Hak-hak Isteri Selepas

Perceraian
Menurut Undang-undang
Keluarga Islam

OLEH:
SUHAIZAD BIN SAIFUDDIN
 Hak-hak Isteri Selepas Perceraian
menurut Undang-Undang Keluarga Islam

Harta
Nafkah Tunggakan
Mutaah Sepencaria
Eddah Nafkah Diri
n
 MA
HIERARKI MAHKAMAH
HKA
SYARIAH MA
H
RAY
UAN
SYA
MAHKAMAH TINGGI
RIA
SYARIAH
H

MAHKAMAH RENDAH SYARIAH

3
BIDANGKUASA KES MAL MAHKAMAH SYARIAH

Pertunangan, Perkahwinan, Perceraian.

Tuntutan Kepada Harta
Nafkah Tanggungan, Anak Sah Taraf /Pemeliharaan Kanak-kanak
Tuntutan Kepada Harta Sepencarian
Wasiat/ Pemberian Ambang Kematian
Pemberian Semasa Hidup
Waqaf Dan Nazar
Pembahagian Dan Pewarisan Harta Berwasiat / Tidak Berwasiat
9/2/2021 4
 BIDANG KUASA MAHKAMAH
BIDANGKUASA KES BIDANGKUASA AMAUN

• MAHKAMAH TINGGI • MAHKAMAH TINGGI

SYARIAH SYARIAH
• (Hadhanah, Harta • (Lebih 100 Ribu)
Sepencarian) • MAHKAMAH RENDAH
• MAHKAMAH RENDAH SYARIAH
SYARIAH • (Bawah 100 Ribu)
• (Nafkah Eddah, Mutaah
Dan Nafkah Anak)
9/2/2021 5
 JENIS-JENIS KES

Istilah ‘mal’ sebenarnya merujuk kepada harta tetapi

dalam konteks perundangan, ia merujuk kepada kes-
KES MAL
kes bukan jenayah. Ia juga dikenali dengan Kes Sivil.
Termasuk kes faraid.

Kes jenayah Islam yang diperuntukan di dalam

Undang-undang substantif seperti Enakmen
KES JENAYAH Kesalahan Jenayah Syariah, Enakmen Undang-
undang Keluarga Islam dll
 UNIT SULH:
MAJLIS SULH
•Objektif:
• Membantu pihak-pihak menyelesaikan
pertikaian melalui perundingan secara
• Majlis Perbincangan damai tanpa perlu hadir perbicaraan
bersama diantara Plantif • Membantu pihak-pihak menyelesaikan kes
dan Defendan dengan cepat dan teratur
dipengerusikan oleh
Pegawai Sulh mengikut • Membantu Mahkamah mempercepatkan
Manual Kerja Sulh lagi penyelesaian kes
• Diamalkan di Mahkamah • Mengurangkan kadar kes tertunggak
Syariah Negeri-Negeri
bermula tahun 2006
 KES-KES MAJLIS SULH
Tuntutan Hadhanah

Tuntutan Nafkah Anak/Eddah/Isteri

Tuntutan Harta Sepencarian

Tuntutan Muta`ah

Tuntutan Gantirugi Pertunangan/Perkahwinan

Tuntutan Mas Kahwin

Tuntutan Isteri Kembali Taat

Tuntutan Perintah Suami Tinggal Bersama semula

Tuntutan Hak Tempat Tinggal

06/30/2023
 3
02
/2
/ 30
06
 ENAKMEN UNDANG-UNDAN
KELUARGA ISLAM
Bahagian V – Pembubaran Perkahwinan

Seksyen 45. Takat kuasa untuk membuat apa-apa perintah

Kecuali sebagaimana diperuntukkan selainnya dengan nyata, tiada apa-apa jua dalam Akta ini
memberi kuasa Mahkamah membuat sesuatu perintah perceraian atau perintah mengenai perceraian
atau membenarkan seseorang suami melafazkan talaq kecuali—

(a) jika perkahwinan itu telah didaftarkan atau disifatkan sebagai didaftarkan di bawah Akta ini; atau
(b) jika perkahwinan itu telah dilangsungkan mengikut Hukum Syarak; dan
(c) jika pemastautinan salah satu pihak kepada perkahwinan pada masa permohonan itu diserahkan
adalah dalam Wilayah Persekutuan.
 PEMAKAIAN ENAKMEN UNDANG-UNDANG KELUARGA
ISLAM

• Sek 4 EUKINS 2003: Enakmen ini terpakai bagi semua orang Islam yang tinggal
dalam Negeri Selangor dan bagi semua orang Islam yang bermastautin dalam
Negeri Selangor tetapi tinggal di luar Negeri itu.

• “bermastautin” ertinya tinggal tetap atau pada kelazimannya bermukim dalam

sesuatu kawasan yang tertentu. Tempat tinggal hakiki.

• Sama ada IC atau borang maustatin

• Misalnya Ic Ahmad beralamat di Seremban tetapi tinggal di Shah Alam.
Maustatin di Negeri Sembilan dan tinggal di Selangor.
 01 NAFKAH (i) TALAK RAJIE/
HAMIL
BAIN KETIKA

EDDAH
1. Seorang isteri yang diceraikan oleh suami selepas disetubuhi, wajib
bereddah.
2. Hikmah bereddah ialah supaya dalam waktu eddah raj’ie (boleh dirujuk),
suami dan isteri berfikir panjang dan merasa bagaimana pahit getirnya
perceraian.
3. Makanan, Pakaian, Tempat Tinggal, Perubatan dsb

12
• Rasulullah s.a.w. bersabda:-
DALIL
“Hanya nafkah dan tempat kediaman untuk perempuan yang boleh dirujuk suaminya.”
(Riwayat Ahmad dan An-Nasa’i)

• Firman Allah s.w.t. :

َ َ‫ت َحمۡ ٍل فَا َ ۡنفِقُوا َعلَ ۡي ِه َّن َح ٰتّى ي‬
‫ض ۡع َن َحمۡ لَه َُّن‬ ِ ‫‌واِ ۡن ُك َّن اُواَل‬
َ ‌ ۚ
Yang bermaksud:-
“Kalau mereka itu hamil, maka berilah nafkah kepada mereka sehingga mereka
melahirkan anaknya”. (Surah al-Talaq ayat 6)

• Isteri yang hamil yang ditalak dengan talak bain (tidak boleh dirujuk) berhak juga mendapat
nafkah sehingga anak itu lahir

13
 NAFKAH (ii) TALAK BAIN
EDDAH
1. Perempuan tidak hamil yang diceraikan secara talak bain, tidak berhak
mendapat nafkah, pakaian dan tempat kediaman. Ini adalah pendapat
Jumhur Fuqaha dengan alasan ketika nabi Muhammad saw mengulas
mengenai talak tiga ia menyatakan:
2. “Tidak ada hak untuknya bagi tempat kediaman dan nafkah”.
(Riwayat Ahmad dan Muslim)
3. Walau bagaimanapun, menurut mazhab Hanafi perempuan dalam kes ini
berhak mendapat nafkah kerana Allah swt berfirman:
ُ ‫اَسْ ِك ُن ْوهُنَّ ِمنْ َحي‬
‫ْث َس َك ْن ُت ْم مِّنْ ُّوجْ ِد ُكم‬
Bermaksud “Berikanlah mereka itu tempat kediaman sebagaimana tempat
kediaman kamu dari kekayaaan kamu”. (Surah At-Talak : 6)

14
NAFKAH (iii KEMATIAN SUAMI
EDDAH
• Isteri yang dalam eddah kerana)kematian suami tidak berhak
mendapat nafkah eddah meskipun ia dalam kaeadaan hamil.
• Mengenai perkara ini Rasulullah saw menjelaskan:
“Tidaklah mendapat nafkah bagi perempuan hamil yang
kematian suami”.(Riwayat Darul-Qutni)

• Pendapat ini adalah sepakat Fuqaha kerana pada kebiasaaannya

seseorang yang diceraikan kerana kematian suami boleh
membuat tuntutan pusaka ke atas harta peninggalan suami dan
tanggungjawab suami itu dianggap terhapus.

15
 BOLEHKAH BEKAS SUAMI TINGGAL
+
BERSAMA ISTERI SEMASA IDDAH?
Dalam mazhab Syafie, tidak boleh bagi bekas suami untuk tinggal bersama isteri yang telah
diceraikan di dalam rumah iddah berkenaan, sama ada talak raj`ie atau talak ba’in. Haram
bagi suami untuk masuk ke rumah iddah kerana membawa kepada khalwat dan
mengganggunya
+ Adapun sekiranya terdapat mahram, kepada bekas isteri atau suami, sama ada lelaki dan
wanita, atau wanita ajnabi, maka harus bekas suami itu tinggal bersama dan masuk ke
rumah iddah. Ini kerana sebab pengharaman sudah tiada, melainkan hukumnya menjadi
makruh, kerana ada kemungkinan untuk melihat kepada bekas isteri itu – yang sudah haram
kerana talak. Begitu juga harus jika kediaman itu berbilik-bilik, atau bertingkat-tingkat di
mana masing-masing tinggal di dalamnya. al-Mu`tamad fi al-Fiqh al-Syafie (4/268)
+ Seksyen 132 EUKIN Sembilan 2003: Bersekedudukan semula dalam masa
‘iddah

16
 Seksyen 66 Enakmen Undang-undang
Keluarga Islam (Selangor) 2003

Hak Terhadap Nafkah Atau Pemberian

Selepas Perceraian
(1) Hak bagi seseorang isteri yang telah
bercerai untuk menerima nafkah
daripada suaminya yang dahulu di
bawah sesuatu perintah Mahkamah
hendaklah terhenti apabila tamat
tempoh ‘iddah atau apabila isteri itu
menjadi nusyuz.

(2) Hak isteri yang diceraikan untuk

menerima pemberian daripada bekas
suaminya di bawah sesuatu perjanjian
hendaklah terhenti di atas perkahwinan
semula isteri itu.
 ISU
ISTERI HENDAKLAH TAAT DAN PATUH KEPADA SUAMI IAITU ISTERI
TIDAK NUSYUZ.
• Menurut kitab Kifayah Al-Akhyar Juz 29 halaman 48 menyatakan:

•
“Apabila seseorang isteri nusyuz maka gugurlah hak isteri untuk
menerima nafkah, pakaian dan giliran”.
Dalam kes Syarifah Sapoyah lwn Wan Alwi (1988 Jld. VI-II J.H.) Yang
NUSYUZ
Arif Kadi Besar Sarawak Awang Pon bin Awang Sebon ketika
memutuskan kes itu berhubung dengan tuntutan nafkah eddah
menyatakan:
• “Menurut Hukum Syarak seseorang isteri yang telah diceraikan
oleh suaminya berhak mendapat nafkah eddahnya sekiranya
seseorang isteri itu diceraikan dengan talak rajie atau dengan talak
bain sedangkan si isteri mengandung dan isteri tersebut tidak
melakukan perbuatan yang dianggap nusyuz. Dalilnya ialah:
“Dari Fatimah binti Qais bahawa Rasulullah saw menyatakan hanya
perempuan yang berhak mengambil nafkah dan rumah kediaman
bekas suaminya apabila suami berhak rujuk kepadanya”.
(Riwayat Ahmad dan An-Nasa’i)
• Menurut kitab Al-Fiqhu ‘Ala Mazahib Al-Arba’ah Juzuk 4 karangan
Abdul Rahman Al-Jazini menerangkan :
“Isteri yang ditalak rajie wajib mendapat hak nafkah eddah tidak kira
sama ada ia merdeka, hamba, mengandung atau tidak mengandung”.
• Menurut Kadi Besar Pulau Pinang Hj. Harussani bin Hj.
Zakaria (pada masa itu) ketika memutuskan kes Noor ISU
Bee lwn Ahmad Shanusi (1978 Jld. 1 J.H.) menyatakan:
“Hak nafkah eddah jika tidak dijelaskan semasa edddah NUSYUZ
maka ia menjadi hutang ke atas suami yang menceraikan
isterinya. Tetapi tempat kediaman jika tidak dituntut
semasa dalam eddah maka hak itu terluput”, berdasarkan
pandangan kitab Kifayah Al-Akhyar Juz 2 halaman 85 ;
“Jika sebahagian atau keseluruhan masa eddah telah
berlalu dan isteri (yang diceraikan) tidak menuntut hak
tempat tinggal maka gugurlah hak itu dan tidak menjadi
hutang ke atas suami yang menceraikan isterinya”.
• Ini bermakna seseorang isteri yang diceraikan berhak
mendiami tempat tinggal dan mendapatkan nafkah dari
bekas suaminya dalam tempoh eddah berdasarkan syarat-
syarat di atas.
● SURIYANA LWN MOHD SHUKRI (2019) 7 JH – Mahkamah
Tinggi Syariah Shah Alam
● Perayu dan Responden telah bercerai pada 11.04.2011 secara talak
rajie.
● Perayu telah membuat tuntutan Nafkah Eddah sebanyak RM KES 1
60,000.00 kerana Plaintif berkemampuan dengan memberi nafkah
bulanan sebanyak RM 20,000 kepada Perayu.
RAYUAN TUNTUTAN
● MTS memutuskan permohonan adalah fasid dan ditolak kerana NAFKAH EDDAH
tiada keterangan dikemukakan, tidak mengemukakan perbelanjaan
secara terperinci sepanjang tempoh eddah, tidak mengemukakan
bukti kemampuan suami
● Mahkamah mengekalkan keputusan MTS walaupun tanpa sabitan
nusyuz
 Tunggakan Nafkah
+ diri
Undang-undang membenarkan bekas isteri membuat tuntutan nafkah diri
atau tunggakan nafkah diri sepanjang tempoh perkahwinan.

21
 Seksyen 70. EUKINS 2003
Menuntut Tunggakan Nafkah

(1) Tunggakan nafkah yang tak bercagar, boleh dituntut sebagai suatu hutang daripada pihak
yang mungkir itu dan, jika tunggakan itu terkumpul kena dibayar sebelum suatu perintah
penerimaan dibuat terhadap pihak yang mungkir itu, tunggakan itu boleh dibuktikan dalam
kebankrapannya dan, jika tunggakan itu terkumpul kena dibayar sebelum dia mati, tunggakan
itu hendaklah menjadi suatu hutang yang kena dibayar dari harta pusakanya.

(2) Tunggakan nafkah yang tak bercagar yang terkumpul kena dibayar sebelum orang yang
berhak kepadanya itu mati boleh dituntut sebagai suatu hutang oleh wakil diri di sisi undang-
undang orang itu..
RITA RUDIANI LWN MOHD AIDIL ZAFUAN (2018) JH 47 BH1
– Mahkamah Tinggi Syariah Shah Alam
● Plaintif dan Defendan telah bernikah pada 25.02.2008 di Pejabat
Agama Islam Wilayah Songkla Thailand dan bercerai pada
05.09.2013 serta dikurniakan 2 orang anak.
● Plaintif telah memfailkan tuntutan nafkah diri sebanyak RM
102,000.00 untuk selama tempoh 20 bulan bermula dari Januari
2012 hingga Ogos 2013 dengan kadar RM 5,100.00 sebulan iaitu
makan minum RM 1,500.00, bil utility RM 500.00, pakaian dan
KES
keperluan diri RM 500.00, kos pengakutan RM 500.00 dan sewa TUNGGAKAN
rumah RM 1,500.00
● Mahkamah mengesahkan wujud tunggakan nafkah selama 19 NAFKAH DIRI
bulan berjumlah RM 68,530.00 dan kos guaman ditanggung
Defendan.
● Mahkamah mendapati Defendan seorang yang berkemampuan
dengan pendapatan RM 12,000.00 sebulan ketika bersama pasukan
ATM dan RM 15,000.00 ketika bersama JDT selain memiliki
kenderaan mewah.
 MUTAAH

1. Mutaah ialah sejumlah harta di mana suami wajib memberi kepada bekas
isterinya yang pernah disetubuhi jika perceraian itu bukan berpunca dari
isteri dan bukan kematian suami.
2. AUKI(WP) 1984: “mut’ah” ertinya bayaran sagu hati yang diberi dari segi
Hukum Syarak kepada isteri yang diceraikan.
3. Kamus Dewan:
Mutaah : Pemberian suami kepada isteri setelah diceraikannya
Saguhati: a. Wang sebagai ganti rugi b. Ganjaran sebagai penghargaan

24
MUTAAH
+ Piah bte Said lwn Che Lah bin Awang (1983) 3 JH 220,
mendefinisikan mut’ah seperti berikut:-

“Mut’ah adalah pemberian yang tertanggung ke atas seorang suami

yang menceraikan isteri. Tanggungan mut’ah tidak gugur dalam apapun
perceraian berlaku kecuali jika perceraian itu disebabkan keaiban di
pihak isteri terhadap suaminya atau perceraian kerana mati.”
• Firman Allah s.w.t. :
DALIL
‫ف َحقًّا َعلَى ْال ُمتَّقِي َْن‬
ِ ۗ ‫ع ۢبِ ْال َم ْعر ُْو‬ ِ ‫َولِ ْل ُمطَلَّ ٰق‬
ٌ ‫ت َمتَا‬
Yang bermaksud:-“Kepada wanita-wanita yang diceraikan (hendaklah diberikan oleh suaminya)
Mutaah menurut yang ma’aruf sebagai suatu kewajiban bagi orang-orang yang bertaqwa”. (Surah
Al-Baqarah : 241)
• Firman Allah s.w.t. :
‫ضةً ۖ َّو َمتِّع ُْوهُ َّن َعلَى ْال ُم ْو ِس ِع قَ َدر ُٗه‬ َ ‫طلَّ ْقتُ ُم النِّ َس ۤا َء َما لَ ْم تَ َمس ُّْوهُ َّن اَ ْو تَ ْف ِرض ُْوا لَه َُّن فَ ِر ْي‬
َ ‫اح َعلَ ْي ُك ْم اِ ْن‬
َ َ‫اَل ُجن‬
‫ف َحقًّا َعلَى ْال ُمحْ ِسنِي َْن‬ ِ ۚ ‫َو َعلَى ْال ُم ْقتِ ِر قَ َدر ُٗه ۚ َمتَا ًعا ۢبِ ْال َم ْعر ُْو‬
• Yang bermaksud:-““Tidaklah kamu bersalah jika kamu menceraikan isteri-isteri kamu sebelum
kamu bercampur dengan mereka atau sebelum kamu menetapkan mas kahwin untuk mereka.
Walaupun demikian, hendaklah kamu memberi Mutaah (pemberian saguhati) kepada mereka iaitu
suami yang senang menurut kemampuannya dan suami yang miskin menurut kemampuannya
sebagai pemberian saguhati menurut yang patut lagi menjadi satu kewajiban atas orang-orang yang
mahu berbuat kebajikan”. (Surah Al-Baqarah : 236)

26
 BENTUK-BENTUK MUTAAH

Pakaian Barang-barang Wang

+ Mutaah diwajibkan berdasarkan pendapat mazhab Syafie yang menjadi
aliran pegangan masyarakat dan undang-undang negara ini.
+ Kewajipan ini diperincikan lagi oleh Sayyid Bakri al-Syatha di dalam
kitab I’anah at-Talibin, pada juzuk 3, halaman 356 menyebut bahawa
wajib ke atas suami membayar mutaah kepada isteri yang sudah disentuh
(dipersetubuhi) walaupun ianya (isteri itu) seorang hamba, dengan sebab
berlakunya penceraian yang bukan kerana kematian salah seorang
daripada kedua-dua mereka.

28
 Seksyen 58 EUKINS 2003
Mut’ah atau pemberian sagu hati kepada
perempuan yang diceraikan tanpa sebab
yang patut

Sebagai tambahan kepada haknya

untuk memohon nafkah, seseorang
perempuan yang telah diceraikan tanpa
sebab yang patut oleh suaminya boleh
memohon mut’ah atau pemberian sagu
hati kepada Mahkamah, dan Mahkamah
boleh, selepas mendengar pihak-pihak
itu dan apabila berpuas hati bahawa
perempuan itu telah diceraikan tanpa
sebab yang patut, memerintahkan
suami membayar sejumlah wang yang
wajar dan patut mengikut Hukum
Syarak.
 Tanpa Sebab
• Kes Sapiee bin Muda lwn Adnan Hawa bt Mohamad ( Jurnal
Hukum , Jilid 40(1), 2015). Hakim bicara telah merujuk kepada
pandangan al-Khotib al-Syarbini di dalam kitab Mughni
Muhtaj yang telah menggariskan syarat-syarat kelayakan
seorang isteri bagi menuntut mutaah. Syarat-syarat tersebut
Yang Patut?
ialah:
1. Penceraian bukan dengan sebab kematian
2. Penceraian berpunca daripada suami sama ada secara talaq
atau li’an
3. Suami murtad
4. Fasakh nikah disebabkan aib suami sebelum akad nikah
5. Penceraian yang bukan berpunca daripada isteri semata-mata.
6. Manakala perceraian yang berlaku atas sebab isteri murtad,
suami memfasakhkan isteri kerana aib isteri, isteri
memfasakhkan nikah kerana suami papa dan isteri
memfasakhkan nikah kerana suami mati pucuk adalah tidak
termasuk dalam sebab-sebab diceraikan tanpa sebab yang patut.
 Terdapat beberapa syarat seorang isteri
memohon Mutaah iaitu:-

Berlaku Perceraian
Wujud perceraian Berlaku Berlaku bukan
perkahwinan bukan perceraian persetubuhan disebabkan
yang sah. berpunca dari hidup. . oleh suami
isteri. papa.
 KES 1
• Plaintif dan Defendan telah bernikah pada tahun 1990 dan
bercerai pada tahun 2008. Mereka telah dikurniakan 3 orang Rooseliwati binti
anak.
• Plaintif telah membuat tuntutan mut’ah sebanyak RM
Hussein lwn Syed
50,000.00 atas alasan tempoh perkahwinan mereka telah Farouk Azlan
mencapai usia 18 tahun, Plaintif tidak pernah mengabaikan
tanggungjawab seorang isteri dan beliau telah berusaha
( Jurnal Hukum,
untuk menyempurnakan semua keperluan Defendan dan Jld. 36(1), 2013)
anak-anak. Defendan tidak setuju.
• Gaji Plaintif dari 3k dari mula perkahwinan sehingga 20k
• Plaintif diperintahkan membayar sebanyak RM 20,000.00.
Bayaran tersebut dibuat secara ansuran selama 4 bulan
bermula Mei 2011 sehingga selesai.
● SASTRA LWN ZALMA (2018) 7 JH – Mahkamah Rayuan Syariah
Melaka
● Perayu dan Responden telah berkahwin pada 13.06.1992 dan bercerai
pada 20.06.2011. Hasil perkahwinan selama 19 tahun dikurniakan 3
orang anak.
● Responden telah memfailkan tuntutan mutaah sebanyak RM
190,000.00. Walau bagaimanapun YA Hakim MTS telah meluluskan
tuntutan Responden sebanyak RM 35,000.00. Perayu tidak berpuas hati

●
dan memfailkan rayuan.
Mahkamah menilai semula kemampuan Perayu yang mana pendapatan
KES 2
●
gaji bulanan sebanyak RM 1,645.00 dan diakui Responden. RAYUAN KADAR
Responden juga menghujahkan hasil jualan rumah melalui harta
sepencarian sebanyak RM 45,000.00 kepada Perayu menunjukkan MUTAAH
Perayu mampu.
● Mahkamah berpandangan tidak wajar menentukan jumlah mutaah
keseluruhannya kerana ia diperolehi setelah perceraian berlaku
sedangkan menurut hukum syarak jumlah mutaah diambil kira
pendapatan dan kemampuan suami ketika perceraian.
● Status Responden juga ialah sederhana yang bekerja sebagai guru
tadika.
● Mahkamah memutuskan Perayu membayar mutaah sebanyak RM
10,000 secara ansuran RM 500 sebulan selama 20 bulan.
 DATO’ SRI MAHMUD ABU BEKIR TAIB lwn SHAHNAZ BIN
MAJID(2018) 7 JH – Mahkamah Rayuan Syariah WP
Kes Rayuan No. 14000-016-0017-2016
• Perayu dan Responden telah berkahwin pada 9hb Januari 1992 dan
telah bercerai pada 11hb Mei 2011 di Mahkamah Tinggi Syariah
Wilayah Persekutuan secara talak raj’ie. Hasil perkahwinan, pihak- KES 3
pihak telah dikurniakan seorang anak.
• Perayu dan Responden telah membuat rayuan kes kepada terhadap KADAR MUTAAH
keputusan Mahkamah Tinggi Syariah Wilayah Persekutuan yang
memutuskan Plaintif (Responden) berhak mendapat mutaah dan
PALING TINGGI
Defendan (Perayu) diperintahkan membayar mutaah kepada
Plaintif (Responden) sebanyak RM 30,000,000.00.
• Sesuatu bayaran mutaah hendaklah ditentukan berdasarkan “kadar
yang wajar/munasabah” dan “kemampuan orang yang dikehendaki
membayarnya”.
 DATO’ SRI MAHMUD ABU BEKIR TAIB lwn SHAHNAZ BIN MAJID(2018) 7
JH – Mahkamah Rayuan Syariah WP
Kes Rayuan No. 14000-016-0017-2016
Status Responden;
i) Responden merupakan seorang graduan ekonomi dari
University George Mason, Virginia, dan juga merupakan
sarjana pengurusan perniagaan (kewangan) dari
American University, Washington DC;
ii) Bapa Responden adalah mantan Ketua Pengarah
Jabatan Perhutanan Malaysia; dan
iii) Responden yang telah berhenti kerja kerana ingin KES 3
KADAR MUTAAH
membantu perniagaan Perayu.
b) Perceraian tanpa sebab yang patut oleh Perayu terhadap
Responden telah menyebabkan Responden berasa malu dan
aib.
c) Responden masih berharap perkahwinannya dengan Perayu
PALING TINGGI
berlanjutan sehingga ke anak cucu walaupun hakikatnya
Responden telah menderita dengan perkahwinan disebabkan
sikap Perayu yang mengabaikannya ibarat “gantung tak
bertali’ selama 10 tahun; dan
d) Jumlah harta milik Perayu yang telah ditaksirkan adalah
sebanyak RM 1,185,671,390.00. Harta-harta itu berbentuk
kepentingan saham syarikat-syarikat dan Harta pusaka. Ianya
tidak termasuk hartanah-hartanah, kenderaan-kenderaan dan
wang tunai yang dimiliki oleh Perayu.
KEPUTUSAN MTS WP DIKEKALKAN
ANUAR BIN SALLEH lwn AZURAH BINTI MUHAMAD [Mahkamah Tinggi
Syariah (Rayuan) Selangor
[Kes Mal (Rayuan ) No. 10500-016-0063-2019]

Perayu ( Anuar ) dan Responden ( Azurah ) adalah bekas suami isteri. Mereka telah
berkahwin pada 18/7/2001. Mereka telah bercerai pada 20/03/2012 melalui tindakan
fasakh. Hasil perkahwinan, Perayu dan Responden telah dikurniakan 1 orang anak.
Kes ini adalah rayuan pihak Perayu terhadapkeputusan Mahkamah Rendah Syariah
Kuala Selangor yang mana Defendan dalam kes tersebut diperintahkan membayar
mutaah kepada Responden sebanyak RM2,000.00. KES 4
Perayu menyatakan Hakim Bicara telah terkhilaf dari segi Hukum Syarak dalam
permasalahan Fiqh apabila memutuskan Responden layak mendapat mutaah MUTAAH GUGUR
sedangkan terdapat pandangan fiqh yang jelas dari mazhab syafie dan mazhab lain DISEBABKAN FASAKH
bahawa isteri yang meminta fasakh atau perceraian fasakh yang datang dari
kehendak isteri tidak layak mendapat mutaah.
Oleh kerana perceraian melalui fasakh atas alasan suami cuai dalam nafkah
berasaskan kepada pandangan mazhab Maliki maka adalah lebih wajar kesan
pembubaran perkahwinan tersebut juga perlu dibuat di bawah Mazhab Maliki
supaya tidak berlaku talfiq yang dilarang di dalam pengamalan Syariat.
Kitab Mulhaq al-Mudawwanah al-Kubra, oleh Imam Malik menyebut “ Tiada
mutaah bagi pernikahan yang difasakhkan”
Mahkamah meluluskan permohonan Perayu.
BAGAIMANA KADAR MUTAAH
DITENTUKAN
• Tempoh Perkahwinan
• Status Isteri
ISTERI • Tanggungjawab sebagai isteri
• Bilangan Anak

• Pendapatan
SUAMI
• Harta sekiranya ada

37
 Harta sepencarian

+ Seksyen 2, Akta 303:-“Harta sepencarian” ertinya harta yang

diperolehi bersama oleh suami isteri semasa perkahwinan berkuat
kuasa mengikut syarat-syarat yang ditentukan oleh Hukum
Syarak…”
+ Harta Sepencarian merupakan adat Melayu yang diterima sebagai
sebahagian undang-undang melalui kaedah “Adat Muhakkamah”.

38
 Harta sepencarian

3 jenis perolehan harta yang termasuk di dalam maksud Harta Sepencarian

iaitu;
 Harta yang diperolehi hasil usaha bersama dalam tempoh perkahwinan; 
 Harta yang diperolehi hasil usaha salah satu pihak semasa dalam tempoh
perkahwinan;
 Harta yang diperolehi hasil usaha salah satu pihak sebelum perkahwinan dan
dimajukan semasa tempoh perkahwinan.

39
 Penilaian mahkamah
SUMBANGAN SUMBANGAN
SECARA SECARA TIDAK
LANGSUNG LANGSUNG
• Kewangan • Tanggungjawab
• Pemilikan mengurusakan
misalnya tanah rumahtangga
felda • Membantu suami

40
 Seksyen 122 EUKINS 2003:

Kuasa Mahkamah memerintah pembahagian harta sepencarian

(1) Mahkamah adalah mempunyai kuasa, apabila membenarkan lafaz talaq atau apabila
membuat suatu perintah perceraian, memerintahkan supaya apa-apa aset yang diperoleh oleh
pihak-pihak itu dalam masa perkahwinan dengan usaha bersama mereka dibahagikan antara
mereka atau supaya mana-mana aset itu dijual dan hasil jualan itu dibahagi antara pihak-pihak
itu.

(2) Pada menjalankan kuasa yang diberi oleh subseksyen (1), Mahkamah hendaklah
mengambil perhatian kepada—
(a) takat sumbangan yang telah dibuat oleh tiap-tiap satu pihak dalam bentuk wang, harta,
atau kerja bagi memperolehi aset itu;
(b) apa-apa hutang yang terhutang oleh salah satu pihak yang telah dilakukan bagi manfaat
bersama mereka;
(c) keperluan anak-anak yang belum dewasa daripada perkahwinan itu, jika ada,
dan, tertakluk kepada pertimbangan itu, Mahkamah hendaklah membuat pembahagian yang
sama banyak.
(3) Mahkamah adalah mempunyai kuasa, apabila membenarkan lafaz talaq atau apabila
membuat perintah perceraian, memerintah supaya apa-apa aset yang diperolehi dalam masa
perkahwinan dengan usaha tunggal satu pihak kepada perkahwinan itu dibahagi antara
mereka atau supaya mana-mana aset itu dijual dan hasil jualan itu dibahagi antara pihak-pihak
itu.

(4) Pada menjalankan kuasa yang diberi oleh subseksyen (3), Mahkamah hendaklah memberi
perhatian kepada—
(a) takat sumbangan yang telah dibuat oleh pihak yang tidak memperolehi aset itu, kepada
kebajikan keluarga dengan memelihara rumahtangga atau menjaga keluarga;
(b) keperluan anak-anak yang belum dewasa daripada perkahwinan itu, jika ada,
dan, tertakluk kepada pertimbangan itu, Mahkamah boleh membahagikan aset itu atau hasil
jualan itu mengikut apa-apa kadar yang difikirkannya munasabah, tetapi, walau
bagaimanapun, pihak yang telah memperoleh aset itu dengan usahanya hendaklah menerima
suatu kadar yang lebih besar.

(5) Bagi maksud seksyen ini, rujukan mengenai aset yang diperolehi dalam masa perkahwinan
termasuklah aset yang dipunyai oleh satu pihak sebelum perkahwinan itu yang telah
dimajukan pada sebahagian besarnya dalam masa perkahwinan itu oleh pihak yang satu lagi
itu atau dengan usaha bersama mereka.
 HARTA SEPENCARIAN BAGI
PASANGAN POLIGAMI
• 5. Harta Sepencarian bagi Pasangan Berpoligami.  
• Sek. 23 (10) Tiap-tiap Mahkamah yang memberi kebenaran atau memerintahkan supaya
perkahwinan itu didaftarkan di bawah seksyen ini, hendaklah mempunyai kuasa atas
permohonan mana-mana pihak kepada perkahwinan—
• (a) untuk menghendaki seseorang untuk membuat pembayaran nafkah kepada isteri atau
isteri-isteri yang sedia ada; atau
• (b) untuk memerintahkan supaya apa-apa aset yang telah diperolehi oleh pihak-pihak itu
dalam masa perkahwinan dengan usaha bersama mereka dibahagi antara mereka atau
supaya mana-mana aset itu dijual dan hasil jualan itu dibahagikan
• 
• Contoh Kes-
•  Norlia Binti Abd Aziz lwn Md Yusof bin A. Rahman Nov (2004) JLD XVII BHG 1 JH 133
•  Syarifah Maryam bt Syed Ibrahim lwn Abdul Malik Robinson [2009] 3ShLR hal.56.
•  Norsiah bt. Arshad lwn Marsum bin Paing, [2009] 3ShLR hal.64.
• 
• Menurut Ahmad Ibrahim ketika memberi
keputusan Lembaga Rayuan Wilayah
Persekutuan tentang harta sepencarian Mansjur lwn
menyatakan: Kamariah (1988,
“Apabila timbul pertikaian mengenai kadar
pembahagian harta sepencarian, jika tidak Jld. VI, 2 J.J.) .
terdapat persetujuan, keputusan diserahkan
kepada hakim yang menggunakan
budibicaranya”. Ini bermakna hakim akan
membuat keputusan sendiri berdasarkan budi
bicaranya”.
• Persoalan yang timbul ialah bagaimana kedudukan seseorang isteri yang hanya bertugas
sebagai suri rumahtangga sepenuh masa, adakah ia berpeluang menuntut harta sepencarian?
Dalam kes ini telah diputuskan bahawa seorang isteri yang hanya bertugas menolong suami
berhak mendapat harta sepencarianMenurut Kadi Besar Pulau Pinang, Yang Arif Hj. Harussani
bin Hj. Zakaria (pada masa itu):
•
“Harta sepencarian diluluskan oleh Syarak atas dasar khidmat dan perkongsian hidup. Isteri
mengurus dan mengawal rumahtangga ketika suami keluar mencari nafkah. Isteri menurut Boto’ binti Taha lwn
Syarak berhak mendapat orang gaji dalam menguruskan rumahtangga. Jika tiada orang gaji
maka kerja memasak, membasuh dan mengurus rumah hendaklah dianggap sebagai sebahagian Jaafar bin Muhammad
dari kerja yang mengurangkan tanggungan suami”.
• Ini bermakna seseorang suri rumahtangga berhak menuntut harta sepencarian dari suaminya. (1984, 1 J.H.)
• Pihak menuntut (isteri) telah menuntut harta sepencarian dari bekas suaminya separuh dari
harta yang diperolehi semasa dalam perkahwinan. Harta-harta itu termasuk tanah, rumah,
perahu, jala ikan dan warung ikan (gerai tempat menjual ikan). Apabila ia (isteri) berkahwin
dengan pihak yang kena tuntut (suami) pihak yang menuntut telah meninggalkan kerjayanya
sebagai pembantu kedai di sebuah restoren dan bertugas sebagai suri rumah di samping
membantu tugas-tugas suami. Yang Arif Hakim Saleh Abas (ketika itu) ketika memutuskan kes
itu menyatakan:
• “Pihak menuntut (isteri) menemani pihak kena tuntut boleh dikira sebagai usahanya bersama
atau sumbangannya memperolehi pendapatan yang mana telah menghasilkan harta itu. Memang
betul bahawa pihak menuntut (isteri) tidak mengambil bahagian langsung dalam perniagaan
ikan dengan pihak kena tuntut (suami) akan tetapi kesediaannya berdampingan dengan pihak
kena tuntut adalah menghasilkan ketenangan fikiran yang membolehkannya berniaga dengan
berkesan. Oleh tu adalah kenyataan perkahwinan mereka dan apa yang mereka berbuat semasa
perkahwinan yang menjadikan harta itu sebagai harta sepencarian”.
Mahkamah Rayuan Syariah Shah Alam menetapkan
bahagian 1/3 daripada nilai rumah dan kereta setelah
menerima sumbangan khidmat isteri menjaga rumahtangga
dan anak-anak. Isteri juga kemuka dua saksi wanita iaitu
jiran dan adik responden yang menjadi saksi bahawa
responden pernah menjual kuih untuk menampung
keperluan keluarga selain menguruskan rumahtangga.
Mohamad Ainuddin Mohamad Nasurdin lwn.
_________________________________________ Rohani Ismail, Jurnal Hukum XXI/I, 2006.

Dalam kes ini kedua- dua pihak saling mengaku tentang Wan Mohd Azemin Wan Ahmad Iwn.
sumbangan dalam pemilikan rumah dan kereta dan Siti Zabidah Ja’afar
Mahkamah Rayuan Syariah Kelantan membahagi dua
rumah dan kereta tersebut. Kedua-dua pihak mengaku
bersama-sama bayar deposit kereta, rumah dan
sumbangan wang gaji setiap bulan. Pada masa yang
sama juga hutang yang belum dijelas bagi harta-harta
berkenaan juga perlu ditanggung secara bersama.
 SEKIAN

TERIMA KASIH

06/30/2023