KONJARSTVO PREDAVANJA

Prof. dr Tatjana Krajišnik

Značaj konjarstva

• Konjarstvo kao grana stočarstva od davnina, pa do danas za

čovječanstvo ima poseban (specifičan) privredni značaj
• Od pripitomljavanja, istorijski posmatrano, konji se koriste za
poljoprivredne i šumske radove, sport i rekreaciju.
• Poznata je činjenica da su se konji koristili za sport i rekreaciju još od
antičkih vremena, pa u zavisnosti od namjene postoje sportski konji,
jahači, trkači, kasači i karosijeri (konji za kočije).
• U konjičkom sportu postoji više disciplina kao što su preponsko,
dresurno jahanje i vojno (olimpijske discipline), zatim kasačke,
zaprežne i galopske trke, polo, endurance (daljinsko jahanje),
voltažiranje, wester jahanje itd.
• Konji („konjička policija“) su nezamjenljiva pomoć policajcima na
javnim skupovima, naročito na utakmicama i raznim drugim
masovnim okupljanjima građana.

Četa konjanika
• Konjski stajnjak pogodan je kao osnovno đubrenje za biljke
koje zahtjevaju đubrivo sa većim sadržajem organske materije
(krompir, repa, celer i ostali povrtarski plodovi).
• Prosječna dnevna proizvodnja stajnjaka kreće se između 7,5 kg
(ždrijebad) i 30 kg (odrasla grla), što znači da se godišnja
proizvodnja stajnjaka kreće između 2.700 kg i 11.000 kg.
• Konjski stajnjak, zbog većeg sadržaja nesvarene organske
materije, ima jako intenzivan proces razlaganja, pa se svrstava
u grupu „toplih stajnjaka“, koji prilikom unosa u zemljište vrlo
brzo djeluju.
• Svjež, odnosno zreli konjski stajnjak sadrži:
• 71,30% - 75,00% vode;
• 25,40% - 20,00% organske materije;
• 0,60% - 0,65% azota,
• 0,28% - 0,30% fosfora;
• 0,53% - 0,63% kalijuma;
• 0,25% - 0,30% kalcijuma i
• 0,14% - 0,18% magnezijuma.
• Jahanje konja osim u sportu i
rekreaciji, odnosno turizmu,
ima značajnu terapeutsku
ulogu u liječenju, pored
ostalog, djece s poteškoćama u
razvoju, osoba sa motoričkim
poremećajima i osoba sa
psihičkim i emocionalnim
poteškoćama.

Jahanje kao terapijska metoda za osobe sa invaliditetom

• Hipoterapija - psihoterapija su izuzetno važni za sve starosne strukture
ljudi, a naročito za decu. Taj neuropsihološki vid liječenja propisuje
ljekar, za svakog pacijenta individualno dozira i mora biti izrađen
odgovarajući terapeutski plan. Psihoterapijom se pospješuje
ravnoteža, koordinacija disanja kao i cijela senzorika pacijenta.
• Mlijeko kobila i magarica se tradicionalno proizvodi
hiljadama godina u stepskim predjelima (zemljama)
Azije (Mongolija, Kirgistan, Rusija, Kina itd.), a u
posljedjnjih desetak godina i u pojedinim zemljama
Evrope.
• Kobilje mlijeko spada u albuminske vrste mlijeka.

U odnosu na kravlje mlijeko, kobilje mlijeko sadrži:

• manje suve materije,
• značajno više laktoze.,
• proteina kreće se od 1,82-2,70%,
• mliječne masti 1,30-1,63%,
• laktoze od 6,10-6,91%,
• zadovoljavajući je nivo aminokiselina,
• mineralnih materija (Ca i P),
• značajan udio vitaminaC.
• Po svom sastavu kobilje mlijeko je dosta slično humanom mlijeku.
• Ovo mlijeko, pored upotrebe u svježem stanju, koristi se za preradu u
napitak kumis i za proizvodnju raznih kozmetičkih preparata.
• Kumis je fermentisano kobilje mlijeko, dijetetski i ljekoviti proizvod.
• U kumisu je utvrđeno prisustvo antibiotika, koje proizvode mliječni
kvasci i neki oblici mliječnih bakterija.
• Antibiotici djeluju baktericidno na bakterije tuberkoloze i uzročnike
crijevnih oboljenja.
• Konjsko meso u svježem stanju se odlikuje relativno visokim
sadržajem proteina (21-23%), idealnim odnosom esencijalnih
aminokiselina i niskim sadržajem masti (2,1-3,4%).

Sastojci Meso konja Meso govede

Vlaga (%) 76,4 - 49,2 73,6 - 55,4
Proteini (%) 20,3 - 39,7 22,2 - 34,6
Mast (%) 2,1 - 3,4 2,9 - 4,9
Holesterol - suvo meso (mg/100g) 29,9 76,5

Sastav sirovog odmrznutog mesa i sušenog mesa konja i goveda

Stanje u konjarstvu

• Brojno stanje konja u svijetu je u određenom padu.

• Statistički podaci pokazuju da je broj konja u svijetu od Drugog svjetskog
rata do danas opao sa 80 na 64 miliona grla.
• Broj konja je naročito opao u razvijenim zemljama gdje je tek krajem 20.
vijeka ovaj trend zaustavljen.
• U svim zemljama EU raste uzgoj sportskih i rekreativnih grla.
• Opšta pojava je ekspanzivno širenje rasa iz sjeverne i zapadne Evrope i
formiranje međunarodnih asocijacija za ove rase.
• Evropski trendovi u konjarstvu mnogo nam govore o tome kako i zašto
treba ulagati u ovu granu poljoprivrede i sporta.
• Pored ekspanzije mehanizacije u poljoprivredi, prethodni ratni sukobi
u tadašnjoj Republici Bosni i Hercegovini (1992-1995), bili su
najznačajniji uzrok pojave velikog broja napuštenih, uginulih ili
nestalih konja, naročito autohtone rase - bosanskog brdskog konja.
• Konji su korišteni i za potrebe oružanih sukoba, a oni koji nisu,
formirali su grupe napuštenih konja na planinama Romanija, Prenj,
Cincar, Glasinac i okolnim mjestima.
• Prema Statističkom godišnjaku Republike Srpske (2018), ukupan broj
konja od 14.000 grla se smanjio na 9.000 grla.
• U cilju poboljšanja kvantiteta i kvaliteta konjarstva, Ministarstvo
poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske je
Strateškim planom razvoja poljoprivrede i ruralnih područja Republike
Srpske 2016-2020 u okviru Podrške stočarskoj proizvodnji, putem
direktnih plaćanja po uslovnom grlu predvidio premiju po grlu za
konje, te u okviru mjera podrške za održivo upravljanje prirodnim
resursima i ublažavanje posljedica klimatskih promjena - podršku
mjerama zaštite biodiverziteta i održivog korišćenja genetičkih
resursa.
IDENTIFIKACIJA, OBILJEŽAVANJE I MATIČNA
EVIDENCIJA
• Pri odgajivanju, odnosno gajenju rasnih (elitnih) konja različite
namjene i tipa za utvrđivanje identiteta koristi se odgovarajuća
matična evidencija (dokumentacija) koju treba da vodi i posjeduje
vlasnik konja.
• Najkorisniji je tzv. „konjski pasoš“ koji se izdaje na osnovu podataka iz
matičnih knjiga.
• U pasoš se upisuje:
osnovni podaci za dotično grlo (ime, pol, rasa, porijeklo, datum
ždrebljenja, odnosno starost grla)
značajnije eksterijerne karakteristike konja: boja (dlake - kože),
različite urođene i stečene oznake i biljege.
• Identifikacija konja je neophodna pri:
 organizovanju različitih smotri, izložbi, sajmova i aukcija,
značajan u odgajivačko - selekcijskom radu i
pri održavanju konjičkih trka i takmičenja.
• Najvažniji elemenat pasoša - identifikacioni list (obrazac) sa standardnim
dijagramom za identifikaciju svakog grla.
U suštini identifikaciona kartica se sastoji od:
identifikacionog obrasca i
standardnog identifikacionog dijagrama.
• Identifikacione obrasce i standardne identifikacione dijagrame treba
pravilno popuniti prema internacionalnom sistemu - uputstvu
Identifikacioni obrazac i Standardni identifikacioni dijagram
Pravilno popunjeni Identifikacioni obrazac i Standardni identifikacioni dijagram
• Identifikacioni obrazac sadrži tekstualne podatke i eksterijerni
opis konja
• Standardni identifikacioni dijagram predstavlja grafički prikaz
eksterijera.
• Prije popunjavanja dokumentacije svako grlo treba identifikovati
na osnovu podataka koju vodi služba matičnog knjigovodstva.
• Identifikacioni podaci se unose (upisuju) plavom ili crvenom
olovkom koja se ne može brisati i popunjavaju se po uputstvu
koje je dato u pasošu.
• U cilju što preciznije identifikacije, pored procjene eksterijernih osobina, kao
dopunska mjera, kod elitnih grla plemenitih rasa konja vrši se i njihovo
obilježavanje konja .
• U našoj zemlji i regiji konji se uglavnom obilježavaju primjenom starijih
klasičnih metoda, a to su žigosanje usijanim žigom ili tečnim azotom
• Obilježavanje konja metodom usijanog žiga – usijani žig se obično stavlja na dva
mjesta:
• Žig ergele ili konjičkog kluba, odnosno inicijali vlasnika konja utisnu se na lijevi but
• Na desnu stranu vrata se utisnu dva zadnja broja godine rođenja i redni broj
ždrijebeta, oždrebljenog u tom matičnom zapatu u tekućoj godini.
• Postupak žigosanja pomoću tečnog azota je nešto komplikovaniji i potreban je
poseban pribor i tečni azot.
• Žigovi (brojevi ili simboli) su bakarni, a podloga im je od mesinga.
• Potreban je kontejner za tečan azot i rezervoar od stiropora odgovarajuće
veličine.
• Mjesta na kojima se utiskuju žigovi moraju prethodno biti obrijana.
• Sam proces žigosanja traje 20 do 30 sekundi, što zavisi od uzrasta grla.
• Zahvaljujući niskoj temperaturi tečnog azota (-196C) uništava se pigment dlake
(melanin) - na tim mjestima raste dlaka bijele boje.
• U cilju sprovođenja što uspješnijeg odgajivačko-selekcijskog rada potrebno je
voditi odgovarajuću matičnu evidenciju za sve kategorije konja.
• Na selekcijskim smotrama, poslije obavljenog ocjenjivanja (eksterijera i
drugih osobina) i odabiranja, grla se uvode u matičnu evidenciju.
• Svaka kobila dobija svoj karton (matična knjiga) sa popunjenim podacima
(ime, rasa, porijeklo, starost, vlasnik grla, priplodna vrijednost, matični broj),
tj. kompletnu identifikacionu dokumentaciju.
• Na ovaj način se formira dokumentovan (evidentiran) zapat plotkinja.
• Po istom principu se ocjenjuju i odabiraju pastuvi, tj. „pepinijeri“ koji će se
koristiti u matičnom zapatu za opasivanje kobila.
• Vlasnici pastuva moraju da vode i „knjigu pripusta“.
• Jedan dio ove knjige služi kao evidencija o opasivanju kobila i ostaje u knjizi
• Drugi dio predstavlja zahtjev za izdavanje pedigrea dotičnog grla.
• U taj isti obrazac, kada se kobila oždrijebi, unose se podaci, da bi na osnovu
popunjenog obrasca nadležna institucija izdala:
pedigre za muška,
odnosno ženska grla.
Potvrda o porijeklu (pedigre pastuva) - slika iz dva dijela
Potvrda o porijeklu (pedigre kobile) - slika iz dva dijela
• Pored navedene evidencije (obrasca), za svaki matični zapat mora da
postoji knjiga „registar podmlatka“.
• U njoj se vodi (upisuje) kompletna evidencija o ždrijebadima i ta
evidencija trajno ostaje kod vlasnika.
• U konjarstvu, kao veoma uspješna i praktična, smatra se matična
evidencija koju je izradila (standardizovala) „Stud-Book“ za svaku rasu
konja.
• To je knjiga u koju se upisuju sva grla sa punim porijeklom i po ocu i
po majci, a na osnovu međunarodnih uputstava i propozicija,
uvedenih u svim zemljama koje se bave gajenjem određene rase
konja.
Rezime identifikacije:
Za matičnu evidenciju na ergelama, pa i konjičkim
klubovima su neophodne sljedeće knjige (obrasci):
 pripusni spisak,
 knjiga pripusnica za pastuve,
 registar ždrijebadi,
 list razvoja ždrijebadi,
 registar pastuva,
 registar kobila,
 matična knjiga pastuva i
 matična knjiga kobila.
 RASE KONJA

DOMAĆI BRDSKI KONJ

• Smatra se da brdski konj u velikoj meri vodi poreklo od divljih konja

tarpana i prževalskog.
• Kod bosanskog brdskog, odnosno domaćeg brdskog konja stvorene su
dvije muške linije : Miško i Barut, i jedanaest rodova kobila (od I do XI).
• Osnovni odgajivački cilj je bio stvaranje što jačeg, koščatijeg i izdržljivijeg
tovarnog konja
• Ima manje/više izražen kvadratni
format tijela.
• Trup dosta kratak i najčešće
dužina je jednaka visini grebena
• Visina grebena u prosjeku 130
cm.
• Masa odraslih grla kreće se od
300 do 350 kg,
• Obim grudi oko 140 cm, a obim
cjevanice između 15 i 16 cm.
• Korak je prostran, hod vrlo
oprezan i siguran, naročito pri
kretanju po tzv. «kozijim
stazama», slično magarcima.
• Glava masivnija, konveksnijeg profila, uskog čela,
sužene njuške (uticaj prževalskog), a s druge
strane arapski uticaj po finijim formama glave, dok
je tarpanski uticaj na izgled glave bio znatno
manji.
• Vrat je uglavnom osrednje dug, dobro nasađen
(srednje visoko), ponekad nedovoljno muskulozan.
• Greben je izražen, visok i dug
• Leđa su srednje duga, slabinski dio kratak (pet
slabinskih pršljenova), a spoj čvrst i kratak te konju
daje zbijen izgled (oblik) što je i osnovna
karakteristika tovarnih konja.
• Sapi su dobro razvijene, relativno kratke i široke,
malo oborene
• Korijen repa je po pravilu nisko nasađen.
• Grudi su široke i u većini slučajeva
nedovoljno duboke.
• Noge su relativno visoke, cjevanice jake,
kopita mala, ali čvrsta.
• Ponekad zadnji ekstremiteti imaju kravlji
ili sabljast stav. Ovi stavovi nogu se ne
smatraju manom jer je to posljedica
adaptacije na kretanje po brdsko -
planinskim terenima.
• Najčešća boja dlake je dorata (42%), zatim
zelena (20%), vrana (16%), alata (15%),
kulašasta (oko 6%) i druge (1%).
• Često se duž kičmenog stuba pruža tzv.
jeguljina linija, a na prednjim
ekstremitetima poprečna pruga tamnije ili
svijetlije boje dlake.
• Domaći brdski konj je po temperamentu dosta miran, dobroćudan,
poslušan i veoma korisna domaća životinja.
• Vrlo je skroman u pogledu ishrane.
• Spada u primitivne, kasnostasne rase (sa oko 6 godina starosti
završava svoj normalan porast).
• Njegova upotrebna vrijednost je značajna imajući u vidu da nijedna
druga rasa konja nije u stanju da obavlja rad u uslovima gdje je on
rasprostranjen.
• Zbog svih svojih radnih svojstava (sposobnosti) ova rasa konja se
prvenstveno upotrebljava za vuču.
• Najzastupljeniji među svim rasama koje se gaje kod nas
NONIUS

• Za ovu rasu konja kažu da je ona „živi traktor“ za Panonsku niziju zbog
čega se najviše gaji u Vojvodini.
• U Kod nas su postojale tri linije Noniusa (Nonius XXIX, XXXI i XXXVI), a
u Mađarskoj jedna (Nonius III).
• U toku odgajivačkog rada, naročito u početku, najviše su se
iskorišćavali engleski punokrvnjaci gajeni u srodstvu, a kasnije u
umjerenom srodstvu.
• U stvaranju pojedinih linija učestvovali su arapski pastuvi i engleski
punokrvnjaci.
• Nonius je na taj način postao lakši, finijeg kostura i temperamentniji.
• Osrednje velika rasa, relativno duge glave,
ponekad i grube, sa lako (blago)
konveksnom nosnom linijom (ovnujski -
rimski profil).
• Uši i oči su osrednje veličine, a čelo je
osrednje široko.
• Vrat je srednje dug ili kratak, muskulozan,
vrlo snažan sa dobrim prelazom u trup,
zaobljen, srednje visoko, ponekad nešto
više nasađen pa vratu daje lijep izgled.
• Greben se ističe, visok je i dugačak, dobre
muskulature. Leđa su duga i osrednje
široka, a leđna linija po pravilu ravna.
• Slabinski dio je dug i snažan.
• Sapi su osrednje dugačke i široke, ravne,
ponekad uže i šiljaste.
• Rep je normalno nasađen.
• Grudi su osrednje širine i dubine.
• Noge su osrednje visoke, zglobovi čvrsti i
dobro izraženi, cjevanice relativno kratke, ali
čvrste (obim 20 - 22 cm).
• Kopita su čvrsta, mada pri dužem radu na
blatnjavim terenima često pucaju.
• Presedlasta leđa (ugnuta), šiljaste sapi i
pucanje kopita su mane noniusa.
• Hod je pravilan, nizak i opružen, što znači da je
akcija nogu niska, a korak dugačak.
• Boja dlake noniusa je isključivo tamna: dorata,
vrana i alata, ostale boje se javljaju rijetko.
• Na osnovu visine grebena, nonius se može „podijeliti“ u tri tipa:
• mali tip (155 - 160 cm), TM između 500 i 520 kg ,
• srednji tip (160 - 165 cm), TM oko 550 kg i
• veliki tip (165 - 170 cm), TM između 600 i 620 kg .
• Spada u grupu polukrvnih konja.
• Nonius rasa, zbog čvrstine kostiju, snažnih mišića, dobrog hoda,
mirnog temperamenta i dobre ćudi, cijenjen je kao najprikladniji konj
za poljoprivredu, naročito za ravničarske terene (postoji i sportski tip).
• Pored toga, dobre je plodnosti, a u pogledu ishrane veoma skroman.
• Pored noniusa u ergeli Mezoheđešu stvorena su još dva polukrvnjaka
Gidran (Gidran) i Furioso – North Star (Furiozo nort star).
Gidran manji od noniusa i
Furiozo-nort stara.
• Glava mu je suva, slična arapskoj
• Greben izražen, leđa i slabine
pravilne
• Sapi dobro razvijene.
• Visina grebena je oko 163 cm,
• Dužina trupa oko 165 cm,
• Obim grudi oko 188 cm i
• Obim cjevanice oko 20 cm.
• Boja dlake je najčešće alata ili
dorata, a rijetko vrana.
Furiozo-nort star
• Izrazito plemenita glava, čvrsta
leđa, mišićave sapi, čvrste nogu,
dobro izraženi zglobovi, dobra
akcija noga u kasu i galopu,
dobra čvrstoća i izdržljivost.
• Prosječna visina mu je 168 cm,
dužina trupa 170 cm, obim grudi
196 cm, a obim cjevanice 21 cm.
• Boja dlake je najčešće dorata,
rjeđe vrana i alata.
• Podesan za jahanje i rad u
poljoprivredi kao teži
polukrvnjak.
 LIPICANSKA RASA KONJA

• Najstariji, plemeniti, toplokrvni konja koji

je vrlo poznat i popularan u svijetu po
rezultatima dresure, čije je izvorno
odgajivačko područje Lipica - Slovenija.
• Danas postoji osam linija pastuva, od kojih
je 6 formirano (stvoreno) u „Lipicama“,
jedna u Mađarskoj i jedna u Hrvatskoj
(Slavoniji).
• Pastuvske linije lipicanera su dobijale
nazive prema osnivačima - pastuvima i
stvoreno je ukupno osam linija ove rase.
Lipicanska rasa - 69 Conversano Mara
• Linija Konverzano (Conversano): osnivač Konverzano senior,
oždrebljen 1767. godine, vranac, napuljske rase. To su visoki, ali manje
široki i duboki konji.
• Linija Pluto: osnivač Pluto senior, sive boje, oždrijebljen 1767. godine
u kraljevskoj danskoj ergeli Frederiksborg.
• To su masivni, jaki, duboki, široki konji sa povećom glavom.
• Tijelo lipicanskog konja je po pravilu kvadratnog formata (dužina tijela
približno jednaka visini grebena).
• Visina grebena je relativno niska (od 150 do 170 cm).
• TM odraslih grla od 500 do 550 kg, nekad više.
• Obim grudi je oko 180 cm, a obim cjevanice oko 20 cm.
• Glava lipicanera je prilično duga i suva,
široka u čelu, više ili manje konveksne
(ovnujske) profilne linije, mada može
biti i ravna (arapska), što neki naučnici
nepovoljno ocjenjuju, smatraju da nije
tipična za ovu rasu.
• Oči su velike, krupne, živahne i izrazite.
• Vrat je lijepo savijen, srednje dug,
mišićav i visoko nasađen (tzv. labudov
vrat) zbog čega greben nije izražen.
• Leđa su duga, jaka, blago ugnuta, pa
djeluju kao da su mekša što je
karakteristično za konje sa visoko
nasađenim vratom.
• Sapi su muskulozne, ravne i lijepo
zaobljene (oble).
• Rep je pravilno nasađen i lijepo se nosi.
• Grudi su široke i dosta duboke.
• Noge su suve, snažne i kratke, sa jakim tetivama i
izvanredno čvrstim kopitama (rasna odlika
lipicanera).
• Zglobovi su široki, jaki, a kičice su elastične i
kratke.
• Nadlaktica je srednje dužine, a podlaktica kratka,
mišićava (obim cjevanice oko 20 cm) i uslovljava
visok hod (visoka akcija nogu) što je naslijeđeno
od španskih konja i predstavlja posebnu (rasnu)
karakteristiku lipicanskih konja.
• U hodu, posebno u kasu, lipicanac diže noge
visoko.
• Podlaktica dolazi u gotovo vodoravan položaj.
• Boja dlake kod lipicanske rase je
najčešće bijela, odnosno sivo - zelena.
• Svi konji koji su bijele boje se rađaju
kao crna ždrijebad, sa većim ili
manjim bijelim površinama po glavi ili
nogama, a bijeli postaju tek između
pete i sedme godine.
• Osim grla koja se rađaju potpuno
bijela sa crvenim očima - pigmentni
poremećaj (albinizam).
• Sa starosti grla od 8 do 10 godina
dlaka postaje potpuno bijela (senilni
leucizam).
• Pored ovih, boja dlake može biti
vrana, dorata, a vrlo rijetko i alata.
• Lipicanska rasa je živahnog temperamenta, vrlo otporna, lako se aklimatizuje i
veoma je skromna u pogledu ishrane.
• Kasnostasna rasa (pun porast sa oko sedam godina) i veoma dugovječna.
• Lipicaner je nenadmašan dresurni konj, izvrsne snage i elegantnih pokreta,
sposoban za izvođenje i najkomplikovanijih vježbi.
• Zbog urođenog gracioznog koraka, živahnog temperamenta i inteligencije
postao je idealan za visoku školu jahanja.
• Dobar je jahaći konj, posebno za početnike, s obzirom na dobru narav i
poslušnost.
Upotreba ove rase:
• sportske svrhe,
• rekreacije,
• dresure i
• umjetničkog (paradnog) jahanja, pojedinačno ili grupno i u zaprezi,
• poljoprivrednim radovima, prvenstveno u brdovitim - kamenitim terenima.
Lipicanska rasa konja u našoj zemlji i okruženju mogu naći:
• sporadično kod pojedinih privatnih odgajivača (Republika Srbija),
• Slovenija,
• Hrvatska (ergela „Đakovo“ i razna konjička udruženja),
• Austrija,
• Mađarska,
• Bosna i Hercegovina (ergela "Vučijak" - Prnjavor, Republika Srpska),
• Crna Gora,
• Italija,
• Slovačka,
• Danska i
• Amerika.
POSAVSKI KONJ - POSAVAC

• Posavski konj se gaji u slivovima rijeke Save po čemu je i dobio ime.

• Stvoren je ukrštanjem autohtonih konja gajenih u područjima oko
rijeke Save sa različitim rasama hladnokrvnih konja.
• U Hrvatskoj i Sloveniji ga smatraju svojom autohtonom rasom konja.
• Naime, posavska rasa spada u teške, tovarne konje koji se lako
aklimatizuju u svim uslovima, a posebno u slivovima velikih rijeka.
• Upotrebna vrijednost mu je pored tovarnih sposobnosti
(poljoprivreda - šumarstvo) i jahanje (rekreativno i terapeutsko),
posebno izražena u proizvodnji kvalitetnog konjskog mesa.
Radni konj, koji se pored poljoprivrednih poslova, obrade zemljišta i
šumskih radova, koristi za rekreativno i terapeutsko jahanje.
Kvalitet mesa mu je specifičnog, odnosno dobrog kvaliteta.
Meso se koristi u ishrani stanovništva različitih starosnih kategorija, a
služi, obično u kombinaciji sa drugim vrstama mesa, za proizvodnju
različitih prerađevina, u prvom redu polutrajnih i trajnih kobasica.
• Trup posavskog konja je čvrst i zbijen.
• Glava srednjih dimenzija, širokih
nozdrva i čela, bistrih očiju i relativno
malih štrčećih ušiju.
• Vrat čvrsto nasađen na greben, kratak,
gusta i dugačka griva.
• Sapi široke, rascijepljene, često strme
sa nisko nasađenim repom koji je
obrastao gustom dlakom.
• Noge pravilnog stava, cjevanice kratke,
kičice obrasle relativno dugačkom
dlakom.
• Najčešće su dorate boje (tamni, rjeđe
svijetli dorat), mada mogu biti vrani i
alati.
ARAPSKI KONJ - ARABIJAN
• Najstarija, plemenita, punokrvna (čistokrvna) rasa konja - baza za stvaranje tzv.
polukrvnjaka.
• Pradomovina - Sjeverna Afrika i (Egipat), tj. Saudijska Arabija, visoravan Nedžd.
• Prema različitim zapisima postoji više linija kobila arapskog konja (18, 90, 300).
Najvažnije i najelitnije linije su:
• Koheilan (Kuhaylan),
• Siglavi (Saqlawi),
• Hadban (Hadban),
• Hamdan (Hamdani),
• Obajan (Abayyan),
• Dahman (Dahman) i
• Muniki (Muniqi).
Sve ove linije se odlikuju poslušnošću, velikom brzinom, hrabrošću i izdržljivošću.
Koheilan linija

• Karakteristična po jakoj građi

(konstituciji), balansiranošću i
pravilnoj simetriji tijela (trupa).
• Čelo je uglavnom ravno, a ako ima
izbočinu onda je obično iznad očiju.
• Glava je široka, kratka, sa manjim
očima i ušima.
• Grudi, leđa i trup su široke a noge
su jake i čvrste.
• Mirnog je temperamenta.
• Naziv Koheilan znači „onaj koji pije
vetar“.
Siglavi linija

• Prema legendi je dobila ime po kobili

koja u toku galopiranja položajem
zadnjih nogu oslikava udarac - „saqla“
(Siglavi).
• Odlikujese gracioznošću i elegancijom, a
istovremeno imaju snagu karakterističnu
za Koheilan liniju.
• Profil glave je izrazito konkavna.
• Glava je duža i uža, a oči su krupne i
smještene nešto niže na glavi.
• Vrlo su temperamentni, pogodni su za
šou programe.
• Najčešće su alate i sive boje dlake.
Hadban linija

• je čvrste građe, dubokih

grudi, snažnih ramena i
nogu
• izražen konkavni profil glave,
sa krupnim očima.
• Vrlo su izdržljivi, skromni su
u pogledu ishrane i njege.
• Boja je najčešće dorata.
Hamdani linija

• Čvrsta konstitucija, trup nešto izdužen,

• Vrlo jaka leđa, istaknut greben,
• Kosti su jake, zglobovi normalno
razvijeni i čvrsti,
• Glava nešto duža od Koheilana, blago
klinastog oblika,
• Sapi jajolikog oblika što je
karakteristično za snažne i brze konje,
• Smatra se najizdržljivijim i
najupornijim sa vrlo mirnim
temperamentom.
• Po boji dlake najčešće su dorati i sivci.
Odabiranje grla za priplod
• pažnja se poklanja skladnosti tijela i
pokreta
• plemenitost prvenstveno očitava na
izgledu glave (slajd prije)
• oči su krupne i živahne - vrlo izražen
temperament
• uši su uzane, zašiljene i vrlo pokretne
• njuška dosta mala, nozdrve široke i
tanke, gubice s takođe tanke, nežne i
pokretljive
• vrat je srednje dug, pravilno nasađen,
uzdignut, gordog držanja i pokriven
kratkom, tankom svilastom grivom
• greben je srednje dužine, dobro izražen
Odabiranje grla za priplod
• grudi su široke i duboke
• lopatica je duga i koso položena, kao i
ramena kost
• rebra dosta zaobljena i široko unazad
povijena.
• leđa su obično kratka, isto kao i slabine, ali
su zato vrlo čvrsta
• karakteristične sapi - ravne, dosta široke i
dugačke sa čvrstom, suvom i kroz kožu
vidljivom muskulaturom
• koža je tanka i fina, presvučena preko
zategnutih mišića, a kroz nju se provide svi
mišići, tetive, žile, žilice i koštane kvrgice,
naročito na glavi.
• Arapski konj ima pet slabinskih pršljenova
(ostale rase šest).
Odabiranje grla za priplod
• korijen repa je visoko nasađen, nosi se u lijepom
luku i obrastao je svilastom, lepršavom dlakom
• noge suve, čvrstih kostiju, deluju kao da su
isklesane u kamenu jer su sve tetive ispod kože
vrlo uočljive
• cjevanice su vrlo čvrste, specifičnog oblika
presjeka te je prednji dio cjevanice širi od
zadnjeg dela
• kičice su elastične i vrlo jake
• kopita su mala, uglavnom okruglastog oblika i
vrlo čvrsta
• dlaka je kratka, fina, svilasta i sjajna.
• Izvorna i najčešća boja arapskog punokrvnjaka je
siva (zelena), ali ima dorata, vranaca, alata pa i
drugih boja.
Arapski konj spada u:
• kasnostasne,
• punokrvne,
• plemenite,
• lake,
• dosta dugovječne,
• snažne i
• veoma izdržljive rase konja,
• izuzetno pogodan za ukrštanje sa drugim rasama u cilju oplemenjivanja, pa čak i
stvaranja novih rasa
• inteligentan, vatren, ali dobroćudan,
• spreman za izvršavanje komandi pri dresuri.
• dobar u trkama na dugačke staze, i u pogledu brzine dolazi odmah iza engleskog
punokrvnjaka, ali samo na kratkim stazama (postiže brzinu i do 70 km/h), dok mu na
dužim distancama nema premca (distancu od 384 km može da pređe za 24 časa, pri
čemu samo jednom dobija hranu).
• Arapski konji se danas gaje gotovo u cijelom svijetu
• Zbog svojih pozitivnih osobina još uvijek imaju veliki značaj u razvoju
konjarstva, kao oplemenjivači (melioratori)
• Učestvovao u oplemenjivanju domaćeg brdskog konja i noniusa
• I pored navedenog, arapski konj danas više nema onu upotrebnu
vrijednost koju je imao ranije
• Druge rase, posebno engleski punokrvnjak i pojedini polukrvnjaci, su
ga u izvjesnoj mjeri potisnuli uglavnom zbog izvjesnih "mana":
• okvir trupa (kvadratni),
• mala tjelesna masa (oko 400 kg),
• lošije radne sposobnosti i
• kasnostasnost.
ENGLESKI PUNOKRVNI KONJ

• priznata čista - toplokrvna rasa, njen postanak tačno određen u

vremenu i prostoru, sa jasno utvrđenim odgajivačko - selekcijskim
radom.
• oblik tijela pravougaon
• visina grebena kreće se od 155 - 175 cm (160 - 165 cm)
• dužina trupa je nekoliko centimetara duža
• obim cjevanice oko 19 cm (18 - 22 cm).
• plemenita rasa, spada u tip lakših konja, tjelesna masa kreće se
između 400 i 500, i više kg.
• Najčešća boja dlake je dorata (oko 60%), zatim alata (oko 30%), vrana
(oko 9%), i druge svega oko 1 %.
• Glava plemenitog izgleda srednje dužine,
ravnog profila, laka i umjereno klinastog
izgleda.
• Uši srednje dužine, tanke, zašiljene, pokretne
i uspravne.
• Oči krupne, živahne i sjajne, a nozdrve široke.
• Čelo široko i daje glavi plemenit izgled.
• Vrat dug, vitak, muskulozan i dobro povezan
sa trupom.
• Greben dug i visočiji od sapi
• Leđa čvrsta, kratka i relativno široka
• Sapi dugačke, muskulozne, ravne ili malo
spuštene
• Rep neznatno visoko nasađen (manje nego
kod arapskog konja)
• Ugao plećki je dobar, a grudi duboke,
dugačke i osrednje širine.
• Noge dugačke, čvrste, tanke, u zglobovima
široke.
• Stavovi nogu pravilni.
• Cjevanice malo spljoštene, obima oko 19 cm.
• Kopita su čvrsta.
• Od hodova najbolji mu je galop.
• Koža tanka, fina i kroz nju se provide krvni
kapilari i mišići (slično kao kod arapskog
konja).
• Koža je pokrivena kratkom i sjajnom dlakom.
• Po boji dlake dorati (oko 60%), alati (oko
30%) i vranci (oko 9%).
• Griva i rep svilasti.
• Rasa konja univerzalnih sportskih sposobnosti.
• Dugotrajnim odgovarajućim selekcijskim radom postala je
rasa engleskog punokrvnjaka koja je najbrža na
kratkim/srednjim stazama u svijetu.
• Koristi se u galopskim trkama, preponskom i dresurnom
takmičenju, lovnom jahanju, u rekreativne svrhe i to
uglavnom grla slabijeg sportskog kvaliteta ili naglašenih
poželjnih pokreta i hodova u drugim disciplinama konjičkog
sporta.
• Ova rasa je preuzela primat u svjetskom konjarstvu za
stvaranje (selekcionisanje) mnogih rasa konja, potisnuvši do
tada neprevaziđenog arapskog punokrvnjaka.
• Danas se ne može zamisliti oplemenjivanje i održavanje polukrvnih
rasa bez engleskog punokrvnjaka
• Uz arapskog punokrvnjaka, engleski punokrvnjak je odigrao glavnu
ulogu u stvaranju polukrvnih rasa konja u pojedinim zemljama svijeta
(Njemačka, Rusija, Engleska, Francuska, Mađarska, Bugarska i dr.), pa i
kod nas pri stvaranju zobnatičkog polukrvnjaka.
 BELGIJSKI KONJ
• Najvažniji i najznačajniji I najteža od svih teških rasa
• Ranostasna rasa (polno zreli sa 3,5 godine).
• Visina grebena između 160 i 175 cm.
• Trup nabijen, dobro zaobljen, izražene dubine i širine.
• Glava teška i relativno mala u odnosu na tijelo.
• Vrat kratak, spoj širok i kratak, tijelo ima zbijen izgled.
• Sapi široke, oborene olučaste („rascijepljene“) i
muskulozne.
• Noge osrednje dužine (visine), cjevanice kratke,
debele, obima 25 do 28 cm.
• Boja dlake je najčešće alata, dorata i izabela.
Postoji više tipova ove rase konja:
• flamanski (najteži, mase oko 1200 kg, malo ga ima),
• barbantski (tjelesna masa 800 - 900 kg),
• ardenski (tjelesna masa između 600 i 800 kg).
• Razlikuju se, uglavnom, po tjelesnoj masi i visini grebena, dok su im
eksterijerne osobine dosta slične.
ardenski
barbantski
 Ukratko, belgijski konj teška, hladnokrvna, ranostasna rasa konja koja služi za
sve vrste poslova (lakše i teže) u poljoprivredi.
Najviše se gaji u Belgiji, Holandiji, Francuskoj, Americi, Kanadi, Sloveniji,
Hrvatskoj.

Flamanski konj
AMERIČKI KASAČ
• Sličan engleskom punokrvnjaku.
• Toplokrvna, relativno laka rasa konja.
• Masa tijela između 400 i 500 kg.
• Visina grebena od 155 do 165 cm.
• Čvršći je i izdržljiviji od engl. punokr.
• Boja najčešće dorata, alata ili vrana.
• Isključivo se upotrebljava za kasačke trke u specijalnim vozilima sa dva
točka (dvokolice), koje se zovu „sulke“.
• Može se koristiti i u drugim vidovima takmičenja, pa čak i u poljoprivredi.
• Najviše ga ima u Americi, Italiji, Njemačkoj, skandinavskim zemljama.
• U malom broju se gaji u Sloveniji (Ljutomer), u Republici Srbiji (Pančevo -
Ada).
ORLOVSKI (ORLOV) KASAČ
• Najstarija rasa kasačkih konja.
• Ima visočiju akciju nogu od američkog
kasača, pa odgovara za kasanje sa
„sulkama“, za vožnju kolima - zapregu.
• To je kasački i jahaći konj, sa izraženim
impresivnim kasom.
• Tijelo je harmonične građe
• Visina grebena 165 do 170 cm
• Glava umjereno gruba, oči krupne
• Uši male, vrat visoko nasađen,
muskulozan
• Leđa čvrsta, sapi blago spuštene.
FRANCUSKI KASAČ
• Uz američkog kasača, ovaj kasač je
vodeća rasa dobijena strogom
selekcijom koja je bazirana na
kasačkim sposobnostima
• Krupnije građe (krupniji od
američkog kasača) i specijalizovan
je za takmičenja na dugim
distancama (2.500 m i više), gdje
pokazuje izvrsne trkačke (kasačke)
sposobnosti.
• Pored kasačkih trka, može se
koristiti i za preponska takmičenja.
 JUGOSLOVENSKI (SRPSKI) KASAČ
• U nastanku ove rase kasača, pored američkog
kasača, imali su udjela norfolški, orlovski, francuski,
italijanski, nemački i italijanski kasači, zatim švedski
i finski kasači
• Većina morfoloških i fizioloških osobina slična
američkom kasaču.
• U izvjesnoj mjeri razlikuje se u pogledu veličine i
kasačkih sposobnosti.
• TM kobila između 450 i 550 kg, pastuva oko 600 kg.
• Visina grebena između 150 i 155 cm.
• Obim grudi oko 170 cm.
• Obim cevanice oko 18,5 cm.
• Boja je po pravilu dorata, rjeđe alata i vrana.
 OSTALE RASE KONJA
Falabela

• Jedna od najmanjih vrsta među konjima.

• Spada u minijaturne konje.
• Nastala u Argentini sredinom 80-ih godina XIX vijeka.
• Falabele su čvrsti i jaki konjići, zahvaljujući ukrštanju sa
drugim malim rasama - ponijima.
• Odrastao „konj“ je visine između 71 i 86 cm.
• Imaju malo i kompaktno tijelo, kao i njihovi „rođaci“
poniji, debelog krzna, posebno grive.
• Koriste se u šou programima.
• Zbog svoje veličine i lake dresure, mogu biti vodiči deci sa
invaliditetom.
• Mogu da preskaču prepone u visini od 90 cm.
• Dugovječni su, žive između 40 i 45 godina.
Zapaženo mjesto zauzimaju i one rase
koje su pogodne za upotrebu prilikom
intervencije policije usljed remećena
javnog reda i mira.
Za ovu namjenu se uglavnom koriste
sljedeće rase konja:
• Oldenburg,
• Westphalian,
• Engleski polukrvni,
• Hanoveranski,
• Mađarski sportski konj i
• Produkti njihovih ukrštanja stvoreni u
našoj zemlji.
Oldenburg

• Njemačka rasa konja koja se odlikuje finim

izgledom i snažnom konstitucijom, odnosno
čvrstom i jakom građom tela.
• Glava plemenita, oči izražene i blago
konveksnog profila.
• Mišići vrata snažni i dugi, ramena koso
postavljena, a grudi duboke, široke i snažne.
• Leđa relativno duga, mišići sapi vrlo jaki, rep
pravilno nasađen.
• Skočni zglobovi čvrste građe.
• Zadnje noge snažne i energične, što ovom
konju omogućava dug i aktivan korak,
projektovan da gura (potiskuje) tijelo
unaprijed.
• Visina grebena kreće se između
162 i 172 cm.
• Boja dlake vrana, dorata ili siva.
• Za ovu rasu se može reći da je
radni,
dresurni i
sportski konj - preponsko
jahanje.
• Kod stvaranja ove rase konja u
XX vijeku dosta učestvovao
engleski punokrvni konj pri
čemu je stvoren jahaći konj
visokog kvaliteta.
Westphalian

• Njemačka rasa postala na bazi oldenburga,

anglo - normandijskog konja, od 1920. godine
bazirana na hanoverskoj liniji konja.
• Ovaj konj je mirnog temperamenta, srčan,
izdržljiv i vrlo inteligentan.
• Danas se koristi pretežno za jahanje i vučne
poslove, uključujući zapregu, a takođe i u
policiji kao specijalistička podrška.
• Uposljednje vrijeme pokazala se kao jedna od
vodećih svjetskih rasa u konjičkim
takmičenjima, posebno u preponskom
jahanju.
• Boja dlake jednobojna sa različitim nijansama.
Hanoverian rasa

• U Njemačkoj korišćena u poljoprivredi,

kasnije za dresuru i razna sportska
takmičenja.
• Vrlo brojni na svjetskim rang-listama, česti
učesnici olimpijskih igara.
• U Srbiji, prisutna, u izuzetno malom broju.
• Koristi se za sportska takmičenja -
preskakanje prepona, služi i kao meliorator
drugih rasa.
• Po eksterijeru, slična prethodnim dvjema
rasama.
• Prosječna visina grebena od 170 cm.
• Jednobojna nijansa dlakavog pokrivača.
Visina grebena, tjelesna masa i obim cjevanice pojedinih rasa konja

Rasa (tip) konja Visina greben (cm) Tjelesna masa (kg) Obim cjevanice (cm)

Domaći brdski konj 120-140 300-350 15-17-18

Nonijus 155-170 550-620 19-22
Lipicaner 150-160-165 450-550 19-20
Engleski punokrvnjak 155-165 450-550 18,5-21,5
Arapski konj 150-155 300-450 17-18,5-19,5
Rase kasača 152-165-172 400-500-600 18,5-21
Jugoslovenski-srpski kasač 150-160 455-550-600 18,5-20
Hladnokrvnjaci 160-175 700-900, i više 25-27
Timočki u tipu posavca 150-165 565-665 21-24
Falabella – najmanji poni 51 – 71 - 86 13,5 -
SMJEŠTAJ KONJA
Prilikom planiranja, izgradnje objekta i prostora za smještaj konja, treba
uzeti u obzir sljedeće:
• biološke osobine konja (građa, veličina, temperament, narav,
fiziologiju ishrane, reprodukcije);
• specifične zahtjeve pojedinih kategorija (pastuvi, zasušene kobile,
ždrijebad i kobile u laktaciji, zalučena ždrijebad, omad);
• namjenu konja (priplodna grla, radna grla, sportska grla);
• zaštitu životinja od povreda (prema nekim istraživanjima, oko 30%
svih povreda se dešava zbog loše konstruisanih objekata);
• efikasnu zaštiti od požara;
• sigurnost čovjeka, pri radu sa konjima;
• mikroklimatske uslovime terena na kome se grade objekti.
• Zbog specifičnih bioloških
karakteristika, socijalnog
ponašanja konja, objekti za
smještaj konja se u izvesnoj mjeri
razlikuju od objekata koji se
koriste za gajenje drugih vrsta
domaćih životinja.
• Objekti za smještaj konja su
građeni od cigle, drveta i krečnog
materijala.
• Ovim se obezbjeđuje da zidovi
budu suvi i propustljivi, tj. da
„dišu“.
• Pored svakog objekta treba da
postoji ispust veličine 20 do 30 Savremeni objekat (štala) za smještaj konja
m2/grlu ispusta.
Obezbijediti odgovarajuće ambijentalne (mikroklimatske) uslove:
• Kod odraslih konja potrebno je obezbijediti oko 50 m3/h vazduha zimi,
a ljeti i do 500 m3/h.
• Vazduh u staji ne smije sadržati amonijak, sumporvodonik i
ugljendioksid (mora biti ispod 1%).
• Treba primjeniti horizontalnu i vertikalnu ventilaciju.
• Treba održavati dobru ventilaciju, posebno u ljetnjem periodu, ali da
se ne stvara promaja.
• Optimalna temperatura u staji je 10 - 15 0C, a relativna vlažnost
vazduha između 60 i 70%.
• Odnos prozora i poda štale treba da je između 1/20 m2 i 1/15 m2.
• Veličina prozora, njihovo otvaranje i zatvaranje, uglavnom, regulišu
pravilno prirodno provjetravanje staje
Ulazna vrata u konjušnicu
Jasle
• Gornja ivica treba da je 70 do 90 cm od poda
• Širina od 40 do 50 cm, a dubina 25 cm.
• Najbolje je da se jasle postavljaju uz uzdužne zidove štale.
Hranilice
• se postavljaju u individualne bokseve,
• hranilica se nalazi u uglu suprotnom od
vrata, kako bi hranjenje bilo jednostavnije
• dimenzija hranilice zavisi od kategorije
konja:
visina 30 do 60 cm,
dubina 20 cm,
rastojanje od zida do prednje ivice 50 cm.

U novije vrijeme se ishranu konja koriste

automatske hranilice za koncentrovanu hranu
koje su postavljene sa spoljašnje strane
bokseva, odnosno u hodniku.
Pojilice
• konstruisane tako da se lako
pune i prazne vodom,
• lako čiste i dezinfikuju, i
• da ne pružaju mogućnost
ozljede konja.
• Praktičari češće poje konje iz
kofa), na taj način lakše mogu
kontrolisati količinu i kvalitet
popijene vode.
• Ukoliko se konji drže individualno u staji, potrebno je izgraditi bokseve
dimenzija: 3x3 m do 4x4 m.
• U toku odgajivanja, konji mogu biti u štali
smješteni i držani pojedinačno (vezano i
slobodno) ili grupno (bez ili sa ispustom).
• Pojedinačno vezani sistem smještaja konja
je u našoj zemlji još uvek dosta zastupljen,
iako je najnepopularniji.
• Nešto je povoljniji pojedinačan ili grupni
slobodan sistem smještaja konja sa
ispustom.
• Grupno držanje konja bez ispusta
podrazumijeva formiranje grupa od 5 do
10 grla (10 m2 poda/grlu).
• Najbolje je držanje konja grupno sa
ispustima (slika).
• Kod ovog sistema, nešto je teže
organizovati pravilnu ishranu.
• U tom slučaju koriste se tzv. „automaske stanice“ za individualnu
višekratnu podjelu koncentrovane stočne hrane, pa i briketiranog
(peletiranog) sijena prema potrebi svakog grla.
• Automatske stanice, uključujući i elektronsku identifikaciju, danas se
standardno proizvode i koriste u većem broju zemalja.
• Jedna automatska stanica može da opsluži 20 grla.

• Posebnu pažnju treba posvetiti smještaju kobila tokom ždrijebnosti i

dok su u laktaciji, tj. dok je ždrijebe na sisi.
• Tokom ždrijebnosti, kobila ima posebne zahtjeve za smještaj i njegu.
• Ždrijebne kobile treba držati u posebnim grupama, odvojenim od
ostalih kategorija konja.
• Objekti za smještaj - prostrani, svijetli i čisti.
• Kad god vremenski uslovi dozvole, ždrijebne kobile treba držati u
ograđenom ispustu, gdje se mogu slobodno šetati.
• Neposredno pred ždrijebljenje, kada se uoče znaci skorog
ždrijebljenja, kobilu treba smjestiti u poseban boks, koji je dovoljno
prostran i sa dosta čiste prostirke.
• Treba joj obezbijediti mir i tišinu, a samo jedan čovek - radnik (na koga
je navikla), treba da je, povremeno, nadgleda.
• Sam porođaj treba, obavezno, nadgledati.
• Tokom laktacije, kobile sa ždrijebadima treba držati u posebnim
grupama, grupe da budu ujednačene po starosti ždrijebadi, odnosno
periodu laktacije.
• U ove grupe, nikako, ne treba puštati pastuve, da otkrivaju estrične
kobile.
• Kobile se odvode u posebne objekte, gdje se vrši testiranje estrusa
pastuvima „probačima“.
• Objekti za smještaj kobila i ždrijebadi treba da su prostrani, svijetli,
provjetreni, sa dosta prostirke i bez suvišnih pregrada i drugih
predmeta na kojima se mogu povrediti kobile ili ždrijebad.
• Kad god je moguće, kobile sa ždrijebadima treba da se nalaze u
prostranim ispustima ili na dobrim pašnjacima.
• Opasnost u ishrani konja jeste zaustavljanja rada crijeva, poznatog po
nazivu kolika, koja se u nekim slučajevima završava i uginućem konja.
• Kako bi sve to spriječili, konje treba redovno hraniti kvalitetnom hranom
i izvoditi na otvoreno, odnosno puštati u ispuste.
• Baš kao i ljudi i konji imaju svoje poslastice.
NJEGA KONJA

• Konji su vrlo čiste životinje i osjetljivi su na razna

oboljenja.
• Radi održavanja dobrog zdravlja i dobre kondicije konja,
oni moraju biti dobro njegovani.
• Njegovanje i timarenje konja se mora, obavljati svaki dan.
• Kod konja se vrši svaki dan: njega kože, dlake i kopita,
povremeno obrezivanje kopita, potkivanje, kupanje i
pranje konja, kao i svakodnevno čišćenje i higijena u
štali.
• Koža i dlaka se održavaju redovnim čišćenjem i pranjem.
• Naročito je važno čišćenje i pranje kože i dlake konja koji obavljaju teške radove,
intenzivno treniraju, ili se nalaze u manje higijenskim uslovima.
• U pribor za čišćenje i pranje spadaju: češagija, četke (meke i oštre), sunđer,
vunene i pamučne krpe, nož za skidanje znoja (tzv. „švic pleh“), češalj (grivu i
rep), itd.
 
• Za čišćenje najprljavijih dijelova tijela češagija
(kože) koristi se češagija.
• Češagijom se rastresa prljavština na
koži i slijepljena dlaka.
• Pošto je koža kod konja osjetljiva i
nježna nije poželjno čistiti sve dijelove
tijela češagijom, naročito kožu glave.
• Češagijanje (timarenje) konja se vrši
prvo sa desne, a zatim sa lijeve strane
tijela.
• Pri timarenju konja četka se, po
pravilu, drži u desnoj, a češagija u
lijevoj ruci
• Četkanje se vrši niz dlaku počev od
vrata, preko plećke, leđa i stomaka do
sapi (repa) i nogu.
• U savremenim stajama timarenje konja se obavlja specijalnim usisivačima za
čišćenje (timarenje - pranje).
• Za sušenje konja koriste se tzv. „haube“ (prekrivač napunjen toplom vodom). 
• Njega kopita je izuzetno važna, jer bez zdravog kopita, konj nije
sposoban za upotrebu u bilo koju svrhu.
• Razlog za ovo je činjenica da kopito izdržava teret konja i jahača, kao i
sve uticaje podloge po kojoj se konj kreće.
• Kopitna rožina se stalno obnavlja, pa se mora redovno i ravnomjerno
obrezivati ili trošiti kretanjem.
• Kod odraslog konja rožina kopita raste 6 do 12 mm mjesečno, tj. za
oko 9 mjeseci izraste potpuno novo kopito.
• Njegu kopita treba započeti još kod ždrijebeta, kad napuni 3 mjeseca
starosti, a poslije toga svakih 6 do 8 nedjelja, a po potrebi i češće.
Kod odraslih grla kopita se svakodnevno čiste od blata i druge nečistoće
Potkivanje je jedan od najvažnijih postupaka njege i održavanja kopita
• Uslovima namjene konja, treba prilagoditi potkivanje, formiranje
potkovice, kao i načina postavljanja i zakucavanja potkovice
• Trkači i sportski konji potkivaju se laganim potkovicama (tzv.
„papučaste potkovice“), i obično toliko široke da pokrivaju noseću
površinu rožnog zida.
• Obično radni konji i preponaši, se potkivaju nešto težim i širim
potkovicama.
• Najtežim potkovicama se potkivaju teški - hladnokrvni konji.
• Potkovice se izrađuju od gvožđa, čelika i aluminijuma.
• Zamjena istrošenih potkovica („prekivanje“) vrši se, po pravilu, svakih
6 do 8 mjeseci.
• Tada se kopito, odnosno kopitni taban obrezuje i ravna.
• Transport konja obavlja se u specijalno građenim prikolicama za tu
namjenu sa odgovarajućim gabaritom i mikroklimatskim uslovima.
 OPREMA ZA KONJE RAZLIČITE NAMJENE
• Oprema za prezanje se razlikuje, u zavisnosti od toga u
kakva kola se preže jedan ili više konja, kao i od toga za
koju svrhu su namijenjena kola.
• Osnovna oprema za prezanje su Am i Hamut.
• Kod ama se vučna snaga prenosi na grudnjak ili
pršnjak, dok se, kod hamuta, vučna snaga prenosi na
okovratnik.
• Am i dijelovi opreme za prezanje konja u narodu se
naziva orma.
• Hamut je, takođe, zaprežni pribor napravljen od
tvrdog drveta, obložen kožom i mekanim materijalom
radi zaštite vrata, grebena i plećki. Am
• U vožnji se podupire na prednji dio grudi, plećke i na
greben.
• Osnovna oprema za jahanje je oglavina sa žvalama i dizginama, te
sedlo sa kolanom i uzengijama.
• U suštini, osim oglavine i uzdi (dizgine), glavna oprema za jahanje
konja je sedlo.
• Sedlo je osnovni dio opreme za jahanje,
izrađeno od kvalitetne kože, posebne je
konstrukcije u zavisnosti od discipline.
• Sastavljeno od više dijelova, pri čemu
svaki dio ima svoju funkciju.
• Osnova sedla je od drveta ili lakog
materijala koja je obložena mekanom
navlakom i kožom.
• Sedlo se pričvršćuje na konja pomoću
kolana.
• Sedla mogu biti različite građe (oblika) i
različite mase (0,5 do 10 kg). Postoji:
obično sedlo, vestern sedlo, sedlo za
preponaše, sedlo za galopere, zatim
dresurno, englesko, tursko, vojničko,
kaubojsko, univerzalno.
• Za obavljanje rada tovarnih životinja (konja, magaraca, mula i mazgi) služi
drveni samar.
• On se sastoji iz prednjeg i zadnjeg dijela („krstina“).
• Oba su međusobno povezana sa tri para uzdužnih drvenih „rebara“ (letvica).
• Samar se za tijelo pričvršćuje slično kao i sedlo, pomoću kolana i kuskuna.

Dvije vrste samara za konje i magarce

• Za obavljanje teških poslova, naročito u brdsko planinskim uslovima
(terenima), umjesto ama, koristi se tzv. hamut (kamut).
• Hamut je zaprežni pribor napravljen od tvrdog drveta i obložen kožom i
mekim materijalom radi zaštite vrata, grebena i plećki. Stavlja se konju preko
glave na vrat. U vožnji se podupire na prednji dio grudi, plećke i na greben.

Dvije vrste hamuta (kamuta) za konje i magarce

RAZMNOŽAVANJE (REPRODUKCIJA) I PORAST KONJA
• Konji su poliestrične i sezonski polno aktivne životinje.
• Sezona parenja započinje krajem zime (februar), a završava se krajem ljeta
(avgust).
• Polna aktivnost je više izražena kod kobila, nego kod pastuva.
• Kobila uspostavlja estrusni ciklus i ovulaciju, može biti fertilno osjemenjena, samo
tokom sezone parenja.
• Pastuvi, proizvode fertilnu spermu tokom cijele godine, ali su svi parametri
kvaliteta sperme, znatno bolji u sezoni parenja.
• Reproduktivna sposobnost dosta niska, od 100 pripuštenih („opasanih“) kobila
njih 60 do 70 ostaje bremenito.
• Pastuvi, potpunu polnu zrelost postižu sa oko 2 godine, a polno iskorišćavanje
(pripust) počinje između 3. i 4. godine
• Kobile poslije druge godine starosti počinju se koristiti u priplodu.
• Zbog sezonskog karaktera polne aktivnosti, ženska grla postižu polnu zrelost
u proljeće ili ljeto treće godine poslije rođenja, kada su stara između 25 i 28
mjeseci.
• Kod konja koji se koriste u sportske svrhe period iskorišćavanja u priplodu je,
zbog raznih takmičenja, u značajnoj mjeri drugačiji.
• Kobile koje se koriste za razna takmičenja sa reproduktivnim životom počinju
znatno kasnije.
• Prvi put se ždrijebe sa prosječno 7 godina starosti, a njihov reproduktivni
vijek iznosi prosječno 11 godina (prosjek 5,5 ždrijebadi)
• Sportski pastuvi se počinju koristiti u reprodukciji sa prosječno 7 godina,
reproduktivni vijek im je oko 11 godina, i za to vrijeme daju prosječno 27
ždrijebadi
• Razlog - selekcija trkačkih konja je znatno više usmjerena na takmičarske, a
mnogo manje na reproduktivne sposobnosti.
MUŠKI I ŽENSKI POLNI ORGANI KONJA

• Polne organe pastuva čine:

• sjemenici (testisi) u kojima se stvaraju muške polne ćelije
(spermatozoidi),
• pasjemenici (epididimisi), gdje se spermatozoidi sakupljaju, sazrijevaju i
„uskladište“ (lageruju),
• sjemenovod (ductus deferens) kroz koji prolaze spermatozoidi kada
dolazi do kopulacije, odnosno ejakulacije.
Jedan ejakulat sadrži od 80 do 150 cm3 sperme.
Vrijednost pH sperme kreće se od 7,0 do 7,6.
Spermatozoidi sperme, sposobne su na sobnoj temperaturi za oplodnju
svega 2 do 3 časa, a na nižoj temperaturi samo nekoliko sati duže.
Kidney - bubreg;
Ureter - mokraćovod;
Bladder – mokraćna
bešika;
Vas deferens –
sjemenovod;
Prepuce - prepucijum;
Glans penis - glavić polnog
uda;
Testes - sjemenik;
Epididimis - pasjemenik;
Scrotum - mošnica;
Urethra - mokraćni kanal;
Retractor penis muscle –
mišić
za povlačenje
polnog uda;
Bulbo-urethral gland – bulbo
uretralne žlezde;
Seminal vesicle – sjemena
kesica;
Prostate - prostata.
• Pastuvi već krajem druge godine starosti postaju polno zreli i daju ejakulat
(spermu) zadovoljavajućeg fertiliteta.
• Ipak, pastuvi postižu potpunu polnu zrelost između 3. i 4. godine starosti, a
najbolje je puno reproduktivno iskorišćavanje pastuva započeti kad napune
4 godine starosti, aktivno ih koristiti u priplodu.
• Pastuvi su polno aktivni tokom cijele godine, mada su svi parametri
fertilizacionog kapaciteta ejakulata (volumen, ukupan broj, koncentracija i
pokretljivost spermatozoida) najpovoljniji u sezoni perenja (februar -
avgust, odnosno od maja do juna).
• Ponekad se u građi reproduktivnog trakta konja (pastuva) dešavaju izvjesni
poremećaji, kao što su kriptorhizam i skrotalna hernija (kila).
• Ženski polni organi sastoje se iz:
• vagine (rodnice) - služe za kopulaciju,
• predvorja vagine - služe za kopulaciju,
• Jajnika - za stvaranje jajne ćelije,
• Jajovoda - za oplodnju jajne ćelije,
• Materice – za razvoj fetusa.
 Legenda (lijeva slika): Uterus - materica; Cervix - grlić materice; Bladder - mokraćna bešika; Clitoris - klitoris;
Vulva - stidnica; Vagina - rodnica; Mesometrium - mezometrijum; Ovary - jajnik
Legenda (desna slika): Vulva - stidnica; Vagina - rodnica; Cervix - grlić materice; Horn of uterus - rog materice;
Ovary - jajnik; Fallopian tube - jajovod; Body of uterus - tijelo materice; Bladder - mokraćna bešika; Vestibule –
predvorje (vagine)
POLNI ŽAR - ESTRUS
• Potrebu za parenjem kobila ispoljava pri pojavi polnog žara - estrusa.
• Estrusni ciklus kobile traje prosječno 21 dan (18 do 24 dana).
• Sam estrus traje najduže u odnosu na druge domaće životinje, od 2 do 14 dana
(prosječno 5 dana).
• Ovulacija se događa pri kraju estrusa
• Poslije ždrijebljenja, od 5. do 14. dana (prosječno 9. dana), kobila manifestuje tzv.
„ždrijebeći estrus“.
• Osjemenjavanje u ovom estrusu je uspješnije ako se javi što kasnije poslije
ždrijebljenja.
• Naime, kod većina kobila (oko 90%) poslije ždrijebljenja nakon desetak dana
javlja se polni žar („ždrijebeći estrus“).
• U toku prvog polnog žara poslije ždrijebljenja poželjno je kobile pripustit
(opasati), jer drugi se estrus, neće pojaviti sve dok ždrijebe sisa (4 do 5 mjeseci).
• Zbog te fiziološke seksualne pojave (estrusa) kobile pokazuju izvjesne
specifične znakove u pogledu ponašanja.
• Kobila je uznemirena, nervozna, ponekad razdražljiva, rže, pokazuje
„interes“ za druge životinje, često mokri, sluzokoža stidnice je crvena,
često se otvara i zatvara („sijeva“) i iz nje curi bistra sluz.
• Kod pojedinih grla za vrijeme polnog žara ovi znakovi se slabije
manifestuju, što se naziva „tiho gonjenje“.
• Razmak između dva polna žara (estrusa) trebao bi da traje 3 do 4
nedjelje.
• Trajanje estrusa je dosta varijabilno (2 do 14 dana), pa se može govoriti o
kratkom i o dugom polnom žaru.
• Pošto je jajna ćelija poslije izlaska iz folikula sposobna za oplodnju 8 do
12 časova, a spermatozoidi 36 časova, smatra se da je najbolje vrijeme za
oplodnju 1 do 1,5 dan prije kraja pojave polnog žara.
• Da bi oplodnja bila što uspješnija obično se u toku jednog polnog žara
kobila pripušta (opasuje) tri puta, i to 3., 4. i 5. dana poslije pojave
estrusa.
• Ukoliko se poslije tri nedjelje poslije opasivanja ne pojavi polni žar
može se zaključiti da je oplodnja bila uspješna.
• Na ergelama se za utvrđivanje polnog žara kobile uglavnom koriste
nešto stariji, mirniji (flegmatični) pastuvi, a ne oni koji će stvarno
obaviti opasivanje.
• Pastuv i kobila se privode probalištu sa
sporednih strana.
• Pri kontaktu preko probališta oni se najprije
onjuše.
• Zatim, pastuv počinje da gricka kobilu po
vratu, a kobila, ukoliko je u estrusu, bokom
se okreće prema ogradi, a zatim i zadnjim
dijelom tijela, i pri tome svojim ponašanjem
pokazuje određene znakove polnog žara.
• Pastuv omiriše (onjuši) zadnje dijelove tijela
(genitalije) i ako je kobila pri tome mirna to
je gotovo siguran znak da je ona u polnom
žaru.
• U protivnom, kobile se ritaju i vrlo su
žestoke.
Kobila u estrusu - refleks stajanja
• U većim konjičkim klubovima, i na ergelama, u cilju utvrđivanja estrusa
kobila služi tzv. probalište - pokušalište.
PRIPUST - OPASIVANJE KOBILA
• Pripust (opasivanje) kobile se vrši, po pravilu,
sljedećeg dana od početka (otkrivanja)
spoljašnjih znakova estrusa i svaki drugi dan,
sve dok postoje izraženi svi znaci estrusa,
posebno refleks stajanja.
• Poželjno je da se opasivanje obavi u
ograđenom prostoru bez nepotrebnog osoblja
i suvišnih predmeta.
• U ograđeni prostor dovode se kobila i pastuv, i
vrši pripust
• U slučaju da su kobile potkovane, da ne bi
došlo do ozljede pastuva, potrebno je
kobilama na zadnje noge navući posebno
pravljene od jute tzv. papuče (nanule).
PRIPUST - OPASIVANJE KOBILA

• Pored toga, kobile se mogu

sapeti (vezati) određenom
vrstom poveza (kaiša - remena)
koji se stavlja oko vrata, zatim se
spušta između prednjih nogu i
završava (zavezuje) se na
skočnim zglobovima zadnjih
nogu.
• Rep se zavija zavojem da ne bi
došlo do ozljede pojedinih
dijelova tijela.
• Za vještačko osjemenjavanje koristi se sperma dobijena korišćenjem
tzv. „fantoma“ kobile
• Za vještačko osjemenjavanje se može
koristiti svježa ili kratkotrajno čuvana (na
+ 18 do 200C) ili duboko zamrznuta (u
tečnom azotu, na -1960C) dugotrajno
čuvana sperma.
• Volumen inseminacione doze tečne
razrijeđene sperme pri vještačkom
osjemenjavanju iznosi 12 do 20 ml u
kojoj se nalazi 300 do 500 x 106
spermatozoida.
• Od jednog ejakulata pastuva, može se
napraviti 10 do 20 inseminacionih doza
sperme. Inseminacija (osjemenjavanje)
se vrši specijalnim kateterom, čiji se vrh
uvodi duboko u grlić materice, a doza
sperme se ubacuje u tijelo materice.
• Bremenitost se može utvrditi do dva mjeseca poslije pripusta,
određenim biohemijskim ispitivanjima (pregledom mokraće).
• Od trećeg mjeseca pa dalje bremenitost se može utvrditi veterinarskim
pregledom, a i po ponašanju i izgledu bremenitih kobila.
• Kobila je znatno mirnija u pokretima i temperamentu, boljeg je apetita,
trbuh (stomak) se postepeno povećava.
• Već u drugoj polovini bremenitosti povremeno se može primijetiti na
trbuhu ispred vimena mrdanje (pomijeranje) ploda.
• Hladnokrvne rase konja su sposobne za priplod do 15. godine starosti, a
toplokrvne do 20., pa i do 25. godine.
GRAVIDNOST I ŽDRIJEBLJENJE - PARTUS

• Normalna gravidnost (ždrijebnost) kobile traje oko 11 mjeseci, sa

varijacijama od 320 do 350, pa i više dana.
• Trajanje bremenitosti zavisi od više faktora: rase (tipa), individue u
okviru rase, pola ždrijebeta, uslova gajenja i kvaliteta ishrane.
• Ždrijebnost (bremenitost) počinje kada dođe do oplodnje jajne ćelije
kobile, a završava se ždrijebljenjem.
• Detaljnom analizom i ultrazvučnom metodom može se vidjeti i pratiti
proces razvoja fetusa u toku perioda gestacije
U posljednjoj nedjelji gestacije kod fetusa se sve funkcije usavršavaju i
priprema se za porođaj, odnosno spoljašnji - vanmaterični život.
Sa ovim je razvoj fetusa završen - “gotov”.
• U prvoj polovini bremenitosti postupak sa kobilama je uglavnom
sličan kao i kod ostalih radnih ili sportskih konja.
• U drugoj polovini, tj. pred sam kraj trajanja ždrijebnosti, kobile se
mogu upotrebljavati za lakše radove, i to isključivo da im hod bude
korak, nikako kas ili galop.
• U toku, a naročito u drugoj polovini ždrijebnosti ishrani treba posvetiti
posebnu pažnju, jer ždrijebe po rođenju (ždrijebljenju) ima veličinu
60% visine grebena odraslog konja.
• Za vrijeme graviditeta poželjno je da se kobila što više kreće po
pašnjacima.
• Visoko ždrijebne kobile bi trebalo da provode što više vremena
napolju da se priviknu i da se mogu kasnije puštati sa ždrijebadima.
Znaci skorog porođaja su:
• kobila oprezno korača,
• javlja se lak otok (edem) vulve, vimena i potkožja donjeg trbušnog
zida i između nogu,
• pojava tačkastog znoja na sapima,
• pojava ljepljive kapljice na vrhu sisa je siguran znak da će porođaj
početi za nekoliko sati.

Siguran znak da je porođaj počeo je pojava trudova i pojava loptastog

alantohoriona na izlazu iz vulve.
• Fetus se rađa potpuno prekriven
amnionskom membranom.
• U materici ždrijebe leži na leđima, a pri
samom ždrijebljenju treba da je okrenuto
na stomak, prednje noge treba da su
ispružene i da se glava nalazi između, tj.
iznad prednjih nogu.
• Partus je kod kobile relativno lak, traje
relativno kratko (istiskivanje ploda oko 5
do 15 minuta) i normalno prolazi bez
većih komplikacija.
• Većina kobila (60-70%) se ždrijebi u
noćnom periodu (između 18h i 06h).
• Kod normalnog ždrebljenja nisu potrebne
nikakve posebne intervencije - kobila u
ležećem položaju.
• Poslije toga ždrijebe se primakne kobili da ga oliže, u prvom redu zbog
stvaranja i povećanja materinskog instikta.
• Vrlo rijetki slučajevi su da kobila oždrijebi dva ili više ždrijebadi.
• Zdravo ždrijebe će poslije kraćeg odmora htjeti da ustane, što će mu
poslije nekoliko pokušaja i uspijeti.
• Ukoliko ne ustane samo, treba mu pomoći da ustane i dođe do vimena i
otpočne prvo sisanje mlijeka - kolostruma
• Tokom prve nedjelje po rođenju, ždrijebe sisa 3 do 4 puta na sat.
• Zatim se frekvencija sisanja postepeno smanjuje, pa iznosi dva sisanja
dnevno, kod ždrijebeta starog pet mjeseci.
• Dojni period zavisi od tipa i namjene kobile i ždrijebeta.
• Kod sportskih konja traje kraće, a kod tovnih, ždrijebe sisa dok samo
ne prestane, odnosno dok kobila ne zasuši.
• Ukoliko je izvodljivo, poželjno je da se kobile i ždrijebad drže na paši.
• Ako iz bilo kojih razloga ždrijebetu nedostaje majčino mlijeko, ono se
može odhraniti i kravljim mlijekom uz izvjesnu korekciju (djelimično
obrano mlijeko ili kravlje mlijeko razrijeđeno vodom) sa dodatkom
izvjesne količine šećera.
• Poslije ždrijebljenja kobili se obično daje mlak napoj od mekinja, a kao
suva hrana mekinje, ovas i kvalitetno sijeno, a u ljetnjem periodu
zelena hrana, odnosno kvalitetna paša.
UTICAJ GENETSKIH FAKTORA NA TRAJANJE GESTACIJE -
BREMENITOSTI KOD KOBILA
Uticaj rase
• faktora koji direktno utiče na varijabilnost u pogledu trajanja gestacije
kod kobila.
• Prosječno trajanje gestacije za sve rase iznosilo je 342,3 dana (sa
varijacijama od 11 dana) i u raznim istraživanjima utvrđene su
značajne razlike između pojedinih rasa konja
 UTICAJ PARAGENETSKIH FAKTORA NA TRAJANJE
GESTACIJE KOD KOBILA
• Uticaj sezone na trajanje gestacije - zimi duža bremenitost, ljeti kraća
• Uticaj starosti kobile na trajanje gestacije - od prve oplodnje, odnosno prve
bremenitosti, trajanje gestacije se skraćuje do određene starosti, a potom
povećava.
• Uticaj pola ždrijebeta na trajanje gestacije – bremenitost duže traje kod kobila
koje su nosile (oždrijebile) mušku ždrijebad, od kobila sa ženskom ždrijebadi.
• Uticaj ostalih faktora na trajanje gestacije kod kobila –
način oplodnje (prirodno i vještačko),
pariteta (ždrijebljenja po redu),
porijekla (efekta) pastuv i slično na trajanje bremenitosti kod kobila različitih
rasa konja.
 ŽIVOTNI TJELESNI RAZVOJ KONJA

Cjelokupni životni ciklus (vijek) konja može se podijeliti u četiri perioda

odgajivanja, odnosno gajenja:

1. period odgajivanja traje do 6. mjeseci uzrasta,

2. period do oko godinu dana,
3. do 2. godine starosti,
4. period od druge godine, pa do kraja života.
 SOCIJALNO PONAŠANJE I DRESURA KONJA

• Kod slobodnog držanja konja formira se grupa u vidu familije oko jednog
pastuva.
• U svakoj grupi postoji određena hijerarhija gdje predvodnika tj. jača i
relativno starija grla slijede slabija.
• Po pravilu, vođa grupe je nešto starija kobila.
• Kod konja su pojedina čula dobro razvijena (čulo sluha, vida, ukusa, mirisa i
dodira), posjeduju inteligenciju, memoriju i snalažljivost u okolnoj sredini.
• Položaj i pokreti glave, vrata, repa, nogu i tijela - pokazatelji njegovog
trenutnog stanja.
• Interesantno je istaći da konji spavaju manje od tri sata u toku dana i
noći.
• Cilj dresure je da se konj navikne da obavlja određene radnje.
• Pravilnim ponašanjem, odnosno pravilnom dresurom konj se lakše
oslobađa od pojedinih neugodnosti, kao što su strah i bol.
• Za relativno kratak vremenski period, uz pravilan postupak sa konjem,
između konja i odgajivača stvori se uzajamno razumjevanje i
privrženost.
• Na ovim postupcima se i zasniva uspjeh dresura konja.
• Da bi postao dobro radno grlo konj se mora uvježbavati i obučavati još
od najranije mladosti.
• Konje svih tipova i kategorija treba naučiti da se vode (“da idu na
ruci”).
• Posebno je važno da se konji pravilno vode na ergelama, pri
licenciranju, na izložbama, pri pripustu.
• Lonžiranje - to su prvi koraci u obuci konja, tj. navikavanje konja da se
samostalno kreće.
• Osnovna obuka pri lonžiranju je uvježbavanje konja u pravilnom
kasanju i navikavanju na određene komande.
• Kad konj nauči da ide u krug i da sluša komande za polazak i za
zaustavljanje, treba početi sa sedlanjem i lonžiranje pod sedlom.
• Lonžiranje obilježava početak treniranja konja.
• Kad je konj na lonži, kreće se na kraju
vrlo dugog povodca poznatim kao
lonža, te hoda u krugovima oko osobe
koja ga trenira.
• Prednost lonžiranja je u tome što konj
uči reagovati na komande.
• Konju će se staviti žvala, tek kada
dobro nauči kretati naprijed.
• Lonža se takođe koristi za navikavanje
konja na sedlo i ne treba prečvrsto
stezati lonžu.
• Mladi konji poslije nekoliko nedjelja
lonžiranja već su dovoljno sposobni da
se kreću u ritmu, da budu izbalansirani
i da slušaju glasne komande.
• Uvježbavanje konja u zaprezanju (prezanju) i uvježbavanje za jahanje
(zauzdavanje i sedlanje) imaju izvjesnih specifičnosti i razlika,
prvenstveno u pogledu metodike obuke i opreme.
• Sve rase konja mogu se zaprezati, osim engleskih punokrvnjaka i
drugih izrazito trkačkih konja.
• Zapregu čine:
konji (jedan ili više) i
zaprežna kola ili kočije.
 Četvoropreg konja
Dvopreg konja

Zaprege mogu biti jednoprezi, dvoprezi, četvoroprezi,

šestoprezi, osmoprezi, pa čak i desetoprezi.
• Postoje i tzv. “ruske trojke” pri čemu se uporedo prežu sva tri konja.
• Pri tome se dva bočna konja kreću galopom, a srednji konj se kreće kasom,
pri čemu mu je glava okrenuta u pravcu kretanja.
• Uvježbavanje konja za jahanje u suštini obuhvata postupak
zauzdavanja i sedlanja konja.
• Uvježbavanje konja treba da počne dok su još uvijek mladi jer se u
tom periodu lakše i brže navikavaju na zauzdavanje i sedlanje, kao i
uprezanje - dosta strpljenja.
• Pri pravilnom sedlanju konja treba imati u vidu da je kvalitetno
napravljno sedlo osnova za pravilno sedlište jahača i dejstva sile
putem njega.
• Najvažnije je da težište, odnosno najdublja tačka bude u prednjoj
polovini sedla.
• U zavisnosti od namjene, postoje galoperska (radna i trkačka),
dresurna, preponska i sedla za više namjena (military, turizam,
terensko jahanje).
Kod jahaćih konja razlikuju se dvije osnovne vrste dresure:
1. Kod mladih grla - osnovna dresura.
2. Visoka škola jahanja, u kojoj se usavršava osnovna dresura i konji se
podučavaju specijalnim, vrlo efikasnim radnjama i vještinama.

Pri dresuri visoke škole jahanja izvode se najteže i najkomplikovanije

radnje sa konjima.
Konji izvode figure na mjestu, u skoku, na zemlji i u vazduhu.
Najpoznatije figure su pasaž, pijafa, španski korak, polupirueta,
pirueta, pasada, krupada, kurbeta, kapriola, levada, šanžman,
karusela, balotada.
 Krupada

Pasada

Kurbeta
 Kapriola
Levada
Neki termini figura:

• Španski korak - visoka akcija prednjih nogu.

• Polupirueta - okretanje oko zadnjeg dijela trupa za 1800.
• Pirueta - okretanje konja u galopu za 3600.
• Pasada - podizanje prednjeg dijela tijela pod uglom od 450.
• Kurbeta - potpuno propinjanje i kratko stajanje na kopitima zadnjih nogu uz savijene prednje
noge u koljenima i kičicama. Kurbeta počinje kao levada, ali konj zatim ide unaprijed nekoliko
skokova ne dodirujući tlo prednjim nogama.
• Krupada - skok u mjestu uz podvlačenje zadnjih nogu pod trup.
• Kapriola - konj skače u vis, sa savijenim prednjim nogama dok ne dostigne najvišu tačku, a
zatim izbacuje zadnje noge.
• Šanžman - promjena galopa u skoku.
• Karusela - izvođenje različitih figura sa više konja i jahačima.
• Balotada - prednje i zadnje noge podvučene pod tijelo (trbuh) u skoku, sa kaudalne strane
mogu se vidjeti kopita.
• Levada – konj podiže prednje noge visoko iznad tla i stoji pod uglom od 450. Ova figura
zahteva izuzetnu kontrolu mišića i savršenu ravnotežu.
• Bez obzira na namjenu konja, u konjarstvu je osnovni cilj je da se
odgovarajućim postupkom (metodom) odaberu najbolja priplodna grla u
okviru svake rase. Najbolja priplodna grla treba da daju najbolje potomstvo
koje će se, zavisno od odgajivačkog cilja, koristiti za različite namjene. Selekcija
u konjarstvu može biti individualna ili familijska. Pri tome testiranje i
ocjenjivanje odgajivačke vrijednosti se najčešće vrši primjenom direktnog
ispitivanja (performans test) ili ocjenjivanja prema potomstvu (progeni test).
• U velikom broju razvijenih zemalja gajenje konja je tradicionalno strogo
regulisan nacionalnim propisima, odnosno programima. Ustanovljavanje
međunarodnih odgajivačkih asocijacija podrazumeva i da registri onih zemalja
koje nisu članice evropskih asocijacija moraju da poštuju principe utvrđene na
međunarodnom nivou i samim tim prihvate odgajivačko selekcijske programe.
• U našoj zemlji, odnosno u zemljama u razvoju odgajivačka vrijednost
konja se uglavnom zasniva na tradicionalnim postupcima, kao i na
primjeni direktnog ispitivanja - performans test ili ocjenjivanja prema
porijeklu - progeni test. Zbog navedene činjenice, a i da bi se izbjegla
ocjena odgajivačke vrijednosti koja ne daje kompletnu sliku o samoj
vrijednosti grla, kao i različiti subjektivni pristupi vlasnika i odgajivača
konja, primjena linearnih metoda u ocjeni odgajivačke vrijednosti
konja mogla bi da nađe mjesto u selekcijskom radu u konjarstvu.
Primjenom ovih metoda doprinelo bi se znatno efikasnijoj selekciji i
licenciranju najboljih pepinijera i kobila čije potomstvo, iz postojećeg
fonda grla, ne bi zaostajalo po kvalitetu u odnosu na uvežena grla.
ISPITIVANJE RADNIH i trkačkih SPOSOBNOSTI KONJA

• Imajući u vidu da se konji uglavnom upotrebljavaju za vuču zaprega

(tegljenje), za nošenje tovara i jahanje, a naročito za razna takmičenja
(sportske svrhe), ispitivanje njihovih radnih i trkačkih sposobnosti je u
izvjesnoj mjeri slično, jer se pri svakoj ocjeni daje manji ili veći značaj,
zavisno od namjene, eksterijernim osobinama, konstituciji, kondiciji,
temperamentu, izdržljivosti, brzini kretanja u svim vrstama hodova
(korak, kas, galop) i poslušnosti. U posljednje vrijeme znatno veća
pažnja se poklanja ispitivanju trkačkih, nego radnih sposobnosti konja,
što je i razumljivo, pošto se relativno malo koriste za te svrhe.
ISPITIVANJE RADNIH SPOSOBNOSTI
KONJA
• Utvrđivanje snage konja prilikom vuče teških tereta ispituje se u kolskim zapregama, sa
različitim teretom, u oranju ili vuči teških poljoprivrednih mašina. Vučna snaga ravna je
proizvodu mase tereta i koeficijenta otpora. Utvrđuje se dinamometrom, postavljenim između
tereta i grla koje se ispituje, tako da snaga konja djeluje na teret preko dinamometra, koji pri
tome, pokazuje veličinu sile, tj. razvijene snage. Kod konja se, kao početno opterećenje pri
ispitivanju, uzima 20% od njegove tjelesne mase. Za mjerenje snage konja pri nošenju tereta
ne postoje adekvatni aparati. Utvrđuje se jedino izdržljivost grla pri nošenju tereta na
različitim terenima. U suštini, radna sposobnost konja se može procjenjivati po njegovom
spoljašnjem izgledu - građi tijela (eksterijeru); prema dužini koraka u slobodnom hodu i u
zaprezi, kao i brzini kretanja; snazi prilikom vuče i nošenja tereta; izdržljivosti grla i volji za rad.
Radna sposobnost bosanskog brdskog konja je ispitivana na terenu sa usponom (razlika u
nadmorskoj visini od 455 m) i opterećenju od 100 kg (zajedno sa samarom) na razdaljini od 19
km (Telalbašić i Žiga, 2003). Ispit radne sposobnosti lipicanske rase u Hrvatskoj sproveli su kod
mladih pastuva i kobila starih tri godine i starijih grla (Levaković i sar., 2006).
ISPITIVANJE TRKAČKIH
SPOSOBNOSTI KONJA
• Trkački konji su se vijekovima vrijednovali na osnovu brzine i izdržljivosti. Brzina je
predstavljala sintezu građe i konstitucije, odnosno snage i zdravstvenog stanja. To znači
da se na osnovu brzine, izdržljivosti, ispravnosti trčanja i poslušnosti, može utvrditi
(ispitati) trkačka sposobnost konja bez obzira o kom vidu sportskog takmičenja konja je
riječ (kasačke i galopske trke, preponsko jahanje, daljinsko jahanje, takmičenje zaprega,
dresurno - paradno jahanje itd.). Razna konjička takmičenja se uglavnom odigravaju na
hipodromima, a samim tim ispituju se i trkačke sposobnosti konja.
• Hipodromi uglavnom služe za galopske i kasačke trke, pa i za preponska takmičenja.
Svaki hipodrom na kome se održavaju konjske trke, koje priređuju konjičke organizacije
KSS, mora biti registrovan. Da bi bio registrovan hipodrom mora imati sljedeće objekte i
opremu: sedlarnicu; svlačionicu za jahače sa tušem i toaletom; mjerionicu; padok;
trkačke staze; start mašinu; foto-finiš kameru, i sanitarni čvor za gledaoce.
UPOTREBA KONJA U SPORTSKE I
REKREATIVNE SVRHE
• Konjički sport se dijeli na dve grupne kategorije. To su profesionalne
ili trkačke Derby discipline (takmičenja), i Olimpijske discipline. U
profesionalne ili trkače derbi discipline spadaju: kasačke trke;
galopske trke, ravne galopske trke i galopske trke sa preprekama
(Steeplechase - Stiplčejs). U Olimpijske discipline konjičkog sporta
spadaju: preponsko jahanje (preskakanje prepona, Show Jumping);
dresurno jahanje (dresura, Dressage); svestrani ispit izdržljivosti
(Military, Three Day Event, u okviru koga je i disciplina u daljinskom
jahanju - Endurance); vožnja zaprega - kočija (Four in Hand).
• Kasačke trke, posmatrano šire, su ispit kasačkog konja u brzini,
izdržljivosti i pravilnom kasu. Kasačke trke su disciplina konjičkog
sporta pri kojoj konj isključivo trči kasom (prednja lijeva i zadnja
desna, i obrnuto).
• Galopska takmičenja se svrstavaju u dvije grupe, ravne galopske trke i
galopske trke sa preprekama. Ravne galopske trke se trče na stazi bez
prepreka, a po dužini se dele na kratke distance (900 - 1500m),
srednje (1600 - 2200m) i duge distance (2400 - 3200m). Trke sa
preprekama se trče na dužim distancama (3200 - 7200m), a grla trče u
galopu (kao i u ravnom) ali je staza u cijeloj širini ispreprečena
preprekama u vidu rovova, prepona i šiblja.
• Preponsko jahanje je u izvjesnoj mjeri slično trkama sa preprekama,
odnosno galopskim trkama. Peponska takmičenja se održavaju na
hipodromima pri kojima konji preskaču određene prepone (građene
prepreke).
• Daljinsko jahanje (Endurance) je u mjerenju (ispitivanju) izdržljivosti
konja na distancama (stazama) od više desetina kilometara, u svijetu
od 120 do 160 km. U Republici Srbiji dužina staze kreće se od 40 km
(otvoreno prvenstvo Beograda) do 60 km (otvoreno prvenstvo
Vojvodine), odnosno 80 km (otvoreno prvenstvo Srbije).
• Takmičenja zapregama imaju svrhu da se pokaže poslušnost i
izdržljivost konja, kao i vještina vozača u upravljanju zapregom,
odnosno konjima.
• Za rekreativno jahanje gotovo da i nema starosne granice. Ako čovjek
ili dijete više voli lagani kas, naročito u prirodi, ono može biti odličan
sport rekreacije i opuštanja. U svakom slučaju, na leđima konja, bar
na trenutak, zaboravljaju se svakodnevne obaveze i jahač osjeća da je
dio prirode. Kod djece jahanje, pored ostalog, poboljšava konstituciju
(pravilan razvoj i građu tijela) i razvija njihovu ekološku svijest
(prirodno bogatstvo). Pojedini konjički klubovi imaju posebne
programe obuke djece u zavisnosti od uzrasta. Djeca su posebno
zainteresovana za „poni konje“, koji su baš po njihovoj mjeri i ukusu.