ZDRAVSTVENI

SISTEMI

doc. dr Nikola Jojić

 Zdravstveni sistemi

Šta je zdravlje?
o Prema WHO - zdravlje nije samo odsustvo bolesti, već stanje potpunog fizičkog, psihičkog i socijalnog
blagostanja
Šta je sistem?
o Sistem je organizovana kolekcija delova (subsistema) koji su integrisani u svrhu postizanja određenog cilja

Šta je zdravstveni sistem?

o Skup svih organizacija, institucija i resursa koji su posvećeni aktivnostima čiji je primarni cilj poboljšanje
zdravlja

o Zdravstveni sistem mora da osigura fizički, geografski i ekonomski dostupnu i pristupačnu, integrisanu i
kvalitetnu zdravstvenu zaštitu. Takođe, treba da obezbedi razvoj zdravstvenih kadrova, održivost finansiranja,
decentralizaciju upravljanja i finansiranja zdravstvene zaštite i postavljanje građanina u centar zdravstvenog
sistema
 Zdravstveni sistemi

4 esencijalne funkcije svakog zdravstvenog sistema:

o Pružanje zdravstvenih usluga
o Stvaranje/kreiranje različitih resursa (objekata, kadrova, opreme)
o Finansiranje
o Vođenje/upravljanje zdravstvenim sistemom
 Zdravstveni sistemi

Izazovi za svaki zdravstveni sistem:

o Konstantno produženje života stanovništva, povećan procenat starije populacije
o Poboljšanje/napredak u dijagnostičkim procedurama i terapiji bolesti
o Povećanje zahteva o kvalitetu, efikasnosti, bezbednosti lekova i medicinskih sredstava od strane regulatornih
organa
o Viši životni standard, samim tim i veći zahtevi ka zdravstvenom sistemu
o Rast troškova/izdataka za zdravstvo
 Zdravstveni sistemi

Prema podacima SZO:

o U 2007. godini ukupni svetski troškovi za zdravstvo iznosili preko US$ 4,1 triliona, ili po glavi stanovnika
US$ 639
o U 2017. godini ukupni svetski troškovi za zdravstvo iznosili preko US$ 7,8 triliona, ili po glavi stanovnika
US$ 1080
o Sektor zdravstva raste brže nego što raste ekonomija!

Da li sve zemlje izdvajaju podjednako novca za zdravstvo?

o SAD $10,966
o Švajcarska $7,732.
o Nemačka $6,646.
o Švedska $5,782.
o Somalija najmanje – u 2018. US$ 33 po glavi stanovnika
o Republika Srbija – u 2017. godini US$ 529 po glavi stanovnika
 Zdravstveni sistemi

Veza između izdvajanje za zdravstvo i očekivane dužine života?

https://www.healthsystemtracker.org/chart-collection/health-spending-u-s-compare-countr
ies/#item-spendingcomparison_health-consumption-expenditures-per-capita-2019
 Zdravstveni sistemi

Komponente zdravstvenog sistema:

o Institucije – ustanove koje pružaju usluge
o Organizacija upravljanja – organizacije i institucije Ministarstva zdravlja
o Resursi – ljudi, oprema i novac

Ljudi – sve osobe koje pružaju zdravstvene usluge

o Direktno pružaju usluge – lekari, farmaceuti, stomatolozi, medicinske sestre, tehničari itd.
o Indirektno pružaju usluge – vozač ambulantnih kola, referent za higijenu, kuvar itd.
 Zdravstveni sistemi

Savremeni sistemi zdravstvene zaštite razlikuju se međusobno najviše u metodama prikupljanja

sredstava za zdravstvenu zaštitu, kao i u načinima plaćanja davaoca usluga u zdravstvu

Troškovi za zdravstvenu zaštitu se razlikuju od zemlje do zemlje u zavisnosti od njene razvijenosti.

Mere se po izdavanju materijalnih sredstava za zdravstvo po glavi (per capita) stanovnika ili prema
procentu od ukupnog nacionalnog dohotka
 Zdravstveni sistemi

Izvori finansiranja sistema zdravstvene zaštite su:

o Državni budžet – opšti i specifični porezi
o Fond osiguranja - obavezno zdravstveno osiguranje (doprinosi)
o Dobrovoljno/privatno osiguranje (premije osiguranja)
o Participacija (lično učešće zdravstvenog osiguranika u troškovima korišćenja zdravstvene službe)
o Puna cena usluge (privatna praksa)
o Donacije i dobrovoljni prilozi institucija, grupa i pojedinaca
 Zdravstveni sistemi

Porezi - oblici javnih prihoda koje država naplaćuje od fizičkih i pravnih lica kao
obavezna i nepovratna davanja za pokriće opštih i zajedničkih društvenih potreba
o Opšti - od zarade, samostalne delatnosti, autorskih prava, intelektualne svojine i sl., poljoprivrede i šumarstva,
kapitala, nepokretnosti, kapitalnih dobitaka i ostalih prihoda
o Specifični - porez na luksuz

Doprinosi predstavljaju naknadu za posebne koristi koje pojedinci ili pravna lica stiču na
osnovu akcija pravnih organa koje oni čine u opštem interesu
Dohodak od doprinosa varira u zavisnosti od:
o Stepena zaposlenosti
o Inflacije
o Ekonomskog razvoja zemlje
 Zdravstveni sistemi

U našoj zemlji na zaradu zaposlenog trenutna stopa doprinosa za zdravstveno osiguranje

iznosi 10,3%
o 5,15% na teret zaposlenog
o 5,15% na teret poslodavca

Kod privatnog osiguranja, umesto doprinosa plaćaju se premije osiguranja (novčani

iznosi)
 Zdravstveni sistemi

Prema Organizaciji za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD) kriterijumi za podelu

sistema zdravstvene zaštite su obuhvat stanovništva zdravstvenom zaštitom i prava iz
zdravstvene zaštite, izvori finansiranja zdravstvenih sistema i vlasništvo nad zgradama i
opremom u zdravstvu

Razlikujemo pet osnovnih modela zdravstvenih sistema:

o Bizmarkov model (1883) osnovnog socijalnog (zdravstvenog) osiguranja
o Semaškov model (1918) socijalističkog zdravstvenog osiguranja
o Beveridžov model (1948) nacionalne zdravstvene službe
o Dobrovoljno/privatno tržišno orijentisan model osiguranja (šezdesetih i sedamdesetih)
o Obavezno otvaranje medicinskih/zdravstvenih štednih računa (Singapur 1984)
 Zdravstveni sistemi

Bizmarkov model - najstariji sistem zdravstvenog osiguranja koji je nastao sa

uspostavljanjem prvog zakonodavstva iz područja zdravstva i socijalnog osiguranja u
Nemačkoj (Prusiji) 1883. godine. Ovaj model nazvan je po Otu Bizmarku (Otto
Bismarck), tadašnjem kancelaru Prusije
Osnovne karakteristike ovog modela su:
o finansiranje iz fonda osiguranja
o doprinosi zaposlenih i doprinosi poslodavca od bruto prihoda
o obuhvat 60 – 80% stanovništva obaveznim osiguranjem sa paketom osnovnih prava iz osiguranja
o javna i neprofitna služba
o javna kontrola i interna kontrola
o različite metode plaćanja lekara/ustanova
 Zdravstveni sistemi

Bizmarkov model - počiva na principu solidarnosti i uzajamnosti, gde doprinose plaćaju

svi, a koristi onaj ko je te godine bolestan
Država ima izraženu regulativnu i nadzornu ulogu u tom sistemu. Dominantno je državno
vlasništvo nad zgradama i opremom u zdravstvu. Zemlje u kojima se koristi ovaj model
su:
o Nemačka
o Holandija
o Francuska
o Austrija
o Belgija
o Irska
o Luksemburg
o Slovenija i druge.
 Zdravstveni sistemi

Semaškov model - nastao je u bivšim socijalističkim zemljama, sistem je koga više nema.
Celokupan sistem se finansira iz centralnog državnog budžeta.
Osnovne karakteristike ovog modela su:
o Potpun obuhvat stanovništva zdravstvenom zaštitom
o Zdravstvena zaštita je besplatna, pacijent nema nikakve troškove iz svog džepa
o Društveni sistem u ovim zemljama je počivao je na državnoj-društvenoj svojini
o Privatna lekarska praksa nije bila moguća
o Zdravstvena infrastruktura je u javnom vlasništvu, a sve zdravstvene usluge su bile javno dostupne
o Odgovornost za planiranje raspoređivanja finansijskih sredstava i upravljanje investicijama je snosila državna
administracija, koja je bila organizovana po nivoima: državnom, regionalnom i lokalnom
 Zdravstveni sistemi

Semaškov model - najveći nedostaci ovog sistema bili su:

o Neprilagođenost zdravstvene službe i zdravstvenih usluga potrebama bolesnika
o Naglašena uloga bolničkog zbrinjavanja i lekara specijalista umesto vanbolničkih usluga i primarne
zdravstvene zaštite
o Nedovoljan obim zdravstvenih usluga
o Veliki broj lekara na broj stanovnika

Zemlje u kojima se koristi ovaj model su:

o Kina
o Mongolija
o Severna Koreja
o Vijetnam
 Zdravstveni sistemi

Beveridžov model – temelj Britanskog zdravstvenog sistema

Osnovne karakteristike ovog modela su:
o Finansira se iz poreza i državnog budžeta
o Potpun obuhvat stanovništva zdravstvenom zaštitom – stiče se državljanstvom
o Slobodan pristup zdravstvenim uslugama
o Javno pružanje usluga i javna kontrola
o Dominantno je državno vlasništvo nad zgradama i opremom u zdravstvu
o Država preuzima ulogu vođenja i upravljanja, organizuje odgovarajuću mrežu zdravstvenih kapaciteta i
propisuje aktivnosti i zadatke nacionalnoj zdravstvenoj službi
o U centru zdravstvenog sistema je lekar opšte prakse
o Velika Britanija, Kanada, Danska, Finska, Švedska, Italija, Španija, Portugal, Grčka

Beveridžov model – nedostaci ovog sistema

o Rizik od nedovoljnog ulaganja novca u pojedine aspekte zdravstvenog sistema
o Takmičenje zdravstva u odnosu na druge društvene segmente
 Zdravstveni sistemi

Sistem privatnog zdravstvenog osiguranja (tržišni model) - primer za ovakav model su

Sjedinjene Američke Države (SAD)
Osnovne karakteristike ovog modela su:
o Tržišni uslovi finansiranja – koliko platim, toliko ću imati
o Mali obuhvat stanovništva zdravstvenim osiguranjem sa velikim brojem neosiguranih stanovnika
o Dominantno privatno vlasništvo nad zgradama i opremom u zdravstvu
o Kod privatnog zdravstvenog osiguranja svako plaća za sebe, a visina premije određuje se prema zdravstvenom
riziku koji određena osoba nosi. Tako će pušači, gojazni i oni koji ne brinu o svom zdravlju plaćati veće
premije od onih koji vode zdrav život

U 2007. u SAD 15,3% stanovništva bilo neosigurano (45,7 miliona)

Iste godine 8,1 miliona dece ispod 18 godina nije bilo osigurano
U 2019. u SAD 8 % stanovništva bilo neosigurano (26,1 miliona)
Medicare program – ugrožene kategorije
 Zdravstveni sistemi

SAD troše više novca po osobi na zdravstveno osiguranje nego bilo koja druga zemlja na svetu.
Osnovni razlozi za visoku cenu američkog zdravstvenog osiguranja su:
o Medicinske usluge, materijal, tehnologija i lekovi mnogo skuplji nego u drugim industrijalizovanim zemljama
o Lekari primenjuju veći broj preventivnih dijagnostičkih procedura kako bi se zaštitili od mogućih tužbi
pacijenata za pogrešno lečenje
o Osiguranje koje lekari plaćaju da bi se zaštitili od mogućih kazni za pogrešno lečenje, sve je skuplje
o Upotreba skupih novih tehnologija za bolju i bržu dijagnozu i lečenje bolesti takođe povećavaju cenu
zdravstvenog osiguranja

Zemlje u kojima se koristi ovaj model sem SAD su Švajcarska i Turska.

 Zdravstveni sistemi

Obavezno otvaranje medicinskih/zdravstvenih štednih računa

Medicinski/zdravstveni štedni računi se mogu definisati kao dobrovoljni (SAD, Južna

Afrika) ili obavezni (Singapur, Kina) personalni računi koji se mogu koristiti samo za
troškove zdravstvene zaštite i služe da omoguće lakše podnošenje finansijskog tereta
bolesti tokom vremena
 Zdravstveni sistemi

Finansiranje zdravstvene zaštite u Republici Srbiji – u osnovi zasnovana na

Bizmarkovom modelu
o Preko 90% sredstava za ostvarivanje prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja obezbeđuje iz sredstava
doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje
o Zakonom o zdravstvenoj zaštiti predviđeno je i finansiranje zdravstvene zaštite iz budžeta Republike za lica
koja nisu obuhvaćena obaveznim zdravstvenim osiguranjem, a koja su izložena povećanom riziku obolevanja
(neosigurana lica, izbeglice i interno raseljena lica sa teritorije Autonomne pokrajine Kosovo i Metohija,
primaoci socijalne pomoći i drugi) što je inače karakteristika Beveridževog modela
o Ostatak novca prikuplja se kroz participacije korisnika usluga i kroz donacije

Plaćanje doprinosa ide i od strane zaposlenog i od strane poslodavca. Od bruto dohotka

zaposlenog po 10,3% se odbija automatski za zdravstvenu zaštitu:
o 5,15% zaposleni
o 5,15% poslodavac
 Zdravstveni sistemi

Prava iz obaveznog zdravstvenog osiguranja u Republici Srbiji obuhvataju:

o Primarnu zdravstvenu zaštitu
o Specijalističko-konzilijarnu i bolničku zdravstvenu zaštitu
o Korišćenje ortopedskih i drugih medicinskih pomagala
o Stomatološku zdravstvenu zaštitu
o Korišćenje lekova sa liste lekova
o Novčanu nadoknadu i pomoć – nadoknada tokom bolovanja, nadoknada putnih troškova, nadoknada za
pogrebne troškove

Obavezno zdravstveno osiguranje sprovodi Republički zavod za zdravstveno osiguranje -

RFZO
 Zdravstveni sistemi

Prema Zakonu o zdravstvenom osiguraju moguće je zaključiti i dobrovoljno zdravstveno

osiguranje kojim se obezbeđuju:
o Prava iz zdravstvenog sistema osobama koje nisu u sistemu obaveznog zdravstvenog osiguranja
o Veći obim prava ili druge vrste prava u odnosu na prava koja proističu iz obaveznog zdravstvenog osiguranja

Postoji veći broj vrsta dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja:

o Paralelno zdravstevno osiguranje
o Dodatno zdravstveno osiguranje
o Privatno zdravstveno osiguranje
 Zdravstveni sistemi

Ministarstvo zdravlja – najviša institucija zdravstvenog sistema

o Donošenje i sprovođenje politike i legislative iz oblasti zdravstva
o Očuvanje i unapređenje zdravlja građana
o Finansiranje i izgradnja i rekonstrukcija postojećih zdravstvenih objekata
o Osnivanje i prestanak rada zdravstvenih ustanova i privatne prakse
o Inspekcijski nadzor
o Praćenje i analiza najvažnijih pokazatelja zdravstvenog stanja stanovništva

Ministarstvo zdravlja:
o ALIMS
o Komore zdravstvenih radnika
o RFZO
o Zdravstvene ustanove
o Republički zavod za javno zdravlje
 Zdravstveni sistemi

ALIMS – formirana je 2004.

o Nacionalna kontrolna laboratorija – odgovorna za kontrolu kvaliteta lekova i medicinskih sredstava
o Nacionalni centar za farmakovigilancu – praćenje neželjenih reakcija na lekove i medicinska sredstva
o Nacionalni centar za informacije o lekovima i medicinskim sredstvima – pružanje informacija zdravstvenim
radnicima i pacijentima, kao i prikupljanje i obrada podataka o prometu i potrošnji lekova

U nadležnosti ALIMS-a su:

o Izdavanje dozvola za stavljanje lekova u promet
o Izdavanje dozvola za klinička ispitivanja
o Odobravanje uvoza neregistrovanih lekova i medicinskih sredstava
 Zdravstveni sistemi

Komore zdravstvenih komora – ukupno pet komora

o Lekarska komora
o Stomatološka komora
o Farmaceutska komora
o Komora biohemičara
o Komora medicinskih sestara i zdravstvenih tehničara

Komore su zadužene za izdavanje, obnavljanje i oduzimanje licenci (dozvola za rad)

zdravstvenim radnicima, kao i stručni nadzor nad radom zdravstvenih radnika
 Zdravstveni sistemi

RFZO je nacionalna institucija zadužena za ostvarivanje prava i obaveza iz zdravstvenog

osiguranja i uopšte za sprovođenje obaveznog zdravstvenog osiguranja
Preko RFZO-a, građani Republike Srbije finansiraju svoju zdravstvenu zaštitu

Dozvolu za rad za sve zdravstvene ustanove, bez obzira na vlasnički tip izdaje MZ.

Zdravstvene ustanove mogu biti:

o Primarnog nivoa – dom zdravlja, javna apoteka
o Sekundarnog nivoa – bolnice, zdravstveni centri, bolničke apoteke
o Tercijarnog nivoa – klinički centar, specijalističke ustanove
 Zdravstveni sistemi

Farmaceutski sektor Republike Srbije

HVALA NA PAŽNJI
Pitanja?

CREDITS: This presentation template was created by Slidesgo,

including icons by Flaticon, and infographics & images by Freepik.
Please keep this slide for attribution.