Davranış Bilimleri

4. Hafta ve 5. Hafta
İhtiyaç ve Güdü
Güdü Nedir?
• Organizmayı belli bir amaca yönelik davranışa iten güce güdü adı
verilir.
• Güdü eylemine güdüleme denir ve organizmanın ihtiyaçlarını
karşılaması için onu harekete geçiren güç olarak tanımlanır.
• Örgütsel açıdan çalışanların örgütsel amaçlar doğrultusunda hareket
etmesi güdüleme ile mümkün olur.
• Örgütsel motivasyon arttıkça çalışanların iş tatmini de artar.
• Güdüleme bir süreçtir.
• İhtiyaçlardan kaynaklanan güdüler kişiyi bir davranışta bulunmaya iter.
İhtiyaç Nedir?
• İhtiyaç, insanda eksiklik veya yoksunluk hissi uyandıran, içsel ve dışsal,
psikolojik veya fizyolojik her türlü faktördür.
• İhtiyaçların uyardığı dürtüler (davranışı oluşturur) harekete geçirilmiş ise buna
psikolojide güdü veya motiv denir. Susayıp su içmek davranışı
• Kişi yaşamını sürdürmek için ihtiyaçlarını tatmin etme gereği duyar. (Maslow)
• İsteklerin her zaman karşılanmasına gerek yoktur, ancak yaşamın sürmesi için
ihtiyaçların karşılanması gerekir.
• İhtiyaçlar daha kolay anlaşılabilmesi için bilim adamları onları iki genel
kategoride incelemektedir.
• Birinci derece Temel ihtiyaçlar
• İkinci derece tamamlayıcı ihtiyaçlar
İhtiyaçların özellikleri
• İhtiyaçlar sonsuzdur
• Tatmin edildikçe şiddeti azalır (fizyolojik olarak-su içmek)
• Psikolojik yada sosyal ihtiyaçlar ters etki gösterebilir.(ilgi,sevgi)
• İkame özellikleri vardır
• İhtiyaçların şiddeti farklıdır
Güdülerin çeşitleri
• İnsan, yaşamını ve soyunu sürdürme arzusundadır. Bunun yolu
güdülerini doyurmaktan geçer.
• Güdülerin çeşitleri
• Dengelenim güdüleri
• Açlık, susuzluk, solunum gibi
• Cinsel güdüler
• Evlenme, aile kurma, çocuk büyütme
• Kendiliğinden doğan güdüler (doğal)
• Merak, bilişsel yönlenme
• Toplumsal güdüler
• Başarı, bağlanma, dayanma, birlikte yaşama
Güdülerin Sınıflandırılması
• Öğrenilmiş güdüler
• Sosyal güdüler olarak da anılır
• Birlikte olma güdüsü
• Güçlü olma güdüsü
• Başarma güdüsü
• Sosyal kabul görme güdüsü
• Kendilik değer güdüsü
• Öğrenilmemiş güdüler
• Açlık, susuzluk güdüsü
• Cinsellik güdüsü
• Annelik güdüsü
• Araştırma ve kurcalama güdüsü
Güdüleme Teorileri
• Kapsam teorileri
• İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi
• Herzberg’in Çift Faktör Kuramı
• Mc Clelland’ın Başarı İhtiyacı Teorisi
• Alderfer’in ERG Teorisi
• Süreç Teorisi
• Wroom’un Bekleyiş Teorisi
• Lawler ve Porter’ın Geliştirilmiş Bekleyiş Teorisi
 Güdüleme
Teorileri

Kapsam
Süreç Kuramları
Kuramları

İhtiyaçlar Davranışsal
Hiyerarşisi Çift Faktör Geliştirilmiş
Başarı Güdüsü ERG Kuramı Bekleyiş Kuram Şartlandırma Eşitlik Kuramı
Kuramı Bekleyiş Kuramı
Kuram
Kapsam Teorisi
• Kapsam teorileri içsel faktörlere ağırlık veren teorilerdir
• Kişisinin içinde bulunduğu ve onu belirli yönde davranışta bulunmaya
yönelten faktörlerdir. İçten dürtü,bireyi motive eden istekler
• Kapsam teorileri güdülenmenin bireylerin gereksinimleri, toplum
tarafından değerlendirilmeleri gibi özellikler ile şekillendiğini savunur.
• İhtiyaçlar hiyerarşisi
• Başarı güdüsü
İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi
• İnsanın her davranışının arkasında ihtiyaçlar vardır.
• Bu ihtiyaçlar arasında belirli bir hiyerarşik örüntü bulunur
• Fizyolojik ihtiyaçlar
• Yeme, içme, uyuma (örgütlerde, ücret ve uygun ortamda çalışma)
• Güvenlik ihtiyaçları
• Can ve mal güvenliği (örgütlerde; iş güvenliği, örgütsel adalet, emeklilik, sosyal güvenlik)
• Ait olma ihtiyacı
• Arkadaşlık, iletişim, etkileşim (Örgütlerde; grup üyeliği, sendika üyeliği, yönetici ilgisi...).
• Sevgi ve takdir ihtiyacı
• Tanınma, imaj, itibar, prestij (Örgütlerde; takdir edilme, üst görevlere terfi, ödüllendirilme...).
• Kendini gerçekleştirme ihtiyacı
• Yetenek geliştirme, yaratıcılığını kullanma vb. (Örgütlerde, iş tatmini...).
• Maslow’a göre insan güdülerinin evrensel bir hiyerarşisi vardır.
• Maslow’a göre kişi yukarıda belirttiğimiz sıra içinde ihtiyaçlarını karşılarlar
Herzberg’in Çift Faktör Kuramı
• İşinizde kendinizi ne zaman en iyi ve ne zaman en kötü hissedersiniz?
• İhtiyaçlarınız en fazla hangi durumda karşılanmış olur?
• İş yerinde birey yaratıcılığını kullandığını hissettiğinde, işi ile doğrudan bağlantılı olduğunu
düşündüğünde kendini daha iyi hisseder.
• İş yerinde ücret ve çalışma koşulları konusuna odaklanan bireyler kendilerini pek iyi hissetmezler.
• Kendi yaratıcılık ve iş ile ilgili bireysel özelliklerini kullanamamak etkilidir
• ilk grup ihtiyalar (ilk basamak motive edici faktörler): Kişi işini; itibar, sorumluluk, statü, terfi gibi
psikolojik ihtiyaçları bakımından değerlendirecek ve ona göre ihtiyaçlarının karşılandığını
düşünecektir.
• ikinci grup ihtiyaçlar: hijyen faktörleri kişiyi doğrudan etkilemez.
• ücret, çalışma koşulları, örgüt iklimi, iş güvenliği, iş sağlığı, örgütsel adalet unsurları, iletişim ve etkileşim
koşulları, örgüt politikaları gibi faktörlerdir
• Bir yerleşim yerinin altyapı ve kanalizasyon yapısı kişinin sağlığını geliştirmez; ancak bunların
olmaması kişinin sağlığını tehdit eder.
Başarı İhtiyacı Teorileri
• Başarma ihtiyacı teorisine göre insan, üç tür ihtiyacın etkisi altında
davranır
• İlişki kurma ihtiyacı
• insan sosyal bir varlıktır ve kendini ancak bir sosyal yapı veya grup içinde ifade edebilir.
• insanlar özel yaşamlarında çeşitli arkadaşlık grupları ve örgütsel yaşamlarında ise informel
gruplar oluştururlar.
• Güç kazanma ihtiyacı
• Başarma ihtiyacı güdüsünü yüksek düzeyde duyan insanlar güç kazanma, çevrelerini
etkileme ve rekabet ihtiyacını da göreli olarak daha fazla duyarlar.
• Başarma ihtiyacı
• Başarma ihtiyacının önemi, insanı örgütsel amaçlar doğrultusunda harekete geçmekten
alıkoyan korkuların ortadan kaldırılması ve kendine güven duygusunun verilmesinin önemini
vurgulamasıdır.
ERG Teorisi
• İnsan ihtiyaçları
• Var olma (Existance)
• Ait olma (Relatedness)
• Gelişme (Growth)
• Var olma: yaşamak için gerekli olan temel ihtiyaçlar Maslow’unda ele
aldığı ilk basamak
• Ait olma: Bunlar insanın başkaları ile birlikte olma, sosyal ilişki kurma,
gruba mensup olma gibi sosyal ihtiyaçlarını kapsar.
• Gelişme: kişinin üstün ve değerli bir insan olarak kendisini görmesini
sağlayan ihtiyaçlardır.
Süreç Kuramları
• Dışsal faktörler ön plandadır.
• Bireyin davranışları üzerinde çevre faktörü de etkilidir
• Birey sadece içten gelen dürtü ve ihtiyaçlar ile güdülenmez
• Dışarıdan çevreden gelen faktörlerde etkilidir.
Bekleyiş Teorisi
• Motivasyonun temelinde iki neden vardır
• Valens
• İnsanın belli bir hedefe ulaşmada duyduğu arzunun şiddeti
• Önemli olan sonuçların gerçek değeri değil, kişinin ona atfettiği değerdir
• Beklenti
• Kişinin davranışı sonucunda algıladığı olasılık
• İnsanın hem bekleyişi hem de o sonuca verdiği değer (valens) yüksek
olursa, bu onun motive olmasını, dolayısıyla ihtiyacın tatminini artırır
• Motivasyon = Valens x Bekleyiş.
Geliştirilmiş Bekleyiş Teorisi
• Bekleyiş teorisine bazı eklemeler yapılmıştır
• İnsanın motivasyonu ile valens ve bekleyiş arasında ilişki varıdr.
• Ancak, yüksek çaba her zaman yüksek başarı getirmez
• Çabanın istenen sonuca ulaştırabilmesi için kişinin aynı zamanda
yeterli bilgi ve beceriye sahip olması da gerekir.
• Ayrıca, kişi kendi başarısını ve ödülünü diğerleri ile kıyaslar bu sebeple
performansları karşılığı alınan ödüllerin eşit olması önemlidir.
Davranış Şartlandırma Teorisi
• Pavlov’un edimsel koşullanma konusunda yaptığı deneylerden etkilenen
Skinner, Davranış Şartlandırma olarak bilinen kuramını geliştirmiştir.
Kurama göre davranışlar, karşılaştıkları sonuçlar tarafından şartlandırılır
• İnsan elde ettiği sonuca göre güdülenerek davranışını tekrarlayacak ya
da sonuç onun içindeki tekrarlama güdüsünü yavaş yavaş söndürerek
kişi davranışta bulunmayacaktır.
• Olumlu pekiştirme
• Olumsuz pekiştirme
• Son verme
• Cezalandırma
Eşitlik Teorisi
• Bu teoride “eşitlik” kavramını, adalet ve hakkaniyet anlamında
kullandığını belirtmek gerekir.
• Aksine söz konusu olan bir matematiksel eşitlik değildir.
• İş görenler, iş ilişkilerinde eşit (âdil) muamele görme isterler ve bu
isteğin kişiyi motive edici ve ihtiyaçlarını giderici bir yönü vardır.

• Eşit iş= Eşit ücret (eşit olmadığında motive düşürücü etki yapar)