SİNDİRİM BİYOKİMYASI

• Diyetteki besinlerin çoğu vücuda alınıp

kullanılmak için daha küçük moleküllere
parçalanırlar. Besinlerin mekanik ve
enzimatik olarak parçalanmaları ile
böylece oluşan ürünlerin emilmeleri
topluca sindirim olarak tanımlanır
 Sindirim
• Sıvılar ve emulsifikasyon ajanları ile
etkileşim, pH değişimleri, enzimler ve
özgün membran substratları ile etkileşim
işlemlerinin düzenli, özgün
gerçekleşmesiyle oluşan olaylar dizisidir.
• Sefalik faz
• Gastirik faz
• İntestinal faz
 Sefalik faz
• Besinlerin görünümü serebral korteksi
dolayısıyla vagal hücreleri uyarmaktadır.
Postganglionik parasempatik sinir uçlarından
salınan asetil kolin ile oluşan uyarı ile tükürük
bezleri uyarılmaktadır.
• Tükürükteki müsin besinleri kayganlaştırmakta,
amilaz (α1-4 bağları) karbonhidratları, lingual
lipaz (?) lipid sindirimini başlatmaktadır.
 Gastirik faz
• Mukus hücreleri: Midenin tüm iç kısmını
kapsar. Mukus salgılayarak mideyi asit ve
enzimlerin etkisinden korur.
• Esas hücreler: Pepsin pepsinojen olarak
buradan salgılanır
• G hücreler: Gastirin salgılar.
• Pariatal hücreler: HCl ve intirinsik faktör
üretmektedirler.
 Midede HCL salgısı
• Paryetal (oksintik) hücrelerden salgılanır.
• Paryetal hücrede karbonik anhidrazla
karbonik asit sentezlenir.
• Karbonik asit daha sonra H iyonu ve
HCO3 ‘a parçalanır.
• H-K ATPaz ile lümene H, hücreye de K
geçer.
• Plazmadan da Cl lümene geçer ve HCL
sentezlenir.
• Mide özsuyu berrak, açık sarı renkte bir %
0.2-0.5 lik HCL çözeltisidir.
• pH’ı 1.0
• Mide özsuyunun % 97-99’u sudur.
• Geri kalanı müsin ve inorganik tuzlar,
sindirim enzimleri pepsin, renin ve lipazdır.
• Pepsinojen HCl ile pepsine dönüşür.
• Asidik a.a.lerin peptid bağına saldırır.
• Rennin bebeklerde sindirimde önemlidir.
Rennin Ca+2 varlığında sütün kazeinini
parakazeine çevirir ve sonra buna pepsin
etki eder.
• Lipaz, kısa, orta ve doymamış uzun zincirli
yağ asitlerini : serbest yağ asitleri ve 1,2
diaçil gliserollere hidroliz eder.
• Kısa ve orta zincirli yağ asitleri mide
duvarından portal vene geçer.
• Uzun zincirliler duodenuma geçerler.
• Sindirim sisteminden salgılanan
somatostatin, prostaglandin, gastirik
inhibitör polipeptir (GIP), vazoaktif
intestinal polipeptid (VIP), dopamin ve
seratonin asit salgısını engellemektedir.
• Ayrıca dolaşımda pituiter, adrenal, tiroid ve
paratiroid hormon düzeylerinin azalması
asid salınımını engelleyici rol oynar.
 İntestinal faz
• Duodenumdan salgılanan kolesistokinin (CCK)
safra kesesinin kasılmasını ve pankreatik
enzimlerin salınımını sağlar.
• Duodenumdan gastirik asit etkisiyle salgılanan
sekretin, safra kesesi ve pankreas üzerine olan
CCK etkilerini ve pankreastan bikarbonat
salgısını artırmaktadır. Midede pepsinojen
salınımını artıran sekretin, gastirin ve gastirik
asit salınmasını azaltmakta, gastirik ve duodenal
hareketi azaltmaktadır.
• Gastirik asit, gastirin, pepsin salınımı ve GIP ise
hiperglisemide insülin salınımını artırmaktadır.
 Bağırsakta sindirim
• Kimus mideden duodenuma geçtiğinde pH
alkali tarafa kayar. ( Pankreas ve bağırsak
özsuyu)
• Karaciğerde sentezlenen ve sonra
safrakesesinde depolanan safra,
duodenumdan salgılanan kolesistokinin ile
bağırsağa boşalır.
• Brunner ve Liberkhün bezleri tarafından
salgılanan bağırsak özsuyunda:
• Aminopeptidaz, dipeptidaz
• Disakkaridaz, oligosakkaridaz, sükraz,
izomaltaz,laktaz
• Fosfataz,polinükleotidaz, nükleozidaz,
fosfolipaz
 Safra tuzları
• Emülsifikasyon
• Asit nötralleme
• Atılım ( safra asitleri, safra pigmentleri
kolesterol, ilaç, zehir, bakır, çinko, civa)
 Pankreas
• Pankreas sıvısında esas olarak sodyum,
potasyum, bikarbonat, klor, kalsiyum,
çinko, fosfat ve sülfat gibi inorganik
elementler.
• Sindirim enzimleri gibi organik bileşikler
yer alır.
• pH’ı 7.5-8.0
 Pankreatik enzimler
• Tripsin
• Kimotripsin
• Elastaz
• Karboksipeptidaz
• Amilaz
• Lipaz
• Fosfolipaz A2
 Enzimlerin fonksiyonları
• Tripsinojen, bağırsaktan salgılanan
enterokinaz ile aktif tripsine çevrilir.
• Tripsin: kimotripsinojen, proelastaz ve
prokarboksipeptidazı aktif hale geçirir.
• Tripsin, bazik aminoasitlerin peptit bağına,
• Kimotripsin, aromatik a.a’in peptit bağına,
• Elastaz, glisin ve alanin gibi küçük a.a’lerin
peptit bağına saldırır.
 Karbonhidrat Sindirimi ve Emilimi

• İnce barsaktan monosakkarid şeklinde

emildiği için glikozidaz enzimler glukozid
hidrolizi yapmak durumundadır.
• Disakkaridler disakkaridazlar ile hidrolize
olur
Maltoz 2 glukoza maltaz ile
Laktoz galaktoz ve glukoza laktaz ile
Sakkaroz fruktoz ve glukoza sakkaraz ile
hidrolize olur.
• Polisakkarid olan bitkisel kaynaklı nışasta ve
hayvansal kaynaklı glikojen yapısında glukozlar
birbirlerine α1-4 bağları ile ve dallanma
noktalarında α1-6 bağları ile bağlanmışlardır.
• Tükürük ve pankreas α-amilazı α1-4 bağlarını
parçalarlar. Limit dekstrinlerdeki α(1→6) glikozid
bağlarının hidrolizi ince bağırsak epitel
hücrelerinin salgısı olan ince bağırsak salgısında
bulunan ince bağırsak 1,6-glikozidazı etkisiyle
olur.
• Tükürük α-amilazı, pankreas α-amilazı ve ince
bağırsak 1,6-glikozidazı etkisiyle gerçekleşen
karbonhidrat sindirimi sonunda ince bağırsak
lümeni içinde maltoz, izomaltoz, laktoz ve
sakkaroz disakkaritleri ile glukoz, fruktoz ve
galaktoz gibi monosakkaritler bulunur.
Disakkaritler, ince bağırsak epitel hücresi
zarında yerleşik uygun disakkaridazlar
tarafından tutulurlar; geçiş sırasında
hidrolizlenerek monosakkaritlere ayrılırlar ve
böylece oluşan monosakkaritler ince bağırsak
epitel hücresi içine ve oradan kana geçerler
 Karbonhidrat emilimi
• Glukoz ve galaktozun emilimi;
• Kolaylaştırılmış difüzyon ve
• Aktif sodyum bağımlı taşıma sistemi iledir.
Sitozole konsantrasyon gradiyenti yönünde Na,
kons. Grad. Karşı yönde ise glukoz
taşınmaktadır. Na, Na/K ATPaz sistemiyle tekrar
hücre dışına pompalanır K ise içeri alınır.
• Fruktoz taşınımı ise membrana bağlı proteinler
yardımıyladır.
• Vücutta farklı hücrelerde glukozun
transportunda rol oynayan taşıyıcılar
bulunmaktadır. Bu taşıyıcılar, hücrenin
plazma membranında bulunur ve GLUT
1’den GLUT 5’e kadar
numaralandırılmışlardır:
• GLUT-1, kırmızı kan hücreleri, beyin, böbrek, kolon ve
plasentada bulunur.
• GLUT-2, karaciğer, pankreatik β-hücreleri, ince
bağırsakların bazolateral yüzünde bulunur; yüksek
kapasiteli, düşük affınitelidir ki Km l5mM ve üstüdür.
• GLUT-3, nöronlar, plasenta, testiste bulunur; Km
düşüktür (~1 mM)
• GLUT-4, adipoz doku, iskelet kasları ve kalpte bulunur;
insülin'le uyarılan glukoz alınıp tutuluşunu sağlar.
• GLUT-5, ince bağırsaklar, testis, sperm, böbrek, iskelet
kasları, adipoz dokuda ve düşük düzeyde beyinde
bulunur; fruktoz ve glukoz taşınmasında rol oynar.
• İnsülin, iskelet kasları ve adipoz dokuda
glukoz transportunu uyarmaktadır. İnsülin
reseptörüne bağlandığında glukoz
taşıyıcıları, kendilerini içeren veziküllerden
hücre membranına göçerler ve orada
aktive olurlar
 Yağların Sindirimi ve Emilimi
• Yağ sindirimi ince barsaklarda pankreatik lipaz
ve safra asidlerinin yardımıyla gerçekleşir.
• KC’de sentezlenerek safra kesesinde biriktirilen
taurin ve glisin ile tuz oluşturan safra asidleri yağ
emulsifikasyonunu sağlarlar. Safra tuzlarının
hidrofilik yüzeyi suyla, hidrofobik yüzeyi ise
yağla temas edecek şekilde triaçilgliserollerin
etrafını çevrelemektedir. Böylece suda çözünen
enzimlerin etki edebilmesi sağlanmaktadır.
• Yağların parçalanması Ca bağımlı enzim olan
pankreatik lipaz iledir. Bunun salgılanması
Kolesistokinin kontrolündedir. Kolesistokinin
safra kesesi ve pankreasın kasılmasını
uyarmakta, midenin ise engellemektedir.
• İnce barsaktan salgılanan sekretin pankreastan
bikarbonat içeriği fazla salgıya neden olur
• Pankreatik salgıda bulunan kolesterol esteraz
kolesterolu esterlerinden ayırır.
• Diyet kaynaklı fosfolipidler pankreastan salınan
fosfolipazlarla hidroliz edilirler.
• Mikrovillusların fırçamsı kenarı ile temas
eden miçellerin kendini oluşturan
bileşenlere ayrıştığı ve bir yoğunluk
gradiyenti oluşturarak hücre içerisine
alındıkları savunulmaktadır. Safra asidleri
lumen içerisinde kalır. Hücre içerisinde
ER’da yeniden esterifikasyon ile
triaçilgliseroller oluşmakta ve daha sonra
şilomikronlar oluşmaktadır.
• Kolesterol esterleri de kolesterol esteraz
enzimiyle yıkılırlar.
• Fosfolipaz A2, gliserofosfolipidlerin 2.
karbonundaki ester bağını hidroliz eder.
• Ribonükleaz ve deoksiribonükleaz ise
diyetteki nükleik asitlerin yıkılımını
sağlarlar.
 Protein Sindirimi ve Emilimi
• Peptidazlar(Endopeptidaz,ekzopeptidaz)ile
hidrolize olurlar.
• Midede HCl ile denatüre olan proteinler kolayca
peptidaz etkisine maruz kalır.
• Pepsinojen A ve B olarak zimojen formda
salgılanan ve HCl etkisiyle 5’den küçük pH’da
aktif olan pepsin, proteinleri a.a. ve peptid
parçacıklarına ayırmaktadır. Bu protein
parçacıkları duodenumdan salınımına yol açtığı
CCK pankreasdan ana sindirim enzimlerinin
salınımına yol açmaktadır.
• Pankreastan salgılanan ve tamamı
zimojen olan enzimlerin aktivasyonu
sırasında duodenal enteropeptidaz
tripsinojeni aktif tripsine, tripsin ise diğer
tüm zimojen enzimleri aktif formlarına
çevirir.
• Oluşan peptidler ince barsak hücre
membranına bağlı bulunan
endopeptidazlar, dipeptidazlar,
aminopeptidazlar tarafından oluşturulan
serbest a.a. di ve tripeptidler enterositlere
özgün taşıyıcı sistemler ile taşınmaktadır.
Enterosit içerisinde serbest a.a. lere
parçalanan yapılar portal sisteme
katılmaktadır.
• Taşıyıcı proteinin özelliğine göre en az dört tip amino asit
taşıma sistemi vardır:
• 1) Nötral amino asit taşıma sistemi: Na+-bağımlı nötral A
sistemi ve Na+-bağımsız nötral L sistemi olmak üzere iki
tiptir. Na+-bağımlı nötral A sistemi alanini seçer; aynı
zamanda asidik ve bazik amino asitleri de taşır. Na+-
bağımsız nötral L sistemi lösini ve sisteini seçer, daha az
iş görür.
• 2) Bazik amino asit taşıma sistemi: Bazik amino asitleri
taşır.
• 3) Asidik amino asit taşıma sistemi: Asidik amino asitleri
taşır.
• 4) Glisin ve imino asit taşıma sistemi: Glisin ve prolin ve
hidroksiprolini taşır.