İTÜ

Endüstri Mühendisliği Bölümü

Endüstri Mühendisliği’ne Giriş
Yöneylem Araştırması’nın Ortaya Çıkışı

Prof. Dr. Seçkin Polat

 Yöneylem Araştırması’nın Gelişimi
• Yöneylem Araştırmasının gelişimi 2’ye ayrılır
– II. Dünya Savaşı öncesi ve sırası YA
– II. Dünya savaşı sonrası YA
 Yöneylem Araştırması’nın Gelişimi
• II. Dünya Savaşının hemen öncesinde öncesi 1938’de
İngiltere’de Patrick Blackett’in koordinasyonunda ilk YA
ekibi kuruldu.
– Bu ekip 3 fizyolojist, 2 matematik fizikçi, 1 astro fizikçi, 2
matematikçi, 1 subay, 1 harita mühendisi, 1 genel fizikçi’ den
meydan geliyordu.
– Bu ekip radar sistemleri, uçaksavar savunması, denizaltılara
karşı koyma, Almanya’nın bombalanması gibi konulardaki
sorunlarla uğraşacaktı.
 Bombing Tactics

Problem: Three bombing (sighting) techniques: 1. drop on group leader, 2. drop on squadron
leader, 3. independent sighting
Question: What is the “best” technique?

Technique Percent
DMPI
On Group Leader
On Squadron Leader 1000’

Independent
 Shipbuilding : Merchant Ships or Escort Ships
• Problem: Increase movement of war time supplies: limited
shipbuilding capacity
• Question: Build more merchant or more escort ships

• Each escort ship saves 2 to 3 merchant ships per year

• Faster convoy speed decreases convoy losses
• Increased convoy size decreases ship losses significantly
• Air escort protection decreases submarine effectiveness
 Yöneylem Araştırması’nın Gelişimi
• 1945 Princeton üniversitesinde Oyun Teorisi Kuramı geliştirildi

• 1946 Los Alamos Laboratuarı’nda ilk Monte Carlo Simülasyon Modeli’nin kurulması.
• http://www.youtube.com/watch?v=Xaymy3Blnq4

• 1947 Pentagon’da SCOOP (Optimal Programlar İçin Bilimsel Hesaplama) projesi

başlatıldı.
– Bu projede Dantzig tarafından Doğrusal Programlama geliştirildi.
• 1948 Kar amacı gütmeyen bir düşünce kuruluşu olan Rand Corporation kuruldu.
– Buranın bir Matematik bölümü vardı.
– Burası bir çok YA modeline kaynaklık yaptı.
• Özellikle Lojistiğe yönelik modeller geliştirildi.
 Yöneylem Araştırması’nın Gelişimi
• 1952 yılında ORSA(Amerikan Yöneylem Araştırması
Topluluğu) kuruldu.
• 1953 İngiltere’de Yöneylem Araştırması Topluluğu
kuruldu
 Yöneylem Araştırması’nın Gelişimi
• 1955 Fizikçi John D. Little tarafından Morse’un
danışmanlığında YA alanındaki ilk doktora tezi yazıldı.
– Tezin konusu: Hidroelektrik Sistemlerde Stoklanmış Suyun
Kullanımı.
• 1956 MIT’de Morse tarafından YA Merkezi kuruldu
• 1960 yılında, YA akademik dünyaya girdi.
 Yöneylem Araştırması’nın Gelişimi
• 1960: Endüstride ilk YA grubu, Ford Motor Company’de
oluşturuldu.
– Bu grup, hava kuvvetlerinde görev yapmış ve Rand
Corporation’da çalışmış olan analistlerinden oluşuyordu.

– Bu grup harika çocuklar(“whiz kids”) olarak biliniyordu.

– Bu ekipten Robert McNamara, Ford’da önemli pozisyonlara

getirildi.
 Yöneylem Araştırması’nda Etkili Kişiler
• İngiliz
– Patrick Blackett (YA’nın kurucusu)

• ABD
– Philip Morse (YA’nın ABD’deki kurucusu)
– Dantzig (Doğrusal Programlama)
– Albert W. Tucker (Doğrusal Olmayan Programlama)
– John Von Neumann (Oyun Teorisi) (Monte Carlo Simülasyonu)
– Stanislaw Ulam (Monte Carlo Simülasyonu)
 Yöneylem Araştırması’nın Kurucuları
• Patrick Blackett
– İngiliz fizikçi
– İngiliz Kraliyet Topluluğu üyesi
– Nobel Fizik Ödülü sahibi (1948 yılında Kozmik ışınım
çalışması nedeniyle)
– II. Dünya Savaşı’ndan sonra YA’nın odak noktasının saptığı
düşüncesiyle YA’yı bıraktı.
 Yöneylem Araştırması’nın Kurucuları
• Philip Morse
– Amerikalı fizikçi
– Alman U-Botları’na karşı uygulanan stratejinin öncüsüdür.
– ABD’de YA’nın gelişimine öncülük etti. İlk YA kitabını yazdı.
 Yöneylem Araştırması’nın Bakış Açısı
• II. Dünya Savaşı sırasında YA:
– Sistem bakışı altında sorunların farklı disiplinlerden gelen
kişilerce incelenip bilimsel çözümler getirilmesi.

• II. Dünya Savaşı sonrasında YA:

– Sorunların genel sınıflandırılmasının yapılması ve sayısal-
matematiksel genel çözüm yaklaşımlarının geliştirilmesi.
 Yöneylem Araştırması

Askeri konulara
odaklanmış II. Dünya Savaşı
YA

II. Dünya Savaşı sonrası

Kamu alanında YA Endüstriyel alanda Askeri alanda Ticari işletmelerde

YA YA YA
 Yöneylem Araştırması Nedir?
• Morse ve Kimball’ın tanımı:
– “YA, icracı birimlere, kontrolü altındaki faaliyetlerle ilgili
kararlara sayısal temel sağlama yöntemidir.”
 Yöneylem Araştırması Nedir?
• Churchman, Ackoff ve Arnoff’a göre YA:
– “Sistemi kontrol edenlerin sorunlarına optimum çözüm
sağlamak amacıyla, sistemin işlevlerindeki sorunlara bilimsel
yöntem, teknik ve araçların uygulanmasıdır.”
 Yöneylem Araştırması Nedir?
• American Heritage Dictionary of English Language’a
göre:
– “YA; devlet, askeri ve ticari işlemlerde kullanılan işgücü,
makine, teçhizat ve politikaların sistematik etkinliğinin ve
performansının matematiksel ve bilimsel olarak analizidir.”
 Yöneylem Araştırması Nedir?
• YA, karar verme bilimidir.
 Yöneylem Araştırması
• Yöneylem Araştırması’nın ana yaklaşımı:

– Sistem bakışı

– Bilimsel yöntem

– Modelleme
 Yöneylem Araştırması
• YA metodolojisi:
– Sorunun tanımlanması
– Veri toplama
– Model formülasyonu
– Çözüm
– Model geçerliliğinin testi
– Çözüm uygulama