Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 1

FAKULTETI I TEKNOLOGJISE SE
INFORMACIONIT - FTI

Leksion: Bazat e
Telekomunikacioneve
Përgatiti: Genci MESI
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 2

Bazat e transmetimit

Shuarja dhe Niveli

Në mënyrë të përgjithshme shuarja A (Attenuation) ose
amplifikimi G (Gain) përcaktohen nga logaritmi i raportit të dy
fuqive P1 e P2 që karakterizojnë respektivisht hyrjen dhe daljen e
një katërpolari (linjë, qark, filtër etj)

P1 1 P1
A  10 log [dB ] A  ln [ Np]
P2 2 P2

Mund të flitet për amplifikim nese: P2 > P1 (G > 0,A < 0)

 Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 3

Shuarjet, amplifikimet dhe sfazimet e përbëra

Shuarja e perbere ne nje

linje, qark, filter (kater
polar)
Z1 – impedanca ne hyrje
Z2 – impedanca ne dalje
P max arrihet kur
impedanca e burimit
eshte sa imp. e 4 polarit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 4

Vazhdim …

P1 U 02 Z 2 U0 Z1
Acp 10 log 10 log  2  20 log 10 log
P2 4  Z1 U 2 2 U2 Z2
 Në qoftë se P1 < P2 atëhere mund të flasim për amplifikim të
përbërë.
Gcp   Acp [dB]
 Sfazimi i përbërë përcaktohet nga diferenca e fazës midis
tensionit të burimit U0 dhe tensionit të daljes U2

bcp  arg U 0  arg U 2

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 5

Vazhdim …

Duhet shënuar që nëqoftë se Z1 = Z2 vetëm si module,

atëhere :
U0
Acp  20 log
2 U 2
Vetem në qoftë se Z1 = Z2 = ZC = me impedancën
karakteristike të katërpolarit, shuarja e perbere shpreh
raportin midis U1 dhe U2
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 6

Nocioni i nivelit, perkufizime

Niveli Lx është shprehja në formë logaritmike e raportit të

një madhësie përgjithësisht i një fuqie PX me një madhësi
tjetër të të njejtës natyrë që shërben si referencë, psh një
Pref .
P 1 PX
LX  10 log X [dB ] L X   ln [ Np]
Pref 2 Pref

U X2 U
L X 10 log 2  20 log X [dB]
U ref U ref

P1 P P
A 10 log  10 log 1 10 log 2  L1  L2 [dB]
P2 Pref Pref
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 7

Niveli absolut, perkufizime

 Në qoftë se madhësia referuese Pref është e përcaktuar pavarësisht

nga sistemi, niveli i dhënë në raport me këtë madhësi quhet nivel
absolut i fuqisë. Zakonisht në telekomunikacion zgjidhet si
referencë një fuqi 1 mW.
Pref = 1 mW
P
LX ref 1mW  10 log X [dBm]
1 mW
 Prapashtesa m bashkë me shkurtimin e decibelit dB tregon se referenca
është 1 mW.
 Një nga mënyrat për të shprehur fuqinë e një sinjali është edhe Niveli
Absolut. Psh:
LX ref 1 mW = 0 [dBm] i korespondon PX = 1 mW
LX ref 1 mW = + 20 [dBm] i korespondon PX = 100 mW
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 8

Niveli relativ, perkufizime

 Nivel relativ në një pike X të një sistemi, do të quajmë diferencën

midis nivelit absolut në këtë pike me nivelin absolute në një pike
rteferuese të përshta- tëshme për sistemin (kjo pike në përgjithësi merret
në hyrje të sistemit) ku fuqia e sinjalit është P1 .

 L X (ref P1) = - A dB

PX
LX ( ref P1 )  10 log  LX ( ref 1 mW )  L1 ( ref 1 mW ) [ dB]
P1
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 9

Hipsograma

Diagrama e niveleve ose hipsograma, paraqitja e nivelit

absolut dhe relativ ne gjithe pikat e sistemit.
Shembull:

G=35 dB, a=6dB/km, L1=5km, L2=8 km, L1a=-12dBm

Gjejme nivelet dhe shuarjet ne pikat e sistemit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 10

Vazhdim …

- Niveli absolut i hyrjes është - 12 dBm

- Niveli i daljes L2 llogaritet menjëherë duke bërë shumën e
amplifikimeve dhe të shuarjeve.
Niveli Absolut
L2(ref 1 mW)= L1(ref 1 mW) - A1 + G1- A2 + G2 = -20 dBm
Niveli Relativ
L 2 (ref p1) = A1 + G1 - A2 + G2 = - 8 dBr 
- Ky nivel relativ prej - 8 dBr do të thotë që niveli i daljes është
8 dB nën atë të hyrjes, dha ka një nivel absolut:
- L2(ref 1mW) = L2(ref p1) + L1(ref 1mW) = - 8 dBr - 12 dBm = - 20 dBm
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 11

Vazhdim …

Figura 1. Diagrama e niveleve te fuqise pergjate gjithe sistemit

dBm dBr
5 km 8 km
G=35dB G=35dB

-7 +5

-12 0

-8

-42 -30

-55
-43

Niveli absolut Niveli relativ

Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 12

Shembuj …
I. Vizatoni hipsogramen per kete sistem, P1=10mW,
L1=50km, a1=0.2 db/km, L2=150km, a2=0.5db/km ,
G1=50 dB, G2=100dB. Sa duhet te jete shuarja a2 qe
niveli i sinjalit ne dalje te jete 0 dBm

II. Vizatoni hipsogramen per kete sistem, P1=20mW,

L1=75km, a1=0.25 db/km, L2=100km, a2=0.25db/km,
L3=50km, a3=0.4db/km G1=50 dB, G2=80dB. Sa duhet
te jete shuarja a3 qe fuqia e sinjalit ne dalje te jete
20 mW
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 13

Vonesat ne transmetim

Kohe vonesa varet:

- Koha e perhapjes se vales

- Koha e numerizimit dhe perpunimit te sinjalit
- Koha e kodimit( enkriptimi) te sinjalit apo
informacionit
- Kohe respektive ne marres

Ne transmetimet zanore kohe vonesa nuk duhet te

kaloje 150 ms
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 14

Transmetimi konform

Ne transmetimet analoge, forma e sinjalit duhet te ruhet

Sinjali ne marres, Ur(t), duhet te ndryshoje vetem nga:

1. nje faktor kostant a
2. nje kohe vonese kostante τ

Ur(t)= a *Ue(t- τ) ne rrafshin e kohes

Ne rrafshin e frek. Ur(f) = a * Ue(f) * exp (-j2f πτ)
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 15

Vazhdim …

Shuarja (a) duhet te jete kostante ne te gjithe boshtin e

frekuencave A= 20 log(1/a) (ekuacion 1).
Shfazimi (b) duhet te jete funksion linear i frekuences.
φ= arg [Ue(f) / Ur(f)] = 2π f τ (ekuacion 2)
Ne transmetimet numerike konformiteti nuk eshte i
nevojshem
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 16

Shtremberimet e sinjaleve

 Shtremberimet lineare
- shtremberime te shuarjes (a ndryshon me frekuencen)
- shtremberime te fazes (b nuk ndryshon lineraisht me f)
Per shkak te shtremberimeve lineare nje sinjal i paster
sinusoideal, mberrin po sinusoideal ne marres, por me
forme dhe spekter te modifikuar
Meqenese nuk shtohet ndonje komponente spektrale,
keto shtremberime quhen lineare
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 17

Koncepti i gjeresise se brezit

Gjeresia e brezit apo bandwidth, ne rrafshin e frekuencave.

Δ A =3 dB
Brezi telefonik konvecional
F=300 Hz – 3400 Hz
Rekomandim i CCITT, C.132
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 18

Vazhdim …
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 19

Brezi telefonik konvencional

Brezi telefonik : f = 300 Hz ÷ 3400 Hz ose B = 3100 Hz

Me marrëveshje ndërkombëtare është fiksuar një
diagramë për kufizimin e shtrembërimeve të shuarjes në
raport me frekuencën 800 Hz brenda brezit të
përmendur më sipër. (CCITT Rekomandimi C132 )
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 20

Vazhdim …
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 21

Shtrembërimet jolineare

uR = a1 uE + a2 uE2 + a3 uE3 + .......

1 1 3 1
cos  t   cos 2 t cos 3  t  cos  t  cos 3 t
2

2 2 4 4
Harmonikat dhe produktet e intermodulimit
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 22

Vazhdim ...
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 23

Vazhdim …
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 24

Shqetësimet, zhurmat dhe diafonia

Në përgjithësi zhurmë; do të quajmë të gjitha sinjalet e

marra, të cilat megjithëse trajtohen nga marrësi, japin një
informacion inkoherent dhe pa interes për destinacionin
Zhurma e sfondit
Diafonia
Autoshqetësimet
Zhurma termike
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 25

Zhurma termike

• e bardhë, densiteti spektral të fuqisë eshte uniform në të gjithë

diapazonin e konsideruar të frekuencave.
• Gausiane, shpërndarje statistike normale të amplitudave të çastit,
me mesatare zero, dhe me variancë të barabartë me fuqinë PNt.
Bazuar ne ligjet e termodinamikes
d*PNt = k *T* df
• ku: k - konstantja e Boltzmanit (1,38 10 -23
Ws/K )
• T - është temperatura absolute
• zhurma termike në një brez frekuencash me gjerësi B është :
• PNt = k *T* B
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 26

Vazhdim …

• Për vlerën e zakonshme të temperaturës absolute të

ambjentit T0 = 290 0K kemi:
k*T0 = 4 *10 - 21 [Ws]
Si rrjedhim nivelet absolute të zhurmës janë si
mëposhtë :
• Ne telefoni (B = 3,1 KHz )
LNt tph (ref 1mW) = - 139 dBm
• Ne Televizion (B = 5 MHz)
LNt TV (ref 1mW) = - 107 dBm
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 27

Sistemet e komutimit

• Cilesia e komutimit
a) Perdorues , gjenerojne thirrje(calls) me kohezgjatje
“τ” , dhe shpejtesi “C” numri i thirrjeve ne njesine e
kohes. Keto dy parametra jane variabla te rastit dhe
perbejne ate qe quhet trafik (traffic)
b) b) qëndra komutimi(central)
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 28

Konsiderata statistikore, humbjet, pritjet

• N --burimet > n --numri i linjave

Sistemi mund te bllokohet
1. Nje sistem me humbje, te gjitha kerkesat e
reja( tentativa per thirrje) do te refuzohen
2. Nje sistem me pritje, realizimi i thirrjeve vonohet deri
sa te lirohet nje linje, A<n
Lënda - Bazat e Telekomunikacioneve 29

• PYETJE ???