VAR.

E RASTIT TE
VAZHDUESHEM
 FUNKSIONET E PROBABILITETIT TE
TYRE
VAR. E VAZHDUESHEM
 REZULTATE TE PANUMERUESHME
 FUNKSIONI I DENSITETIT TE PROB.

 PER A=[a,b]
 NESE a=b

 FUNKSIONI I SHPERNDARJES F(x)

PROB. I DY REZULTATEVE
 PER DY VAR. TE RASTIT X DHE Y
DENSITETI I PERBASHKET –
FUNKSION JONEGATIV:
VAR. I RASTIT UNIFORM
 FUNKSIONI I DENSITETIT TE PROB. –
VLERA JONEGATIVE NE INTERVALIN
[a,b]

 VAR. UNIFORM (0, 1)

IMPLEMENTIMI
 TE GJITHA GJUHET KOMPJUTERIKE KANE
NJE FUNKSIN SHPERNDARJE UNIFORM
 ME TRANSFORMIME TE THJESHTA –
SHPERNDARJA UNIFORME
TRANSFORMOHET NE SEKUENCAT E
RASTIT TE CDO SHPERNDARJE
 SUPOZOJME: U1(0,1) – SHPERNDARJA E
PARE UNIFORME
 F(x) – FUNKSION CFAREDO SHPERNDARJE
VAZHDIM
 SHENOJME:
 RRJEDHIMISHT: RENDI I PARE I
SHPERNDARJES TE F(.)
 RENDI I DYTE I SHPERNDARJES UNIFORME – E
NE VAZHDIM – NE TE NJEJTEN MENYRE
 METODA E GJENERIMIT TE SHPERNDARJEVE TE
NDRYSHME:
 TRANSFORMIMI I KAMPIONIMIT INVERS
 METODA E TRANSFORMIMIT INVERS
 TRANSFORMIMI SMIRNOV
VERTETIMI
 SHENOJME U – VAR. RASTIT
UNIFORM (0,1)
 F(x) – FUNKSION SHPERNDARJE
AKUMULATIVE ARBITRAR
 SHENOJME Y=F-1(U)  U=F(Y)
 VEREJME SE:

 U – KA SHPERNDARJE (0,1)
VAR. RASTIT EKSPONENCIAL
 KA VETEM NJE PARAMETER – μ
 FUNKSIONI I SHPERNDARJES:

 FUNKSIONI I SHPERNDARJES:
Vazhdim
 FUNKSIONI KOMPLEMENTAR
 ME KONVENIENT
 ME I PERDORSHEM

 APLIKIMI:
 KOHA DERI NE THIRRJEN TJETER
 CONNECTION REQUEST
 KJO KOHE NUK VARET NGA KOHA E THIRRJES
SE FUNDIT
 PA MEMORJE
PA MEMORJE
 PER CDO t≥0 DHE s≥0

 DUKE DITUR:
 PROB. E KUSHTEZUAR
 FUNKS. E SHPERNDARJES
KOMPLEMENTARE
RELACIONI EKSPONENCIAL-
GJEOMETRIK
 GJEOMETRIK – VAR. DISKRET PA
MEMORJE
 EKSPONENCIAL – VAR. ANALOG PA
MEMORJE
 SHENOJME – Xexp, ME PARAMETER λ
 Xgeo ME PARAMETER p
 SHENOJME δ – INTERVALIN E
DISKRETIZIMIT
VAZHDIM
 TE PERCAKTOHET VLERA E δ KU:

 KONSIDEROJME SHPERNDARJET
KOMPLEMENTARE TE TYRE

NESE INTERVALI δ I AFROHET 0, PROB. I SUKSESIT I AFROHET 0

DY SHPERNDARJET I AFROHEN NJERA - TJETRES
HIPER-EKSPONENCIAL
 SUPOZOJME k VAR. TE RASTIT
EKSPONENCIALE Xi, i=1,2,…k, ME
PARAMETRA λi RESPEKTIVISHT
 SUPOZOJME pi TE JENE k NUMRA
JONEGATIVE REALE
 VAR. I RASTIT X = Xi ME PROB. pi
QUHET HIPER-EKSPONENCIAL
 FUNKSIONI I SHPERNDARJES
ERLANG
 VAR. I RASTIT X ME PARAMETRA:
 NUMER POZITIV REAL – λ
 NUMRI k POZITIV I PLOTE
 SHPERNDARJA PROB.
HYPO-EXPONENTIAL
 SUPOZOJME k VAR. TE RASTIT
EKSPONENCIALE Xi PER i=1,2,3 … k,
SECILI ME PARAMETER λi
 VAR. I RASTIT X I PERCAKUAR NGA
SHUMA E VAR. QUHET HIPO-
EKSPONENCIAL
 SHPERNDARJA X – KONVOLUCIONI I k
SHPERNDARJEVE
 ERLANG – RAST I VECANTE I HIPO-EKSPONENCIAL,
KU k VAR. KANE SHPERNDARJE IDENTIKE
GAUSSIAN
 VAR. I RASTIT ANALOG
 ME PARAMETRA m DHE σ2

 SHPERNDARJA:
 SIMETRIKE
 FORMA E ZILES
RENDESIA E GAUSSIAN
 CENTRAL LIMIT THEOREM

 SHUMA E NJE NUMRI TE MADH VAR. TE

RASTIT
 JO DETYRIMISHT ME SHPERNDARJE TE NJEJTE
 SECILI KA VARIANCE TE FUNDME
 KA SHPERNDARJE GAUSSIANE
 TEOREMA E VERTETE EDHE NESE SHPERNDARJA E
KETYRE VAR. E NDRYSHME NGA GAUSSIAN
PARETO
 NE MODELIMIN E
TELEKOMUNIKACIONEVE
 PER NJE ZONE TE CAKTUAR
PARAMETRASH – MODELON
GJATESITE E PAKETAVE NE RRJETAT
DATA DHE MULTIMEDIALE
 PARAMETRAT γ DHE δ
 FUNKSIONI KOMPLEMENTAR:
PARAMETRI SHKALLE δ>0 – MIN
PARAMETRI γ>0 - FORMEN
MOMENTET
 MESATARJA E VAR. DISKRET

 MESATARJA E VAR. ANALOG

 MESATARJA E VAR. JONEGATIV Z

MESATARJA/VARIANCA E VAR.
TE RASTIT SPECIFIK
 VAR. BINOMIAL – SHUME E n VAR. TE
BERNOULLIT
 MESATARJA/VARIANCA = n HERE
MESATARJA/VARIANCA E VAR. TE
BERNOULLIT
 DUKE SHENUAR: p  0 DHE np  λ
 MESATARJA/VARIANCE I AFROHEN λ
 KU λ ESHTE VLERA E
MESATARES/VARIANCA E POISSON
DEVIJIMI STANDART
 SHENOHET ME σx PERCAKTOHET SI :

 ZAKONISHT SHPREHET SI σ2
 MOMENTI I PARE QENDROR E[x –
E[X]] –ESHTE GJITHMONE 0
 MOMENTI I DYTE QENDROR
 ESHTE VARIANCA, RRENJA KATRORE JEP
DEVIJIMIN STANDART
VAZHDIM
 MESATARJA E SHUMES = SHUMEN E
MESATAREVE

 VARIANCA E SHUMES SE VAR. TE

RASTIT – JO GJITHMONE E = ME
SHUMEN E VARIANCAVE TE TYRE
 NESE VAR. JANE TE PAVARURA
MESATARJA/VARIANCA E
KAMPIONEVE
 PER n KAMPIONE TE VAR. X – X(1)…
 MESATARJA E KAMPIONEVE

 ESHTE NJE VLERESUES PER MESATAREN X

 SHEMBULL – SIMULIMI I NJE SISTEMI RADHE –
VONESAT E n KLIENTEVE TE NDRYSHEM –
MESATARJA E KAMPIONEVE VLERESON VONESEN E
NJE KLIENTI
VAZHDIM
 VARIANCA E KAMPIONEVE

 SHERBEN SI VLERESUES PER

VARIANCEN E VAR. X
 DEVIJIMI STANDART
KOVARIANCA DHE KORRELIMI
 VAR. DIPENDENTE
 VARIANCA E SHUMES >> SE SHUMA
E VARIANCAVE INDIVIDUALE
 SHERBEN PER MODELIMIN E
TRAFIKUT MULTIMEDIAL,
PARASHIKIM E BURIMEVE
ILUSTRIM
 KOHA NDAHET NE INTERVALE
KONSEKUTIVE TE VOGLA
 Xi – SASIA E TRAFIKUT GJATE INTERVALIT
i-te
 PROB. QE BUFERI TE ‘OVERFLOW’
NDIKOHET NDJESHEM NGA VARIANCA E
SASISE TE TRAFIKUT NE SHUME
INTERVALE KOHORE E CILA NDIKOHET NGA
VARESIA NDERMJET Xi –ve -
KOVARIANCE
KOVARIANCA
 E DY VAR. TE RASTIT X DHE Y
 SHENOHET cov(X1,X2)

 NESE VLERA TE LARTA TE X1 NDIKOJNE

VLERAT E LARTA TE X2 – KOVARIANCA
ESHTE E LARTE

 NESE X1 DHE X2 JANE TE PAVARUR –

cov(X1, X2) = 0
VAZHDIM
 VARIANCA E SHUMES SE DY VAR. TE
RASTIT X1 DHE X2

 SA ME E MADHE VARESIA E VAR.

(COVARIANCA) – AQ ME E MADHE
VARIANCA E SHUMES
 VAR. TE PAVARURA (cov(X1, X2)=0) –
VARIANCA. E SHUMES = SHUMEN E
VARIANCAVE.
E KUNDERTA
 JO GJITHMONE E VERTETE
 COV(X1,X2)=0 – JO DETYRIMISHT X1
DHE X2 TE PAVARURA
 KOVARIANCA NEGATIVE –
ZVOGELON VARIANCEN E SHUMES
NE LIDHJE ME SHUMAT E
VARIANCAVE INDIVIDUALE
TRANSFORMIMET
 MAJFT TE RENDESISHME NE MODELIMN
E PROB. DHE SISTEMET E RADHEVE

 KORRESPONDENCE ONE-TO-ONE
NDERMJET TRANSFORMIMEVE DHE
SHPERNDARJEVE PROB. – FUNKS.
KARAKTERISTIKE
 KALIMI NGA TRANSFORMIMI NE PROB.
JO GJITHMONE I LEHTE
VAZHDIM
 NGA TRANSFORMIMI GJENEROJME
MOMENTET E TIJ – FUNKSIONET E
GJENERIMIT TE MOMENTIT
 NGA TRANSFORMIMI GJENEROHET
MOMENTET ME LEHTE SE NGA PROB.
MOMENTET NGA TRANSFORMIMI
 KONSIDEROJME ME
TRANSFORMIM
 RELACIONI I TRANSFORMIMIT:

 DERIVOJME TE DY ANET ME ω
VAZHDIM
 PER ω  0 PERFTOJME:

 DERIVATI I RENDIT TE (n)-te DHE ω

 0 PERFTOJME:
TRANSFORMIMI Z
 VAR. I RASTIT X:
 JONEGATIV
 DISKRET
 ME PROB.
 KU

 TRANSFORMIMI Z PERCAKTOHET SI:

KU z NUMER REAL 0≤z≤ 1
TRANSFORMIMI I LAPLASIT
 VAR. RASTIT ANALOG X
 ME DENSISTET

 REFERUAR TRANSFORMIMIT

 ZEVENDESOJME ω=-s
VAZHDIM
 PER N VAR. TE RASTIT: X1…XN

 KONSIDEROJME VAR. X DHE Y ME

RELACIONIN Y=aX + b
 TRANSFORIMI I LAPLASIT
MOMENTI I n-te
 RELACIONI:

 KU ESHTE DERIVATI I RENDIT TE n-

te TE (OSE LIMITI KUR s0 )

 X VAR. RASTI EKSPONENCIAL ME

PARAMETER λ
VAR. RASTIT SHUMEFISH
 VEKTORI ME k
KOMPONENTE ESHTE VAR. I RASTIT
 VEKTOR I RASTIT
 TE k KOMPONENTET JANE REZULTATE
TE RASTIT (REZULTATE
EKSPERIMENTESH) – ANALOG, DISKRET
– E NJEJTA HAPESIRE VLERASH
 KANE FUNKSION SHPERNDARJE
VAZHDIM
 SHPERNDARJA E CDO KOMPONENTI
Xi – ESHTE SHPERNDARJE
MARGINALE
 TRANSFORMIMI I VEKTORIT TE
RASTIT – TRANSFORMIMI
SHUMEFISH
PROB. I MOSBARAZIMEVE
 TE PERCAKTOHET KAPACITETI I LINKUT NE
TELEKOMUNIKACION
 KONSIDEROJME:
 KERKESA – VAR. RASTIT X JONEGATIV
 KAPACITETI I LINKUT – FIKS – C >0
 KERKOHET – PROB. KERKESA TE KALOJE
KAPACITETIN P(X>C)
 NESE NJOHIM MESATAREN:

 MOSBARAZIMI MARKOV-it
TEOREMAT E LIMITIT
 SUPOZOJME k VAR. TE RASTIT ME
MESATARE λ DHE VARIANCE σ2
 MESATARJA E k KAMPIONEVE:

 E CILA REZULTON NE:

 DUKE QENE SE Xi JANE TE PAVARUR

DIMENSIONIMI I LINKUT
 DIMENSIONIMI NGA PROB.
 SKENARE TE NDRYSHME:
 INDIVIDUALE
 FAMILJE
 ME KERKESA TE NDRYSHME PER
KAPACITETIN E LINJES
 MINIMIZIM I KOSTOVE
 RESPEKTON QoS
KERKESAT E PERDORUESIT
 PER TRANSMETIMET:
 USER – NETWORK
 NETWORK – USER
 KOMBINIME DOWNLOAD DHE
TRANSMETIME

 NUK KONSIDEROJME DREJTIMIN

SPECIFIK TE TRANSMETIMIT
RASTI I – BURIMET
INDIVIDUALE HOMOGJENE
 N BURIME TE PAVARURA
 SHARING NJE LINK ME KAPACITET C
 BURIMET TRANSMETOJNE ON-OFF
 SHPEJTESI R Mbps
 PROPORCIONI I KOHES ON ESHTE p
 PROPORCIONI OFF ESHTE 1-p
 PERCAKTONI KAPACITETIN E LINKUT QE I
SHERBEN N BURIMEVE – KERKESAT PER
KAPACITET SHTESE <α
ZGJIDHJA
 PERCAKTOJME SHPERNDARJEN E
TRAFIKUT TOTAL NGA N BURIMET
 NORMALIZOJME TRAFIKUN E NJE
BURIMI GJATE PERIUDHES R=1
 KERKESA E NJE BURIMI – BERNULIT
 KERKESAT E N BURIMEVE –
SHPERNDARJE BINOMIALE (N,p)
VAZHDIM
 KAPACITETI I DUHUR – VLERA min E C QE
PLOTESON KUSHTIN

 ANA E MAJTE RRITET ME ZVOGELIMIN E C, =0

NESE C=N
 LLOGARISIM PER VLERAT E C: N-1, N-2, …
DERISA TE GJEJME VLEREN E PARE TE C QE
PLOTESON KUSHTIN
 RRITJA ME 1 JEP VLEREN OPTIMALE
PER N TE MEDHA
 PERDORET TEOREMA E LIMITIT
QENDROR
 PERAFROHET SHPERNDARJA
BINOMIALE ME ATE GAUSIANE
 MESATARJA Np, VARIANCA Np(1-p)
 PERCAKTOJME CG QE PROBABILITETI
I VAR. TE RASTIT GAUSSIAN TE
KALOJE α
VAZHDIM
 VAR. RASTIT GAUSIAN I BINDET
LIGJIT 68-95-99.7%
 PER MESATARE m DHE VARIANCE σ

 PER α=0.0015
VAZHDIM
 NE SUGJERIMET TONA : C=N
GARANTON SE KA KAPACITET TE
MJAFTUESHEM PER TE GJITHE
TRAFIKUN E ARDHUR
RASTI 2 – BURIME
JOHOMOGJENE
 PERGJITHESOJME RASTIN E PARE:
 TRAFIKU
 VLERAT PIK
 TE BURIMEVE TE NDRYSHME JANE TE
NDRYSHME
SKENARI 2
 N BURIME, SECILI TRANSMETON ME
SHPEJTESI Ri, ME PROB. Pi
 (SHPEJTESI 0 ME PROB. 1-pi)
 BURIMET – JOHOMOGJENE –
PERGJITHESIM I TEOREMES SE
LIMITIT QENDROR
VAZHDIM
 VAR. I RASTIT AKUMULATIV

 KA SHPERNDARJE GAUSSIANE

 ME MESATARE
 ME VARIACION
KAPACITETI I LINKUT
 NUK MUND TE JETE ME TEPER SE
SHUMA E VLERAVE PIK TE TE GJITHA
BURIMEVE INDIVIDUALE
 PER QoS = 0.0015 – VLERA
OPTIMALE E KAPACITETIT ESHTE:
SKENARI 3 – DIMENSIONIMI I
KAPACITETIT PER KOMUNITETIN
 NE SHUME RASTE BURIMET JANE
BASHKESI NEN-BURIMESH
 BURIMI:
 FAMILJE ME DISA ANETARE- NE NJE
CAST KOHE, NJE/DISA ANETARE QE
AKSESOJNE LINKUN
 SHENOJME: i=1,2,3…N BURIMET
 ME TRANSMETIM RJ(i), ME PROB. Pij
PER j=0,1,2,3 …J(i)
VAZHDIM
 PER TE GJITHA BURIMET,
 VLERAT PIK TE BURIMIT i-te
 PER CDO BURIM(FAMILJE) i:
 VLERAT RJ(i), pij - PARAQESIN
TRANSMETIMET NE TOTAL TE
ANETAREVE TE FAMILJES DHE KOHEN
PROPORCIONALE RESPEKTIVE TE
PERDORUR
ILUSTRIM
 PER FAMILJEN i:
 R1(i) – TRAFIKU I NJE ANETARI TE FAMILJES –
BROWSE NE WEB
 R2(i) - TRAFIKU I NJE ANETARI TE FAMILJES –
VoIP
 R3(i) - TRAFIKU I NJE ANETARI TE FAMILJES –
VIDEO NE WEB

 PROB. pij ESHTE PROPORCIONI I KOHES

GJATE PERIUDHES ME TE NGARKUAR TE
DITES KU BEHET TRAFIKU Ri(j)
VAZHDIM
 DUKE MARRE SI VAR. TE RASTIT RX(i)
– TRAFIKU NGA BURIMI i
VAZHDIM
 DUKE KONSIDERUAR VAR. E RASTIT
AKUMULATIV:

 I CILI KA SHPERNDARJE GAUSSIANE,

ME MESATARE DHE VARIANCE:
KONKLUZION
 PER QoS=0.0015, KAPACITETI
OPTIMAL ESHTE:
KONCEPTE TE RADHEVE
 SISTEMET E RADHEVE
KARAKTERIZOHEN NGA:
 PROCESE HYRJE KOMPLEKSE
 SHPERNDARJE KOHORE TE SHERBIMEVE
 NUMRI I SERVERAVE (KANALEVE)
 PERMASAT E BUFERIT (WAITING ROOM)
 DISIPLINAT E RADHEVE
PRAKTIKISHT
 PROCESET, DISPLINAT E RADHEVE – NUK JANE
TE LEHTA PER T’U ANALIZUAR
 PERAFRIM ME MODELE RADHESH TE THJESHTA
 INTERNETI – SISTEM KOMPLEKS PAKETASH
PER NE DESTINACION
 NJE ELEMENT THEMELOR – RADHET NE NJE
SERVER TE VETEM
 NE TELEKOMUNIKACION – ANALIZA E
TRAFIKUT, MENAXHIMI I PROCESEVE, IMPAKTI
I TYRE NE PERFORMANCEN E RADHEVE
NOTACIONI KENDALL
 MODELET ME RADHE TE VETME
 PERSHKRUAN:
 PROCESIN E ARDHUR
 SHPERNDARJEN E SHERBIMEVE
 NUMRIN E SERVERAVE
 PERMASAT E BUFERIT
 {arrival process}/{service distribution} /
{number of servers}/{buffer size}-
{queue discipline}
SIMBOLIKA
 DY POZICIONET E PARA:
 PER ARDHJEN E PROCESEVE
 D- DETERMINISTIK
 M – MARKOVIAN – POISSON
 SHPERNDARJA KOHORE E SHERBIMEVE
 EKSPONENCIALE
 G- GENERAL
 GI –GENERAL + INDIPENDENT
 GEOM - GJEOMETRIKE
BUFFER SIZE
 PERMASAT E BUFERIT – PERFSHIN
MEMORJET NE SERVERA
 PER k SERVERA, PA MEMORJE SHTESE –
SHENIMI ESHTE k
 KUR NUK SHENOHET – UNLIMITED
DISPLINA E RADHEVE
 FIFO
 LIFO
 PROCESSOR SHARING – PS
 RANDOM
 KUR NUK SHENOHET – FIFO

 SHENJA “-” – DALLON POZICIONIN 4

NGA 5
ILUSTRIM
 M/M/1 – SERVER I VETEM, ARDHJA E
PROCESEVE POISSON, KOHA E SHERBIMIT
EKSPONENCIALE, BUFER INFINIT, RENDI I
SHERBIMIT FIFO
 M/G/k/k – RADHE NE k SERVERA, PA MEMORJE
SHTESE, ARDHJA E PROCESEVE – POISSON.
 M/G/1-PS – NJE PROCESOR I VETEM SERVERI
PER RADHE TE PERBASHKETA, ARDHJE
POISSON, KOHA E SHERBIMIT –
SHPERNDARJE ‘GENERAL’
VAZHDIM
 SHERBIMI NDAJ PAKETES SE
ARDHUR ESHTE I MENJEHERSHEM,
MUND TE VAZHDOJE PER NJE KOHE
TE GJATE SESA KERKESA E
SHERBIMIT, SEPSE KAPACITETI I
SERVERIT NDAHET NDERMJET
PAKETAVE TE SISTEMIT
PERDORIMI
 MAT PERFORMANCEN E SISTEMEVE
TE RADHEVE – Û - PROPORCIONI I
KOHES QE SERVERI TE JETE I
MESATARISHT I ZENE
 DY SERVERA IDENTIKE, KOHA E
PERDORIMIT, I PARI 0.6, I DYTI 0.4 –
KOHA E ZENIES = 0.5
 GJITHMONE 0≤ Û≤1
VAZHDIM
 KONSIDEROJME M/M/∞ (MBERRIJTA
POISSSON, SHPERNDARJA KOHORE E
SHERBIMEVE EKSPONENCIALE
 MBERRITJA ESHTE E FUNDME,
 PERDORIMI ZERO
 KOHA E ZENIES ESHTE E FUNDME,
 KOHA IDLE E SERVERAVE ESHTE
INFINIT
ILUSTRIM - PER G/G/1
 SERVER I VETEM, MBERRITJA E PROCESEVE
ARBITRARE, SHPERNDARJA KOHORE E
SHERBIMIT ARBITRARE, BUFER INFINIT
 VAR. I RASTIT S – KOHA E SHERBIMIT
 PRITSHMERIA E[S] = 1/μ, (μ –
SHPEJTESIA E SHERBIMIT)
 λ – SHPEJTESIA MESATARE E MBERRITJES
 SUPOZIM - μ > λ (RADHA STABEL)
 PERDORIMI Û = λ/μ
SUPOZIM
 L – INTERVAL SHUME I MADH KOHE
 NUMRI MESATAR I KLIENTEVE GJATE
KOHES L – λL
 NUMRI MESATAR I KLIENTEVE QE U
JANE SHERBYER: µÛL
 MQS: L – SHUME E MADHE, RADHE
ESHTE STABEL: µÛL = λL
 Û = λ/µ
VAZHDIM
 SHPERNDARJA E NUMRI TE:
 KLIENTEVE
 DETYRAVE
 PAKETAVE, NE SISTEM
 PER RADHEN G/G/1
 PROB. TE JETE pn NESE NUMRI ESHTE n
 NE BAZE TE PERDORIMIT TE LINJES:
 p0 = 1 – Û = 1 – λ/µ (PROB. QE LINJA TE
JETE BOSH)
RADHA ME MULTISERVERA
 G/G/k/k+n
 PERDORIMI PERCAKTOHET SI
PERDORIMI MESATAR I TE GJITHE
SERVERAVE
 CDO SERVER KA PERDORIMIN E TIJ
(PROPORCIONI I KOHES QE ESHTE I
ZENE)
 PERDORIMI I MULTISERVERAVE -
MESATARJA
FORMULA E LITTLE
 TEORI E THJESHTE QE IMPLEMENTOHET
TEK G/G/1
 KA DY FORMA:
 E[Q] – PERMASAT MESATARE TE RADHES
STACIONARE, DUKE PERFSHIRE EDHE
KLIENTIN NE SHERBIM
 E[D] – VONESEN MESATARE (KOHEN
MESATARE TE PRITJES) NGA MOMENTI I
ARDHJES DERI SA SHERBIMI NDAJ TIJ
MBARON
FORMA E DYTE
 PARAQET:
 E[NQ] – NUMRI MESATAR I KLIENTEVE
NE RADHE (PERJASHTUAR KLIENTIN NE
SHERBIM)
 E[WQ] – VONESEN MESATARE TE
KLIENTIT, NGA ARDHJA DERI NE
SHERBIM
FORMA E PARE - KOMENT
 KONSIDEROJME NJE KLIENT QE DEL
NGA SHERBIMI – AI VEZHGON
C`NDODH PAS TIJ – NUMRIN
MESATAR TE KLIENTEVE
 JANE KLIENTET QE KANE ARDHUR GJATE
KOHES QE AI ISHTE NE SISTEM
 NUMRI MESATAR: λE[D]
SHPJEGIMI
 SUPOZOJME RADHEN STABEL G/G/1 QE
FILLON NE KOHEN t=0, ME RADHEN
BOSH
 NE CASTIN t, NUMRI I MBERRITJEVE
ESHTE A(t)
 DERI NE KOHEN t, NUMRI I LARGIMEVE
ESHTE D(t)
 PERMASA E RADHES DERI NE KOHEN t:
Q(t) = A(t) – D(t)
VAZHDIM
 KONSIDEROJME NJE KOHE ARBITRARISHT
TE GJATE L
 PERMASA MESATARE E RADHES:

 GJITHASHTU:

 KU Wi ESHTE KOHA E HARXHUAR NGA

SISTEMI PER KLIENTIN i
VAZHDIM
 MQS KOHA L – ARBITRARISHT E
MADHE, NUMER I MADH NGJARJESH
GJATE [0,L] – SISTEMI MUND TE
KETE QENE BOSH – A(L)=D(L)
 SI REZULTAT:
KONKLUZION
 FORMULA E LITTLE ZBATOHET NE SHUME
SISTEME
 NUK KA KUFIZIM NE NUMRIN E SERVERAVE,
APO TE BUFERAVE
 FORMULA ZBATOHET NE CDO SISTEM RADHESH
 SISTEMI MUND TE KETE ME SHUME SE NJE
RADHE, ME SHUME SE NJE SERVER, RADHA
MUND TE MOS JETE FIFO, MBERRITJET JO
DETYRIMISHT POISSON, KOHA E SHERBIMIT JO
DETYRIMISHT EKSPONENCIALE
VAZHDIM
 REZULTATI: Û=λ/μ PER G/G/1
PEFTOHET NGA FORMULA E LITTLE
 KONSIDEROJME NJE SISTEM – SERVER
 KOHA MESATARE E NJE KLIENTI ESHTE:
1/μ (KOHA MESATARE E SHPENZUAR NE
SERVER)
 SHPEJTESIA MESATARE E MBERRITJES
NE SERVER – λ (TE GJITHE KLIENTET
MBERRIJNE NE SERVER)
VAZHDIM
 SUPOZOJME NS NUMRI I KLIENTEVE
NE SERVER
 NS – VLERA 0 OSE 1 (NJE KLIENT NE
SERVER NE NJE CAST KOHE)
 SHENOJME PROB. P(NS =0) = π0
 ATEREHERE:

 NGA FORMULA E LITTLE

VAZHDIM
 MARRIM:

 PER RADHEN ME k SERVER MARRIM:

 PER RADHEN G/G/1 MARRIM:

VAZHDIM
RUAJTJA E PUNES
 SERVERI RUAN PUNEN – ASNJEHERE
NE GJENDJE IDLE
 SHEMBULL: G/G/1 DHE G/G/1/k
RUAJNE PUNEN
 G/G/k – JO KONSERVATIV – NJE
SERVER MUND TE JETE IDLE,
NDERSA KLIENTET PO PRESIN NE
SERVERAT E TJERE
PASTA (POISSON ARRIVALS
SEE TIME AVERAGES)
 SHUME MODELE INKLUDOJNE ARDHJEN
E PROCESEVE SIPAS POISSON
 KARAKTERISTIKAT STATISTIKORE
(MESATARJA, VARIANCA,
SHPERNDARJA) – TE NUMRIT TE
KLIENTEVE NE SISTEM NGA NJE I
SAPOARDHUR – JANE TE NJEJTA ME NJE
VEZHGUES TE PAVARUR POISSON
SHEMBULLI I PERSONIT TE
VETMUAR
 JETON VETEM
 KUR KTHEHET NE SHTEPI – NUK GJEN
RADHE
 PER NJE VEZHGUES TE PAVARUR POISSON
– VLERESON PORCIONIN E KOHES QE
PERSONI ESHTE NE SHTEPI – HERE KA E
HERE NUK KA NJERI NE SHTEPI
 MBERRITJA NUK ESHTE PROCES I POISSON –
NUK KA MBERRITJE KUR PERSONI ESHTE NE
SHTEPI
VAZHDIM
 QE PASTA TE JETE E VLEFSHME –
DUHET KUSHTI QE MBERRITJET PAS
KOHES t JANE TE PAVARURA NGA
PERMASA E RADHES Q(t) NE CASTIN t.
 PER RADHEN ME NJE SERVER TE
VETEM SSQ ME MBERRITJE POISSON,
SHERBIMI – MBARON PERPARA
MBERRITJES TJETER – PROCESET NUK
SHOHIN RADHE
VAZHDIM
 PER TE PROVUAR PASTA:

 PER NGJARJE BRENDA INTERVALIT

 ME KUSHTIN QE MBERRITJET PAS t

JANE TE PAVARURA MARRIM:
MODELET E RADHEVE
 RASTI ME I THJESHTE – D/D KU
MBERRITJA DHE SHERBIMI
DETERMINISTIK
 RADHA MARKOVIANE – ARDHJA
SIPAS POISSON, SHERBIME
EKSPONENCIALE TE PAVARURA,
PAVARESI NDERMJET MBERRITJES
DHE SHERBIMIT (M/M/…) – VARGJE
TE VAZHDUESHME
SIMULIMET
 ZGJIDHJET ANALITIKE – JO
DISPONIBEL
 SIMULIMET – VLERESIM I SAKTESISE
ANALITIKE
 PAVARESISHT KOHEZGJATJES SE
SIMULIMEVE – NUK MARRIM
REZULTATIN MATEMATIKOR NE
GJENDJE TE QENDRUESHME KOHORE
VAZHDIM
 PER TE VLERESUAR GABIMIN NE
SIMULIM – KRYEJME n
EKSPERIMENTE – n REZULTATE – a1,
a2, … an

 MESATARJA, VARIANCA:
INTERVALI I KONFIDENCES
 ME KONFIDENCE α, KU
 PERCAKTOHET SI:

 KU PERQINDJA E
PERSHTATESHME PER
SHPERNDARJEN E STUDENTIT ME n-1
SHKALLE LIRIE
VAZHDIM
 VLERAT E t GJENDEN NE TABELA
STANDARTE
 PER
 INTERES 95% KONFIDENCE, 6 OBSERVIME,
PER 11 OBSERVIME
 SIMULIME TE SHUMTA – RRITET KOHA E
EKZEKUTIMIT
 PER EKZEKUTIME TE SHPEJTA – RRITET
NUMRI I SIMULIMEVE PER TE MARRE
KONFIDENCIALLITETIN E DUHUR
SHPERNDARJA E STUDENTIT
 VLERESON MESATAREN E
POPULLIMIT ME SHPERNDARJE
NORMALE, ME FREKUENCE
KAMPIONIMI TE ULET
SIMULIMI I RADHES G/G/1
 Discrete Event Simulation
 PRINCIPET ZGJEROHEN EDHE PER
MULTI SERVER DHE FINITE BUFFER
 HAPI I PARE
 GJENERIMI I KOHEVE TE NDER-
MBERRITJES
 KOHET E SHERBIMIT
SHEMBULL
 KOHA t=0 FILLON SIMULIMI
 KOHET E NDERMBERRITJEVE
 1, 2, 1, 8, 4, 5, . . . ,
 KOHET E SHERBIMEVE
 4, 6, 4, 2, 5, 1, . . . .

 NDERTOHET TABELA E VLERAVE

TABELA E VLERAVE

 KOHA E MBERRITJES – INTERVALET E NDERMBERRITJES

 KOHA E SHERBIMIT – KOHET E SHERBIMEVE
 PLOTESOHEN : queue-size on arrival – DUKE KRAHASUAR KOHEN E MBERRITJES DHE
KOHEN E SHERBIMIT NE RRJESHTIN E MESIPERM
 queue-size on arrival – KLIENTET E ARDHUR ME PARE ME ‘SERVICE TIME’ ME TE MADHE SE
KOHA AKTUALE
 “service starts” – MAX. I KOHES SE MBERRITJES DHE “SERVICE END” TE PARA-ARDHESIT
 “service ends” = “service starts” +“service duration”

 “delay” = “service ends” - “arrival time”

VLERESIMET
 BAZUAR NE TABELE – RRJESHTI I
FUNDIT – VLERESOJME
SHPERNDARJEN E VONESAVE DHE
MOMENTEVE NE STEADY –STATE
 MEGJITHATE - “queue-size on arrival”
– NUK SIGUROJNE SHPERNDARJEN E
PERMASAVE TE RADHEVE DHE
MOMENTET
VLERESIM I SAKTE
 INSPEKORI - POISSON
 PER SHKAK TE PASTA – per M/G/1
(M/M/1, M/D/1) – VLERAT E “queue-
size on arrival” – PERCAKTOJNE
SHPERNDARJEN NE GJENDJE TE
QENDRUESHME DHE MOMENTET
 NESE MBERRITJET NUK JANE POISSON
– KERKOHET NJE INSPEKTOR POISSON
I PAVARUR
INSPEKTOR POISSON
 GJENEROHET PROCESI POISSON:
 t1, t2, t3, . . . ,
 PERCAKTOJME PER CDO ti RADHEN Q
 RADHET Q PERCAKTOJNE
SHPERNDARJET DHE MOMENTET
ALTERNATIVE
 ANALIZOJME KOHEN TOTALE NE CDO
GJENDJE
 PER CDO NGJARJE (MBERRITJE APO NISJE)
NE KOHEN tj - RADHA G/G/1 FUTET NE
GJENDJEN i
 NGJARJA PASUESE – (MBERRITJE APO
NISJE) NE CASTIN tk – RADHA G/G/1/ DEL
NGA GJENDJA i
 DIFERENCA tk – ti - KOHA TOTALE QE
RADHA NDODHET NE GJENDJEN i
RADHET DETERMINISTIKE
 INTER-ARRIVALS, SERVICE TIME –
DETERMINISTIKE
 NE TE NJEJTEN KOHE - DEPARTURE
PERPARA ARRIVALS
 SHPERDARJA E PERMASAVE – NUK
PERCAKTOHET – TE DHENAT NDRYSHOJNE
SIPAS NJE MODELI
 P(Q = n) – PROB. QE RADHA TE KETE
PERMASE n – NE GJENDJE “STEADY-STATE”
PARAMETRAT E RADHES
 MESATARJA E RADHES
 PROB. I BLLOKIMIT
 PERDORIMI

 NDIQET PROCESI I RADHES –

DERISA TE ZBULOHET NJE PATTERN
– ANALIZOHEN PARAMETRAT
BRENDA KESAJ PERIODE
D/D/1
 KONSIDEROJME λ > μ – RADHA
D/D/1 JO E QENDRUESHME
 RADHA RRITET NE ∞, UTILITETI = 1
 KONSIDEROJME λ < μ – RADHA
STABEL (EDHE PER λ = μ )
ANALIZA
 NE CASTIN t = 0 MBERRIN PAKETA E PARE
 SHERBIMI MBARON NE t = 1/μ
 MBERRITJA TJETER NE t = 1/λ
 SHERBIMI MBARON NE t = 1/λ + 1/μ
 RADHA – PROCES CIKLIK DETERMINISTIK –
VLERAT 0, 1
 KOHET E TRANZICIONIT NGA 0 NE 1 - n(1/λ),
n = 0, 1, 2, . . .,
 TRANZICIONI NGA 1 NE 0 - n(1/λ) + 1/μ, n =
0, 1, 2, . . . .
ANALIZA - vazhdim
 CIKLI 1/λ – SHERBIM PER 1/μ, IDLE
PER KOHEN 1/λ − 1/μ
 UTILITETI - Ū = (1/μ)/(1/λ) = λ/μ
 MESATARJA E RADHES = MESATAREN
NE SERVER = UTILITETIN
 PROB. QE RADHA:
 VLEREN = 1 : P(Q = 1) = (1/μ)/(1/λ)
 VELREN = 0 : P(Q = 0) = 1 − (1/μ)/(1/λ).
ANALIZA - vazhdim
 NGA TE GJITHA RADHET G/G/1 –
RADHA D/D/1 KA MESATAREN ME TE
VOGEL
RADHA D/D/k
 MULTI SERVERA
 KOHET E NDER-MBERRITJEVE 1/λ
 KOHET E SHERBIMEVE 1/μ
 NESE λ > kμ – RADHA D/D/k ESHTE
JO E QENDRUESHME – UTILITETI 1
 NESE λ < kμ – RADHA E
QENDRUESHME
ANALIZA
 DUKE QENE SE λ < kμ –
PERCAKTOJME NJE INTEGER ň KU:
1≤ň≤k
 PREJ KU:
ANALIZA D/D/k/k
 NUK KA MEMORJE TJETER PERVEC
SERVERAVE
 ME KUSHTIN λ ≤ kμ – RADHA SILLET
ASHTU SI NE D/D/k – NUK KA
HUMBJE
 NESE λ > kμ – OSE 1/μ > k/λ
PROCESI D/D/k/k – CIKLET
 NE CASTIN t = 0 – MBERRIN PAKETA E
PARE
 DUHEN EDHE k-1 MBERRITJE TE TJERA QE
SERVERI TE JETE BUSY
 MQS 1/μ > k/λ, SHERBIMI NUK MBARON
PERPARA SE SISTEMI TE JETE “FULL”
 KRIJOHEN RADHE ME ň PAKETA
 SHERBIMI I PARE MBARON PER t = 1/μ
 PERMASA E RADHES NGA k NE k-1
ANALIZA - vazhdim
 NE CASTIN t = (k + ň)/λ – RADHA KA
PERMASE k
 NE CASTIN t = 1/λ + 1/μ – MBARON
SHERBIMI PER KLIENTIN E DYTE –
RADHA : k-1
 NE CASTIN t = (k − 1)/λ + 1/μ – JANE
SHERBYER k KLIENTE – RADHA : k-1
 MBERRITJA E PAKETES NE CASTIN t =
(2k + ň − 1)/λ – RADHA : k
CIKLI
 CASTI t = (2k + ň − 1)/λ – END
POINT PER CIKLIN E FILLUAR NE t =
(k − 1)/λ
 CIKLI KA DY PJESE:
 KOHA PER TE CILEN RADHA ESHTE
KONSTANTE k – MBERRITJET
BLLOKOHEN
 KOHA KU NUK KA HUMBJE – RADHA
ALTERNOHET NE k DHE k-1
CIKLI - vazhdim
 CIKLI I RI FILLON NE (k + ň)/λ
 MBARON NE t = (3k +2ň−1)/λ

 PER CDO j = 2, 3, 4, ...

 KOHEZGJATJE (k+ň)/λ
 FILLON NE t = (jk+(j−1)ň−1)/λ
 MBARON NE t = ((j+1)k+jň−1)/λ
BLLOKIMI
 NE CDO CIKEL KA k + ň MBERRITJE – ň
BLLOKOHEN
 PROB. I BLLOKIMIT –
 MQS PROB. I BLLOKIMIT :

 SHENOJME A = λ/μ
 MESATARJA E RADHES
 NE SISTEMET D/D/k/k NESE NUK KA RADHE
UTILITETI ESHTE

SASIA E KOHES NE CDO
GJENDJE
 NE CDO CIKEL TE LLOGARITET
KOHA:
 P(Q = k − 1)
 P(Q = k)
 CIKLI I PARE:
 FILLON NE:
 MBARON NE
ANALIZA
 KOHA KUR FILLOJNE BLLOKIMET: ts
 FUNDI – MBERRITJA E ň ESHTE
BLLOKIM:

 PJESA E DYTE E CIKLIT:

 FILLON NE tň
 MBARON NE te
 PERMASA E RADHES : k
CIKLI – PJESA E DYTE
 RADHA ALTERNOHET NE k DHE k-1
 MINICIKLE ME KOHEZGJATJE 1/λ
 SECILI NGA MINICIKLET KA DY
PJESE:
 Q=k
 Q = k-1