KESUKARELAWAN DAN

MASYARAKAT SIVIL
DR. WAN FARIZA ALYATI WAN ZAKARIA
LMCA1412 ISLAM DAN KESUKARELAWANAN
 DISKUSI
KANDUNGAN

SEKTOR
KESUKARELAWANAN

MASYARAKAT SIVIL RUMUSAN

MASYARAKAT SIVIL &

KESUKARELAWANAN
 SEKTOR
KESUKARE-
SOSIAL EKONOMI
LAWANAN

• Sektor sukarelawan kini sudahpun menjadi bahagian penting dalam aspek-aspek

sosio, ekonomi dan politik kebanyakan negara maju.
• Sektor ini juga telah mula muncul secara aktif di sebahagian besar negara-negara
membangun.
• Pembangunan intensif sektor ini kini beberapa dekad kebelakangan ini boleh
disebabkan oleh beberapa faktor.
• Lazimnya, sukarelawan dilihat tumbuh seperti "cendawan selepas hujan" kerana
kemunculan sifat kemajmukan, keinginan untuk kebebasan berbicara serta tekanan
dan pengaruh luar dalam mewujudkan solidariti antara rakyat.
Masyarakat sivil • Terdapat pendapat bahawa badan-
mewakili keseimbangan badan bukan kerajaan diwujudkan
(the balance) antara untuk membangkang kerajaan.
hak2 yang diberikan
kepada individu2 dalam
• Realitinya, sektor kesukarelawanan
masyarakat & menjadi pelengkap kepada sistem
tanggungjawab mereka peruntukan dan pengagihan sektor
yang diperlukan bagi kerajaan terutamanya dari segi
menjaga hak2 tersebut pendidikan, kesihatan dan
(Brian O’Connell, 1999)
perkhidmatan sosial.
• Negara yang maju dan membangun
mempunyai keperluan dan kekurangan
yang berbeza, maka jenis gerakan
sukarelawan yang muncul, dan kaedah
yang digunakan juga berbeza.
• Misalnya, aktiviti kesukarelawanan di
kebanyakan negara membangun mungkin
menekankan kepada keperluan
pendidikan, hak asasi manusia atau
penjagaan anak yatim.
 01 02 03 04 05
n n at
aa
aan a
ja tan ak
aj at aj eri a or a r
r s r r pa t ya vil
Ke Pu Ke Ne
g e
K m ek st
S a
s
a Si
Te Sw M
 Kelompok
Tadbir urus Badan Pertubuhan
berasaskan
negara, negeri Berkanun Masyarakat perniagaan dan
dan bandar Sektor Institusi Sivil Sektor perkhidmatan
Kerajaan masyarakat Swasta

Kumpulan atau
kelompok
Fungsi tadbir
tertentu yang
urus yang
menjalankan
lebih khusus
fungsi
kepada sasaran
pendesak/agen
perubahan

Institusi tidak formal/formal yang dibina

atau wujud secara organik dalam masyarakat.
 MASYARAKAT SIVIL &
KESUKARELAWANAN
Kesukarelawanan adalah asas kepada sesebuah masyarakat sivil.
Hal ini kerana masyarakat sivil ialah satu tindakan bersama dan kolektif tanpa paksaan dan arahan.
Masyarakat sivil dibentuk oleh sebuah kumpulan individu yang mempunyai minat, tujuan dan nilai yang
sama.
Masyarakat sivil ialah rakyat itu sendiri, digerakkan oleh kemahuan dan kesanggupan peribadi.
Sektor ketiga ialah sektor di mana tergolongnya persatuan kebajikan, badan-badan bukan kerajaan,
kumpulan keagamaan, persatuan perniagaan, kumpulan bantu diri, gerakan sosial, pakatan dan
kumpulan advokasi.
RAKYAT RAKYAT RAKYAT RAKYAT
CIRI MASYARAKAT SIVIL
Muhammad Hikam (1996, dipetik Mustaffa Omar)
menyatakan bahawa masyarakat sivil merupakan
wilayah2 kehidupan sosial yang tersusun dan
bercirikan (antara lain):
Kesukarelaan PERANAN MASYARAKAT
Keswasembadaan (self-generating)
Keswadayaan (self-supporting) SIVIL
Kemandirian (berdikari) tinggi – dlm hubungan
Dalam hubungan dengan negara, peranan
dengan negara
masyarakat sivil:
Keterikatan kukuh – dengan norma2 atau nilai2
Sebagai pelengkap dlm melaksanakan aktiviti2
hukum yang diikuti warganya
yang terarah – melengkapkan peranan negara
Sebagai pengganti – melakukan aktiviti2 yang
belum atau tidak dilakukan negara
Sebagai kuasa penanding – advokasi, litigasi, dan
ada kalanya tindakan mencabar bagi mengimbangi
hegemoni negara
 Melalui pelbagai bentuk & bidang kerja sukarela, masyarakat belajar erti berdikari, hak-
hak dan kepentingan bersama, serta peranan dan tanggungjawab sebagai anggota
masyarakat dan warga negara.
Kerja sukarela membuka ruang untuk masyarakat bersuara, berorganisasi, dan
menentukan apa yang baik dan diperlukan bagi kesejahteraan bersama.
Kerja sukarela melatih kepemimpinan, kepengikutan & kerjasama dalam kalangan
masyarakat.

MANDIRI KEPIMPINAN KERJASAMA

Masyarakat berdikari tidak
bergantung kepada kerajaan
semata-mata untuk mencapai
kesejahteraan bersama.
Masyarakat yang
mempunyai kepimpinan
yang tinggi dalam setiap
lapisan dan peringkatnya
akan menggerakkan
perubahan dan kemajuan
Masyarakat yang dibina atas
semangat kerjasama dan
perpaduan yang kuat
(asabiyyah) adalah
masyarakat yang teguh dan
utuh berdepan dengan masa
kini dan masa depan.
 Bacaan:
Azizan Bahari. (2005). Gerakan sukarela dan negara.
Brian O’Connel. (1999 ). Civil society, the underpinnings of American
democracy.
Hanover, NH: University Press of New England.
Mustaffa Omar. (2004/2005). Memperkasa masyarakat sivil melalui modal
sosial: strategi ke arah membanteras gejala sosial.
Nicholas Deakin. (2001). In search of civil society Basingstoke, Hampshire:
Palgrave.

Kerja sukarela memberi sumbangan unik kepada masyarakat

sivil. Ia syarat utama bagi sesebuah masyarakat sivil, dan
merupakan:
• Benih bagi pertumbuhan dan perkembangan masyarakat
sivil RUMUSAN
• Mekanisme atau jentera bagi kelangsungan masyarakat
sivil
• Penyumbang dan pemantap masyarakat sivil.