Powłoka wspólna - budowa

i funkcje
 Powłoka wspólna

• Skóra to też narząd – zbudowana jest z wielu wyspecjalizowanych

tkanek i wytworów oraz pełni wiele ważnych funkcji.
• Najbardziej powierzchowna warstwa ciała.
• W otworach przechodzi w błonę śluzową.
• Rozciągliwa i elastyczna, przesuwalna, odporna mechanicznie
(substancja rogowa-keratyna).
• Ciągle się złuszcza i odbudowuje, a komórki zastępowane są nowymi.
• Stanowi ok. 10% masy ciała.
• Najgrubsza tam, gdzie jest silne działanie mechaniczne: podeszwy,
dłonie, kark.
 Powłoka wspólna

Funkcje:
- ochrona przed wpływem środowiska zewnętrznego: mechanicznym,
termicznym, mikrobiologicznym, chemicznym, promieniowaniem;
- regulacja gospodarki wodnej (gruczoły potowe);
- termoregulacja (parujący pot obniża a drżenie mięśni podwyższa,
zmiany przepływu);
- receptorowa: bodźce dotyku, termiczne, bólowe;
- obronna: komórki i ciała obronne;
- wydzielnicza: z potem i łojem usunięte produkty przemiany materii;
- magazynowanie energii: tk. podskórna i podściółka tłuszczowa
- regulacja gospodarki mineralnej; Ca, synteza witaminy D.
 Budowa skóry (cutis)

A. naskórek
B. skóra właściwa
C. tkanka podskórna

1 warstwa rozrodcza naskórka

2 mięsień włosa
3 gruczoł łojowy
4 włos
5 naczynia krwionośne
6 komórki tłuszczowe
7 tętnice i żyły skóry
8 gruczoł potowy
9 mieszek włosowy
10 zakończenia receptorów nerwowych
 Budowa skóry

Naskórek: ok. 0,1mm

- nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący
- zewnętrzna warstwa zrogowaciała złuszcza się
- zastępowana jest przez komórki leżące pod spodem
Skóra właściwa: ok. 1-2mm
- tk. łączna włóknista zwarta
- zawiera gruczoły skóry, sieć naczyń krwionośnych i włókien
nerwowych
Tkanka podskórna:
- tk. łączna włóknista luźna + tkanka tłuszczowa
- nie należy do skóry, oddziela ją od innych tkanek
 Cechy charakterystyczne naskórka

• Naskórek:
- nie ma naczyń krwionośnych, odżywia się przez skórę właściwą
- czym mniej włosów, tym grubsza warstwa rogowaciejąca
- wysokie właściwości regeneracyjne
Główne komórki:
keratynocyty – nabłonkowe rogowaciejące, 90%
melanocyty – barwnik melanina, kolor skóry, 6%
kom. Merkela – receptory dotyku, ciśnienia,<2%
kom. Largenhansa – komórki obronne, 3-8%
żywe komórki nabłonkowe zawierające mikrowłókienka – tonofibryle-
wytrzymałość i elastyczność
 Naskórek

• W zależności od stopnia zrogowacenia naskórek dzieli się na warstwy.

Powierzchniowa – zrogowaciała główna warstwa ochronna:
- złuszczająca się – płytki rogowe, oddzielające się od reszty
- zbita – płaskie, bezjądrzaste komórki przesycone keratyną
Głęboka – żywe komórki o różnym stopniu zrogowacenia. Dzielą się w
warstwach najgłębszych i przesuwają do góry syntetyzując keratynę i
wymieniając powierzchniowe w pełni zrogowaciałe komórki,
złuszczające się.
Wyróżnia się w niej warstwy:
- jasną
- ziarnistą
- kolczastą
- podstawową
 Naskórek
• Warstwa głęboka:
Jasna
- kilka (3-5) pokładów silnie spłaszczonych komórek z zanikającymi
jądrami
- zawiera elaidynę, uboczny produkt rogowacenia
- umożliwia przesuwanie się warstwy zrogowaciałej względem
rozrodczej
- na jej poziomie tworzą się odciski
Ziarnista
- 1-5 warstw połączonych ze sobą komórek z zanikającymi
mitochondriami i innymi organellami
- zawierają granule z kertohialiną
W skórze cienkiej i gdy jest dużo włosów warstwy te mogą nie
występować lub tworzyć mogą mniej pokładów.
 Naskórek
Warstwa głęboka:
Kolczasta
- kilka, kilkanaście pokładów wielobocznych, spłaszczających się
komórek, połączonych desmosomami (kolczaste wypustki), zawierają
tonofibryle (odporność mechaniczna)
- komórki dzielą się
- przestrzenie międzykomórkowe wypełnione płynem tkankowym
Podstawowa – główna rozrodcza
- jedna warstwa walcowatych komórek na błonie podstawowej
- dzielą się przesuwając do góry
- odżywianie przez warstwę brodawkową (naczynia krwionośne)
- zawiera organelle i dużo tonofibryli
W warstwie kolczystej i podstawnej występują melanocyty (barwa skóry,
opalenizna).
 Naskórek

• W naskórku występują zakończenia nerwów (krążki dotykowe –

Merkela i bólowe) oraz komórki obronne (Largenhansa)

Powierzchnia naskórka nie jest gładka – tworzy:

- zagłębienia – bruzdy skóry
- wyniosłości – grzebienie skóry
- linie papilarne – opuszki palców
- linie dłoni
- romboidalne pólka skóry zwiększające chwytność
 Barwa skóry

- pochodzi od brązowego barwnika melaniny

- produkowany przez komórki warstwy rozrodczej naskórka –
melanocyty
- chroni przed promieniowaniem UV – opalenizna
- kolor skóry zależy od ilości warstw zawierających melaninę
 Budowa skóry właściwej
Skóra właściwa:
- tkanka łączna włóknista zwarta
- połączona z naskórkiem warstwą graniczną 1-2mm, gęsta sieć
włókien kratkowych
Warstwa brodawkowa
- tworzy uwypuklenia – brodawki od strony naskórka, pojedyncze lub
rozgałęzione
- czym więcej włosów tym mniej brodawek
- zawiera włókna kolagenowe, sprężyste tworzące sieć
- włókna siateczkowe i komórki obronne tkanki łącznej
- mięśnie gładkie (moszna, penis, brodawka sutkowa)
- w brodawkach liczne naczynia krwionośne, chłonne, zakończenia
nerwowe, receptory, przewody wyprowadzające gruczołów
- brodawki łącząc się tworzą listwy i bruzdy
 Budowa skóry właściwej c.d.

Skóra właściwa:
Warstwa siateczkowa:
- większa część dolna, bez wyraźnej granicy
- mniej komórek, więcej włókien
- zawiera naczynia, nerwy, makrofagi, komórki tłuszczowe, odcinki
wydzielnicze gruczołów, brodawki i cebulki włosów
 Tkanka podskórna - budowa

Tkanka podskórna:
- tkanka łączna włóknista luźna
- zapewnia przesuwalność względem podłoża
- między włóknami adypocyty, mogące tworzyć podściółkę tłuszczową
(policzki, pośladki, kark)
- zawiera sieć naczyń krwionośnych i sploty nerwowe
- troczki skóry (pasma tkanki łącznej) łączą ją z powięzią lub okostną
Tkanka podskórna
Unaczynienie
Sieć naczyń nad powięzią w tk. podskórnej- naczynia do skóry – sieć
w warstwie siateczkowej – naczynia do w. brodawkowej – sieć pod
brodawkami – tętniczka do brodawki – sieć naczyń włosowatych –
żyły tworzące sploty w tych samych warstwach
Unerwienie
Splot w tk. podskórnej – cienkie pnie do skóry – sploty w warstwie
brodawkowej – gałęzie do receptorów, korzeni włosa, mięśni
przywłosowych, gruczołów, tk. tłuszczowej, nagie zakończenia
nerwowe
 Wytwory naskórka

Włosy:
- nitkowate wytwory naskórka powstające z czopków – uwypuklenia w.
rozrodczej naskórka, tworzących cebulki
- do nich wnika tk. łączna – brodawka z naczyniami (odżywianie)
- czopki rosną w głąb skóry właściwej a zrogowaciałe komórki
przebijają naskórek
- żyją 3-5 lat, rosną 0,2-0,3 mm na dobę
- funkcja ochronna i czuciowa
U człowieka szczątkowe:
- najwięcej na głowie
- najmniej na grzbiecie ręki
 Wytwory naskórka c.d.

Wyróżnia się włosy:

- głowy (tworzą strugi i wiry)
- narządu wzroku (brwi, rzęsy)
- związane z narządem powonienia
- związane z narządem słuchu
- związane z płcią (zarost, zewnętrzne narządy płciowe)
Budowa włosa
 Budowa włosa
Łodyga – część zewnętrzna
Korzeń – w skórze
Cebulka – pigmentowe komórki nabłonkowe, dzielące się (wzrost i
regeneracja włosa)
Brodawka – tk. łączna z naczyniami wnika do niej (odżywianie)
Włos leży w zagłębieniu naskórka – mieszek włosa

Włos składa się z:

Rdzeń – tylko w grubych, barwne komórki nie w pełni zrogowaciałe
Kora – z cebulki, pochewka z płaskich zrogowaciałych komórek z
pigmentem i tonofibrylami
Powłoczka – 1 warstwa płytek rogowych otacza korę
I
 Budowa włosa c.d.

Mieszek (pochewka) włosa składa się z 2 warstw:

- wewnętrzna – dolna część korzenia, pochodna cebulki
- zewnętrzna – niepełna warstwa naskórka uwypuklona do skóry
właściwej
Torebka włosa – tk. łączna skóry wł. otacza pochewkę, przyczep mięśnia
włosowego
 Paznokieć (unguis)

1. Płytka paznokciowa
2. Obłączek
3. Wały paznokcia: boczny i tylny
4. Skórka
5. Obrąbek naskórkowy paznokcia
6. Brzeg wolny
7. Obrąbek naskórkowy
podpaznokciowy
8. Korzeń
9. Macierz

• Paznokcie chronią opuszkę palców

przed urazami
 Receptory skóry

Eksteroreceptory – odbierają wrażenia ucisku, ciśnienia i wibracji

(mechanoreceptory) oraz temperatury i bólu.
- Nagie zakończenia nerwowe w naskórku:
bólowe
krążki Merkela – lekki dotyk
sploty dookoła mieszka włosa – dotyk, ruch
- Otoczone zakończenia nerwowe – tk. łączną tworzącą kilka warstw
zewnętrznych w skórze właściwej
ciałka Vater-Pucciniego- duże owalne cebulki-ciśnienie, wibracje
ciałka Meisnera – mniejsze, rozgałęzione zakończenie, w brodawkach
skóry (palce, usta, sutki, narządy płciowe) – bardzo czułe
ciała Ruffiniego – duże, owalne – czułe na zmiany nacisku
 Gruczoły skóry

Gruczoły potowe
-cewkowe, proste, odcinek wydzielniczy-kłębek
- komórki nabłonkowe sześcienne lub walcowate
- przewód wyprowadzający uchodzi do torebki włosa lub przebija się
spiralnym korkociągiem przez naskórek w obrębie listewek
- 2-3 mln, poza czerwienią warg, napletkiem, wargami sromowymi
- najwięcej na skórze dłoni, czole, grzbiecie i podeszwach
Wydzielają pot -700-1000ml/dobę, głównie woda, NaCl, kw. moczowy,
mocznik
Funkcje: termoregulacyjna, regulacja gospodarki wodnej, wydalnicza
 Gruczoły skóry

• Gruczoły łojowe:
- pęcherzykowe, pojedyncze z komórek sześciennych
- Po podziale produkują lipidy i rozpadają się uwalniając je
- 90% związanych z włosami, 10% wolnych, razem 0,5-1mln
- Krótki przewód wyprowadzający uchodzi do pochewki włosa
- Wydzielina lipidowa (WKT, woski, cholesterol) chroni przed
wysychaniem, wilgocią, maceracją naskórka, rozwojem
mikroorganizmów
gr.potowe gr.łojowe
 Gruczoły skóry
• Gruczoły sutkowe:
- największe gruczoły skóry
- leżą na wysokości III-VI żebra w tkance podskórnej
-parzysty, złożony, pęcherzykowy
- zbudowany z 11-20 ułożonych promieniście płatów, otoczonych tk.
łączną i tłuszczową
- odcinki wydzielnicze z komórek cylindrycznych w czasie laktacji,
sześciennych pomiędzy laktacjami
- przewody wyprowadzające biegną w kierunku brodawki: środ. i
międzypłacikowe – przewody mleczne– zatoki mleczne przed
brodawką
-wydzielina: 800ml – mleko (białko, laktoza, NNKT, witaminy, skł.
mineralne
 Gruczoły skóry

• Gruczoły sutkowe:
- kom. obronne tk. łącznej i przeciwciała przechodzą do mleka –
odporność
- zakończone cylindryczną, ciemną brodawką

Przymocowane do m. piersiowego większego pasmami tk. łącznej-

więzadło wieszadłowe sutka
Oddzielone od siebie : zatoką sutkową
Rozwój i czynności regulowane hormonalnie:
rozwój-estrogeny, pokwitanie
laktacja – prolaktyna, oksytocyna