Chương 4: HẤP THU(Absorption)

– NHẢ KHÍ (Desorption)

20/08/2023 Chương HẤP THU 1

1. Khái niệm chung

Quá trình hấp thu là quá trình trong đó một hỗn hợp khí được cho

tiếp xúc với chất lỏng (dung môi) nhằm mục đích hòa tan chọn lựa

một hay nhiều cấu tử của hỗn hợp khí để tạo nên một dung dịch

các cấu tử trong chất lỏng.

Quá trình hấp thu là quá trình truyền vật chất từ pha khí vào pha

lỏng. Nếu quá trình xãy ra theo chiều ngược lại, nghĩa là từ pha

lỏng vào pha khí, ta có quá trình nhả khí (hay Bài khí).

Nguyên lý của hai quá trình hấp thu và nhả khí về cơ bản là giống

nhau nên ta có thể tìm hiểu hai quá trình này cùng lúc.

20/08/2023 Chương HẤP THU 2

Trong công nghiệp, quá trình hấp thu sử dụng để:

1- Thu hồi các cấu tử có giá trị trong pha khí. (thu hồi hơi

dung môi);

2- Làm sạch pha khí. (xử lý khí thải);

3- Tách hỗn hợp thành các cấu tử riêng biệt. (phân riêng

hỗn hợp khí);

4- Tạo thành một dung dịch sản phẩm. (thức uống có gas).

20/08/2023 Chương HẤP THU 3

Lựa chọn dung môi
1- Độ hòa tan chọn lọc: tính chất chủ yếu.
2- Độ bay hơi tương đối của dung môi: Dung môi nên
có áp suất hơi thấp vì pha khí sau quá trình hấp thu
sẽ bảo hòa hơi dung môi gây nên tổn thất dung môi;
3- Tính ăn mòn của dung môi:
4- Chi phí thấp
5- Độ nhớt: thấp; ΔP thấp; truyền nhiệt tốt…
6- Các tính chất khác: CP thấp; T đóng rắn thấp;
không độc, không dễ cháy…

20/08/2023 Chương HẤP THU 4

2. ĐƯỜNG CÂN BẰNG PHA CHO QUÁ TRÌNH HẤP THU
2.1. Hệ hai cấu tử

• Thường thì hòa tan chất khí

vào trong lỏng sẽ phát nhiệt
và độ hòa tan của chất khí sẽ
giảm khi nhiệt độ tăng.
• Đường cong A và E trên
(hình 1) cho thấy độ hòa tan
của NH3 ở 300C và100C.
• Tại nhiệt độ sôi của dung
môi, độ hòa tan của chất khí
sẽ bằng 0.

20/08/2023 Chương HẤP THU 5

2.2. Dung dịch lỏng lý tưởng

Khi pha lỏng được xem là lý tưởng ta có thể tính được áp

suất riêng phần cân bằng của chất khí trong dung dịch
với chất lỏng. Hỗn hợp khí lý tưởng cân bằng với dung
dịch lý tưởng thì thành phần của dung chất trong pha khí
và pha lỏng liên hệ với nhau theo định luật Henry tại một
nhiệt độ xác định:
p* = H.x (4.1)
với: p* - áp suất riêng phần của dung chất trong pha khí
cân bằng với pha lỏng, mmHg hoặc atm.
x – phần mol của dung chất trong pha lỏng
H – hệ số Henry của dung chất (áp suất hơi), mmHg
hoặc atm.
20/08/2023 Chương HẤP THU 6
2.3. Dung dịch lỏng không lý tưởng

= m.x (2)

20/08/2023 Chương HẤP THU 7

Bảng 1: Hệ số Henry của một số chất khí (dung chất) trong dung dịch với nước, H.10-6, mmHg.

Chất khí

C2H2 không Br2 CO2 CO Cl2 H2 O2

khí

Nhiệt độ,
0
C

20 0,92 50,4 0,0451 1,08 40,7 0,402 51,9 30,4

25 1,01 54,7 0,056 1,24 44 0,454 53,7 33,3

30 1,11 58,6 0,0688 1,41 47,1 0,502 55,4 36,1

20/08/2023 Chương HẤP THU 8

 3. Các thiết bị hấp thụ trong công nghiệp

• Trong sản xuất có thể sử dụng nhiều loaị thiết bị khác nhau
để thực hiện quá trình hấp thu (và chưng cất).Tuy nhiên, yêu
cầu cơ bản của thiết bị vẫn là:
 Diện tích bề mặt tiếp xúc pha lớn để tăng hiệu suất của
quá trình;
Nếu pha khí phân tán vào pha lỏng ta có các loại tháp
mâm;
Nếu pha lỏng phân tán vào pha khí ta có tháp chêm, tháp
phun...

20/08/2023 Chương HẤP THU 9

3.1. Tháp mâm

Hình 1: Sơ đồ tháp mâm

20/08/2023 Chương HẤP THU 10

 Hình 2: Cấu tạo một chóp tròn

20/08/2023 Chương HẤP THU 11

 3.2. Tháp chêm (Packed Tower)

 Tháp chêm là một tháp hình trụ gồm nhiều đoạn nối với nhau
bằng mặt bích hay hàn kín. Vật chêm được đỗ đầy trong tháp
theo một trong hai phương pháp: xếp ngẫu nhiên hay xếp thứ tự.
 Vật chêm sử dụng gồm có nhiều loại khác nhau, phổ biến nhất là
một số loại vật chêm sau.
 Vòng Raschig: Hình trụ rỗng bằng sứ hoặc kim loại, nhựa, có
đường kính bằng chiều cao (kích thước từ 10 - 100 mm).
 Vật chêm hình yên ngựa: Có kích thước từ 10 - 75 mm.
 Vật chêm vòng xoắn: D dây từ 0,3 - 1 mm, đường kính vòng
xoắn từ 3 - 8 mm và chiều dài nhỏ hơn 25 mm.

20/08/2023 Chương HẤP THU 12

 Yêu cầu chung của vật chêm là phải có diện tích bề mặt riêng
lớn m2/m3 (tầng chêm), ngoài ra độ rỗng (hay thể tích tự do
m3/m3 tầng chêm) lớn để giảm trở lực cho pha khí.
 Vật liệu chế tạo vật chêm phải có khối lượng riêng nhỏ và bền
hóa học. Trong thực tế tùy theo trường hợp cụ thể mà chọn loại
vật chêm thích hợp.
 Trong tháp chêm toàn bộ số vật chêm được đặt trên bộ phận
đỡ vật chêm cũng là bộ phận phân phối khí. Bộ phận này có
diện tích tự do đạt tới 85%.
 Chất lỏng được phân phối ở đỉnh tháp qua bộ phận phân phối
lỏng sao cho chất lỏng phải thấm ướt được toàn bộ vật chêm.

20/08/2023 Chương HẤP THU 13

20/08/2023
Hình 3: Tháp chêm với vật chêm ngẫu nhiên
Chương HẤP THU 14
Hình 4: Vật chêm (vòng Raschig) ngẫu nhiên và thứ tự

20/08/2023 Chương HẤP THU 15

 Hình 5: Sự phân phối chất lỏng

20/08/2023 Chương HẤP THU 16

 Hình 6: Máng phân phối chất lỏng

20/08/2023 Chương HẤP THU 17

Cân bằng vật chất cho tháp hấp thu

20/08/2023 Chương HẤP THU 18

 Hình 7: Đường làm việc cho
quá trình hấp thu – nhả khí

20/08/2023 Chương HẤP THU 19

Hình 8: Xác định lượng dung môi cực tiểu (min) cho
quá trình hấp thu

08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 20

 Hình 9: Ảnh hưởng của nhiệt độ (T) và áp suất (P)
lên quá trình hấp thu

08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 21

Phương trình đường làm việc

08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 22

Hình 10: Xác định số mâm lý thuyết cho tháp hấp thu

08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 23

Ví dụ 1: Một hỗn hợp khí hóa than có Benzen được đem thực hiện quá
trình Hấp thu bằng cách cho Benzen hòa tan vào một dung môi không
bay hơi, dung dịch sau đó được cho qua quá trình Nhả khí bằng cách
cho tiếp xúc với hơi nước. Hai quá trình lần lượt như sau:
a) Hấp thu: Hỗn hợp khí vào có lưu lượng là 820m 3/h ở 800 mmHg, 270Cä,
có nồng độ Benzen là 2% theo thể tích và cần được hấp thu 95% lượng
Benzen này. Dung môi vào tháp hấp thu có nhiệt độ 27 0C, chứa 0,005
phân mol Benzen và có Mtb= 260kg/kmol. Lượng dung môi sử dụng bằng
1,5 lần lượng dung môi tối thiểu. Dung dịch dung môi - Benzen được xem
là lý tưởng. Nhiệt độ được duy trì không đổi ở 27 0C.
b) Nhả khí: Dung dịch từ tháp hấp thu ra được gia nhiệt lên đến 1200C
và đi vào tháp nhả khí ở 1atm. Hơi nước sử dụng để lôi cuốn Benzen có
áp suất 1atm, nhiệt độ 1200C. Dung môi đã nhả Benzen vẫn còn nồng độ
Benzen là 0,005 phân mol Benzen được làm nguội xuống còn 27 0C và trở
lại tháp hấp thu. Lượng hơi nước sử dụng bằng 1,5 lần lượng tối thiểu.
Nhiệt độ duy trì ở 270C.
• Xác định suất lượng dung môi tuần hoàn, suất lượng hơi nước sử dụng
và số mâm lý thuyết cho mỗi quá trình.
08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 24
Hình 11: Sơ đồ cho ví dụ 1

08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 25

Tháp tiếp xúc pha liên tục

1) Chiều cao tổng cộng một mâm lý thuyết.

2) Phương trình thiết kế cho quá trình hấp thu một
cấu tử.

08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 26

 Bài tập
1. Amoniac được háp thu từ không khí tại 200C, 1 atm trong tháp
chêm hoạt động nghịch chiều, dùng nước tinh khiết ở 200C làm
dung môi. Suất lượng pha khí đi vào tháp là 41,6 m 3/h tại điều
kiện làm việc. Nồng độ amoniac được giảm từ 3,52 còn 1,29%
theo thể tích, lượng nước sử dụng bằng 1,37 lần lượng tối thiểu.
Xác định:
a) Tỉ số Ltr/Gtr tối thiểu?
b) Suất lượng nước sử dụng?
c) Số mâm lý thuyết và nồng độ ra của pha lỏng?
Cho biết cân bằng của hệ ở 200C , 1 atm như sau:

X, km o l NH 3 /km o l nö ô ùc 0 0,0164 0,0252 0,0349 0,0455 0,0722

Y, km o l NH 3 /km o l khoân g khí 0 0,021 0,032 0,042 0,053 0,080

08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 27

2. Tra từ sổ tay độ hòa tan của CO2 vào nước ở 100C,
áp suất thường là 0,232g/100g nước. Để sản xuất
1.000 lít/h nước bão hòa CO2 ở 100C, 1at sẽ cần
lượng khí lần lượt có nồng độ CO2 là 5%, 100%
theo thể tích là bao nhiêu (m3/h, 300K, 2at)?

08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 28

3. Xác định số mâm lý thuyết cho quá trình hấp thu
hơi Benzen từ dòng khí thải bằng một loại dung môi.
Nồng độ ban đầu của benzen trong dòng khí là 4%
theo thể tích. Quá trình hấp thu được 80% benzen
trong dòng khí ban đầu. Dung môi vào tháp hấp thu
không chứa benzen và nồng độ benzen trong dòng
lỏng ra khỏi tháp là 0,02 mol benzen/mol dung môi.
Phương trình đường cân bằng cho hệ theo tỉ số mol
là Y = 1,26X. (với X= mol benzen/mol dung môi; Y =
mol benzen/mol khí trơ)

08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 29

 HẾT CHƯƠNG 4

08/20/2023 Chương 6 - Hấp thu 30