Zaburzenia u techników dentystycznych najczęściej występują w

układzie oddechowym, nerwowym oraz układzie ruchu. Zmiany

chorobowe przyjmują także charakter alergii skórnych na
skutek działania szkodliwych czynników chemicznych.
Praca technika dentystycznego wiąże się z wieloma zagrożeniami
zdrowotnymi. To, co uważa się za niewielki
problem lub małą niedogodność może z czasem prowadzić
do powstania procesu chorobowego. Mając szerszą wiedzę
i cierpliwość do zabezpieczania się przez negatywnymi
wpływami czynników biologicznych, chemicznych i fizycznych
w codziennej pracy można wystrzec się wielu
schorzeń. Ze względu na występowanie wielu szkodliwych
czynników w pracy przedstawiono ich oddziaływanie na
poszczególne części lub układy ciała.
Jedną z najbardziej narażonych części ciała na zmiany
chorobowe u techników dentystycznych są dłonie, będące
narządem pracy. Codzienny kontakt z mikrosilnikiem
protetycznym oznacza stałe zagrożenie dla dłoni i nadgarstka
wywołane działaniem wibracji. Przy ocenie narażenia
zawodowego na szkodliwy wpływ drgań bierze się pod uwagę:
intensywność przyspieszenia wibracji i jej zmienność w
czasie, zawartość drgań o różnych częstotliwościach i czas
ich oddziaływania w trakcie dnia pracy.
Należy zwrócić uwagę, iż reakcja organizmu ludzkiego na działanie
drgań jest zależna od wielu czynników, takich jak:
częstotliwość,kierunek, rodzaj drgań, pozycja ciała czy czas
ekspozycji.
Krótkotrwały wpływ może wywołać mierzalne reakcje fizjologiczne i
subiektywne odczucia. Długotrwały, przekraczający określone
normy, o powtarzających się wysokich intensywnościach
przyspieszeń rozwój zmian chorobowych obejmuje układ nerwowy,
naczyniowy, mięśniowy i kostno-stawowy.
Jeśli mikrosilnik protetyczny nie działa sprawnie i używa się go przez
długi czas, technik dentystyczny może narażać się na chorobę
wibracyjną, którą w Polsce od 1968 r. uważa się za chorobę
zawodową, związaną z napadowym skurczem tętnic w obrębie rąk.
Kolejną chorobą z jaką w swojej pracy zmagają się technicy
dentystyczni są uczulenia.
Oceniając narażenie zawodowe w środowisku pracy pod kątem
wpływu alergenów na pracownika, bazuje się jedynie na określeniu
rodzaju czynnika i potwierdzeniu kontaktu z nim w czasie pracy,
niezależnie od jego stężenia. Rustemeyer i Frosch przebadali 173
techników dentystycznych: u 29% badanych stwierdzili występowanie
zmian skórnych związanych z wykonywaną pracą, z czego 63,6% tych zmian
było o charakterze alergicznym . Udowodniono również, że
występowanie wyprysków z podrażnienia może być także
spowodowane przez samo niekorzystne działanie temperatury, tarcie
mechaniczne i wilgoć w środowisku pracy, bez kontaktu z substancją
alergizującą.
Jednymi z najbardziej alergizujących tworzyw sztucznych
są żywice akrylowe i epoksydowe, wywołujące uczulenia
kontaktowe o charakterze zawodowym.
Polimery utworzone z monomerów nie są tak aktywne,
a więc tak drażniące, jak ich składowe. Środki wspomagające proces
polimeryzacji wchodzące w skład mieszanin, takie jak: katalizatory,
utwardzacze oraz same monomery wykazują natomiast wysoki potencjał
alergizujący. Mimo ciągłego udoskonalania składu akrylanów ocenia się, że
wciąż posiadają one silne właściwości uczulające. U osób uczulonych
obserwuje się: ciężkie zmiany wypryskowe skóry rąk (powierzchnie
grzbietowe i opuszki palców), czasem zmiany troficzne paznokci, zaburzenia
czucia oraz stany zapalne, nadmierne rogowacenie i głębokie pęknięcia.
Alergie kontaktowe występują także przy pracy z metalami, takimi jak
m.in.: nikiel, chrom czy kobalt. Nikiel jest metalem uczulającym
najczęściej – w populacji ogólnej częstość występowania alergii
szacuje się od 10,8–17,6%, a nawet 20%.
Z obróbką metali związany jest także elektrolit służący do chemicznego
polerowania. Jest on mieszaniną kwasów, najczęściej siarkowego i
fosforowego. Kontakt z nim może również powodować reakcje
uczuleniowe. Zmiany skórne wywołują także środki odkażające,
których jednym ze składników jest formaldehyd.
Badania wykazały, że aż 14% osób stanowiących personel medyczny
zgłaszający zmiany skórne jest nadwrażliwa na formaldehyd.
Dość powszechna jest alergia na lateks i przyjmuje się, że może
ona dotyczyć nawet 30% personelu medycznego. Objawy tego
uczulenia są różne. W badaniach przeprowadzonych przez
Turjanmaa u pracowników służby zdrowia cierpiących na alergię
na lateks, u 42% badanych występował wyprysk kontaktowy, u
28% pacjentów stwierdzono zapalenie spojówek, obrzęk
naczynioruchowy posiadało 14% badanych, 9% skarżyło się na
uogólnioną pokrzywkę, a 7% na pokrzywkę kontaktową,
anafilaksję stwierdzono u 7% badanych, astmę oskrzelową – w
2% przypadków .
Niemalże niemożliwe do uniknięcia w pracy techników
dentystycznych
są skaleczenia o charakterze ukłuć, rozcięć, otarć czy oparzeń.
Przerwana ciągłość powłok skórnych jest łatwą drogą wnikania
drobnoustrojów chorobotwórczych. Choć liczba zachorowań na
choroby zakaźne, takie jak wirusowe zapalenie wątroby, w pracy
maleje z roku na rok, warto pamiętać o sterylizacji, dezynfekcji i
profilaktyce ochronnej. Dochodzące do tego częste przesuszenia skóry
(mycie, używanie detergentów, kontakt z pumeksem, gipsem), braki
okresowej sterylizacji narzędzi i urządzeń oraz szybka, niedokładna
sterylizacja wycisków stanowią przyczyny łatwości pojawiania
się zakażeń w obrębie skóry.
Kolejnym układem narażonym na działanie szkodliwych czynników
jest układ oddechowy. Nos i jama ustna są drogami wnikania
różnego rodzaju pyłów i drobnoustrojów. Warto zabezpieczać je
maseczkami, przyłbicami przed wnikaniem szkodliwych czynników.
Zawodowy nieżyt nosa definiowany jest jako zapalenie błony
śluzowej spowodowane działaniem specyficznych substancji
obecnych w środowisku pracy. Ze względu na przyczynę jego
powstania dzieli się go na: zawodowy nieżyt nosa z podrażnienia
(przy ekspozycji na substancje drażniące, np. chlorkehsydynę,
chloraminę, aldehyd glutarowy) oraz alergiczny nieżyt nosa o
podłożu immunologicznym.
Technicy dentystyczni narażeni są także na zawodową astmę
oskrzelową. Definiuje się ją jako chorobę charakteryzującą się
zwężeniem i zapaleniem dolnych dróg oddechowych o różnym stopniu
nasilenia i nadreaktywnością oskrzeli. Można wyróżnić dwa typy
zawodowej astmy oskrzelowej: alergiczną wywołaną przez czynniki o
dużej i małej masie cząsteczkowej oraz niealergiczną wywołaną
działaniem silnie stężonych środków drażniących.
Kolejną chorobą dotyczącą układu oddechowego u techników
dentystycznych jest pylica. Jest to choroba typowa dla wieloletnich
pracowników laboratoriów techniki dentystycznej. Klinicznie objawia
się dusznościami, zmniejszeniem wydolności oddechowej,
czynnościowym zmniejszeniem pojemności dyfuzyjnej i spadkiem
wskaźników wentylacyjnych. W biopsji płuc obecne są złogi
krzemianów i metali, takich jak kobalt, chrom i molibden.
Jednym z objawów chorobowych związanych z układem
oddechowym jest kaszel pojawiający się przy wdychaniu gipsu i pyłu
powstającego przy obróbce akrylu. Przy kontakcie z metakrylanem
metylu.

Należy także wspomnieć, iż pojawienie się astmy oskrzelowej u

techników dentystycznych może być spowodowane przez wdychanie
oparów szkodliwych substancji chemicznych, takich jak chloramina
czy tlenek etylenu
Kolejnym zagrożeniem w pracy technika dentystycznego jest narażenie na
działanie berylu i kobaltu, które może prowadzić do występowania chorób
o podłożu immunologicznym, tj. berylozy i kobaltozy. Beryloza jest
ziarniniakową chorobą płuc wywołaną obecnością berylu, który po
wniknięciu do organizmu nie jest z niego wydalany. Stała ekspozycja
organizmu na beryl prowadzi do przewlekłego zapalenia ziarniniakowego
i potencjalnego powstania zwłóknień
Technicy dentystyczni mają także styczność z kobaltem, w trakcie
opracowywania metalowych części protez. Kobalt uznaje się za czynnik
uczulający drogi oddechowe, mogący wywoływać zapalenie płuc ze
śródmiąższowym naciekiem komórek olbrzymich i nagromadzeniem
wielojądrowych komórek w pęcherzykach płucnych, mogącym prowadzić
do śródmiąższowego włóknienia płuc.
Kolejnym narządem narażonym na działanie szkodliwych czynników
biologicznych, chemicznych i fizycznych są oczy. Często u techników
dentystycznych dochodzi do zapalenia spojówek, które są częścią worka
spojówkowego nad twardówką, pokrywającą także wewnętrzną
powierzchnię powieki (spojówka powiekowa).
Zawodowe alergiczne zapalenie spojówek to schorzenie będące
alergicznym procesem zapalnym w obrębie spojówek wywołane
reakcją organizmu na wprowadzenie do ustroju czynnika
alergizującego specyficznego dla danego miejsca pracy. Głównymi
objawami tej choroby są łzawienie i świąd oczu (występujące u ok.
90% chorych), a także zaczerwienienie oka oraz obrzęk.
Kolejnym czynnikiem wpływającym niekorzystnie na układ wzroku
jest hałas. Przy dźwiękach przekraczających 70 decybeli źrenice
ludzkiego oka zwężają się. Reakcja ta jest spowodowana silnymi
połączeniami przez pęczek podłużny przyśrodkowy pomiędzy
narządami wzroku i słuchu. Ma ona zauważalny wpływ na zakres
pola widzenia, które ulega zwężeniu oraz na ostrość i percepcję barw,
co znacząco utrudnia pracę technika dentystycznego.
Stres może być spowodowany czynnikami obiektywnymi,
odbieranymi przez techników dentystycznych we względnie
podobny sposób lub subiektywnymi, wywołującymi reakcje w
zależności od indywidualnego nastawienia, płci, wieku czy
doświadczenia. Głównymi stresorami w pracy technika
dentystycznego są: praca pod presją czasu, występowanie sytuacji
trudnych do rozwiązania, konieczność podejmowania trudnych
decyzji, konieczność stałej koncentracji i wzmożonej uwagi,
poczucie odpowiedzialności za stan zdrowia pacjentów - klientów,
dyspozycyjność, praca zmianowa.
Skutki działającego stresu uzależnione są m.in. od czasu jego
trwania. Człowiek poddany długotrwałemu działaniu stresu skarży
się na: stany depresyjne, apatię, odczucie przemęczenia,
nerwowość, agresję, zaburzenia snu, zaburzenia neurologiczne,
zaburzenia układu pokarmowego (jadłowstręt, nadmierne
spożywanie pokarmów), zespół „wypalenia się”, zespół jelita
drażliwego, nadciśnienie tętnicze krwi, wzmożone napięcie mięśni
głowy, szyi i obręczy barkowej.

Wyeliminowanie stresu z zawodu technika dentystycznego jest

właściwie niemożliwe, można go jedynie ograniczyć
Magdalena Król, Michał Adamski, Mateusz Hardej

III rok, kierunek Techniki dentystyczne

Uniwersytet Medyczny w Lublinie