Republic of the Philippines

Laguna State Polytechnic University

Province of Laguna

Komunikasyon at
Pananaliksik sa Wika at
Kulturang Pilipino

 Ginang Menchie D. Anonuevo

 SHS Guro
Balik-Aral
Kakayahang komunikatibo
Lingwistiko
Istraktural
Gramatikal
 Kakayahang Gramatikal
ayon kina Canale at Swain, ito ay ang pag-
unawa at paggamit sa kasanayan sa

ponolohiya
gayundin ang mga tuntun
morpolohiya pang-ortograpiya.
sintaks
semantika
 Ponolohiya ng Filipino
Ponema ang tawag sa pinakamaliit na
yunit ng tunog.

May dalawang uri ng ponema:

1. Ponemang Segmental
Tinatalakay ay ang mga katinig, mga patinig,
diptonggo,  klaster, pares minimal at ponemang
malayang nagpapalitan.
2. Ponemang Suprasegmental
Tinatalakay naman ang haba at diin, tono at hinto
antala.
Ponemang
 Sangkap na pampalasang ginagamit sa
ating pakikipagtalastasan
 Pantulong sa ponemang segmental; na

Suprasegme higit na nagiging mabisa ang ating

paggamit ng 21 ponemang segmental sa
ating pakikipagtalastasan sa pamamagitan

ntal
tono ng mga pantulong o suprasegmental na

haba
diin
Antala/hinto
 Ang pagtaas o pagbaba na iniuukol natin sa pagbigkas

a. Tono ng pantig ng isang salita upang higit na maging mabisa

ang ating pakikipag-usap sa ating kapwa

Ang tono ay tumutukoy sa damdaming namayani sa pagsasalit.

Ang intonasyon ay may kinalaman sa pag taas-pag baba ng boses sa pagsasalita.

Kinakatawan ang mga ito ng mga

sumusunod ng bilang: 3 para sa mataas, pataas madiin malakas:
2 para sa normal at
1 para sa banayad at mababang tinig.
kahapon
3 3

2 pon 2 ha
ka ka
1 1

ha pon
b. Haba at Diin
 Ang haba ay tumutukoy sa sa haba ng bigkas na iniuukol ng
nagsasalita sa patinig ng pantig ng salita
 Ang diin naman ay tumutukoy sa lakas ng bigkas ng pantig ng salita
 Ito ay inihuhudyat ng kuwit, tuldok, semi-colon o kolon

Halimbawa:
/BU.hay/ - “life”
/buHAY/ - “alive”
c. Hinto/antala
 Saglit na pagtigil sa ating pagsasalita  Hindi puti.
upang higit na maging malinaw ang Hindi, puti
mensaheng ibig nating ipahatid sa
 Hindi ako siya
ating kausap
Hindi ako, siya
 Ito ay inihuhudyat ng kuwit,  Hindi sila tayo
tuldok, semi-colon o kolon Hindi sila, tayo
 Hindi ako ang may kasalanan.
 Hindi, ako ang may kasalanan.

 Narito pa ang ilang halimbawa:

Doktor Juan Miguel ang buo kong pangalan,

Doktor, Juan Miguel ang buo kong pangalan
Doktor Juan, Miguel ang buo kong pangalan
Morpolohiya o palabuoan
Morpolohiya naman ang tawag sa pag aaral ng mga
morpema.

morpema pinakamaliit na yunit na bumububo sa mga salita na may

kahulugan. Ang bawat yunit na ito ay tinatawag na
morpema.
Ang pinakamaliit na bahagi ng wika na nagtataglay ng sariling
kahulugan. Hindi ito dapat ipagkamali sa pantig na likha ng mga
salita kung isinusulat o ang bawat saltik ng dila kapag binibigkas.
Maraming mga pantig ang walang kahulugan sa sarili kaya hindi
maaaring tawaging morpema. Ang morpema ay maaring salita o
bahagi lamang ng isang salita.
 May tatlong anyo ang morpema
Morpemang salitang Ito ay binubuo ng salitang walang kasmang panlapi. Ito ay
mga salitang payak. Tinatawag din itong malayang
morpema.
ugat
Morpemang binubuoMatatagpuan ito sa mga salitang buhat sa kastila – Kusinero/
Kusinera. Nangangahulugang ang mga ponemang ito ay may
ng isang ponema hatid na kahulugan kaya maituturing ito bilang mga
morpemang binubuo ng isang ponema.

Ito ay may taglay na kahulugan sa sarili. Ngunit tinatawag

Morpemang ang ganitong morpema na di-malayang morpema. Hindi sila
makakatayo sa kanilang sarili. Kinakailangan pa itong
panlapi samahan ng isang malayang morpema upang magkaroon ng
ganap na kahulugan
 Iba ibang posisyon na
kinalalagyan ng panlapi sa salita
Unlapi – kapag inilalagay sa unahan ng salita Hal. Magbasa, umibig,
paalis, makahuli

Gitlapi – kapag nakalagay sa loob ng salita. Hal. Sumayaw, lumakad,

sinagot, ginawa

Hulapi – kapag nakalagay sa hulihan ng salita. Hal. Ibigin, sulatan,

sabihan, gabihin

Kabilaan – kapag ang isang pares ng panlapi ay Hal. Paalisin, kaibigan,

nakalagay sa unahan at ang isa ay nasa kadalagahan
hulihan ng salita

Laguhan – kapag makikita ang mga panlapi sa Hal. Pagsumikapan,

unahan, gitna at hulihan ng salita ipagsumigawan
Mga Uri ng Pagbabagong
Morpoponemiko
 Asimilasyon  Pagsusudlong o
 Pagpapalit ng Ponema pagdaragdag
 Metatesis  Maypungos
 Pag-aangkop
 Pagkakaltas ng Ponema

 Paglilipat diin
 Asimilasyon   Sakop ng uring ito ang pagbabagong
nagaganap sa // na posisyong pinal dahil sa
impluwensya ng kasunod na tungo.

   Parsyal– kung ang isang panlapi o salita ay P at B = /m/

Pang + bansa = pambansa
nagtatapos sa // at ito’y ikinakabit sa isang salita o Pang + palo = pampalo
Pang + bukas = pambukas
salitang-ugat na nagsisimula sa /p/ o /b/,
nagiging /m/ ang // D, L, R, S, T = /n/
Sing + dali > sin + dali = sindali
Pang + sara > pan + sara = pansara
pang + takip> pan + takip = pantakip

 Ganap – tinatanggal ang P at B = /m/

Pang + palo = pamalo
unang titik ng salitang-ugat. Pang + bukas = pamukas

D, L, R, S, T = /n/
Pang + sara > pan + sara = panara
pang + takip> pan + takip = panakip
Pagpapalit ng  Ang titik ay nagbabago sa pagbuo ng
salita kapag patinig ang huling
Ponema ponema sa unlapi.
Halimbawa
 
a. /d/ /r/ ma + dunong = marunong
ma+dumi = marumi

 
b. /d/ /r/ (kung ito ay hinuhulapian ng (-an) o (- tawid + an = tawiran
lapad + an = laparan
in), ang /d/ ay Karaniwang nagiging /r/.)

  dugo + an = duguan
c. /o/ /u/ puso + an = pusuan

 
d. /h/ /n/ ang /h/ ng tawa + han = tawanan

panlaping /-han/ ay
nagiging /n/
Metatesis  Kapag ang salitang-ugat na nagsisimula sa /l/ o /y/
ay ginitlapian ng /-in/, ang /l/ o /y/ ng salitang ugat
at ang /n/ ng gitlapi ay nagkakapalit ng pusisyon.

Halimbawa Linangoy – nilangoy

Linuto – niluto
Yinakap - niyakap
 ito ay nagaganap kapag ang ponemang
Pagkakaltas patinig sa huling pantig ng salitang ugat ay
nawawala sa sandaling ito’y hinunlapian
ng Ponema tulad ng matutunghayan sa mga sumusunod.

Halimbawa Asin + an = asnan

Bilihan = bilhan
Bigayan = bigyan
  Karaniwan sa mga salitang-ugat ang
Ang Paglilipat- pagkakaroon ng diin sa ikalawang pantig
buhat sa huli. Kapag ang mga salitang-ugat
diin na ito’y nahulapian ng –in/hin at an/han
lumilipat ang diin. Kung minsan
nagkakaroon pa ng kaltas ang salita.

Halimbawa Aliw + in = aliwin

Daya + in = dayain
Pinta + han = pintahan
Basa + han = basehan
Putol + in = putulin
Pagsusudlong o  pagdaragdag ng isa pang hulapi sa
salita gayong mayroon na.
pagdaragdag
Halimbawa alala+han+in=alalahanin
totoo+han+in=totoohanin

Maypungos  Pagbawas ng unlapi sa salita

Halimbawa -Ipagamot ay nagiging pagamot
-Magpalinis ay nagiging palinis

Pag-aangkop  Pag iisa ng dalawang salita, may

pagkakaltas ding kasama.
Halimbawa tignan+mo=tamo
tayo+na=tena
hintay+ka=tayka=teka
 Dalawa ang
pangkalahatang uri ng
morpemang may morpemang may
kahulugan morpema
kahulugang pangkayarian
leksikal
 may sarili o angking kahulugan  walang kahulugan sa ganang sarili at
kailangang mapasama sa pangungusap
upang magkaroon
Halimbawa
Namamasyal sa MOA Ang mga salitang namamasyal, MOA at magkatrabaho
ang magkatrabaho. ay may kahulugang leksikal habang ang sa at ang ay may
kahulugang pangkayarian.
 Sintaks, Sintaksis o
Palaugnayan
Ito ay pag aaral sa pag uugnay-ugnay ng mga
salita para makabuo ng mga parirala, sugnay at
mga pangungusap.
Parirala ang tawag sa lipon ng mga salita na walang buong
diwa walang panaguri, at paksa.
Halimbawa: para sa bata, gamit ng bayan, matigas na
kamao, mabilis na sumuntok

Sugnay namang maituturing ang kalipunan ng mga salita na

may panaguri at paksa, may buong diwa at maari rin
namang wala. Ito ay maaaring malaya/ punong sugnay/
makapag iisa/ independente at pantulong/ di-
makapag-iisa/dependente
mga gamit ng sugnay na di
makapag iisa
Sugnay na pang uri  Ang mang aawit na nagwagi ay binigyan ng
gumagamit ng panghalip na pamanggit bilang maraming salapi.
 Siya ay mag aaral na masipag sa pag gawa ng
panimula ng pantulong na sugnay
mga takdang aralin.

Sugnay na pang-abay
gumagamit ng pangatnig bilang panimula ng  Tatahimik ang bansa kung walang mag-aaklas.
pantulong na sugnay, nagbibigay turing sa  Habang natutulog na ang marami, patuloy
pandiwa parin ako sa pag tatrabaho.

Sugnay na pangngalan
 Na totoong mabuti sya ay di-mapaniniwalaan.
gumaganap bilang
 Naniniwala kami na siya'y mabuting tao.
tuwirang layon
Makaliligtas tayo sa hamon ng panahon kung magsisikap.
Makaliligtas tayo sa hamon ng panahon
malaya/punong sugnay/ makapag iisa/ independenteng sugnay

kung magsisikap
pantulong/ di makapag iisa/dependenteng sugnay
 Maituturing na pangungusap ang isang
Pangungusap salita/ mga sambitla o lipon ng mga salita
na may buong diwa.
Mga sambitla
Panawag Inday!, Dodong!, Kuya!
Pandamdamin Aray!, Masarap!, Aba!
Panagot sa tanong Oho!, Hindi ho!, Oo na!
Pagtawag Halina!, Halika!
Pautos Alis!, Balik!, Urong!
Pormulasyong Maganda gabi po!,
panlipunan Maraming salamat po!
Pamanahon Uulan!, Bumabaha!, Pasko na!
Eksistensyal May pera sa bayong., Walang aalis.
Modal Gusto ko., Nais ba nya?, Ibig ko rin.
Panagot panlunan Nasa Recto., Nasa amin., Sa parke.
Ka-pandiwa Kapapangyari lang., Kakaligo lang.
Pangungusap
predikatibo
(panaguri)
Halimbawa:
ang nag bibigay-
impormasyon sa 1. Natagpuan ang bomba sa loob ng kongreso.
paksa. 2. Sa panahong ito buhos ang impormasyon.
paksa 3. Maaaring basal o konkreto ang teskto.
(dating simuno) 4. Nakapag basa kana ba ng mga aralin?
ay ang pinag uusapan 5. Nagtalo kami tungkol sa isyu ng unang wika.
sa pangungusap
Pangungusap
Uri ng pangungusap ayon sa
tungkulin o gamit
Uri ng pangungusap
 Pasalaysay/Paturol ayon sa anyo
 Pautos  Payak
 Patanong  Tambalan
 Padamdam
 hugnayang pangungusap.
 langkapang pangungusap
Payak na pangungusap
• kapag nag papahayag ng isang kaisipan, maaaring
tambalan ang predikatibo at paksa.

Halimbawa:
Tambalan na pangungusap
Predikatibo Paksa • Kapag dalawa o higit pang kaisipan ang
Masipag ang mga Pilipino.
ipinahahayag
Masipag at matiisin ang mga Pilipino
Maisispag ang mga mag-aaral at guro. Halimbawa:
Masipag at matiisin ang mga mag-aaral at guro.
1. Maunawaing guro at mahuhusay
ang mga mag aaral.
2. Nagbakasyon ang pangulo, humalili
ang pangalawang pangulo at
sumuporta ang mga mambabatas.
Hugnayang pangungusap.
• Binubuo ng isang malayang sugnay at
isa o higit sa isang di-malayang sugnay
Halimbawa:
1. Ang bansang binagyo ng suliranin ay
uunlad din kung dudulog sa lumikha
2. Nagbalik ng kanyang bayan si Juan
upang sumugal sa kapalaran.
Langkapang pangungusap
• may anyong dalawa o higit pang punong
sugnay at isa o higit sa isang katulong na
sugnay.
Halimbawa:
1. Kinilala sa ibang bansa ang mang
aawit na nag wagi saka binigyan
pa siya ng parangal ng pangulo.
2. Sinabi nya na iyon ang tama at
naniwala naman ang marami.
Leksikon at Semantika
• yaong pag aaral sa kahulugan ng salita o anumang
pahayag
Semantika Leksikon
• bahagi ng wika ng mga salita o anumang pahayag na pinag-
aaralan.

 masasabing interpretative ang nagiging

tunguhin ng semantika
 nakabatay iyon sa awtput ng grammar

 Nagiging komplikado ang pag aaral sa kahulugan

sapagkat Nararapat na mag karoon ng
pagkakatulad kung hindi man ay ugnayan ang
konsepto ng nagsalita at nakinig, ng nagsulat at
nagbasa.
Halimbawa:
ang paglalarawanng isang taong abala.
1. Hinding hindi mo siya makakausap
ngayon.
2. Nakatungo na naman siya sa
tambak ng papel sa kanyang mesa
3. Dumaan ka man mamaya sa harap
nya,hindi ka nya mapapansin.
 denotasyon konotasyon
may iniuugnay namang ibang
tahas o literal at ibinibigay ang
mismong tinutukoy o referent kahulugan at talinghaga

Halimbawa:

Ahas Hayop na mapanganib na uring Mang-aagaw,

reptilya Traydor

Bato Matigas na bagay na bunga ng Ipinagbabawal na gamot

pormasyon ng lupa.

Krus Bagay na ipinadala at ipinagakuan Suliranin sa buhay

sa dakilang manunubos
 intensyon ekstensyon
tumutukoy sa konsepto tiyak na tinutukoy ng pahayag sa
Halimbawa: mundo
Salita/parirala/ pahayag

Dekano Tawag sa tagapamuno ng isang Dr. Magno Quendangan

kolehiyo.

Programang Pinakikinggang palatuntunan na may True love conversations

tiyak na genre o paksang inilalahad. kasama si Papa Jack
panradyo
Social Maituturing na modernong komunidad
Facebook
na pinagtatagpuan ng marami at iba-
Networking ibang tao upang makipag ugnayan sa
Site isa't isa.
Semantic na
Relasyon synonym magkasing kahulugan

Halimbawa: Malaki - dambuhala

antonym magkasalungat

Halimbawa: Mahina - malakas

polysemy may dalawa o higit pang kahulugan na

magkaugnay

Halimbawa: Tuta -tawag sa anak ng aso/maaari ring tukuying sunod

sunuran

homophone pareho ang tunog ngunit mag kaiba ng kahulugan

Halimbawa: Bata - paslit at maaari ring tukuying kasintahan depende sa

konteksto
Semantic na Relasyon sa
pangungusap

Paraphrase
Naipapakita ito sa mga • nagbigay ng lektyur ang
pangungusap na may propesor.
parehong kahulugan. • ang lektyur ay ibinigay ng
propesor

Entailment Pinatotohanan ng unang

pangungusap ang ikalawa.
• multikultural ang bansa.
• mulltilingguwal ang bansa

Contradiction taliwas sa isa't isa

ang pares ng
• ang pag aaral ng wika ay
komunikatibo.
• ang pag aaral mg wika ay
pangungusap
nakatuon lamang sa
grammar.
 Kohesyon sa paraang
Naipapakita Kohesyon sa paraang pag uulit
kolokasyon (pag-uugnay ng
anumang salita at pahayag
batay sa konsepto.
ang kohesyon Wika
sa mga
Pag-uulit ng salita Ang pagbago sa mga tuntunin sa • salita
paraang pag- ortograpiya ay lumikha ng ingay. • diyalekto
• sosyolek
Iyon ang pagbago tungo sa
uulit at modernisasyon ng wika.
• bekimon
• Tagalog
• Pilipino
kolokasyon Pag-uulit sa paraang Mabilis ang buhay sa lungsod. Paspasan • Filipino
• pagkakakilanlan
kasingkahulugan ang mga gawain at trabaho upang may ng tao
kitain • balbal iba-iba
• bilingguwal
Pag-uulit sa pamamagitan Ang jejenese ay barayti ng wika sa • multilingguwal
ng pag uuri dimensyong sosyal. Ang sosyolek na • midyum sa
komunikasyon
iyon ay napalawak bunga ng convergence • pambansa
sa wika. • lingua franca
• Kolokyal
Pag-uulit sa pag gamit ng Gawing batayan ang anumang kaugnay • kultura
pang kalahatang salita na aklat sa filipino sa pagtuturo. Ito ang • baryasyon
• neolohismo
kagamitang panturong subok ng may • lipunan
tulong sa pagkatuto.
MGA SANGGUNIAN
 Tulay sa Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino, Books Atbp. Publishing Corp. 2017
 https://www.slideshare.net/REGie3/kakayahang-pangkomunikatibo-114607126
 https://slideplayer.com/slide/14026116/
 https://prezi.com/p/8sxqwovdfqna/kakayahang-linggwistikoistrukturalkomunikatibo/
 https://philnews.ph/2019/02/15/uri-ng-pang-abay-9-uri-pang-abay-halimbawa/
 https://philnews.ph/2019/02/16/panghalip-ano-ang-panghalip-halimbawa/
 https://www.youtube.com/watch?v=BQR5ktwN2Ro
 https://www.youtube.com/watch?v=AxDpLUiZfzw
 https://www.youtube.com/watch?v=FQdvagYwoSA
 https://www.youtube.com/watch?v=1P3zo294Di8
Maraming Salamat!