მედინაში
მისვლის დღე, არამედ მუჰარამის თვის პირველი რიცხვი (მუჰარამი - პირველი თვის პირველი რიცხვი) ეს
დღე იულიუსის კალენდრის მიხედვით არის 622 წლის 16 ივლისი.
ჰომო ჰაბილისი – აღმოჩენის ადგილი: ტანზანია.
ცხოვრების პერიოდი: 2.33-1.44 მილიონი წლის წინ
ჰომო ერგასტერი – აღმოჩენის ადგილი: აღმოსავლეთ
აფრიკა. ცხოვრების პერიოდი: 2.33-1.44 მილიონი წლის
წინ
ომო ერექტუსი – აღმოჩენის ადგილი: აფრიკა,
საქართველო, ესპანეთი, ინგლისი, ინდოეთი, შრი
ლანკა, ჩინეთი; ცხოვრების პერიოდი: 1.8
მილიონი-143 ათასი წლის წინ. დმანისში 1991
წელს აღმოჩენილ ქალას თავდაპირველად ჰომო
ერექტუს გეორგიკუს უწოდეს. თავდაპირველი
შეფასებით ის ჰომო ჰაბილისის შთამომავალი და
აზიელი ჰომო ერექტუსის წინაპარი უნდა
ყოფილიყო. თუმცა მოგვიანებით დადგინდა, რომ
ის ჰომო ერექტუსის სახეობას მიეკუთვნებოდა.
ერთ-ერთი თეორიის მიხედვით, ჰომო ერექტუსი
კავკასიის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბდა და იქიდან
გავრცელდა აფრიკასა და დანარჩენ
ტერიტორიებზე. შედარებით უფრო
გავრცელებული თეორიის თანახმად, ჰომო
ერექტუსი აფრიკიდან წამოვიდა და შემდეგ
დღევანდელი დმანისის ტერიტორიიდან
ნეანდერტალელი – აღმოჩენის ადგილი:
გერმანია, ნეანდერის ხეობა. განიხილება ან
როგორც ჰომო საპიენსის ქვესახეობა ან
ცალკეული სახეობა. ცხოვრების პერიოდი:
(650,000 – პროტონეანდერტალელი) 300,000-
30,000 წლის წინ. ნეანდერტალელის
გადაშენების რამდენიმე თეორია არსებობს: 1.
ნეანდერტალელი განსხვავებული სახეობა იყო
და თანამედროვე ადამიანის, ჰომო საპიენსის
გაჩენამ და მასთან კონფლიქტმა მისი
განადგურება გამოიწვია; 2. ნეანდერტალელი
ჰომო საპიენსის ქვესახეობა იყო და მასთან
ურთიერთობის პროცესში გარდაიქმნა; 3.
კლიმატური ცვლილებები
ჰომო საპიენსი – თანამედროვე ადამიანი, ერთადერთი
სახეობა, რომელიც ჰომოს ნაირსახეობიდან გადარჩა.
ცხოვრების პერიოდი: 200,000 - დღემდე
 პალეოლითი (ძველი ქვის ხანა)
რას საქმიანობდა „ადამიანი“?

• Semgrovebloba;
• nadirobasa;
• TevzWeras.
 რა გაერთიანებებს ქმნიდნენ
ადამიანები?
• ჯოგი - (arsebobdnen masze gacilebiT Zlieri arsebebi _ mtacebeli cxovelebi, rac adamians
marto cxovrebis, individualurad arsebobis saSualebas ar aZlevda. es adamianebis erTad cxovrebas
da sakvebis erTad mopovebas ganapirobebda. ase wamoiqmna jogi.)
• გვარი - (jogSi adamianebis Tanacxovrebis xangrZlivma gamocdilebam ojaxis Seqmna
ganapiroba. ojaxebis erToblioba qmnida gvars.
• თემი - (gvarSi Taobidan Taobas gadaecemoda Tanacxovrebis wesebi, romlebic nel-nela
dauwerel kanonebad Camoyalibda. SemdegSi ramdenime gvaris gaerTianebiT Temi Seiqmna.)
• ტომი - erT bunebriv garemoSi, magaliTad, mdinaris dablobSi, an mTis ferdobebze
erTmaneTis mezoblad mcxovrebi gvarovnuli Temebi gaer- Tiandnen. TemTa Soris yvelaze Zlieri,
mdidari Temis lideri imorCilebda mezobel Temebs da maT sakuTari Zalauflebis qveS aqcevda. ase
warmoiSva ufro didi gaerTianeba – tomi.
eneoliTis - (spilenZ-brinjaos) xanaSi moxda seriozuli cvlilebebi _ adamianma liTons miagno. liTonis
mopovebis paralelurad ganviTarda misi damuSaveba, anu metalurgia.

ბრინჯაოს ხანა (ადრე, შუა, გვიან)

ადრე ბრინჯაოს ხანა - ძვ.წ. IV ათასწლეულის II ნახევარი (მტკვარ

არაქსის კულტურა)

შუა ბრინჯაოს ხანა - ძვ.წ. III ათასწლეული - ძვ.წ. II ათასწლეულის I

ნახევარი. (თრიალეთური ან ყორღანული კულტურა)

გვიან ბრინჯაოს ხანა - ძვ.წ. II ათასწლეულის შუა ხანები - ძვ.წ. I

ათასწლეულის დასაწყისამდე გრძელდება.
• mtkvar-araqsis kultura _ Zv.w. IV aTaswleulis II naxevarsa da III
aTaswleulis dasawyisSi amierkavkasiasa (mtkvrisa da araqsis auzSi) da
mcire aziaSi gavrcelebuli adre brinjaos kultura.
 ბრინჯაოს ხანა (ადრე, შუა, გვიან)
ბრინჯაო = სპილენძს + დარიშხანი + კალა

• brinjaos xanaSi tomebs Soris dapirispirebam profesional meomarTa instituti Camoayaliba.

• im adamianebs, romlebic soflis meurneobis, xelosnobis, mesaqonleobis sferoebSi ufro srulyofil meTodebs
iyenebdnen da zedmet produqts qmnidnen, ar surdaT, saku- Tari Sromis Sedegi Temis sxva wevrebisTvis
Tanabrad gaenawilebinaT. maTTvis ukeTesi iyo, TavianTi monapovari ojaxis wevrebisTvis memkvidreobiT
gadaecaT. am garemoebam didi biZgi misca kerZo sakuTrebis warmoSobas.