UKŁAD POWŁOKOWY

1) Układ powłokowy (skóra):

a) zewnętrzna powłoka ciała, która stanowi barierę między środowiskiem

zewnętrznym i przyczynia się do utrzymania homeostazy

b) pełni funkcję:

 ochronną, czyli zabezpieczenie przed:

 wnikaniem patogenów oraz szkodliwych substancji, dzięki

ścisłemu ułożeniu komórek nabłonka oraz złuszczaniu się
warstwy rogowej w kontakcie ze środowiskiem zewnętrznym

 utratą wody, dzięki ścisłemu ułożeniu komórek nabłonka oraz

obecności łoju i glikolipidów

 urazami mechanicznymi, dzięki obecności keratyny

w komórkach naskórka, a także warstwie tłuszczu w tkance
podskórnej

 szkodliwym promieniowaniem UV, w wyniku syntezy melaniny

przez melanocyty, znajdujące się w warstwie rozrodczej
naskórka, które produkują melaninę pod wpływem promieni
UV

 termoregulacyjną, dzięki:

 wydzielaniu potu

 zwężaniu lub rozszerzaniu skórnych naczyń krwionośnych

 warstwie tłuszczu w tkance podskórnej

 obecności włosów, które zabezpieczają głowę przez

wyziębieniem lub przegrzaniem

 wydalniczą, w wyniku usuwania z organizmu wraz z potem:

 UKŁAD POWŁOKOWY
 części mocznika

 nadmiaru wody z solami mineralnymi

 wydzielniczą, w wyniku wydzielania przez gruczoły mleka i łoju

 syntetyzującą, dzięki syntezie witaminy D3 pod wpływem promieni

UV

 receptorową, dzięki odbieraniu ze środowiska zewnętrznego

bodźców, za pośrednictwem receptorów w skórze właściwej

 oddechową, w wyniku pobierania tlenu i usuwania dwutlenku węgla

c) jest zbudowany z:

 naskórka (tkanki nabłonkowej)

 skóry właściwej

 tkanki podskórnej

 wytworów naskórka

Rysunek 1 - Budowa skóry

człowieka (źr. opracowania.pl)
 UKŁAD POWŁOKOWY
2) Naskórek:

a) jest zbudowany z wielu warstw komórek, które zawierają m.in. zapewniające

skórze elastyczność i wytrzymałość mechaniczną keratyny oraz
zatrzymujące wodę glikolipidy

b) dzieli się na:

 warstwę rogową (zrogowaciałą):

 najbardziej zewnętrzna warstwa naskórka

 jest zbudowana ze zrogowaciałych, martwych i płaskich

komórek, które uniemożliwiają wnikanie w głąb skóry wirusów,
patogenów i szkodliwych substancji chemicznych

 posiada glikolipidy, w wyniku czego staje się warstwą

nieprzepuszczalną dla wody, a w efekcie nie pozwala wodzie
na opuszczanie tkanek

 warstwę rozrodczą, która jest zbudowana z:

 komórek macierzystych, które dzieląc się mitotycznie,

przesuwają się w stronę warstwy rogowej i przekształcają się
w komórki zrogowaciałe

 melanocytów (komórek barwnikowych), które pod

wpływem promieni UV produkują barwniki skóry - melaniny,
które powstają z tyrozyny i zabezpieczają skórę przed
szkodliwym wpływem promieni słonecznych. Do melanin
skórnych zalicza się czerwoną feomelaninę oraz czarną
eumelaninę, których ilość zależy od natężenia promieni UV

3) Skóra właściwa:

a) gruba warstwa znajdująca pod naskórkiem zbudowana w szczególności

z tkanki łącznej włóknistej

b) wyróżnia się na:

 UKŁAD POWŁOKOWY
 warstwę brodawkową, w której występują liczne brodawki
połączone tkanką łączną z naskórkiem

 warstwę siatkowatą, która jest zbudowana z tkanki łącznej zbitej

c) zawiera:

 włókna białkowe, które nadają skórze wytrzymałość i sprężystość,

dzięki czemu będzie odporna na ucisk i rozciąganie

 naczynia krwionośne odpowiadające za transport substancji

w obrębie skóry oraz termoregulację

 gruczoły, np. potowe czy łojowe

 korzenie włosów

 receptory, czyli zakończenie komórek nerwowych odpowiadające za

odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego, do których zalicza się:

 receptory dotyku (ciałka Meissnera)

 receptory zimna (kolby Krausera)

 receptory ciepła (ciałka Ruffiniego)

 receptory ucisku (ciałko blaszkowate Vatera-Paciniego)

 receptory bólu (wolne zakończenia nerwowe)

 receptory dotyku (krążki Merckla)

4) Tkanka podskórna:
 UKŁAD POWŁOKOWY
a) jest zbudowana z tkanka tłuszczowej

b) jest związana ze skórą właściwą, lecz może się przesuwać względem

leżących pod nią struktur

c) jej grubość zależy od stanu odżywienia człowieka oraz jego wieku, ponieważ
niemowlęta mają tkankę podskórną rozmieszczoną równomiernie, a osoby
starsze w różnych miejscach

d) w jej obrębie występują:

 dolne odcinki korzeni włosów

 części wydzielnicze gruczołów potowych

 niektóre receptory

 podściółka tłuszczowa magazynująca substancje odżywcze oraz

ochraniająca przed szkodliwym wpływem niskich temperatur
i urazami mechanicznymi

5) Wytwory naskórka to struktury wytworzone z komórek nabłonkowych, do

których zaliczają się:

a) włosy:

 struktury zbudowane z martwych komórek, które są wypełnione

keratyną

 występują u wszystkich ssaków, ale u człowieka utraciły swoją

pierwotną funkcję izolacji, ponieważ u ludzi występują jedynie na
powierzchni głowy, w dołach pachwinowych oraz okolicy łonowej

 nie porastają jedynie warg, dłoni i powierzchni stóp

 UKŁAD POWŁOKOWY
 ich barwa jest cechą dziedziczną i zależy od zawartości w nich
barwników, np. melanin

 biorą udział w ochronie narządów oraz termoregulacji

Rysunek 2 - Budowa włosa (źr. opracowania.pl)

b) paznokcie:

 swoisty element skóry wszystkich ssaków naczelnych

 ich występowanie wiąże się ze zmysłem dotyku, gdyż opuszka palca

pozbawiona paznokci wykazuje mniejszą wrażliwość na dotyk

 wyrastają z macierzy paznokcia, którą stanowią niedzielące się

komórki

 występują na zakończeniach palców i odpowiadają za ich ochronę

przed urazami, a także wzmacniają ich wrażliwość na dotyk
 UKŁAD POWŁOKOWY

Rysunek 3 - Budowa paznokcia (źr. coursehero.com)

c) gruczoły, wśród których wyróżnia się:

 gruczoły łojowe:

 znajdują się w całej skórze, oprócz dłoni i podeszw stóp

 występują w największych ilościach na owłosionej skórze

głowy, twarzy, grzbietu i klatki piersiowej

 wydzielają łój będący mieszaniną kwasów tłuszczowych oraz

trójglicerydów, który natłuszcza włosy i naskórek, dzięki
czemu będą elastyczne i zabezpieczone przed grzybami oraz
bakteriami oraz utratą wody

 gruczoły potowe, czyli struktury występujące licznie w skórze dłoni,

czoła, grzbietu i podeszw stóp, które wydzielają pot, czyli płyn będący
przesączem krwi i wydzielin komórek, który:

 jest zbudowany w głównej mierze z wody, a także z chlorku

sodu, szkodliwych produktów przemian metabolicznych,
a w czasie wysiłku fizycznego także z kwasu mlekowego

 bierze udział w wydalaniu zbędnych i szkodliwych produktów

przemiany materii
 UKŁAD POWŁOKOWY
 odpowiada za:

 zabijanie bakterii na powierzchni skóry, ponieważ

zawiera kwasowe pH

 obniżanie temperatury ciała, w wypadku parowania

wody

 gruczoły sutkowe:

 zmodyfikowane gruczoły potowe, będące największymi

gruczołami skórnymi

 występują wyłącznie u kobiet, kiedy są najbardziej rozwinięte,

ich większą część wypełnia tkanka tłuszczowa

 w trakcie ciąży rozrastają się, w wyniku działalności hormonów

oraz produkują mleko, zawierające wszystkie składniki niezbędne
do wzrostu, rozwoju i zdobycia naturalnej odporności przez
noworodka, np. tłuszcze, cukry, witaminy, przeciwciała, witaminy,
sole mineralne

6) Choroby i zaburzenia układu powłokowego:

a) atopowe zapalenie skóry – choroba będąca reakcją alergiczną na

określony czynnik, objawiająca się swędzeniem, łuszczeniem się i
zaczerwienieniem skóry

b) łojotok – nadmierne wydzielanie łoju, który sprzyja rozwojowi:

 trądziku pospolitego, który polega na zatykaniu przewodów

łojowych, w wyniku czego na skórze powstają liczne krosty, grudki

 łupieżu, który polega na nadmiernym złuszczaniu się naskórka

w okolicach głowy

c) opryszczka wargowa – choroba wirusowa, objawiająca się bolesnymi

pęcherzykami na wargach i w okolicach nosa
 UKŁAD POWŁOKOWY
d) liszajec – choroba bakteryjna, objawiająca się powstaniem na skórze twarzy
lub kończyn pęcherzy, przeradzających się w strupy

e) wszawica – stan swędzenia okolic głowy, wywołany przez wesz głowową,

którą można się zarazić przez pożyczone grzebienie lub nakrycia głowy

f) świerzb – uczucia swędzenia skóry, wywołane przez świerzbowca

ludzkiego, którym można się zarazić np. przez wspólne używanie
przedmiotów higieny osobistej

g) grzybice – uczucia swędzenia i pieczenia skóry, wywołane przez grzyby

chorobotwórcze, którymi można się zarazić przez np. używanie wspólne
przedmiotów higieny osobistej

h) oparzenia – uszkodzenia tkanek, pod wpływem działania wysokiej

temperatury, promieniowania, substancji chemicznych, które dzieli się na:

 oparzenia I stopnia – charakteryzują się zaczerwieniem i bólem

skóry

 oparzenia II stopnia – na skórze pojawiają się pęcherze wypełnione

płynem, a skóra jest obrzęknięta i zaczerwieniona

 oparzenia III stopnia – dochodzi do zniszczeń skóry i położonych

głębiej tkanek

i) czerniak złośliwy:

 nowotwór, który objawia się zmianami kolorystycznymi naskórka, np.

w postaci nagle pojawiającego się znamienia, któremu można
zapobiec przez stosowanie kremów z filtrem czy unikanie
przebywania przez długi czas w nasłonecznionych miejscach

 jest wywoływany m.in. przez częste wystawianie skóry na

promieniowanie UV czy oparzenia słoneczne