FRAZEOLOGIJA

je dio leksikologije koji proučava frazeme

 FRAZEMI
To su višečlane jezične jedinice koje se u govornom činu
reproduciraju uvijek na isti način.
Frazeologija predstavlja ukupnost frazema nekoga jezika.
Frazem je veza riječi s ovim obvezatnim osobinama:
A) sastoji se od najmanje dviju punoznačnih riječi,
B) ima stalan sastav i raspored sastavnica koje se ne mijenjaju
C) ne stvara se u govornom procesu, nego se uvijek automatski
reproducira,
D) značenje frazema nije zbroj pojedinačnih značenja pojedinih
sastavnica,
uklapa se u rečenicu kao njezin sastavni dio.
(npr. grlom u jagode, trla baba lan da joj prođe dan, suh kao bakalar, velika
zvjerka, možeš ići mirne duše...)
 Semantički odnosi među frazemima
Među frazemima postoje semantički odnosi koji postoje
i među riječima te tako razlikujemo:
A) frazemske inačice ili varijante jer se u njima punoznačna
riječ ponavlja (trn u oku / trn u peti)
B) frazemski sinonimi ili istoznačnice, tj. nalaze se u odnosu
sličnosti ( mršav kao čačkalica /suh kao bakalar)
C) frazemski antonimi, tj. oni se nalaze u odnosu suprotnosti
(spor kao puž – brz kao zec), a nekada se taj odnos može naći i
unutar istoga frazema (čuvati bijele novce za crne dane)
D)frazemske višeznačnice, tj. kada jedan frazem ima više
značenja (izgubiti glavu – 1. izgubiti prisebnost, 2. zaljubiti se)
 Podjela frazema
1. prema vrsti riječi koja ima središnju punoznačnicu – frazemi mogu biti:
A) imenički (kamen smutnje),
B) glagolski (vedriti i oblačiti),
C) pridjevski (mrtav umoran),
D) priložni (navrat nanos)
2. prema sintaktičkom ustrojstvu mogu biti :
A) frazemi sintagme, tj. oni koji nemaju predikat i oni su najbrojniji u jeziku
(majstor od pera, teška srca, mirne duše)
B) frazemi rečenice (Trla baba lan da joj prođe dan, gutati knedle, imati putra
na glavi, doći će maca na vratanca)
U frazeme rečenice ubrajamo:
A)poslovice koje su frazemi jer njihovo značenje ne shvaćamo doslovno, npr.
Zrela kruška sama pada
B) krilatice su citati nekih poznatih osoba, npr. Kocka je bačena
 Podjela frazema
Podjela frazema prema podrijetlu:
A) frazemi iz indoeuropskoag i praslavenskoga
prajezika (biti komu trn u oku),
B)nacionalni frazemi (mirna Bosna),
C) frazemi biblijskog podrijetla (čekati manu s neba),
D) frazemi antičkog podrijetla (Pandorina kutija)
E) frazemi stranoga podrijetla iz drugih jezika
 Razlika frazem/fraza/perifraza
Fraza je izraz koji ništa ne znači, tj. tek puko nabrajanje
riječi, prazne i šuplje riječi koje obično imaju lažan sadržaj
koji je često dodvoran, npr. Danas prekrasno izgledate
Fraza u glazbi predstavlja najmanju dovršenu glazbenu
misao
Perifraza je spoj riječi kojima se opisuje neki pojam, tj.
prepričava se i izriče ono po čemu se on razlikuje od drugih
pojmova
Svaka riječ u perifrazi ima svoje osnovno značenje, tj. one
nisu u prenesenom značenju (npr. prvi čovejk – Adam,
glavni grad Hrvatske – Zagreb)