Republic of the Philippines

Laguna State Polytechnic University

Province of Laguna

Ginang Menchie D. Anonuevo

 SHS Guro
-
ayon kina Canale at Swain, ito ay ang
pag-unawa at paggamit sa kasanayan sa

ponolohiya
gayundin ang mga
morpolohiya tuntuning pang-
sintaks ortograpiya.
semantika
 Ponolohiya ng Filipino
Ponema ang tawag sa pinakamaliit
na yunit ng tunog.

May dalawang uri ng ponema:

1. Ponemang Segmental
Tinatalakay ay ang mga katinig, mga patinig,
diptonggo, klaster, pares minimal at ponemang
malayang nagpapalitan.
2. Ponemang Suprasegmental
Tinatalakay naman ang haba at diin, tono at hinto
antala.
  Sangkap na pampalasang
ginagamit sa ating
pakikipagtalastasan
 Pantulong sa ponemang
segmental; na higit na nagiging
mabisa ang ating paggamit ng 21

tono ponemang segmental sa ating

pakikipagtalastasan sa
haba pamamagitan ng mga pantulong
o suprasegmental na

diin
Antala/hinto
 Ang pagtaas o pagbaba na iniuukol natin sa
pagbigkas ng pantig ng isang salita upang
higit na maging mabisa ang ating pakikipag-
usap sa ating kapwa
Ang tono ay tumutukoy sa damdaming namayani sa pagsasalit.
Ang intonasyon ay may kinalaman sa pag taas-pag baba ng boses sa
pagsasalita.
Kinakatawan ang mga ito ng 3 para sa mataas, pataas madiin
mga sumusunod ng bilang: malakas:
2 para sa normal at
kahapon 1 para sa banayad at mababang tinig.
3 3

2 pon 2 ha
ka ka
1 1

ha pon
Ang haba ay tumutukoy sa sa haba ng bigkas na iniuukol
ng nagsasalita sa patinig ng pantig ng salita
Ang diin naman ay tumutukoy sa lakas ng bigkas ng
pantig ng salita
Ito ay inihuhudyat ng kuwit, tuldok, semi-colon o kolon

Halimbawa:
/BU.hay/ - “life”
/buHAY/ - “alive”
Saglit na pagtigil sa ating  Hindi puti.
pagsasalita upang higit na Hindi, puti
maging malinaw ang
mensaheng ibig nating  Hindi ako siya
ipahatid sa ating kausap Hindi ako, siya
Ito ay inihuhudyat ng  Hindi sila tayo
kuwit, tuldok, semi-
Hindi sila, tayo
colon o kolon
 Hindi ako ang may kasalanan.
 Hindi, ako ang may kasalanan.

Narito pa ang ilang halimbawa:

Doktor Juan Miguel ang buo kong pangalan,

Doktor, Juan Miguel ang buo kong pangalan
Doktor Juan, Miguel ang buo kong pangalan
Morpolohiya naman ang tawag sa pag aaral ng
mga morpema.

morpema pinakamaliit na yunit na bumububo sa mga

salita na may kahulugan. Ang bawat yunit na
ito ay tinatawag na morpema.
Ang pinakamaliit na bahagi ng wika na nagtataglay ng
sariling kahulugan. Hindi ito dapat ipagkamali sa pantig
na likha ng mga salita kung isinusulat o ang bawat saltik
ng dila kapag binibigkas. Maraming mga pantig ang
walang kahulugan sa sarili kaya hindi maaaring
tawaging morpema. Ang morpema ay maaring salita o
bahagi lamang ng isang salita.
May tatlong anyo ang morpema
Ito ay binubuo ng salitang walang kasmang
panlapi. Ito ay mga salitang payak. Tinatawag
din itong malayang morpema.

Matatagpuan ito sa mga salitang buhat sa kastila –

Kusinero/ Kusinera. Nangangahulugang ang mga
ponemang ito ay may hatid na kahulugan kaya
maituturing ito bilang mga morpemang binubuo ng
isang ponema.

Ito ay may taglay na kahulugan sa sarili. Ngunit

tinatawag ang ganitong morpema na di-
malayang morpema. Hindi sila makakatayo sa
kanilang sarili. Kinakailangan pa itong samahan ng
isang malayang morpema upang magkaroon ng
ganap na kahulugan
Unlapi – kapag inilalagay sa unahan ng salita Hal. Magbasa, umibig,
paalis, makahuli
Gitlapi – kapag nakalagay sa loob ng salita. Hal. Sumayaw, lumakad,
sinagot, ginawa

Hulapi – kapag nakalagay sa hulihan ng salita. Hal. Ibigin, sulatan,

sabihan, gabihin
Kabilaan – kapag ang isang pares ng panlapi Hal. Paalisin, kaibigan,
ay nakalagay sa unahan at ang isa kadalagahan
ay nasa hulihan ng salita
Laguhan – kapag makikita ang mga panlapi Hal. Pagsumikapan,
sa unahan, gitna at hulihan ng ipagsumigawan
salita
 Asimilasyon  Pagsusudlong o
 Pagpapalit ng Ponema pagdaragdag
 Metatesis  Maypungos
 Pagkakaltas ng  Pag-aangkop
Ponema
 Paglilipat diin
Asimilasyon  Sakop ng uring ito ang pagbabagong
nagaganap sa /𝜋 / na posisyong pinal
dahil sa impluwensya ng kasunod na
tungo.
 Parsyal – kung ang isang panlapi o salita P at B = /m/
Pang + bansa = pambansa
ay nagtatapos sa /𝜋/ at ito’y ikinakabit sa Pang + palo = pampalo
Pang + bukas = pambukas
isang salita o salitang-ugat na nagsisimula
D, L, R, S, T = /n/
sa /p/ o /b/, nagiging /m/ ang /𝜋 / Sing + dali > sin + dali = sindali
Pang + sara > pan + sara = pansara
pang + takip> pan + takip = pantakip

 Ganap – tinatanggal P at B = /m/

ang unang titik ng
salitang-ugat.
Pang + palo = pamalo
Pang + bukas = pamukas
D, L, R, S, T = /n/
Pang + sara > pan + sara = panara
pang + takip> pan + takip = panakip
Pagpapalit ng  Ang titik ay nagbabago sa
pagbuo ng salita kapag patinig
Ponema ang huling ponema sa unlapi.
Halimbawa
a. /d/ →/r/ ma + dunong = marunong
ma+dumi = marumi

b. /d/ →/r/ (kung ito ay hinuhulapian tawid + an = tawiran

ng (-an) o (-in), ang /d/ ay Karaniwang lapad + an = laparan
nagiging /r/.)
dugo + an = duguan
c. /o/ →/u/ puso + an = pusuan

d. /h/ →/n/ ang /h/ tawa + han = tawanan

ng panlaping /-han/
ay nagiging /n/
Metatesis  Kapag ang salitang-ugat na nagsisimula
sa /l/ o /y/ ay ginitlapian ng /-in/, ang /l/
o /y/ ng salitang ugat at ang /n/ ng
gitlapi ay nagkakapalit ng pusisyon.
Halimbawa Linangoy – nilangoy
Linuto – niluto
Yinakap - niyakap

Pagkakaltas  ito ay nagaganap kapag ang

ponemang patinig sa huling pantig

ng Ponema ng salitang ugat ay nawawala sa

sandaling ito’y hinunlapian tulad ng
matutunghayan sa mga sumusunod.

Halimbawa Asin + an = asnan

Bilihan = bilhan
Bigayan = bigyan
Ang  Karaniwan sa mga salitang-ugat ang
pagkakaroon ng diin sa ikalawang

Paglilipat-diin pantig buhat sa huli. Kapag ang

mga salitang-ugat na ito’y
nahulapian ng –in/hin at an/han
lumilipat ang diin. Kung minsan
nagkakaroon pa ng kaltas ang
salita.

Halimbawa Aliw + in = aliwin

Daya + in = dayain
Pinta + han = pintahan
Basa + han = basehan
Putol + in = putulin
Pagsusudlong o  pagdaragdag ng isa pang
hulapi sa salita gayong
pagdaragdag mayroon na.

Halimbawa alala+han+in=alalahanin
totoo+han+in=totoohanin

Maypungos  Pagbawas ng unlapi sa salita

Halimbawa -Ipagamot ay nagiging pagamot
-Magpalinis ay nagiging palinis

Pag-aangkop  Pag iisa ng dalawang salita,

may pagkakaltas ding kasama.
Halimbawa tignan+mo=tamo
tayo+na=tena
hintay+ka=tayka=teka
morpemang morpemang may
may kahulugan kahulugang
leksikal pangkayarian
 may sarili o angking  walang kahulugan sa ganang sarili
kahulugan at kailangang mapasama sa
pangungusap upang magkaroon
Halimbawa
Namamasyal sa Ang mga salitang namamasyal, MOA at
MOA ang magkatrabaho ay may kahulugang leksikal
magkatrabaho. habang ang sa at ang ay may kahulugang
pangkayarian.
Ito ay pag aaral sa pag uugnay-ugnay ng mga
salita para makabuo ng mga parirala, sugnay at
mga pangungusap.
Parirala ang tawag sa lipon ng mga salita na walang buong
diwa walang panaguri, at paksa.
Halimbawa: para sa bata, gamit ng bayan, matigas na
kamao, mabilis na sumuntok

Sugnay namang maituturing ang kalipunan ng mga salita na

may panaguri at paksa, may buong diwa at maari rin
namang wala. Ito ay maaaring malaya/ punong sugnay/
makapag iisa/ independente at pantulong/ di-
makapag-iisa/dependente
mga gamit ng sugnay na di
makapag iisa
Sugnay na pang uri ▪ Ang mang aawit na nagwagi ay binigyan ng
gumagamit ng panghalip na pamanggit bilang maraming salapi.
▪ Siya ay mag aaral na masipag sa pag gawa ng
panimula ng pantulong na sugnay
mga takdang aralin.

Sugnay na pang-abay
gumagamit ng pangatnig bilang panimula ng ▪ Tatahimik ang bansa kung walang mag-aaklas.
pantulong na sugnay, nagbibigay turing sa ▪ Habang natutulog na ang marami, patuloy
pandiwa parin ako sa pag tatrabaho.

Sugnay na pangngalan
▪ Na totoong mabuti sya ay di-mapaniniwalaan.
gumaganap bilang
▪ Naniniwala kami na siya'y mabuting tao.
tuwirang layon
Makaliligtas tayo sa hamon ng panahon kung magsisikap.
Makaliligtas tayo sa hamon ng panahon
malaya/punong sugnay/ makapag iisa/ independenteng sugnay

kung magsisikap
pantulong/ di makapag iisa/dependenteng sugnay
 Maituturing na pangungusap ang
Pangungusap isang salita/ mga sambitla o lipon
ng mga salita na may buong diwa.
Mga sambitla
Panawag Inday!, Dodong!, Kuya!
Pandamdamin Aray!, Masarap!, Aba!
Panagot sa tanong Oho!, Hindi ho!, Oo na!
Pagtawag Halina!, Halika!
Pautos Alis!, Balik!, Urong!
Pormulasyong Maganda gabi po!,
panlipunan Maraming salamat po!
Pamanahon Uulan!, Bumabaha!, Pasko na!
Eksistensyal May pera sa bayong., Walang aalis.
Modal Gusto ko., Nais ba nya?, Ibig ko rin.
Panagot panlunan Nasa Recto., Nasa amin., Sa parke.
Ka-pandiwa Kapapangyari lang., Kakaligo lang.
Pangungusap
predikatibo
(panaguri)
Halimbawa:
ang nag bibigay-
impormasyon sa 1. Natagpuan ang bomba sa loob ng kongreso.
paksa. 2. Sa panahong ito buhos ang impormasyon.
paksa 3. Maaaring basal o konkreto ang teskto.
(dating simuno) 4. Nakapag basa kana ba ng mga aralin?
ay ang pinag uusapan 5. Nagtalo kami tungkol sa isyu ng unang
sa pangungusap wika.
Pangungusap
Uri ng pangungusap ayon sa
tungkulin o gamit
Uri ng pangungusap
✓ Pasalaysay/Paturol ayon sa anyo
✓ Pautos ✓ Payak
✓ Patanong ✓ Tambalan
✓ Padamdam
✓ hugnayang pangungusap.

✓ langkapang pangungusap
Payak na pangungusap
• kapag nag papahayag ng isang kaisipan,
maaaring tambalan ang predikatibo at
paksa.
Halimbawa:
Tambalan na pangungusap
Predikatibo Paksa • Kapag dalawa o higit pang kaisipan
Masipag ang mga Pilipino. ang ipinahahayag
Masipag at matiisin ang mga Pilipino
Maisispag ang mga mag-aaral at guro. Halimbawa:
Masipag at matiisin ang mga mag-aaral at guro.
1. Maunawaing guro at mahuhusay
ang mga mag aaral.
2. Nagbakasyon ang pangulo, humalili
ang pangalawang pangulo at
sumuporta ang mga mambabatas.
Hugnayang pangungusap.
• Binubuo ng isang malayang
sugnay at isa o higit sa isang di-
malayang sugnay
Halimbawa:
Langkapang pangungusap
1. Ang bansang binagyo ng suliranin ay • may anyong dalawa o higit pang
punong sugnay at isa o higit sa isang
uunlad din kung dudulog sa lumikha katulong na sugnay.
2. Nagbalik ng kanyang bayan si Juan
Halimbawa:
upang sumugal sa kapalaran.
1. Kinilala sa ibang bansa ang mang
aawit na nag wagi saka binigyan
pa siya ng parangal ng pangulo.
2. Sinabi nya na iyon ang tama at
naniwala naman ang marami.
 Semantika
• yaong pag aaral sa kahulugan ng salita o
anumang pahayag

Leksikon
• bahagi ng wika ng mga salita o anumang
pahayag na pinag-aaralan.

➢ masasabing interpretative ang

nagiging tunguhin ng semantika
➢ nakabatay iyon sa awtput ng
grammar
➢ Nagiging komplikado ang pag aaral sa
kahulugan sapagkat Nararapat na mag
karoon ng pagkakatulad kung hindi man
ay ugnayan ang konsepto ng nagsalita
at nakinig, ng nagsulat at nagbasa.
Halimbawa:
ang paglalarawanng isang taong abala.
1. Hinding hindi mo siya makakausap
ngayon.
2. Nakatungo na naman siya sa
tambak ng papel sa kanyang mesa
3. Dumaan ka man mamaya sa harap
nya,hindi ka nya mapapansin.
 denotasyon konotasyon
may iniuugnay namang
tahas o literal at ibinibigay
ang mismong tinutukoy o ibang kahulugan at
referent talinghaga

Halimbawa:

Ahas Hayop na mapanganib na uring Mang-aagaw,

reptilya Traydor

Bato Matigas na bagay na bunga ng Ipinagbabawal na gamot

pormasyon ng lupa.

Krus Bagay na ipinadala at Suliranin sa buhay

ipinagakuan sa dakilang
manunubos
 intensyon ekstensyon
tumutukoy sa konsepto tiyak na tinutukoy ng
Halimbawa: pahayag sa mundo
Salita/parirala/ pahayag

Dekano Tawag sa tagapamuno ng Dr. Magno Quendangan

isang kolehiyo.

Programang Pinakikinggang palatuntunan na True love conversations

may tiyak na genre o paksang kasama si Papa Jack
panradyo inilalahad.

Social Maituturing na modernong

Facebook
komunidad na pinagtatagpuan ng
Networking marami at iba-ibang tao upang
Site makipag ugnayan sa isa't isa.
Semantic
na Relasyon synonym magkasing kahulugan

Halimbawa: Malaki - dambuhala

antonym magkasalungat

Halimbawa: Mahina - malakas

polysemy may dalawa o higit pang kahulugan na

magkaugnay

Halimbawa: Tuta -tawag sa anak ng aso/maaari ring

tukuying sunod sunuran

homophone pareho ang tunog ngunit mag kaiba ng

kahulugan

Halimbawa: Bata - paslit at maaari ring tukuying kasintahan

depende sa konteksto
Semantic na Relasyon sa
pangungusap

Paraphrase
Naipapakita ito sa mga • nagbigay ng lektyur
pangungusap na may ang propesor.
parehong kahulugan. • ang lektyur ay ibinigay
ng propesor

Entailment Pinatotohanan ng
unang pangungusap
• multikultural ang bansa.
• mulltilingguwal ang
ang ikalawa. bansa

Contradiction taliwas sa isa't

isa ang pares ng
• ang pag aaral ng wika
ay komunikatibo.
• ang pag aaral mg
pangungusap
wika ay nakatuon
lamang sa grammar.
 Kohesyon sa paraang
Naipapakita Kohesyon sa paraang pag uulit
kolokasyon (pag-
uugnay ng anumang
ang kohesyon salita at pahayag batay
sa konsepto.
sa mga Wika

paraang Pag-uulit ng salita Ang pagbago sa mga tuntunin sa

ortograpiya ay lumikha ng ingay.
• salita
• diyalekto
• sosyolek
pag-uulit at Iyon ang pagbago tungo sa • bekimon
modernisasyon ng wika. • Tagalog
kolokasyon Pag-uulit sa paraang Mabilis ang buhay sa lungsod.
• Pilipino
• Filipino
kasingkahulugan Paspasan ang mga gawain at • pagkakakilanlan
trabaho upang may kitain ng tao
• balbal iba-iba
Pag-uulit sa Ang jejenese ay barayti ng wika • bilingguwal
pamamagitan ng sa dimensyong sosyal. Ang • multilingguwal
pag uuri • midyum sa
sosyolek na iyon ay napalawak komunikasyon
bunga ng convergence sa wika. • pambansa
• lingua franca
Pag-uulit sa pag Gawing batayan ang anumang • Kolokyal
gamit ng pang kaugnay na aklat sa filipino sa • kultura
kalahatang salita pagtuturo. Ito ang kagamitang • baryasyon
• neolohismo
panturong subok ng may tulong • lipunan
sa pagkatuto.
MGA SANGGUNIAN
 Tulay sa Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino, Books Atbp.
Publishing Corp. 2017
 https://www.slideshare.net/REGie3/kakayahang-pangkomunikatibo-114607126
 https://slideplayer.com/slide/14026116/

 https://prezi.com/p/8sxqwovdfqna/kakayahang-linggwistikoistrukturalkomunikatibo/
 https://philnews.ph/2019/02/15/uri-ng-pang-abay-9-uri-pang-abay-halimbawa/

 https://philnews.ph/2019/02/16/panghalip-ano-ang-panghalip-halimbawa/
 https://www.youtube.com/watch?v=BQR5ktwN2Ro
 https://www.youtube.com/watch?v=AxDpLUiZfzw

 https://www.youtube.com/watch?v=FQdvagYwoSA
 https://www.youtube.com/watch?v=1P3zo294Di8
Maraming Salamat!