EĞİTİM TÜRLERİ

Prof. Dr. Ruhi SARPKAYA

Adnan Menderes Üniversitesi
Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi
Anabilim Dalı
 Formal ve İnformal Eğitim

 İnformal (Doğal) eğitim, Yaşam içerisinde kendiliğinden oluşan,

amaçlı ve planlı olmayıp gelişigüzel kültürlenmeyle gerçekleşen
süreçtir. Belli bir plan ve program uygulanmadan kendiliğinden
gerçekleştiğinden bu eğitime “doğal eğitim” de denilir. İnformal eğitim
sürecinin iki önemli öğrenme yolu, gözlem ve taklittir.

 Belirli bir amaç doğrultusunda plan ve program uygulanarak

gerçekleştirilen eğitime formal (biçimsel) eğitim denir. Biçimsel
eğitimde eğitim süreci, öğretmen ya da uzmanlar tarafından planlanır,
sürece yayılır, uygulanır ve izlenir.
 Örgün ve Yaygın Eğitim

Belli yaş grubundaki ve aynı seviyedeki bireylere, amaca göre

hazırlanmış programlarla okul çatısı altında düzenli olarak yapılan
eğitime “örgün eğitim” denir. (Okulöncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve
yükseköğretim)
Örgün eğitim sürecinden bağımsız olarak, yaş grubu gözetilmeksizin
beklenti ve ihtiyaçlara uygun olarak yapılan eğitime ise “yaygın eğitim”
denir. (Kurslar, hizmet içi eğitim, yetişkin eğitimi vb.)
 Genel ve Mesleki Yaygın Eğitim

Genel yaygın eğitim faaliyetlerine isteyen herkes katılabilir. Gönüllü bir

katılım olması sebebiyle, kişilerin bu eğitimden aldığı tatmin önemlidir.
Mesleki yaygın eğitim ise, işgücü piyasasının ihtiyacını karşılayan,
meslek kazandırmayı amaçlayan, herkese açık bir eğitimdir. İşi olup
kendi işini geliştirmek isteyenler veya iş değiştirmek isteyenlere, örgün
eğitime devam edip herhangi bir mesleğe sahip olmamış ve piyasada
istihdam edilemeyen, bireye yönelik piyasa şartlarına uygun meslek
kazandırmayı amaçlamaktadır.
 Hizmet içi Eğitim ve Halk Eğitimi

Hizmet içi eğitim, özel ve tüzel kişilere ait işyerlerinde belirli

bir maaş ya da ücret karşılığında işe alınmış ve çalışmakta
olan bireylerin görevleri ile ilgili gerekli bilgi, beceri ve
tutumları kazanmalarını sağlamak üzere yapılan eğitimdir.

Halk Eğitimi; örgün eğitime dâhil olan ya da olmayan, yaş

farkı gözetilmeksizin her bireyin; çağa ayak uydurmalarını,
eksik eğitimi tamamlamalarını yahut meslek sahibi
olmalarını sağlamak amacıyla aldıkları eğitime denir.
 Çıraklık Eğitimi

Zorunlu temel eğitimini tamamladıktan sonra, gerçek iş

ortamında fiilen çalışmak suretiyle meslek öğrenmek
isteyen 15 yaş ve üzerindeki vatandaşlarımızın teorik ve
pratik mesleki eğitimlerinin bir programa göre
yapılmasını sağlayarak, onları ülkenin ihtiyaç duyduğu
becerikli işgücü haline getirmek, çıraklık eğitiminin temel
amacıdır.
 Uzaktan Eğitim

Öğrenci ve öğretmen arasında yüz yüze bir iletişimin olmadığı,

çeşitli iletişim kaynakları aracılığıyla yapılan eğitime “uzaktan
eğitim” denir. (Televizyon, radyo, internet…)
Uzaktan Eğitim, öğrencilerin ve eğitmenin belirli bir mesafeden
birbirleri ile iletişimi esası üzerine kuruludur. Uzaktan Eğitimde
network kullanılması şart değildir, radyo/televizyon ile yayınlar,
mektupla öğretim metotları de kullanılabilir. Gelişen teknoloji
sonucunda radyo, televizyon, video ve uyduların yerine
internet daha sık kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde
uzaktan eğitim e-Öğrenme ile kullanılmaktadır.
 E-Öğrenme

e-Öğrenme, bireylerin her zaman ve her yerde bilgi

edinmesini sağlamak amacıyla teknolojinin
kullanıldığı bir öğretimdir.

Özellikle çalışanların, kısıtlı iş dışı zamanlarını

öğretimde kullanmak amacıyla öğrenim programı,
zaman sınırlamaları, mesafe ve kaynakların
üstesinden gelmek için teknoloji ve güç gerekir.
 ÖĞRENME

Öğrenme, yaşantı yoluyla kazanılan kalıcı davranış

değişiklikleridir.
Olumlu veya olumsuz davranış değişikliği
Daha çok gereksinim-güdü etkileşimine bağlıdır. Labirentte aç
bırakılan farenin açlık güdüsüyle harekete geçerek deneme
yanılmalarla yiyeceğe ulaşması öğrenmenin doğasını bir
ölçüde aydınlatmaktadır. Ancak öğrenme kavramı, salt
güdüyle açıklanacak kadar basit bir olgu değildir.
Öğrenme, yalnızca bireyin biyo-fizyolojik güdülerine dayalı bir
süreç olmayıp; aynı zamanda sosyal, kültürel koşul ve
beklentilerden etkilenen de bir süreçtir
 ÖĞRETİM

Öğretim, birçok unsurun birbiriyle etkileşim içinde

olduğu bir süreç olup öğrenmeye dönük faaliyetler
manzumesidir. Öğretme ise, bir öğrenmeyi
kılavuzlama ve sağlama faaliyetidir.
 ÖĞRETİM PROGRAMI

• Eğitimin Hedefleri Neler Olmalıdır?

• Hedeflere Bağlı Olarak Öğrencide Hangi Davranış
Değişiklikleri Gözlenmelidir?
• Gözlenmesi Kararlaştırılan Davranışların Öğrenciye
Kazandırılabilmesi için Öğrenci Hangi Yaşantılardan
Geçirilmelidir?
• Öğrencide Gözlenmesi Kararlaştırılan Davranışların
Öğrenme Yaşantısı Sonunda Gerçekleşme Etkililiği
Nedir? (Sönmez, 2001)
ÖĞRETİM PROGRAMI

A) Hedef/Amaç
B) Hedef Davranışlar/Kazanımlar
C) Eğitim Durumları
D) Değerlendirme
 Özel Eğitim

Özel eğitim, çoğunluktan farklı ve özel gereksinimi

olan çocuklara sunulan, üstün özellikleri olanların
yetenekleri doğrultusunda kapasitelerinin en üst
düzeye çıkmasını sağlayan, yetersizliği engele
dönüştürmeyi önleyen, engelli bireyi kendine yeterli
hale getirerek topluma kaynaşmasını ve bağımsız,
üretici bireyler olmasını destekleyecek becerilerle
donatan eğitimdir.
 ELEŞTİREL PEDAGOJİ
(EĞİTBİLİM)

 Var olan eğitim sisteminin egemen güçlerin

bir biçimlendirme aracı olarak kullanılması
 Eğitim sorunlarının çözümü için iktidar
sistemi çözümlenmeli
 Neo-liberal ideoloji
 ELEŞTİREL PEDAGOJİ
(EĞİTBİLİM)

 Neoliberalizm
 Piyasanın tüm ekonomik, sosyal ve politik
kararları şekillendiren mekanizma olması
gerektiğine olan inançla demokrasi, toplum
çıkarı ve sosyal devlet gibi kavramlara saldırı
yanında yurttaşlık ve sosyal yaşam
kavramlarının anlamlarının değiştirilip
değersizleştirilmesi.
 ELEŞTİREL PEDAGOJİ
(EĞİTBİLİM)

 Neoliberalizm,
 Her düzeydeki ticari girişimler için kısıtlayıcı koşulları ortadan kaldırır
 Varlıklı bireyler ve şirketlere özel vergi indirimi uygular
 İşçilerin örgütlenme ve ortak pazarlık koşullarını baskı altına alır
 Çevreyi ticari ve endüstriyel kalkınmaya feda eder
 İşsizlere ayrılan ödenekleri keser
 Eğitim ve sağlığa ayrılan desteği kısar
 Ulusal sosyal güvenlik kurumunu özelleştirir
 Hakları yenmiş olan bireylerin işverenlere ve hizmet sağlayan şirketlere dava açabilmesini zorlaştırır.
 ELEŞTİREL PEDAGOJİ
(EĞİTBİLİM)

 Neoliberalizmde;
 Her şey satılıktır ya da kâr uğruna yağmalanır
 Kamusal araziler, ağaç kesen şirketler tarafından talan
edilir
 Öğretmenler okulda özelleştirme politikalarının bir aracı
olarak öğrencilerden kayıt, kurs, dergi parası vb.
toplamak için zorlanırlar (Giroux, 2008)
 ELEŞTİREL PEDAGOJİ
(EĞİTBİLİM)

 Neoliberalizmin bu saldırısına karşın;

 Eğitimciler, farklılıklar, akademik disiplinler, ve ulusal sınırlar
üzerinden kamu yararı ve sosyal adaleti savunun sosyal hareketleri
geliştirme çabalarının bir parçası olmak için işbirliği yapmalıdırlar.
 Bu görev için mücadelenin yurtta veya yurt dışında yürütülmesinin
bir önemi yoktur (Giroux, 2007).
 ELEŞTİREL PEDAGOJİ
(EĞİTBİLİM)

Eleştirel pedagoji, günümüz eğitim sorunlarını

sistematik olarak tartışan bir eğitim yorumudur.
Bu yorum içinde eğitim ile sosyal kurumlar
arasındaki ilişki; çocuk, eğitim, okul ilişkisi;
eğitim kurumları, sermaye, sanayi, ticaret
ilişkisi; birey, okul ilişkisi; eğitim ile siyasal
politikalar ve toplumsal sınıflar arasındaki
ilişkileri vb. barındırır (Yıldırım, 2010).
 ELEŞTİREL PEDAGOJİ
(EĞİTBİLİM)

• Paulo Freire
• Ivan Illich
• Basil Bernstein
• Peter McLaren
• Henry A. Giroux
• Michael W. Apple

• Ülkemizde ‘Eleştirel Pedagoji’ dergisi

TEŞEKKÜRLER…