Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Η Κοινωνιολογία της Θρησκείας

Ενότητα 4: H Κοινωνιολογική Διερεύνηση της Θρησκείας

Πολύκαρπος Καραμούζης
Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης
 Άδειες Χρήσης
• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες
χρήσης Creative Commons.
• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται
σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης
αναφέρεται ρητώς.

2
 Χρηματοδότηση
• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια
του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.
• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο
Πανεπιστήμιο Αιγαίου» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη
αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.
• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού
Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και
συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό
Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

3
Η Κοινωνιολογία και η
Κοινωνιολογία της Θρησκείας
Πολύκαρπος Καραμούζης
Αναπληρωτής Καθηγητής
 Θρησκεία και Κοινωνία
• Καθημερινές συζητήσεις για τη Θρησκεία
• Ο άνθρωπος αντιμέτωπος με κοινωνικά
φαινόμενα
• Η θρησκεία μέρος του δημοσίου λόγου και του
κοινωνικού – κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος
Η κοινωνιολογική διερεύνηση της
θρησκείας εξετάζει:
• Το θρησκευτικό γεγονός
• Τη συγκρότηση του θρησκευτικού εαυτού
• Τις σχέσεις νοηματικής ιδιοποίησης των κόσμων
που μας περιβάλλουν
Οι θρησκευτικές αφηγήσεις
αποτελούν κοινωνικές αφηγήσεις
• Το θρησκευτικό αφήγημα δεν αποτελεί μια
θεωρητική κατασκευή
• Το θρησκευτικό αφήγημα σχετίζεται με την
καθημερινότητα των ανθρώπων
• Το θρησκευτικό αφήγημα σχετίζεται με το
«ένσκοπο πράττειν»
Οι θρησκευτικοί κόσμοι και ο
θρησκευτικός εαυτός
• Οι θρησκευτικοί κόσμοι και οι κοινωνικοί ρόλοι
• Η λατρεία των θεών και ανθρώπινες ανάγκες
• Ο ανθρωπομορφισμός των θεών
• Ο θρησκευτικός εαυτός και οι κατασκευή των
κόσμων
• Η θρησκεία ως πλαίσιο προσανατολισμού και
αντικείμενο λατρείας
Οι θρησκευτικές ερμηνείες της
πραγματικότητας
• Οι θρησκευτικές διαδράσεις και οι κοινωνικοί
ρόλοι
• Οι θρησκευτικές διαδράσεις και οι
αναμενόμενες συμπεριφορές
• Κοινωνικές ερμηνείες των θρησκειών ρόλων
Η θρησκευτική γλώσσα
• Κατασκευάζει το θρησκευτικό νόημα
• Του προσδίδει ηθικά χαρακτηριστικά
• Το κοινοποιεί
• Το κάνει οικουμενικό
Ορίζοντας τη θρησκεία
• Τα προβλήματα των ορισμών σχετίζονται με την
πολυπλοκότητα του θρησκευτικού φαινομένου
• Υποκειμενικές θρησκευτικές αντιλήψεις
• Το πρόβλημα της νομιμοποίησης
Η κοινωνιολογία της θρησκείας και
η θρησκευτική συγκρότηση
• Ανήκει στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές
επιστήμες
• Οι επιστήμες αυτές μελετούσαν έτσι και αλλιώς
το θρησκευτικό φαινόμενο
• Γεννιέται μαζί με την Κοινωνιολογία
• Μελετά τη θρησκεία με ορθολογικά κριτήρια
Ορισμοί της θρησκείας
• Ουσιοκρατικοί ορισμοί: Τι είναι η θρησκεία

• Λειτουργικοί ορισμοί: Τι κάνει η θρησκεία

Ουσιοκρατικοί Ορισμοί της
Θρησκείας
• Auguste Comte : εξελικτισμός – πρόοδος του
ανθρώπου
• Max Muller: Το «άπειρο» κάτω από άπειρα
ονόματα
• Taylor: Παμψυχισμός
• Frazer: Από τον πρωτογονισμό στον πολιτισμό

Στόχος: ο εξορθολογισμός των θρησκευτικών

αντιλήψεων.
Λειτουργικοί Ορισμοί της
Θρησκείας
• Τα θρησκευτικά φαινόμενα ανταποκρίνονται
στις ανάγκες του ανθρώπου
• Emile Durkheim: Κοινωνική συνοχή, έλεγχος,
νόημα.
• Freud: Αντιμετώπιση εσωτερικών αδυναμιών
• Fromm: Πλαίσιο προσανατολισμού
• Clifford Geertz: σύστημα πολιτισμικών
συμβόλων
Οι ορισμοί δεν είναι ποτέ τελικοί
• Το θρησκευτικό φαινόμενο είναι πολυδιάστατο
και πολυεπίπεδο
• Υπάρχουν διαστάσεις μόνο της θρησκείας
• Η κοινωνιολογία μπορεί να μελετήσει την
πολυπλοκότητα του θρησκευτικού φαινομένου