ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ

1
 Endüstri mühendisliği (EM)
kronolojisi
o iş bölümü
o EM ile ilgili 1750 ve 1850 yılları arasında yaşanan
gelişmeler özellikle iş bölümü kavramına
dayalıdır.
o 1750 yılına kadar aynı kişi işi planlar, malzeme,
takım ve tertibatını seçer ve temin eder, işlemini
ve kontrolünü yapardı.
o İşler tesadüfi şekilde elde edilmiş deneyimlere
bağlı olarak yapılırdı.
o İş bölümü kavramı usta ve zanaatkar
üretiminden fabrika üretimine geçişte önemli bir
aşamayı gerçekleştirmiştir. 2
 1750-1850
o Adams Smith: İş bölümü ile verimliliğin artacağı
fikrini ortaya koymuştur
o A. Robert Owen: Kitabında işçilere en az
makinalar kadar ilgi gösterilmesi gerektiğini
belirtmiştir (1813)
o Charles W. Babbage: İş öncesi eğitimin
gerekliliği, iş analizi, iş bölümü, standardizasyon,
ücret sistemleri ve işçi-işveren ilişkilerinin
geliştirilmesi konularında çalışmıştır (1800’ler)
o Henry Metcalfe: Gözlem ve deneyimlerin
kaydedilmesi, karşılaştırılması ve
değerlendirilmesinin yararları üzerinde durmuştur
(1847-1917). 3
Frederick Winslow Taylor
o 1850 yılından sonraki en önemli
gelişme, 1856- 1915 yılları arasında
yaşayan ve EM’nin kurucusu olarak
çoğunlukla kabul edilen Frederick
Winslow Taylor isimli Amerikalı ile
olmuştur.
o Taylor, fabrikada bizzat çalışan, sürekli
gözlem ve analiz yapan, düşündüklerini
uygulayan ve geliştiren bir makina
mühendisidir
4
 Taylor’un çalıştığı konular
o Metod Etüdü (İşlerin daha kolay, daha etkin
ve verimli yapılabilmesi için yeni iş metotları
geliştirme ve uygulama)
o Zaman Etüdü (İşlerin işlem sürelerinin
belirlenmesi)
o İş bölümü
o İşe göre İşçi seçimi ve eğitimi
o İşçi-işveren ilişkileri
o Planlama ve kontrol fonksiyonlarının
işçiler tarafından değil yönetim tarafından
gerçekleştirilmesi
5
Taylor’un yayınları

o “Parça oranı sistemi (a piece rate

system)” - 1895
o “Atolye Yönetimi (Shop
Management)” - 1903
o “Bilimsel Yönetimin İlkeleri
(Principles of Scientific
Management)” - 1909

6
Taylor
o Taylor,
o Bethlehem Çelik Fabrikalarındaki kürek
atma işleminin bilimsel etüdü ve
o Midvole Çelik Fabrikalarındaki metal
kesme tekniğindeki deneyimlerinden
hareketle bilimsel etüde dayalı
uygulamalar yapmıştır.
o Örneğin, Bethlehem Çelik’te kürek
işçilerinin sayısını 500’den 140’ a
düşürmüştür

7
 1850 sonrası gelişmeler
Taylor’un katkılarının yanı sıra;
o Russel Robb (1864-1927): Askeri
organizasyonlardaki tecrübelerini işletme
organizasyonlarına taşımıştır.
o F. Harrington Emerson (1853-1931):
“Verimliliğin 12 İlkesi” isimli kitabında amaçlar
açıkca bilindiğinde yapılan işlerin çok daha
başarılı olacağıdüşüncesiyle bu amaçları
incelemiştir
o A. Hamilton Church (1866-1936) ve Leon
Pratt Alford (1877), Taylor’un çalışmalarını
daha da derinleştirerek fiziksel çalışma şartları
ve çalışma isteği arasındaki ilişkileri
incelemişlerdir.
8
 Frank ve Lillian Gilbreth

Aynı dönemlere rastlayan bir başka

gelişme
o Bir işin yapılmasında en etkin ve verimli
hareketlerin neler olduğu konusunda olup
o Frank Bunker Gilbreth ve Lillian Moller
Gilbreth (1868-1924) tarafından ortaya
konmuştur (ABD li iki bilim insanı).
o Mühendis olan Frank ile psikolog olan Lillian
özellikle Taylor’un çalışmalarından etkilenerek
tam bir takım çalışması yapmışlardır.
o 17 iş hareketinden oluşan Therblig’leri
geliştirmişlerdir. 9
Henry Laurence Gannt

o Gannt Şeması ve prim sistemi

o Taylor ile birlikte uzun süre çalışan
Henry Laurence Gannt (1861-
1919) yapılacak işlerin birbirlerine
göre zaman ve öncelik ilişkisini
gösteren
o Gannt Şemasını ve
standart üretim miktarı üzerindeki
üretimler için işçilere ödenecek prim
sistemini geliştirmiştir 10
Ralph M. Barnes
Metod ve zaman etüdü konusunda ilk doktora tezi

o EM alanındaki ilk doktora tezi ABD

Cornell Üniversitesi’nde 1933 yılında
Ralph M. Barnes tarafından metod
etüdü konusunda yapılmış ve bu tez
daha sonra “Metod ve Zaman
Etüdü (Motion and Time Study)”
adıyla kitap haline getirilmiştir

11
 Hugo Munsterberg
o Çalışanların işyerlerindeki sosyal ve psikolojik
özelliklerini inceleyen ilk çalışma H.
Munsterberg’in 1913 yılında yayınlanan “Psikoloji
ve Endüstriyel Verimlilik” isimli kitabıdır
o Bu konu daha sonra endüstri psikolojisi,
endüstri sosyolojisi, işçi sağlığı ve iş
güvenliği, ergonomi dalları ile çeşitlenmiştir
o Böylece, çalışan ve işçi arasındaki ilişkiler
sosyolojik, psikolojik, fizyolojik ve antropolojik
açılardan analiz edilerek iş ve işyerinin çalışan ve
verimlilik yönüyle daha uygun hale getirilmesi
amaçlanmıştır 12
 Walter Shewart

o 1920’li yıllarda en önemli gelişme istatistiğin

mühendislik çalışmalarına uygulanmaya
başlamasıdır
o Shewart istatistiği, üretimin çeşitli noktalarında
örnekleme yaparak ürün kalitesinin ekonomik
bir şekilde kontrolü amacıyla kullanmıştır
o Shewart örnekleme teorisi ve kalite kontrolü
uygulaması çalışmalarını 1931 yılında yayınlanan
“Economic Control of the Quality of Manufactured
Product” isimli kitabında toplamıştır
o Bu konu daha sonra iş örneklemesi adıyla
gelişmiş, işletmelerin satın aldığı malzemelerin
kalite kontrolünde örnekleme planları vasıtasıyla
geniş ölçüde kullanılmış ve kullanılmaktadır 13
• J. Forrester (1962): Endüstri Dinamiği
Yöneticilere değişen şartlara göre seçebilecekleri uygun karar
alternatifleri ve politikalar üretir.
• Peter Drucker (1968): Yönetim
Yönetimin bilimsel temellere göre gerçekleştirilmesi.

14
II. Dünya Savaşı süresi ve sonrasında üzerinde gelişme kaydedilen
günümüzde geleneksel endüstri mühendisliği olarak adlandırılan
geleneksel EM konuları:

• metot etüdü • teşvikli prim sistemleri

• zaman etüdü
• iş basitleştirme
• kalite kontrol
• ücret yönetimi
• iş değerlendirme
• iş yeri düzenleme
• Malzeme taşıma sistemleri
• üretim planlama ve kontrolü

15
İlk meslek kuruluşu

1948 yılında ilk meslek kuruluşu

olarak Ohio’da,
o Amerikan Endüstri Mühendisleri
Enstitüsü kuruldu.

16
 EM’nin gelişiminde çok önemli yeri
olan iki alan:
1) Yöneylem Araştırması (Operations
Research)
o EM alanındaki önemli bir gelişme de,
II. Dünya Savaşı sırasında ilk kez savaş
problemlerine uygulanan
“Yöneylem Araştırması”dır
o Yöneylem araştırmasının savaş sırasında
başarılı olması, savaş sonrasında başta ABD
ve İngiltere olmak üzere işletme yönetimi
problemlerinin çözümünde de kullanılmasını
sağlamıştır 17
2) Bilgisayarlar

o EM’nin gelişmesine belki de en

büyük katkıyı elektronik bilgisayarlar
sağlamıştır
o Veri iletimi ve işlemede yüksek
kapasite ve hız bir çok EM
probleminin kabul edilebilir sürede
çözülmesini temin etmiştir
o Artık Yönetim Bilişim Sistemi
(Management Information Sytems)
konusu günümüz EM’nin temel
konularından birisi olmuştur
18
1950-1980 yılları arasında
yaşanan gelişmeler
o 1950 ve 1980 yılları arasındaki
gelişme daha çok çalışanların
motivasyonu üzerine olmuştur
o Genellikle Japonya’da gelişen bu
yaklaşımların bazıları: Kalite
Kontrol Çemberleri, Toplam
Kalite Yönetimi’dir.
o Ayrıca, Tam Zamanında Üretim,
Üretim Kaynakları Planlaması,
Sıfır Hata programları yine EM ile
ilgili gelişmelerdir
19
Endüstri mühendisliği’nin gelişimini üç
aşamada özetleyebiliriz:
• 1. Aşama (1920 – 1930)
• İmalat proseslerinde verimlilik artışı
• “Bilimsel Yönetim”, özel uygulamalar
• Daha az yorularak daha çok iş ve daha az atık
• Atölye yerleşimi, iş akışı
• Profesyonellik temellerinin atılması
• 2. Aşama (1950 – 1980)
• Etkinlik kavramının matematik, istatistik ve hesap yöntemleriyle
geliştirilmesi (mühendislik ekonomisi, iş değerlendirme, modelleme,
optimizasyon, yöneylem araştırması)
• Üretim dışı alanlarda görev alma
• 3. Aşama (1980 sonrası)
• Problemlerin analizi ve sistem tasarımı için sofistike araçların
oluşturulması
• Büyük ve bütünleşik sistemlerin kurulması ve bu sistemlerin tasarımı için
gerekli metotların geliştirilmesi
• Otomasyon

20
 Bu bilgiler ışığında Endüstri Mühendisliği’nin
çeşitli tanımları:

Amerika Endüstri Mühendisleri Odası’nın tanımı:

1. Endüstri Mühendisliği insan, makina ve malzemeden oluşan bütünleşik
sistemlerin tasarımı, geliştirilmesi ve kurulması ile ilgilenir. Bu tür
sistemlerden elde edilecek sonuçların belirlenmesi, kestirilmesi ve
değerlendirilmesinde matematik, fizik ve sosyal bilimlerdeki özel bilgi ve
beceriyi mühendislik çözümleme ve tasarımının ilke ve yöntemleriyle
birleştirerek kullanır

21
 Endüstri Mühendisliği tanımları

2. Bütünleşik üretim ve hizmet sistemlerinin tasarımı,

planlanması, bu sistemlerin yönetimi, çevrimi, girdilerin en
verimli şekilde kullanılması ve süreçlerin performansının
artırılması, buna bağlı olarak çıktı miktarlarının ve kalitesinin
arttırılması endüstri mühendislerinin başlıca görev ve
sorumluluk alanlarıdır.
Endüstri mühendisleri, insan odaklı olarak, bütünsel bir
bakış açısıyla, sosyal bilimler, bilgisayar bilimleri, temel
bilimler, yönetim bilimleri, çağdaş iletişim becerileri ile
birlikte matematik, istatistik ve olasılıktan yararlanır

22
Endüstri Mühendisliği tanımları

3. Endüstri mühendisliği, üretkenliğin, verimliliğin, uyumluluğun ve

kalitenin arttırılması ve sistemlerin, ürünlerin ve hizmetlerin
yaşam çevrimleri boyunca sürekli iyileştirilmesi amacını güden bir
mühendislik dalıdır

23
Endüstri Mühendisliği tanımları

4. Endüstri mühendisliği, en genel anlamda üretim-

yönetim sistemlerinde verimliliği artırmak için yapılan
çalışmaların tümüdür. Üretim-yönetim sistemlerinde,
makine, malzeme, insan, yöntem, bilgi gibi çok sayıda
ve değişik tür girdiler alınıp dönüştürülerek mal ve
hizmet üretilir. Bu mühendislik dalında makine,
hammadde ve işgücünün en etkin ve ekonomik olarak
kullanılması, üretim araçlarının seçimi,
düzenlenmesiyle ilgili her türlü kontrol ve analiz
çalışmaları yapılmaktadır

24
EM’nin amaçları
EM’nin gelişimi içinde temel
amaçları;
o Verimlilik
o Kalite
o Zamanında üretme veya yapma
o Esneklik
o Müşteri odaklı çalışma
o Çalışanların memnuniyeti ve
o Maliyet minimizasyonu ‘dur.
25
 Bir sistemin kuruluş öncesi veya yeniden yapılanması
sırasında Endüstri Mühendisi’ne düşen görevler:

• Üretim (veya hizmet) sürecinin tasarımı ve yürütülmesi

• Malzeme alımı
• Makina ve Donatıların seçimi
• İşçilerin çalışma yöntemlerinin belirlenmesi
• Kolaylıkların yerleştirilmesi ve malzeme akışının belirlenmesi
• Malzeme taşıma donatısı ve yöntemleri
• Çalışma yeri tasarımı
• Hammadde ve ürün depolarının büyüklüklerinin ve yerlerinin
belirlenmesi
• Yönetim raporları için veri kayıt yöntemleri
• Bakım yöntemleri
• İş emniyet yöntemleri 26
Kurulu bir sistemin işletimi esnasında Endüstri
Mühendisine düşen görevler:

• Yönetim planlama sistemi

• Tahmin
• Bütçeleme ve ekonomik çözümleme
• Maaş ve ücret belirleme sistemleri
• Prim belirleme planları ve işgörenlerle ilişkiler sistemi
• İşgörenlerin işe alınması, eğitimi ve örgüt içinde yer
değiştirmelerinin belirlenmesi, insangücü planlama
sisteminin kurulması
• Üretim planlaması ve üretim programlarının hazırlanması
ve izlenmesi
• Malzeme gereksinim planlaması
• Stok kontrol sisteminin modellenmesi ve yönetimi
27
Kurulu bir sistemin işletimi esnasında Endüstri
Mühendisine düşen görevler:

• Üretim çizelgeleme
• Görevlendirme
• Gelişme ve durum raporlaması
• Düzeltici hareket yöntemleri
• Bilgi sistemleri
• Kalite kontrol sistemi
• Maliyet kontrol sistemi
• Kaynak tahsisi
• Örgüt tasarımı

28
 Endüstri Mühendisliği’nin diğer disiplinlerle
ilişkisi
İstatistik /
Kalite
Olasılık

Mantık
Yöneylem
Araştırması

Elektrik
Matematik Fizik Mühendisliği Bilgi ve
Bilgisayar
Bilimi

Endüstri
Askeri İnşaat Makina İlk Endüstri Mühendisliği Mühendisliği
Mühendislik Mühendisliği Mühendisliği

Verimlilik
Psikoloji ve Bilimi
Sosyoloji İlk Yönetim
Felsefesi

Ergonomi
Üretim
Mühendisliği
Kimya Psikoloji Ekonomi
Kimya
Mühendisliği
29
Bir önceki şekli biraz daha özetlersek:

Olasılık ve Yöneylem
İstatistik Araştırması

Bilgisayar
Bilimi
Temel Bilimler ENDÜSTRİ
MÜHENDİSLİĞİ
Sistem
Mühendisliği

İşletme Ergonomi

30
İşletme

• Endüstri mühendisliği ile yönetim arasındaki ilişki kendisini

en çok üretim yönetiminde göstermektedir.
• Ancak, işletme yönetimi öğretiminde yalnızca üretim
faaliyetinin yönetimine ilişkin bazı kavram ve tekniklere yer
verilirken
endüstri mühendisliği mal ve/veya hizmet üreten sistemlerin
tasarımı, geliştirilmesi ve kontrolu ile ilgilenecek şekilde
öğretim ve eğitim programı uygulamaktadır.
Birçok endüstri mühendisi yöneticilik alanında başarı
kazanmaktadır

31
Bilgisayar bilimi

Endüstri mühendislerinin bilgisayarlardan yararlanması

temelde iki yönlü olmaktadır:

1. Diğer mühendisliklerde olduğu gibi, karmaşık ve çok

işlem gerektiren problemlerin çözümünde
bilgisayarlardan yararlanmaktadır.
• Yani, endüstri mühendisleri karşılaştıkları problemleri hızlı
ve doğru bir şekilde çözebilmek için çeşitli bilgisayar
programları geliştirmektedirler.
• Paket programlar olarak nitelenen özel yazılımlardan da
yararlanılmaktadır.

32
Bilgisayar bilimi

2. Bilgi depolama, saklama ve gerektiğinde bu bilgilerden problem

çözümünde yararlanma.
• Günümüz işletmelerinin büyüklüğü ve işlemlerinin karmaşıklığı
gözönüne alındığında, bu işlevlerin ancak bilgisayarların kullanımıyla
mümkün olabileceği açıkça görülür

33
İstatistik ve Olasılık

• Endüstri mühendislerinin ilgilendikleri olayların davranış

göstergesi olan ölçütlerin her zaman aynı şekilde ortaya
çıkması beklenemez.
• Buna örnek olarak bir parçanın işlem süresi verilebilir. Farklı
kişiler tarafından ve/veya farklı zamanlarda üretilmeleri
işlem sürelerinin değişken olmasına yol açar.
• Sözkonusu değişik değerlere rağmen, endüstri mühendisleri
bunlara ilişkin problemlere çözüm aramak veya karar vericiye
bu konularda yardım etmek durumundadırlar.
• Endüstri mühendisleri bu tür problemlerin çözümünde
istatistik ve olasılıktan önemli derecede yararlanmaktadırlar

34
İstatistik

• Endüstri mühendislerinin istatistikten değişik bir şekilde

yararlanması ise tahmin yöntemlerinde olmaktadır.
Özellikle sistem tasarımında talep tahmini çok
önemlidir.
• Tasarlanacak sistemin üreteceği mal ve/veya hizmetin
en uygun hangi hacimde olacağının belirlenmesi, ancak
sağlıklı bir biçimde yapılmış talep çözümlemesi ve
bunun sonucunda elde edilecek tahminlerle mümkün
olabilir.
• Bu nedenle sistemin tasarımını gerçekleştirmekle
yükümlü olan endüstri mühendislerinin istatistikten
yararlanmaları kaçınılmazdır.

35
İstatistik

• İstatistik tekniklerinin endüstri mühendisliğindeki bir

başka uygulama alanı da kalite kontrolu olmaktadır.
Özellikle çok sayıda birimden oluşan yığının test
edilmesinde, bütün birimlerin tek tek kontrol edilmesi
hem fazla masraf hem de uzun süre deney yapılmasının
gerektirir. Söz konusu yığından uygun bir şekilde
alınacak örneklerin test edilmesi ve gereken istatistik
çözümlemelerin yapılmasıyla daha az masrafla ve daha
kısa sürede sonuca varmak mümkündür.

36
Yöneylem Araştırması

• Ortaya çıkışıyla endüstri mühendisliğinin gelişimine çok

önemli katkılar sağlayan bilim dalı Yöneylem Araştırması'dır.
• Yöneylem araştırması şimdiye kadar çeşitli şekilllerde
tanımlanmıştır. Bununla birlikte,
• İngiltere Yöneylem Araştırması Derneğinin yapmış olduğu
tanımın en fazla kabul gördüğü gerçektir.
• Bu tanıma göre , yöneylem araştırması insan, makina, para
ve malzemeden oluşan endüstriyel, ticari, resmi ve askeri
sistemlerin yönetiminde karşılaşılan problemlere modern
bilimin çözümsel yaklaşımıdır.
• Amacı yönetimin politika ve eylemlerini bilimsel olarak
saptanmasına yardımcı olmaktır
37
Yöneylem Araştırması

• Bir bilim dalı olarak şekillenmesi II. Dünya Savaşına

rastlamaktadır.
• İlk başarılı uygulamalar II. Dünya Savaşı sırasında
İngiltere ve daha sonra A.B.D. tarafından savaş
yönetimine ilişkin problemlerde gerçekleştirilmiştir.
• Savaşı izleyen yıllarda ise, yöneylem araştırması
yaklaşım ve tekniklerinin endüstri ve ticarete
uygulamaları başlamıştır.

38
Yöneylem Araştırması

• Giderek, değişik bilim dallarından çok sayıda bilimadamı

çeşitli işlemsel problemlere dikkatlerini yoğunlaştırmışlardır.
Bunun sonucunda, endüstri mühendisleriyle diğer bilim
disiplinlere mensuplar arasında önemli sayıda ortak
çalışmalar başlamıştır.
• Problem çözümüne yeni fikirlerin ve yeni yaklaşımların
getirilmesi endüstri mühendisliği eğitim ve uygulamasına çok
önemli katkılar sağlamıştır.
• Böylece birçok üniversitedeki endüstri mühendisliği
bölümlerinde yöneylem araştırması dersleri verilmeye
başlanmıştır.

39
Yöneylem Araştırması

• Endüstri mühendisliği ve yöneylem araştırması tanımları

incelendiğinde aralarında önemli benzerlikler bulunduğu ve birçok
problemle ortaklaşa ilgilendikleri görülebilir.
• Endüstri mühendisliğinin insan, makina, malzeme ve paradan
oluşan bütünleşik sistemlerin tasarım ve işletiminde karşılaşılan
problemlere çözüm ararken yöneylem araştırmasından önemli
derecede yararlanır.

40
 Ergonomi

• insanların yaşamlarını daha kolay ve daha rahat yapmakla

yükümlü olan mühendislik dallarından insana en fazla yakın olanı
endüstri mühendisliğidir.
• Endüstri mühendisleri öncelikle üretim sistemlerinin tasarımı
sırasında, o tesiste çalışacak kişilerin çalışma ortamının ve
kullanacakları alet ve donanımn fiziksel ve davranışsal açılardan
uygun olması için tüm faktörleri değerlendirmek zorundadır.
• Böylece hem sarf edilecek emeğin karşılığı olarak daha fazla
verim elde edilebilecek, hem de o ortamda çalışacak kişilerin
yıpranmaları koşulların elverdiğince en alt düzeye indirgenmiş
olacaktır.

41
Ergonomi

• Endüstri mühendisleri bahsedilen işlevlerin

gerçekleştirilmesinde ergonomi adı verilen disiplinden
önemli boyutlarda yararlanmaktadır.
• İşbilim olarak da isimlendirilen bu bilim dalı çalışma
ortamının çalışanlara uyarlanması konusuyla
ilgilenmektedir. Son zamanlarda ise insanlar tarafından
kullanılan veya yararlanılan her türlü araç, gereç ve
eşyanın da rahatça kullanılması veya teknik bir deyişle
ergonomik olması konusunda yoğun çalışmalar
yapılmaktadır.

42
Endüstri mühendisliğinin geleceği

• İşgücü, makina-teçhizat, malzeme, bilgi, proses ve enerjiden

oluşan üretim ve hizmet sistemlerinin karlılık, verimlilik,
yüksek kalite, düşük maliyet, esneklik ve hızlılık amaçları
altında daha etkin entegrasyonu EM’nin başlıca çalışma
alanını oluşturacaktır.
• Bilgi Teknolojisinin oluşturduğu yeniliklerden en etkin şekilde
yararlanılması gerekmektedir. Bilgisayar destekli tasarım ve
imalat, ofis otomasyonu, yönetim bilişim sistemleri, uzman
sistemler, yapay zeka vb. konular EM’nin sistem
entegrasyonu çalışmalarını artan bir hızla etkileyecektir.

43
Endüstri mühendisliğinin geleceği
• Üretim ve hizmet kalitesinin geliştirilmesi yoluyla rekabet
üstünlüğünün sağlanması çalışmalarının tüm sisteme
yaygınlaştırılması, motivasyonu ve koordinasyonu önemini
giderek artıran konular olacaktır.
• Maliyet kavramı, maliyetlerin faaliyet noktaları bazında
belirlenmesi, maliyetlerin kontrol altına alınması ve
düşürülmesi konuları giderek önemini artıracaktır.
• Verimlilik, etkenlik, performans kavramları, ölçülmesi,
değerlendirilmesi ve geliştirilmesi giderek önemini
artıracaktır.

44
Endüstri mühendisliğinin
geleceği
• Çalışma yaşamı kalitesinin artırılması ve ergonomik
çalışmalar önemini artıracaktır.
• Çalışanların maddi veya maddi olmayan bir şekilde
motivasyonlarının, yönetime katılımlarının, takım
çalışmalarının önemi artacaktır.
• Sürekli gelişme ortamının yaratılması, yeni fikir ve
projelerin uygulanması, projecilik yaklaşımı ve liderlik
konuları önemini hızla artıracaktır.
• Stratejik yönetim ve planlama daha önemli hale
gelecektir.

45
Endüstri mühendisliğinin geleceği
• Global rekabet, uluslararası ilişkiler, küresel düşünme anlayışı daha
yaygın bir hale gelecektir.
• Çevre koruma kavram yöntemleri sistemleri daha fazla
etkileyecektir.
• Müşteriler ile müşterinin satın aldığı ürünün üreticisi olan tüm
çalışanların iletişimi ve entegrasyonuna yönelik çalışmalar
artacaktır.
• İşletme içi ve ilgili dış çevre ile olan iletişimin en etkin hale
getirilmesine yönelik çalışmalar hızla artacaktır.
• Yeni ürünlerin piyasaya sunuş hızı artacaktır.
• Ürünlerin işletme içinde geçirdikleri süre hızla azaltılacaktır.
• Çok amaçlı, çok kriterli karar verme yaklaşımları önemini
artıracaktır.
46
SİSTEM YAKLAŞIMI

47
SİSTEM

• En genel tanımıyla sistem, bir sınır içerisinde, birbirleriyle etkileşim

içinde bulunan ve ortak bir amaca yönelmiş olan öğeler topluluğudur.
Sistem, girdileri çıktılara dönüştüren birbirleriyle ilişkili faaliyetlerden
ve öğelerden (elemanlardan) oluşmaktadır. Sistemin çok sayıda girdisi
ve çıktısı olabilir

48
Genel sistem modeli
ÇEVRE
Arayüz

SİSTEM

Girdiler Çıktılar
Kaynaklar Sistem Hedef
Prosesi

Geri
Ayarlama
besleme

Sistem
Kontrol
Sistem sınırı

ÇEVRE
49
Sistem bileşenleri

1. Sistem Öğeleri: Sistemde aralarında etkileşim olan birimlerdir

(altsistemler). Altsistemler girdileri çıktılara dönüştürmek için sistem
sınırları içinde birbirleriyle etkileşimli olarak çalışırlar. Genel olarak
sistem, sinerji denilen özellikten dolayı, her bir altsistemin kendi başına
elde edemedikleri sonuçları sağlayacaktır. Sistemin toplam çıktısı, herbir
altsistemin çıktısından değer olarak daha büyüktür.

50
Sistem bileşenleri

2. Sistem Sınırı: Bir sistemi diğerlerinden ya da çevresinden

ayıran alandır. Sistemin sınırları içinde kalan elemanlar
sistemin dışına göre daha kolay değiştirilebilir ve kontrol
edilebilirler.
3. Sistemin Çevresi: Sistem tarafından kontrol edilemeyen ve
sistem sınırı dışında kalan herşeydir. Çevre, girdi, çıktı ya
da proses değildir ancak sistemin performansını
etkilemektedir. Bir iş sistemi için müşteri, hükümet,
rakipler, bankalar, tedarikçiler, hava şartları vs.onun
çevresi olarak düşünülebilir.

51
Sistem bileşenleri

4. Sistemin Girdileri: Çevreden sisteme verilen enerjilerdir. Başka bir

ifadeyle, sistem tarafından talep edilen ve sistem tarafından
yönlendirilen kaynaklar (veri, hizmet, malzeme, enerji vb.) sistemin
girdilerini oluştururlar.
5. Sistemin Çıktıları: Sistemden dışarıya verilen enerjilerdir. Sistem
faaliyetleri sonucunda üretilen ürünler (bilgi, rapor, dökümanlar,
malzeme vb.) sistemin çıktılarını oluştururlar.

52
Sistem bileşenleri
6. Sistemin Arayüzü: İki sistemin sınırlarını ayıran alandır. Bir
sistemin çıktısının diğer bir sisteme girdi olarak taşındığı
ortamdır. Kısacası arayüz, sistem öğelerinin çevreyle
bağlantı kurdukları noktadır. Örneğin bir vergi mükellefi ve
Maliye Bakanlığı’nın ilgili vergi dairesini düşünelim. Bunlar
iki ayrı sistemdir. Vergi mükellefi, vergi beyannamesini PTT
ile gönderdiğinde, PTT bu iki sistem arasında bir arayüz
oluşturmaktadır. İki bilgisayar sisteminin arayüzü, kimi
zaman bir telefon hattı, kimi zaman da çok özel mikrodalga
iletişim hatları olabilir.

53
 Sistem bileşenleri
7. Sistem Geribeslemesi: Sistemin çıktısının bir standart ile kontrol edildiği,
eğer fark tespit edilmiş ise girdinin değiştirilerek bu farkın giderildiği bir
prosestir. Geribeslemeli ve kontrol mekanizmalı çok bilinen fiziksel bir
sistem örneği, bir yapıdaki ısıyı düzenleyen termostattır. Isı termostat
ayarının altına düştüğünde kontrol fonksiyonu bu farkı ortaya çıkaracak
ve termostat ısısına gelene kadar ısının artırılması sinyalini
gönderecektir.

54
Örnek: Bir üretim sistemi
Malzeme girdileri
Malzemeler
İşgücü
Üretim Planı Para
Enerji
Ekipman

Karar Süreci
Bilgi girdileri •Miktar Kararlar Çıktılar
•İş zamanları Üretim
Müşteri siparişleri Ürünler
•Fason üretim Süreci
Ekonomik göstergeler Hizmetler
Fiyatlar •Fazla mesai, vb.

Gerekli
iyileştirici
çalışmalar
=

¹ Sonuçların
planla
Gerçekleşen sonuçlar
karşılaştırılması
hakkında geribesleme 55
Sistemlerin sınıflandırılması

1. Açık / Kapalı Sistem

2. Durağan / Dinamik Sistem
3. Yapay / Doğal sistem

56
Açık sistem

• Açık sistem, çevre ile alışverişi olan, çevreden girdi alıp,

bir süreçten geçirdikten sonra bunları çıktı olarak çevreye
geri veren sistemdir. Açık sistemlere iyi bir örnek olarak
firmalar gösterilebilir. Bir firmanın yaşamını
sürdürebilmesi için en önemli faktör, firma çevresindeki
değişimlere uyum sağlamada gösterdiği başarıdır. Firma
dışında meydana gelen teknolojik değişiklikler, pazar
koşullarının değişmesi, yeni tüketici davranışları, hepsi
uyum gösterilmesi gerek değişikliklerdir.

57
Kapalı sistem

• Bir sistem çevresine tamamen kapalı ise, hiç bir girdisi, çıktısı yoksa
kapalı sistem olarak adlandırılır. Her ne kadar tamamen kapalı bir
sistemden söz edilmese de, amaçlara göre, bazı varsayımlarla kapalı
sistem tanımlamaları yapılabilir. Örneğin, Afrika’nın iç kesimlerinde
uygarlıkla hiçbir bağlantısı olmadan yaşayan bir kabile ekonomik
açıdan bakıldığında kapalı bir sistem olarak tanımlanabilir

58
Durağan / Dinamik sistem

• Çevrelerinde oluşan değişimlere gösterdikleri tepkilere göre, sistemler

durağan ve dinamik sistemler olarak ikiye ayrılabilir. Durağan sistemler,
zaman içinde durumlarını nadiren değiştirirler, çevredeki değişimlere ise
belirli sınırlar içinde kalan ve önceden tanımlanmış tepkiler gösterirler.
Dinamik sistemler ise çevrelerindeki her türlü değişikliği anında algılayıp
gerekli değişikliği yapabilen sistemlerdir.

59
Yapay / Doğal sistem

• Yapay sistemler, sonradan kullanıcıların ya da tasarımcıların

amaçlarına ulaşabilmeleri için oluşturulmuş sistemlerdir. Doğal
sistemler ise, doğada kendiliğinden var olan bir amaca yönelik
yapılardır.

60
Sistemler büyüklüklerine göre belli bir
hiyerarşiye sahiptirler:
• Büyükten küçüğe doğru: “Süper Sistem, Supra Sistem, Sistem,
Altsistem”
• Örneğin herhangi bir şirket bir sistemse, ilgili bulunduğu endüstri
supra sistem, ülke endüstrisi süper sistemdir. Şirkete ait bir alt birim
ise, bir altsistemdir

61
Sistem yaklaşımı

• Bertalanffy, Genel Sistem Teorisi’nde, her olayı belirli

bir çevre içinde başka olaylarla ilişkili olarak incelemenin
olayları anlama, tahmin ve kontrol etme açısından daha
etkin olduğunu ileri sürmüştür.
• Sistem yaklaşımında olaya bir bütün olarak bakma
amaçlanmıştır. Böylece, birimler arasındaki ilişkiler
görülecek ve gereksiz işlemler ortadan
kaldırılabilecektir. Sonuçta, birimlerin tek tek iyi bir
şekilde çalışıyor olması, bir bütün olarak ele alındığında
sorun olmayacağı anlamına gelmez.

62
Sistem yaklaşımında bir dizi soru üzerinde
durulur:
1. Sistemin stratejik parçaları nelerdir?
2. Parçaların karşılıklı bağıntılarının niteliği nedir?
3. Sistem içinde parçaları bağlayan ve birbirine uymalarını
kolaylaştıran ana süreçleri nelerdir?
4. Sistemin ulaşmaya yöneldiği amaçlar nelerdir?
5. Sistemler çevreleriyle birlikte nasıl değişirler?

63