Yrd. Doç. Dr.

Ahmet KAYA
 EĞİTİM EKONOMİ İLİŞKİSİ
 
 Eğitimi sosyal bir kurum olarak ele alıp maddi yapısını göz
önünde bulundurduğumuzda eğitimin, her şeyden önce bir
“yatırım” gerektirdiğini, bu yatırıma ilişkin de “harcama” ve
“işletme giderleri”nin olacağı söylenebilir. “Yatırım”,
“harcama” ve “işletme giderleri” gibi terimler doğrudan
ekonomi ile ilgili terimlerdir. Eğitime bu açıdan bakıldığında
ekonominin eğitime etkisinin olduğunu söyleyebilinir.
 Eğitimde hem niteliği hem niceliği arttıracak olan
ekonomidir. Yeni okulların, dersliklerin yapılması, eğitime
yönelik tüm bina ve eklentilerin yapılması, bunların donatımı,
personel sağlanması ve bunların maaşlarının verilmesi... vb.
ülke ekonomisinin güçlü olmasıyla doğrudan ilişkilidir. Batı
ülkelerinin üretimden elde ettikleri hâsılanın fazla olması
insan faktörünün kalitesini yükseltmek için yaptıkları
yatırımdan kaynaklanmaktadır. Böylece eğitime ayrılan
kaynak, yapılan masraf gibi görülmesine rağmen, belli bir
süre sonra ekonomiye kaynak olarak dönmektedir.
 EĞİTİMİN MALİYETİ

 Bir mal veya hizmetin meydana getirilmesi, elde edilmesi

amacıyla vazgeçilmek zorunda kalınan bütün değerlerin
toplamına maliyet denir. Öğretim kademelerinin, okulöncesi
düzeyden başlayıp yüksek lisans düzeyine gelinceye kadar,
ayrıntılı olarak analiz edilmesi eğitim maliyetinin
hesaplanabilmesi için gereklidir. Çünkü her kademe için örgün
eğitim kurumlarının eğitim hizmeti üretmek için ortaya
koydukları emek ve para arzı farklı farklıdır.
 Eğitim maliyeti, birisi eğitim hizmeti üreten kurumlar yönünden
ve diğeri eğitim hizmetinden yararlanan tüketiciler (esas olarak
aileler) yönünden olmak üzere iki tarafı da içermektedir. Aileler
yönünden maliyet unsurları, ödenen okul harçları, okulla ilgili
diğer masraflar ve ödenen vergilerin eğitime giden kısmının söz
konusu aileye isabet eden payından oluşur. Eğitim kurumları
veya otoriteleri bakımından eğitimin maliyeti, ilgili kurumların
bütçelerini, ödenen maaşları, bakım ve idame masraflarını ve
amortismanları (yıpranma payı) kapsar.
 Eğitim için gerekli kaynakların tahsisi toplum için belli
fedakârlığı da gerektirir. Nitekim Japonya, fert başına milli
geliri 500 dolar civarında olduğu yıllarda (1960’lı yıllar) milli
gelirin %5’ten fazlasını eğitime kaynak olarak harcamıştır.
Ancak ülkemizin eğitime ayırdığı pay açısından duruma
bakıldığında son yıllarda hazırlanan bütçelerde en yüksek
payın MEB bütçesine ayrılmaya başlanması olumlu bir gelişme
olmasına rağmen, rakamlar diğer ülkelerle kıyaslandığında
yine de düşüktür. Aşağıdaki tablolarda (Tablo 6, Tablo 7)
sunulan rakamlar geçmişle günümüzü, ülkemiz ve diğer
ülkeler açısından kıyaslamamızı sağlayan en bariz örneklerdir:
 Eğitimin Bireysel Getirileri:
  
 1- Eğitilmiş bireyler kendilerine göre daha az eğitimli bireylerden daha fazla
kazanç elde etmektedirler.
 2- Eğitimin kişisel getirisi toplumsal getirisinden daha fazladır.
 3- Eğitim bireylere ekonomik getirinin yanında ekonomik olmayan birçok
getiride sağlamaktadır: Şöyle ki;
 Daha fazla eğitim görenler, diğerlerine göre daha iyi çalışma koşullarına
sahiptirler.
 Daha sağlıklıdırlar
 Daha uzun yaşamaktadırlar
 Daha az işsizlik oranına
 Daha az sakatlık oranına sahiptirler
 Daha iyi tüketim ve yatırım kararı verebilmektedirler.
 Sözel ve sayısal beceriler ile eleştirel ve sorgulayıcı düşünme becerileri
görülen eğitim süresinden etkilenmektedir.
 4- Eğitimli kişi teknolojik gelişmelere kolay uyum sağlayabilir ve ondan etkili
bir biçimde yararlanabilir.
 5- Eğitim istendik davranışlarda artış istenmedik davranışlarda azalma
meydana getirir.
 6-Eğitim topluma uyum becerilerini geliştirir.
 78 ülke için yapılan bu çalışma incelendiğinde
eğitimin dokuz net çıktısından söz edilebilir:
 ● Gelirlerdeki Artış
 ● Daha İyi Birey ve Halk (Kamu) Sağlığı
 ● Düşük Doğurganlık Oranı
 ● Demokratikleşme
 ● Siyasi İstikrar
 ● Yoksulluğun ve Eşitsizliğin Azaltılması
 ● Artan Çevre Bilinci
 ● Suç Oranında Düşme
 ● Toplumsal Suçlarda ve Mülkiyet Suçlarında Düşme
 Eğitimin ayrıca şu toplumsal faydaları sağlar:

 ● Eğitim etkin işleyen piyasalar ve elektronik değişmelere uyum

için önemlidir.
 ● Gizli yeteneklerin bulunup seçilmesi için etkin bir mekanizma
oluşturur.
 ● Bilimsel araştırmayı özendiren kurumsal bir çerçeve oluşturur.
 ● Kültürel ve estetik değerlerin daha yüksek oranda paylaşımını
sağlar.
 ● Daha fazla siyasal katılım ve farklı görüşlere karşı daha fazla
hoşgörü duygusunu geliştirir.
 ● Sınıflar arasında toplumsal hareketliliği sağlayan bir mekanizma
oluşturur.
 ● Bireyin kazançlarındaki artış nedeniyle vergi ödeme kapasitesini
arttırır.
 ● Daha fazla iş olanakları ve daha fazla üretken işgücü sağlar.
 ● Toplumsal kaynaşmayı sağlar.
 ● Bireyin toplumsallaşmasını sağlar.
 Eğitim maliyeti, birisi eğitim hizmeti üreten kurumlar yönünden ve diğeri
eğitim hizmetinden yararlanan tüketiciler (esas olarak aileler) yönünden
olmak üzere iki tarafı da içermektedir.
 Eğitimi yalnızca bir tüketim malı olarak görmek doğru olmaz. Çünkü eğitimin
tüketim olma özelliği yanında bir de yatırım olma özelliği vardır. Bireylere
gelecekte kendilerine daha iyi imkânlar sunulması, refah düzeylerinin
arttırılması gibi kazançlar sağlıyorsa bu eğitimin yatırım özelliğidir.
 Ekonomik büyüme ve kalkınma arasındaki ilişkilerin karşılıklı olduğu
söylenebilir. Kalkınma iş gücü verimliliğini artırarak ekonomik büyümeyi
sağlarken, ekonomik büyüme de gelir artışı yoluyla sağlık, eğitim, sosyal
harcamaları artırarak kalkınmayı yüksek düzeye taşımaktadır.
 Eğitim finansmanı; hangi eğitimsel amaçlar için, hangi eğitimsel süreç ve
yöntemlere, ne kadar parasal kaynağın nereden ayrılacağı ve bunların
bölgeler, kentler, kır/kent; öğretim düzey ve türleri; toplumsal sınıf, tabaka
ya da kümeler arasında nasıl dağıtılacağı konularını inceler.
 Eğitim Planlaması; ekonomik ve siyasal koşullar ile ülkenin ve öğrencilerin
gereksinmeleri göz önünde tutularak bir eğitim dizgesinin siyasasını; öncelik
verilmesi gereken işleri ve harcanacak parayı belirleme konularında ileriye
dönük programlar geliştirilmesi, hazırlık yapılması sürecidir.