KILAVUZ SEYRİ

İlk uygulanan seyir türü olan Kılavuz Seyri, mevki plotlama esasına
dayanır. Plotlama; kara ve deniz üzerinde bulunan seyir
yardımcılarından referans alma, derinlik ve radarla mesafe ölçme
yoluyla geminin mevkiini bulma ve gemiyi yönlendirme faaliyetidir.
Kılavuz Seyrinin bir özelliği de sahile yakın yer ve zamanlarda
yapılması nedeniyle çok dikkatli olmayı gerektirmesidir. Denizde
çatışma ve kazaların büyük bir bölümü Kılavuz Seyrinin yapıldığı
sularda meydana gelmiştir. Bu sularda yapılacak hatanın telafisi
mümkün olmadığından mevki bulma sıklığı ve kabul edilebilir hata
miktarına ilişkin standartlar belirlenmiştir.Kılavuz Seyri, bilgide ve
uygulamada basittir,geminin abranmasında sorun plotlama
problemlerinden çok gemi kullanma becerisinden
kaynaklanmaktadır. Bu nedenle gemiye kumanda edecek personelin
çok iyi eğitilmesi ve tecrübe kazanmasına imkan tanınması gerekir.
 TANIMLAR
a. Mevki Hattı : Kılavuz Seyri dahil, Astronomik ve Elektronik
Seyirde en çok kullanılan kavramdır. Seyircinin yerküre üzerinde
bulunduğu noktadan geçen, gözlem veya ölçümle elde edilen bir
hattır. Mevki Hattı; astronomik bir gözlemle gök cisimlerinden,
elektronik seyir aygıtlarıyla, uydulardan veya radyo vericilerinden
ya da seyir radarından elde edilebilir.
Mevki hatları; merkator projeksiyonu ile yapılmış bir haritaya
doğru şeklinde (ki gerçekte bu bir büyük daire yayıdır) ya da daire
yayı veya hiperbol şeklinde çizilebilir.
Kerteriz ölçmek için; Pelarus, Alidad, Manyetik Pusula Cayro
Repiteri veya Radar kullanılır.
Kerteriz ölçmek için Hedefe; yeri sabit olan, tanınabilen ve haritada
gösterilmiş olan nesneye doğru çevrilerek, görüldüğü hat ( Line of
Position ) haritaya çizilir. Bir kerteriz haritaya çizilirken o kerte
hattının tamamını çizmeye gerek yoktur. Rota izine, dolayısı ile
tahmini mevkie yakın olan küçük bir kısmını çizmek , haritada
karışıklığı ve silinmeden ötürü yıpranmayı azaltacaktır. Tek başına
bir mevki hattı geminin mevkiini vermez.
Ancak, gemi; bu mevki hattının elde edildiği anda bu hat üzerinde
herhangi bir noktadadır.
Geminin kesin mevkiini bulabilmek için en az iki mevki hattına
gerek vardır.
Mevki hattının üzerine dörtlü rakam grubu ile zaman, altına ise üçlü
rakam grubu ile yönü yazılır.
Mevki Hattının Plotlanması
b. Mevki Dairesi : Dünya üzerindeki belirli bir mevkiden çizilen
daire yayıdır ve o mevkiden eşit uzaklıktaki noktaların geometrik
yerini tanımlamaktadır. Uygulamada herhangi bir mesafe aletiyle
( Radar, Mesafe Bulucu, Sextant, Stadimetre) yeri haritada
gösterilen bir maddedenmesafe saptandığında (ölçüldüğünde)
yarı çapı bu mesafe kadar olan bir daire yayının çizilmesi
yeterlidir.
c. Transit Mevki Hattı : Yeri haritada belirtilmiş, biri diğerinden
daha uzakta iki maddenin aynı hizada görülmesine transit denir.
Başka bir deyişle, dünya üzerinde belirli iki mevkiden geçen ve
yönü sabit bir değer olan kerte hattıdır. Transit mevki hattının
üzerine sadece zaman yazılır, yönü yazılmaz. Transitler; elde
edilebilecek en hassas mevki hatlarıdır.
 KILAVUZ SEYRİNDE KESİN (FIX)
MEVKİ KOYMA YÖNTEMLERİ
a. Çapraz İki Kerteriz ile :
b. Çapraz Üç Kerteriz ile: Üç kerteriz (mevki hattı) ile elde edilen
kesin mevkiin iki kerterizle elde edilene nazaran daha sağlıklı
olduğu söylenebilir. Eş zamanlı alınan bu kerterizler, tek bir
noktada kesişmeyebilirler. Böyle bir durumda kesin mevki; bu üç
mevki hattının kesişimiyle oluşan ve ŞAPO üçgeni olarak
adlandırılan üçgenin, kenar ortaylarının kesim noktasıdır.
c. İki Transit ile : Ender karşılaşılan bir durumdur. Genellikle dar
sular ve geçitlerde bu yolla mevki saptamak olasıdır. Sağlıklı ve
hassas sonuç verir.
d. Bir Transit ve Bir Kerteriz ile :
e. Farklı İki Maddeden Bir Kerteriz Bir Mesafe ile :
f. Aynı Maddeden Alınan Kerteriz ve Mesafe ile : Bu yöntem, sahil
maddesinin veya seyir yardımcısının hem kerterizini almak hem de
mesafesini ölçmek mümkün olduğu zaman kullanılır. Aynı madde
üzerinde çalışmak pratiklik ve mevki plotlamada hız kazandıracaktır.
g. İki Mesafe ile :Üç mesafe ile yapılan plotlamanın daha sağlıklı
olacağı unutulmamalıdır. Ancak iki mesafe ile mevki plotlarken
radar mesafe hatasını da gözetmek gerekir.
h. Seyir Yardımcısına Yaklaşarak : Bu yolla plotlanan mevki,
kesin mevki olmayacak ancak kesin mevkiye yakın hassasiyette
bir muhtemel mevki olacaktır. Büyük ölçekli bir haritada
çalışıldığı esnada, bir şamandıraya veya derinliklerin neta olması
durumunda küçük bir adaya çok yakın geçilerek, mevkiin bu
şekilde de plotlanması mümkündür.

ı. Yatay Açılar ile (Sextant ve Station Pointer kullanarak) : Gemi

üzerinde yol yok iken, bilinen (tanınan) üç sahil maddesi arasındaki
iki açı, sextantın yatay konumda kullanımı ile eş zamanlı olarak
ölçüldüğü taktirde, söz konusu bu sahil maddelerinin hakiki
kerterizlerinin alınmasına gerek kalmaksızın, mevki büyük bir
hassasiyetle plotlanabilir. Geminin üzerinde az da olsa yol olması
halinde belirtilen açıların ölçümü eş zamanlı olarak farklı sextant
kullanımı ile gerçekleştirilebilir. Tek bir sextant ile açıları ölçerken
önce kerterizi yavaş değişen maddelerin, daha sonra ise diğer
maddeler arasındaki açıların ölçülmesi gerekir. İlk ölçüm tekrarlanır
ve ortalaması alınarak Station Pointere uygulanır.
(1) Sextant ile yapılan ölçümlerden elde edilen açısal değerler Staion
Pointer’e uygulanır ve hareketli kollar sabitlenir.
(2) Station Pointer harita üzerine konur ve tüm bacaklar ait oldukları
maddelerle çakışana ( teğet olana ) değin harita üzerinde gezdirilir.
(3)Kollar sahil maddelerine teğet olduklarında, Station Pointer’in
merkezindeki boşluktan kurşun kalem ile geminin mevki plotlanır.
i. Yatay Sextant Açısı ve Bir Kerteriz ile :
j. Düşey Sextant Açısı ve Bir Kerteriz ile :
k. Aynı Maddenin Kerterizleri ile R.Fix : Seyir yapılan coğrafi
bölgede belirgin olarak kerteriz alınabilecek tek bir sahil maddesi
veya seyir yardımcısının bulunması halinde, elde edilen mevki
hattının, zamana bağlı olarak gidilen yönde, gemi sürati oranında,
kaydırılarak ikinci kerterizle kesişmesi neticesinde elde edilir.
l. Farklı Maddelerin Kerterizleri ile R. Fix : İki mevki hattının eş
zamanlı elde edilemediği bir durumda, ilk kerterizin, ilerleme
istikametinde gemi sürati oranında kaydırılarak daha sonra alınan
kerteriz ile kesişmesi neticesinde elde edilir.
m. Mevki Dairesinin Kaydırılması ile R. Fix :
n. Özel Açılar Yardımı İle Running Fix Metodu :

1. 45°-90° Metodu : Sahil maddesi nispi 45°’de kerteriz

edildiği ve bordalandığı zamanlar arasında gidilen mesafe,
geminin sahil maddesini bordaladığı andaki mesafesine eşittir.
 2. 30° – 60° ve 7/8 Metodu : Pruvadan olan nispi kerterizlerin
30° ve 60° olması halinde; ikinci kerteriz alma zamanında geminin
sahil maddesinden olan mesafesi, birinci kerteriz elde etme zamanı
ile ikinci kerteriz elde etme zamanları arasında kat edilen mesafeye
eşittir.
 3. 22°,5 – 45° ve 7/10 Metodu : Pruvadan olan nispi kerterizlerin
22°,5 ve 45° olması halinde; ikinci kerteriz ölçme zamanında
geminin sahil maddesinden olan mesafesi, birinci kerteriz elde etme
zamanı ile ikinci kerteriz elde etme zamanları arasında kat edilen
mesafeye eşittir. Ayrıca, bu mesafenin 7/10 u ise geminin sahil
maddesini bordaladığı andaki mesafesini verir.
KESİN MEVKİ PLOTLAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

a. İki çapraz kerteriz ile mevki plotlanacak ise, mevki hatlarının

aralarında dik açı oluşacak şekilde kesişmeleri en uygun ve
istenilen durumdur. Bu açının büyümesi veya küçülmesi halinde
mevki hassasiyeti veya doğruluğu bu oranda azalacaktır. 30°
den küçük 150° den büyük açı ile birbirini kesen mevki hatları
sağlıklı mevki vermezler ve zorunlu olmadıkça kılavuz seyrinde
kullanılmazlar.
b. Üç kerteriz ile mevki plotlanırken bu kerterizlerin seçiminde,
aralarındaki açının 60° veya 120° olmasına gayret edilir. Eğer
mevki hatları kesişim bölgesinde şapo üçgeni oluşmuşsa; Cayro
veya Manyetik Pusulada tespit edemediğimiz bir hata vardır
veya yukarıda belirtilen açı sınırlarına uygun olmayan
kerterizler alınmıştır.
c. Kerterizlerin alınma sırası; doğruluğu (mevki hassasiyetini)
direkt olarak etkiler. İlk olarak, kerterizi nispeten daha az
değişen maddenin, daha sonra ise hızlı değişen maddenin
kerterizi alınır. Yani; öncelikle pruva - pupa hattına yakın
maddelerin, daha sonra ise borda ( kemere ) istikametindeki
maddelerin kerterizi alınmalıdır. Bu sıranın takip edilmemesi
halinde plotlanacak mevkiin hata oranı artacaktır. Kerteriz
kayıt defterine her mevki hattının yönü ve saati yazılır.
o. NAVSTAR GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM) :

Zaman ve mesafeye dayalı olarak(Navigation System Using Timing

And Ranging)ABD Savunma Bakanlığınca geliştirilen bu elektronik
seyir sistemi; yerküre üzerinde veya uzaydaki kullanıcılara,
Konumlama, Sürat, Zaman ve Yükseklik bilgilerini doğruya çok
yakın bir hassasiyetle vermektedir.

Sistem üç temel işlevsel ve fiziksel

bölümü içermektedir
• UZAY bölümü
• KONTROL bölümü
• KULLANICILAR bölümü
GPS sistemi 3’ü yedek olmak üzere 24 adet uyduyu
kapsamaktadır.Uyduların yörünge yerleşimleri, yerkürede herhangi
bir mevkide her an en az 4 uydunun görülmesini (sinyal alınmasını)
olanaklı kılacak şekilde düzenlenmiştir. Uyduların dünya çevresinde
devretmeleri 12 saat sürmektedir. Uydu dünya gölgesinde iken
bataryalarını kullanırken, güneşi gördüğünde güneş pillerini
kullanarak iki ayrı frekansta yaptığı transmisyonlarla zaman ve seyir
bilgilerini kullanıcılara gönderir.
Ana Kontrol İstasyonu Colorado Springs/ABD’dedir. Temel işlevi
izleme istasyonlarından gelen verileri kullanarak, uydu yörünge
bilgilerini, saat düzeltmelerini seyir haberleri halinde bir almanakla
beraber yayınlamaktır. Özetle komuta kontrol, izleme ve yükleme
faaliyetlerinin yürütüldüğü merkezdir.
İzleme (Monitör) istasyonları tıpkı bir GPS kullanıcısı gibi 24 saat
süreyle uyduları izleyerek, sabit ve kesin olarak bilinen kendi
mevkileri ile uydudan elde ettikleri mevki bilgilerinin doğruluğunu
kontrol eder, varsa zaman hataları ile birlikte,ana kontrol istasyonuna
bildirirler.