TEMA: SFIDAT E EDUKIMIT SHЁNDETЁSOR NЁ SISTEMIN

SHЁNDETЁSOR NЁ SHQIPЁRI

PUNOI: XHESIKA MEMOLLA

GRUPI: X-A
 EDUKIMI SHЁNDETЁSOR

 Edukimi shëndetësor është edukimi dhe arsimi i cili përqëndrohet në aspektin e përgatitjes shëndetësore të njerëzve.  
 
 Fushat brenda këtij profesioni përfshijnë shëndetin e mjedisit, shëndetin fizik, shëndetin shoqëror, shëndetin emocional,
shëndetin intelektual dhe shëndetin shpirtëror, si dhe edukim shendetsor seksual dhe riprodhues
 Edukimi shëndetësor mund të përkufizohet si parimi me të cilin individët dhe grupet e njerëzve, mësojnë të sillen në një
mënyrë të favorshme për promovimin, mirëmbajtjen ose rivendosjen e shëndetit.
 
 Sidoqoftë, pasi që ka përkufizime të shumta për shëndetin, ekzistojnë edhe përkufizime të shumta të edukimit shëndetësor.
Komiteti i Përbashkët për Edukimin Shëndetësor dhe Terminologjinë e Promovimit në vitin 2001 përcaktoi edukimin
shëndetësor si "çdo kombinim i përvojave të planifikuara të të mësuarit bazuar në teori të shëndosha që u japin individëve,
grupeve dhe komuniteteve mundësinë për të marrë informacion dhe aftësi të nevojshme për vendime cilësore shëndetësore."  
 Organizata Botërore e Shëndetit e ka përcaktuar edukimin shëndetësor si "krijimi i mundësive për të mësuar me vetëdije dhe
mundësi që përfshijnë një formë të komunikimit të dizajnuar për të përmirësuar arsimin shëndetësor, duke përfshirë
përmirësimin e njohurive dhe zhvillimin e aftësive jetësore e të cilat janë të dobishme për shëndetin e individit dhe
komunitetit". 
 SFIDAT DEMOGRAFIKE DHE SHЁNDETЁSORE

 Sfidat Demografike dhe Shëndetësore me të cilat përballet Shqipëria në Shekullin 21 jane hartuar nga një grup
ekspertësh në fushat e demografisë dhe shëndetit publik, nga këndvështrimi shkencor, ky raport ka një rëndësi
të veçantë, sepse nxjerr në pah sfidat më emergjente të Shqipërisë, si edhe tenton të japë rekomandime mbi
hartimin dhe zbatimin e disa politikave të integruara gjithëpërfshirëse si një mënyrë për t’u përballur me këto
sfida, politika jo vetëm për shëndetin e fëmijëve dhe të rinjve, por edhe për nënat e tyre.
 Disa nga sfidat e edukimit shëndetësor në vendin tonë janë:
1. Potenciali i të rinjve në vend nëpërmjet politikave zhvillimore, jo vetëm për të ndaluar migracionin, por edhe
për të ngadalësuar proçesin e plakjes së popullsisë.
2. Të moshuarit duhet të përbëjnë një axhendë të re për kujdesin shëndetësor dhe social, se popullsia e Shqipërisë
po plaket me ritme shumë të larta.
3. Vemendjen ndaj të drejtave të njeriut dhe të drejtave të shëndetit riprodhues. Duke adresuar rregullimin e
abortit, ndalimin e abortit për shkak të gjinisë, si edhe fuqizimin e vendimarrjes së gruas në të gjitha aspektet e
jetës, ky raport nënvizon rëndësinë e të drejtave të shëndetit riprodhues si pjesë e të drejtave .
 Gjatë viteve të fundit, Shqipëria ka shënuar zhvillime inkurajuese, të shtyra nga rritja ekonomike. Në të njëjtën
kohë, sektori i shëndetësisë përballet me një sërë sfidash, duke filluar

 1-Me çështjet e financimit të shërbimit shëndetësor, mobilizimit të burimeve,

 2-Menaxhimin e shërbimit shëndetësor, e deri te sfidat lidhur me pjesëmarrjen e qytetarëve, drejtimin dhe
qeverisjen e sektorit. Vendi ka një sistem shëndetësor që është relativisht i larmishëm, por joefikas. Ndryshimit
demografik dhe barrës në rritje të Sëmundjeve Jo të Transmetueshme (SJT), si diabeti apo hipertensioni, i janë
kushtuar vëmendje e pamjaftueshme.

 Qytetarët dhe pacientët, kryesisht në zonat rurale, kanë akses të kufizuar në shërbimet e Kujdesit Shëndetësor
Parësor (KSHP), për shkak të cilësisë së ulët të kujdesit, disponueshmërisë së pamjaftueshme dhe kostove
financiare në raste të caktuara.

 Kujdesi në familje është i nënzhvilluar, ndërsa roli i infermierit në trajtimin e SJT-ve nuk është përcaktuar mirë.
Këto tendenca përkeqësohen edhe më tej nga migrimi në shkallë të lartë të punonjësve shëndetësorë nga zonat
rurale drejt atyre urbane, si dhe nga Shqipëria drejt Evropës Perëndimore, duke rezultuar në mbulim të
papërshtatshëm të kujdesit shëndetësor dhe pabarazi rajonale në shpërndarjen e fuqisë punëtore shëndetësore. 

 Forcimi i kapaciteteve menaxheriale, planifikuese dhe drejtuese në nivel kombëtar, rajonal dhe vendor për
planifikimin dhe mbikëqyrjen e përmirësuar është një prioritet i njohur për të ecur përpara drejt një sistemi
shëndetësor më efikas dhe më të qëndrueshëm
 TЁ DHЁNAT DUHET TЁ PЁRMIRЁSOHEN

 Të dhënat mbi shëndetin e nënave dhe fëmijëve duhet të sigurohen jo vetëm përmes zyrave të
gjëndjes civile, të cilat regjistrojnë vdekjet dhe shkaqet e tyre, por edhe përmes shërbimeve të
kujdesit shëndetësor. Ky burim informacioni mund të jetë më i saktë, bazuar në një traditë të ruajtjes
dhe raportimit të të dhënave me cilësi të lartë pranë shërbimeve të nënës dhe fëmijës në kujdesin
parësor
 Fokus tek të moshuarit – një axhendë e re për kujdesin shëndetësor dhe social

 Në 15 vitet e ardhshme vendi do të përjetojë një rritje të paprecedentë të popullatës mbi 65 vjeç. Situata do të
bëhet kritike lidhur me kujdesin shëndetësor dhe social, çka do të kërkojë një ndryshim në gjithë qasjen e
kujdesit drejt një strategjie të integruar për ofrimin e shërbimeve.

 Qeveria duhet të mendojë se si të integrojë kujdesin shëndetësor dhe atë social për të moshuarit dhe, sa më
shpejt të arrihet kjo, aq më shumë vite jete do të shpëtohen dhe aq më e lartë do të jetë cilësia e jetës së të
moshuarve në shoqërinë shqiptare.

 Një tjetër moment me rëndësi lidhur me shëndetin e të moshuarve është ndjekja e qasjeve të balancuara mes
trajtimit dhe parandalimit të sëmundjeve kronike, duke ruajtur një prioritet për parandalimin në kushtet e
burimeve të kufizuara në sistemin shëndetësor.
 Shëndeti Mendor – barriera në sistem

 Shqipëria nuk bën përjashtim nga prirjet globale që i projektojnë problemet e shëndetit mendor si një nga
çështjet më madhore shëndetësore të shekullit 21. Faktet tregojnë një prevalencë të lartë të problemeve të
shëndetit mendor tek të rinjtë dhe të moshuarit në Shqipëri.

 Si hap i parë, vendi duhet të vijojë të mbështesë dhe përmirësojë decentralizimin e shërbimeve në nivel lokal,
duke mbështetur kujdesin shëndetësor parësor të identifikojë në kohë çrregullimet e shëndetit mendor; duke
ndërtuar më shumë struktura në nivel komunitar, duke përmirësuar trajnimin për punonjësit socialë,
psikologët dhe infermierët se si të ndjekin dhe trajtojnë problemet në komunitet dhe duke përmirësuar
mekanizmat për sistemet e informacionit.

 Një fokus tjetër i politikave duhet të jetë edukimi i popullatës së përgjithshme, sidomos i të rinjve. Kjo është
jetike me qëllim shmangien e stigmës.
 Kush duhet të paguajë për kujdesin shëndetësor në Shqipëri?

 Pagesat nga xhepi janë shumë të larta në Shqipëri dhe kanë krijuar një bazë për pabarazi lidhur me përdorimin e
niveleve të ndryshme të shërbimeve. Ndërkohë që investimi në sektorin publik shëndetësor është rritur lehtësisht vitet e
fundit, duhen shumë më tepër financime për përballimin e ndryshimeve në popullatë që lidhen me tranzicionin
epidemiologjik dhe pritshmëritë në rritje të qytetarëve për shërbime më cilësore shëndetësore. Kjo është akoma më e
rëndësishme në kushtet kur arritja e objektivave afatgjatë të mbulimit universal me shërbime vihet në dyshim. Është e
nevojshme që qeveria të ndërmarrë politika rregullatore për marrëdhëniet midis ofruesve publikë dhe privatë, duke
mbështetur mes të tjerash edhe me më shumë financime shërbimin shëndetësor publik.

 Sfidat e financimit të shëndetësisë në Shqipëri:

 Synimi i Strategjisë Kombëtare të Shëndetësisë në Shqipëri (ANHS) për vitin 2020 është rritja e shpenzimeve të
shëndetit publik në masën 4.5% si një pjesë e PBB-së.

 Sidoqoftë, për të përmbushur këtë qëllim, duhet të kërkohen dhe sigurohen fonde e duhura në kontekstin e një
tranzicioni të vazhdueshëm dhe ndryshimeve të shpejta në të gjithë sektorët e ekonomisë dhe shoqërisë.

 Aktualisht, burimet për gjenerimin e fondeve adekuate nuk janë të mirëpërcaktuara.

 Kalimi nga sistemi i detyrueshëm kombëtar i sigurimit shëndetësor në një sistem të përgjithshëm tatimi, një çështje e
parashikuar për zbatim në vitin 2020, është një pikë kthese vendimtare për këtë çështje, sepse Fondi i Sigurimeve
Shëndetësore financon aktualisht rreth një të katërtën e sistemit shëndetësor në Shqipëri.
 Duke pasur parasysh mungesën e mekanizmave të veçantë për financimin e shëndetësisë në Shqipëri,
kalimi drejt një sistemi të përgjithshëm tatimi për financimin e sistemit shëndetësor në Shqipëri ngre
shqetësime serioze.

 Në rastin më të mirë, zhvendosja e parashikuar duhet të bëhet vetëm nëse sigurohen të ardhura të
mjaftueshme në nivel kombëtar dhe lokal, një proçes, i cili duhet të zhvillohet paralelisht me zbatimin e
reformave fiskale të decentralizimit në Shqipëri.

 Përqendrimi tek fëmijët dhe nënat një axhendë për përmirësimin e vdekshmërisë neonatale dhe perinatale
biologjik, i cili mund të shpjegohet vetëm me abort selektiv gjinor, është një çështje që kërkon adresimin të
menjëhershëm, nëpërmjet politikë-bërjes.

 Përsëri kjo mund të monitorohet nëpërmjet një politike të integruar për shëndetin e nënave dhe fëmijëve në
vend. Raporti shqyrtoi cilësinë dhe disponueshmërinë e të dhënave për fenomenet e lartpërmendura. Një
gjë që ishte e qartë dhe ka nevojë për adresim, është sigurimi i të dhënave për shëndetin e fëmijëve dhe
nënave, jo vetëm nga zyrat e regjistrimit civil, të cilat regjistrojnë vdekjen dhe shkakun e saj, por edhe të
dhënat e mbledhura rutinë nga ofruesit e shërbimeve shëndetësore, si në nivel lokal ashtu edhe qendror.

 Ky burim informacioni ka potencial për të qenë më i saktë duke pasur parasysh traditën e hershme për
mbledhjen dhe raportimin e të dhënave me cilësi të lartë nga njësitë vendore të kujdesit shëndetësor.
 Përqendrimi tek të moshuarit

 Një nga gjetjet kryesore të raportit është fakti që ndërsa për një periudhë të gjatë vdekshmëria foshnjore dhe e fëmijëve
nën 5 vjeç janë përmirësuar ndjeshëm, dekada e kaluar ka parë një stanjacion të të dy treguesve. Kjo u evidentua që ishte
për shkak të vdekshmërisë neonatale, e cila ka ndaluar së përmirësuari në dekadën e fundit.

 Në fakt, ajo ka parë një rritje të vogël në dy vitet e kaluara. Një gjetje tjetër e raportit është fakti që fëmijët vuajnë nga e
ashtuquajtura barrë e trefishtë e kequshqyerjes, e karakterizuar nga nën-ushqimi, i cili megjithëse ka rënë ndjeshëm është
akoma i dukshëm sidomos në nëngrupet e pafavorizuara të popullatës; mbipesha (mbipesha dhe obeziteti, duke prekur të
gjitha kategoritë e fëmijëve) dhe mangësitë e mikronutrientëve (dukshëm veçanërisht në mesin e grupeve të
pafavorizuara).

 Të dyja këto gjetje sugjerojnë nevojën për një fokus më të veçantë në jetën e fëmijëve dhe shëndetit të grave gjatë
shtatëzënësisë dhe pas lindjes, me një theks të veçantë në grupet e margjinalizuara dhe të prekshme të popullsisë,
përfshirë këtu edhe më të varfërit, si dhe komunitetet rome dhe egjiptian. Përsëri këtu kërkohet një qasje e integruar dhe
shumë sektoriale në hartimin e politikave, e tillë që të adresojë ndryshimet në sistemin shëndetësor, me fokus në
përmirësimin e lehtësirave të lindjes, kujdesin mjekësor, përfshirë pajisjet mjeksore, të cilat janë të rëndësishme për të
shpëtuar jetën e foshnjeve të reja të sapolindura, një qasje që përqendrohet në shëndetin dhe ushqimin e nënës gjatë
shtatëzanisë, si domosdoshmëri në përcaktimin e shëndetit të fëmijës dhe nënës.

 Kjo duhet të përfshijë fushata periodike të promovimit të shëndetit, përmirësime në kujdesin parësor shëndetësor në
lidhje me kontrollet shëndetësore të grave gjatë dhe pas shtatëzanisë; përmirësime në bazën ushqyese në institucionet e
çerdheve, si dhe në nivelin shtëpiak.
 Një nga gjetjet e këtij raporti është se popullsia shqiptare po plaket me ritme të shpejta dhe se në 15 vitet e
ardhshme vendi do të shohë një rritje të paparë deri më tani të popullsisë mbi 65 vjeç.

 Kjo bëhet kritike për sa i përket shëndetit dhe kujdesit shoqëror për dy arsye kryesore.

 Së pari, vlerat tradicionale të kujdesit për të moshuarit në nivelin shtëpiak janë minuar nga ndryshimet
demografike. Migrimi i popullsisë së re dhe nivelet shumë të ulëta të lindshmërisë, nuk lënë asnjë fëmijë, motër
ose vëlla në vend, që të kujdesen për të moshuarit në nivel familjar. Në këtë drejtim, në një shoqëri që përkujdesja
institucionale nuk është e përhapur ose pranuar gjerësisht, qeveria duhet të ndjekë mënyra alternative për t'u
kujdesur për të moshuarit.

 Arsyeja e dytë e rëndësishme është fakti se me një popullsi të rritur në moshë, sistemi shëndetësor do të sfidohej
për sa i përket mundësive të sistemit shëndetësor për shkak të një rritjeje të sëmundjeve kronike, sëmundshmërisë
së shumëfishtë dhe nevojëspër kujdes afatgjatë si rezultat i plakjes. Kjo do të kërkojë një ndryshim në paradigmën
e kujdesit dhe të menduarit drejt një strategjie të integruar për ofrimin e kujdesit shëndetësor në vend.

 Nuk është aspak herët që qeveria të fillojë të mendojë të integrojë shëndetin dhe kujdesin social për të moshuarit,
pasi sa më shpejt të bëhet kjo, aq më shumë jetë do të shpëtojë dhe do të sigurohet standard më i mirë i jetës për të
moshuarit në shoqëri.