ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო

უნივერსიტეტი
ფსიქოლოგიისა და განათლების მეცნიერებათა
ფაკულტეტი

სკოლამდელი აღზრდა

კომუნიკაცია , ენა , მეტყველება ადრეულ და სკოლამდელ

ასაკში

ია შახპარუნოვი
განსახილველი საკითხები :
• რას გვ ეუბ ნებ ა არეული განათლებ ი ს სტ ანდარტი ადრეულ ი ნტერაქ ი აზ ე ?

• რას გვ ეუბ ნებ ა განათლ ებ ი ს სახელმწ ი ფ ო სტ ანრდარტი ?

• ადრეულ ი ი ნტერაქ ცი ა - 0- 2 წ ლამდე თავ ი სებ ურებ ებ ი

• ეფექტ ური პრაქ ტ ი კო სი ს ქ ცევ ა - მეთო დებ ი

• საკო მუნი კ აცი ო სტი ლ ებ ი

რას გვეუბნება ადრეული განათლებისა და განათლების
სახელმწიფო სტანდარტი ადრეულ ინტერაქიაზე ?
• ჩავხედო თ ად რეულ ი გ ანათლ ებ ი ს სტანდარტს - ბ ავ შ ვ ი ს გ ანვ ი თარებ ი ს სფერო - სოცი ალ ურ -
ემოცი უ რი განვ ი თარებ ა - გვ . 1 7

• ბ ავშ ვ ი ს განვ ი თარებ ი ს სფ ერო – კო მუნი კ აცი ური უნარებ ი ს , ენი სა დ ა მეტ ყ ვ ელ ებ ი ს
გ ანვ ი თარებ ა - გ ვ . 1 9

• გ ანათლებ ი ს სახელ მწ იფ ო სტ ანდ არტ ი - ბ ავშ ვ ი ს გ ანვ ი თარებ ი ს სფერო – კო მუნი კ აცი ური
უნარებ ი ს , ენი სა დ ა მ ეტ ყ ვ ელ ებ ი ს განვ ი თარებ ა - გ ვ . 1 3
 უფროსის და ბავშვის
ინტერაქცია
აღმზრდელები მოქმედებენ, როგორც მშობლები . მუშაობენ
ბავშვების გვერდით. იმისთვის, რომ წაახალისონ ბავშვის
სწავლის სურვილი,  მათთან კომუნიკაციაში აქტიურად შედიან
როგორც ვერბალურად, ასევე არავერბალურად .  მთავარი
ამოსავალი უფროსსა და ბავშვს შორის ურთიერთობაში არის
გადანაწილებული პასუხისმგებლობები , ბავშვთან ისე მოქცევა ,
როგორც თანასწორ ადამიანთან, თამაშის წახალისება არა
დაჯილდოების პრინციპით, არამედ შინაგანი მოტივაციის და
ინტერესის გაზრდით. ასევე, უმნიშვნელოვანესია , რომ ბავშვები
სწავლობენ კონფლიქტების მოგვარებას და პრობლემების
გადაჭრას. ბავშვი ინტერაქციას თამაშით იწყებს . ადრეული
ინტერაქცია გადამწყვეტ გავლენას ახდენს თავის ტვინის
ნეირონების განვითარებასა და ჯანსაღ ზრდაზე ; უაღრესად
მნიშვნელოვანია,ადრეული ასაკიდან შევუქმნათ ბავშვებს
მა სტი მული რე ბე ლი და მხარდ ამჭე რი გარ ემო ,რ ად გან ა დრე ულ
ასაკში ბავშვების თავდაპირველი საჭიროება სწორედ ემოციური
კავშირების დამყარებაა. უსაფრთხო და ემოციურად პოზიტიური
კავშირების დამყარებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს ბავშვის
განვითრებისთვის.
 ადრეული ინტერაქცია -0-2
წლამდე თავისებურებები
მ ე ტ ყ ვ ე ლ ე ბ ა , ე ნ ა დ ა ი ნ ტ ე რ ა ქ ც ი ა ერ თ მ ა ნ ე თ თ ა ნ
მჭიდროდაა დაკავშირებული, ენა აზრის
გამოხატვის საშუალებაა. მეტყველების
განვითარება კომპლექსური პროცესია, რომელიც
დაბადებიდან იწყება ზეპირი მეტყველების
განვითარებით. ადამიანის მეტყველების პირველი
ნიშანია ღუღუნი, რომელიც თანდათან
ხანგრძლივდება, ემოციურ ელფერს იძენს და
ტიტინში, შემდეგ კი სიტყვების წარმოთქმაში
გადაიზრდება.

ინდიკატორები:

• 0-6 თვე

• ღუღუნებს და ყურადღების მისაქცევად გამოსცემს

სხვადასხვა ბგერას.

• ღუღუნებს და წარმოთქვამს ბგერებს უფროსის

ლაპარაკის საპასუხოდ.

• აპყრობს ყურადღებას იმ საგანს , რომელსაც უფროსი

უყურებს.
6-12 თვე

• ურთიერთობისას იყენებს ჟესტებს, სახის

გამომეტყველებას, ბგერებს.

• გამოცემული ბგერების შეცვლით ცდილობს

გააგებინოს უფროსს, თუ რა სურს.

• ცდილობს სხვის მიერ წარმოთქმული ბგერების

გამეორებას.

• ახალი ბგერების წარმოთქმისას გამოხატავს

სიხარულს.

• იხედება, რ ოდესაც სახელით მიმართავენ (ზოგ

შემთხვევაში).

• ცდილობს დაიცვას რიგითობა და წარმოთქვას

ბგერები შესაფერის დროს (უსმენს უფროსის მიერ
წარმოთქმულ ბგერებს და შემდეგ იწყებს ტიტინს).
• 1-2 წელი

• ურთიერთობისათვის იყენებს არასიტყვიერ

საშუალებებს: სახის გამომეტყველებას
(მიმიკას), და სხეულის მოძრაობას (ჟესტებს)
მოთხოვნებისა და გრძნობების გამოსახატავად
(მაგ. შეიძლება მოგეხვიოთ ფეხზე სიარულისას
ან მოგკიდოთ ხელი, მიგიყვანოთ კართან,
როდესაც უნდა სასეირნოდ წასვლა ,
მოულოდნელად ჩაგეხუტოთ ).

• იყენებს სიტყვებს ურთიერთობისათვის .

• ცვლის ინტონაციას სხვადასხვა აზრის

გამოსახატავად.

• ყურადღებას აქცევს იმას, ვინც ლაპარაკობს .

ეფექტური პრაქტიკოსის ქცევა - მეთოდები

იმიტაციის მეთოდი საუბრი ს / კ ითხვ ა - პასუხი ს მეთოდი

აღნიშნული მეთოდის გამოყენებისას უფროსი ნელა და
მკაფიოდ ესაუბრება ბავშვს, ის კი იმეორებს, ბაძავს მის
არტიკულაციას, აკავშირებს სიტყვას რეალურ საგანთან ,
მოქმედებასთან. ამიტომაც არის ძალზედ
მნიშვნელოვანი, რომ აღმზრდელმა მკაფიოდ გამოთქვას
ბგერები, არ „მოიჩლიქოს ენა” და არ მიბაძოს ბავშვის
მეტყველებას. ამ მეთოდს აღმზრდელები /მშობლები
ძალზედ ადრეული ასაკიდან იყენებენ. მისი გამოყენების
საუკეთესო საშუალება თამაშია. თამაშის დროს ბავშვები
სათამაშოებით სხვადასხვა მანიპულაციას ახდენენ :
„ნატუკა და დათო, თქვენ ფუტკრები ხართ და ანასა და
აგორებენ, ერთმანეთს აჩვენებენ, მათ ფუნქციებს
იკვლევენ. მნიშვნელოვანია, რომ ამ დროს აღმზრდელი
ესაუბროს ბავშვს, დაუსვას შეკითხვები: „როგორი
აღმზრდელი სვამს შეკითხვებს და უბიძგებს ბავშვს,
რომ გაიხსენოს და წარმოთქვას მისთვის ნაცნობი
საგნების სახელები, გაივარჯიშოს არტიკულაცია ,
გ ა მ ო ი ყ ე ნ ო ს ს წ ო რ ი გ რ ა მ ა ტ ი კ უ ლ ი ფ ო რ მ ე ბ ი . მ ა გ .,
მასწავლებელი ავარჯიშებს 3 წლიანებს ჟ-ს და ზ-ს
სწორ გამოთქმაში. ამისათვის ეკითხება - „როგორ
ბზუის ფუტკარი?” „როგორ ბზუის ხოჭო?” ,,ბზზზ-
ჟ ჟ ჟ ჟ . . .” წ ა რ მ ო თ ქ ვ ა მ ე ნ ბ ა ვ შ ვ ე ბ ი . შ ე ს ა ძ ლ ო ა ,
როლური თამაშიც შესთავაზოს:
გიორგისკენ მიფრინავთ. აბა, როგორ
შეატყობინებთ, რომ მიფრინდით მათთან?”

ბურთია? რა ფერია? დიდია?” ბავშვი ამ დროს პასუხობს

კითხვების დასმის მეთოდით აღმზრდელმა უნდა
აღმზრდელს, ავლენს თავის ცოდნას. შესაძლოა,
განუვითაროს პატარებს რეალური ობიექტების
უფროსმა თვითონ უპასუხოს თავისსავე შეკითხვას :
დასახელების, მათ თვისებებზე ყურადღების
„ ნ ა ხ ე , რ ო გ ო რ ი ლ უ რ ჯ ი ფ ე რ ი ს ბ უ რ თ ი ა , მ რ გ ვ ა ლ ი ა !”
გამახვილების უნარი და აქაც დიალოგის – კითხვა-
აუცილებელია თამაშისას ბავშვების და საკუთარი
პასუხის _ მეთოდი გამოიყენოს.
მოქმედებების გახმოვანება.
 გამეორების მეთოდი
თხრობის მეთოდი
მისი არსი შემდეგში მდგომარეობს:
აღმზრდელის როლი შედარებით მცირეა , როდესაც
აღმზრდელი უკითხავს ბავშვებს ზღაპარს ,
სკოლამდელს თხოვს მოიგონოს ზღაპარი, მოყვეს
ახსენებს, თუ რა ნახეს სეირნობისას,
თ ა ვ ი ს ი ა მ ბ ე ბ ი , ა ღ წ ე რ ო ს ს უ რ ა თ ე ბ ი . მ ა გ .” გ ა ი ხ ს ე ნ ე ,
უყვება სხვადასხვა ისტორიას, ესაუბრება
რა ნახე ზოოპარკში, რა მოგეწონა იქ ყველაზე
სხვადასხვა საგნის, სათამაშოს შესახებ. ძალიან. ან რას აკეთებს სურათზე ეს ბიჭი? ვის
ამის შემდეგ კი უბიძგებს, რომ პატარებმა მისდევს ძაღლი? “ და ა.შ.
დაუსვან შეკითხვები, გაიმეორონ მისი
აღწერილი მეთოდების მთავარი ღირებულება ის არის ,
მონათხრობი. აღმზრდელმა შესაძლოა
რომ სკოლამდელი ბავშვი მეტყველებას უშუალოდ
გაზარდოს შუალედი მოსმენასა და ურთიერთობის, დიალოგის პროცესში ისე ეუფლება ,
გ ა მ ე ო რ ე ბ ა ს შ ო რ ი ს . მ ა გ ., „ ა ხ ლ ა მ ე რომ ვერც კი ამჩნევს, თუ მას მეტყველებას

წაგიკითხავთ ამბავს წიწილაზე, თქვენ კი უვითარებენ.

ყ უ რ ა დ ღ ე ბ ი თ მ ო მ ი ს მ ი ნ ე თ ”. თ ხ რ ო ბ ი ს აღმზრდელი ბავშვების ლექსიკური მარაგის

დასრულებისას კი შეკითხვებს უსვამს. გამდიდრებაზე მუდამ ზრუნავს _ ბავშვების ბაღში
მ ა გ ., „ რ ა ნ ა ხ ა წ ი წ ი ლ ა მ ს ე ი რ ნ ო ბ ი ს ა ს ? ” მიღების, კვების, მეცადინეობებისთვის მზადების ,
სეირნობისა თუ თამაშის პროცესში.
 საკომუნიკაციო სტილები
• საბ ავშვო ბ აღში აღმზრდელ -პედაგოგებ ი და აღმზრდელ ები ხშ ირად დირექ ტორის (დი რექტიული
სტილი) როლს ირგებენ ხოლმე და ბავშვებთან ურთიერთობისას ძირითადად ან ინსტრუქციებს
იძლევიან ან შეკითხვებს სვამენ. მიუხედავად იმისა, რომ დროდრო ამ როლის გამოყენებაც
საჭიროა, მუდმივად ამ როლში ყოფნა ბავშვების მხრიდან ინიციატივისა და კომუნიკაციის
წამოწყების სურვილს ძალიან აფერხებს. ამ სტილს უფროსები ასევე ხშირად იყენებენ
სპეციალური საჭიროების მქონე ბავშვებთანაც , რათა ასწავლონ და ესა თუ ის უნარი
გ ა ნ უ ვ უ თ ა რ ო ნ - „ დ ა დ ე წ ი თ ე ლ ი კ უ ბ ი კ ი ზ ე მ ო დ ა ნ “, „ მ ო მ ა წ ო დ ე ო რ ი ჩ ხ ი რ ი “ დ ა ა . შ . თ უ მ ც ა ,
უფროსებს ავიწყდებათ, რომ კომუნიკაციის ეს სტილი ისევე აფერხებს ინიციატივასა და
კომუნიკაციას სპეციალური საჭიროებების მქონე ბავშვებში , როგორც დანარჩენ ბავშვებში .

• ხანდახან უფროსები ბავშვებთან გამრთობის როლს ირგებენ, განსაკუთრებით იმ ბავშვებთან ,

რ ო მლ ე ბ ი ც უ ფრ ო ჩ ა კ ე ტ ი ლ ე ბ ი ა რ ი ა ნ დ ა რ ო მ ე ლ თ ა „გ ა ხს ნა ც “ ჭ ი რ ს , თ უმ ც ა ა ვ ი წ ყ დ ე ბ ა თ , რ ო მ
მათი ზედმეტი ინიციატივა და ზედმეტად ანიმაციური სტილი ბავშვს ინტერაქციისა და
კომუნიკაციის სივრცეს აღარ უტოვებს - ბავშვის ჩუმი მინიშნებებისა და რეაქციებისათვის
ადგილი აღარ რჩება.
• ს ა ბ ა ვშ ო ბ ა ღ შ ი ს ა კ მ ა ო დ ხ შ ი რ ი ა , • ხანდ ახან ზ ედმეტ ად მ ოდუ ნებუ ლ
როდესაც მასწავლებელს „მოჩქარეს“ უფ როსს აც შ ევ ხვ დ ებ ი თ , ი სი ნი ამ
პოზიცია უჭირავს და საჭიროზე ხშირად სტ ი ლ ს ი მ ბ ავ შ ვ ებ თ ან უ რთი ეთო ბ ი სას
ა მ ბ ო ბ ს ს ი ტ ყ ვა ს „ ჩ ქ ა რ ა “. ა მ ი ს მ ი ზ ე ზ ი
არჩევენ , რო მლებ საც ი სედაც თავ ი სი
მ ა ს წ ა ვ ლ ე ბ ლ ი ს ს უ რ ვი ლ ი ა , ყ ვ ე ლ ა ფ ე რ ი
დ ღ ი ს წ ესრი გ ი აქ ვ თ დ ა მარტ ო
მოასწროს და დაგეგმილ გრაფიკში
თამაშ ი ურჩევნი ათ . თუმც ა , ამგ ვ არ
ზუსტად ჩაეტიოს, თუმცა ბავშვებთან
ბ ავ შ ვ ებ საც ძალ ი ან ჭი რდებ ათ ი სეთ
ურთიერთობისსა ეს სტილის მათ
უფ როსთ ან ურთი ერთო ბ ა , რო მელი ც
სიმშვიდისა და კონცენტრირების
მას სხვებ თან ი ნტერაქ ცი ი ს უნარებ ი ს
ს ა შ უ ა ლ ე ბ ა ს უ კ ა რ გ ა ვს , დ ა ჩ ქ ა რ ე ბ ა
განსაკუთრებით არასასარგებლოა გ ანვ ი თარებ აშ ი დაეხმარებ ა .

გ ა ნ ს ა კ უ თ რ ე ბ უ ლ ი ს ა ჭ ი რ ო ე ბ ი ს მ ქო ნ ე
ბ ა ვშ ვ ე ბ ი ს ა თ ვ ი ს .
• უფროსებისათვის ზემზრუნველი როლიც საკმაოდ
დამახასიათებელია. ისინი ფიქრობენ , რომ ბავშვი თავს
თავად ვერ გამოხატავს, ამიტომ მათ ნაცვლად ლაპარაკობენ
ან დახმარებას სთავაზობენ, მანამდე, სანამ ისინი ამის
რაიმენაირ საჭიროებას გამოხატავენ . უფროსების ეს როლი
ბავშვების დახმარების სურვილითაა გამოწვეული , მაგრამ
ამით ბავშვი სწავლობს, რომ მისგან ბევრს არ ელიან .

• დამჯილდოვებლის როლში, უფროსები ყოველ წუთას

ცდილობენ დადებითი კომენტარების გაკეთებას და
ყ ვ ე ლ ა ფ ე რ ზ ე ა მ ბ ო ბ ე ნ „ ყ ო ჩ ა ღ “, „ კ ა რ გ ა დ გ ა ა კ ე თ ე “, „ ს წ ო რ ა დ
თ ქ ვ ი “. ა მ ს ტ ი ლ ი ს უ ა რ ყ ო ფ ო თ ი მ ხ ა რ ე შ ე ი ძ ლ ე ბ ა ი ს ი ყ ო ს ,
რომ ბავშვები ზედმეტად დამოკიდებული ხდებიან შექებაზე
და შესაძლოა რაიმე სიახლის სწავლის ნაკლები ინიციატივა
გამოიჩინონ. გარდა ამისა, ამ სტილის მქონე ადამიანები ,
როგორც წესი კომუნიკაციას ამ შექებით ასრულებენ ,
ინტერაქცია ხშიღად სრულდება ფრაზით „ყოჩაღ “ მაშინ ,
როდესაც მისი უფრო საინტერესოდ გაგრძელება შეიძლება .
მაგ: ლუკას ნათქვამზე, - „ნაზი, ნახე, გიგანტური მანქანა
გ ა ვ ა კ ე თ ე კ უ ბ უ რ ე ბ ი თ “, უ ფ რ ო მ ო ს ა ლ ო დ ნ ე ლ ი ა , რ ო მ
„დამილდოვებელი“ უპასუხებს „ყოჩაღ , ლუკა , მაგარი
მ ა ნ ქ ა ნ ა ა “, დ ა ი ნ ტ ე რ ა ქ ც ი ა ა ქ დ ა ს რ უ ლ დ ე ბ ა , ა რ ა დ ა
დიალოგის გაგრძელება შეიძლებოდა :
 ბაგა-ბაღში მომუშავე ადამიანები, თუ ისინი ბავშვის ენობრივი უნარების განვითარებაზე ორიენტირებულები არიან
და ხელს უწყობენ ეფექტურ კომუნიკაციას, ყოველთვის ცდილობენ დიალოგის მინიმუმ ხუთი რიგი შეინარჩუნონ .
კომუნიკაციის ეს სტილი აჩვენებს ბავშვს , რომ უფროსი მისით და მისი საქმიანობით დაინტერესებულია , რაც მის
თვითშეფასების ზრდას უწყობს ხელს, ეს კი ბავშვს ეხმარება გამოიჩინოს მეტი ინიციატივა , ხელს უწყობს მეტ თემაზე
ფიქრს, მეტ წარმოსახვისა და აზროვნების უნარებს . ურთიერთობის ამ სტილს , როგორც წესი , გულისხმიერი
უფროსები იყენებენ. ამ როლში უფროსი შეწყობილია ბავშვის შესაძლებლობებთან , საჭიროებასა და ინტერესებთან .
ბავშვებთან ურთიერთობის გულისხმიერი სტილი გულისხმობს , რომ უფროსი სითბოთი და ინტერესით პასუხობს
ყოველი ბავშვის საჭიროებას, რაც წაახალისებს ბავშვებს აქტიურად იყვნენ ჩართულნი ინტერაქციაში მასთანაც და
სხვა ბავშვებთანაც.

გულისხმიერი კომუნიკაციური სტილის მქონე ადამიანები , როგორც წესი , როდესაც ისინი ბავშვებს ელაპარაკებიან ,
არიან მათ სიმაღლეზე, ამყარებენ მათთან თვალით კონტაქტს , ყურადღებით უსმენენ და ხშირად უღიმიან .

ბავშვებთან მომუშავე ადამიანები ხშირად უშვებენ შეცდომებს და არ ელოდებიან ბავშვის რეაქციას , ცდილობენ
ს ი ჩ უ მ ი ს პ ე რ ი ო დ ი ს ა მ ო ვ ს ე ბ ა ს . შ ე ე ც ა დ ე თ გ უ ლ შ ი დ ა ი თ ვ ა ლ ო თ 1 0 -მ დ ე , ვ ი დ რ ე ე ლ ო დ ე ბ ი თ ბ ა ვ შ ვ ი ს რ ე ა ქ ც ი ა ს . ი ქ ნ ე ბ
ბავშვს დრო ესაჭიროება რეაგირებისთვის. როდესაც აღმზრდელები აქტივობებს გეგმავენ და შემდეგ მთელი დღის
განმავლობაში ბავშვებთან ერთად ახორციელებენ , არ უნდა დაავიწყდეთ , რომ ამ დროს , ბავშვის კომუნიკაციის ,
ე ნ ი ს ა დ ა მ ე ტ ყ ვ ე ლ ე ბ ი ს უ ნ ა რ ე ბ ი ც უ ნ დ ა გ ა ნ ა ვ ი თ ა რ ო ნ . წ ა ა ხ ა ლ ი ს ე თ ბ ა ვ შ ვ ე ბ ი ა მ გ ვ ა რ ი შ ე კ ი თ ხ ვ ე ბ ი თ : „რ ა მ ე ხ ო მ ა რ
გ ჭ ი რ დ ე ბ ა ? “, „ რ ა გ ი ნ დ ა რ ო მ მ ო გ ა წ ო დ ო ? “, „ რ ო გ ო რ ფ ი ქ რ ო ბ , ე ს ფ ე რ ი გ ა მ ო გ ვ ა დ გ ე ბ ა ? “, „ დ ღ ე ს თ ა ვ ს რ ო გ ო რ
გრძნობ?“ და ა.შ. ადრეულ ასაკში ბავშვებს უჭირთ თავიანთი აზრებისა და გრძნობების გადმოცემა . პრაქტიკოსმებმა
ყოველთვის უნდა მოუსმინონ და რეაგირება მოახდინონ მათ მცდელობებზე .
 მადლობა
ყურადღებისათვის !
ია შახპარუნოვი

555-54-37-79

ia.shakhparunovi762@sps.tsu.edu.ge

Ia.shaxparunovi12@gmail.com