KONCEPTET ESENCIALE TË

PROFESIONIT INFERMJEROR
1
 Fjala infermieri përfshin një gamë të gjere idesh dhe imazhesh.
Disa personave ju sjell ndërmend uniformen e bardhe, këpucët,
kapelet, gjilpërat, shiringat, disa tjerëve mirësjelljen, shkathtësi,
inteligjencën dhe mëshirë.

Kujdesi infermieror është përkujdesja, përkushtimi, dedikimi

për të plotësuar nevojat e shëndetit( fiziologjike, psikologjike,
sociale) të individit.

Infermieret janë individë të përkushtuar për të identifikuar dhe

për tu përgjigjur nevojave për kujdes shëndetësor të pacientit,
familjareve dhe komunitetit. 2
 Konceptet Esenciale të Profesionit Infermjeror

Është vështirë që në vite gjatë procesit evolucionar, të ndash infermierinë

nga mjekësia.
Disa individë mendojnë se infermieria fillon me Florenc Nightingale.
Në fakt ajo është aq e vjetër sa edhe mjekësia.
Një ndërvarësi e të dyjave është evidente gjatë historisë.
Në disa periudha si koha e Hipokratit, mjekësia funksiononte pa
infermierinë, kurse në një kohë tjetër p.sh. në mesjetë infermieria
praktikohej pa mjekësinë.

3
INFERMIERIA SI SHKENCË DHE ARTË

Kujdesi infermieror është kujdesi për njerëzit si një qënije në lidhje me

përkrahjen shëndetësore, ruajtjen e shëndetit, mëkëmbjen e tij dhe vdekjen.

Infermieria konsiderohet si arti më I vjetër dhe profesioni më I ri.

Fjala infermiere, “nursse” (anglisht), vjen nga fjala latine “nutrire” që do
thotë kujdestare - nënë dhe I referohet një nëne që e ushqente me gji një
fëmijë që nuk ishte i saj.
Profesioni infermieror është një profesion human dhe ushtrohet si nga
meshkujt edhe femrat.

Shpesh shkruhet ose shprehet fjala “infermiere” por kjo nënkupton të dyja
gjinitë dhe përfshin si infermierët dhe infermieret.
4
Me progresin e teknologjisë, ndryshimet sociale dhe shëndetësore, rritet kërkesa
për Infermierë të përgatitur në mënyrë bashkohore në të gjitha aspektet teorike
dhe praktike.

Gjithmonë e më tepër po shohim infermiere qe ushtrojnë profesionin e tyre jashtë

ambienteve spitalore, në shtëpi, dhe shërbime ambulatore.
Ideja që pjesa më e madhe e pacientve shërohet në kushte spitalore, sot po hidhet
poshtë.

Kërkesa shëndetësore të shoqërisë ndryshojnë, kështu që kujdesi infermieror

duhet të rritet dhe të ndryshohet në mënyrë që t`ju përgjigjet këtyre nevojave.

Profesioni I infermierit ofron disa mundësi për karierë, garanton kujdes më të

mirë shëndetësor duke përfshirë dhe persona më të angazhuar dhe inteligjent ë.
5
 HISTORIKU I INFERMIERISTIKES

OBJEKTIVAT

Fazat e zhvillimit të infermierisë

Roli i infermieres në çdo fazë

Zhvillimin dhe edukimin infermierore

Përcaktojë perspektivat e infermierëve

Përparimin e infermierëve Shqiptare në vite

Infermieria Kosovare 6
INFERMIERIA NË KOMUNITETIN E LASHTË

Në historinë e hershme infermierija ka qenë në formën e një shërbimi

komunitar duke mbrojtur fisin dhe anëtarët e tij.

Infermieri ishte një punonjës social I cili përballej me problemet e

kohës si: varfëria, parandalimi I sëmundjeve duke u mbështetur në
observimin dhe kujdesin ndaj kafshëve.

7
 Zhvillimi I historisë së infermierisë moderne

Megjithëse disa forma të kujdesit kanë ekzistuar gjithmonë në

historinë e njerëzimit, dokumentimi nuk ka filluar vetëm 150 vjet
më parë.
Ka mundësi që kujdesi infermieror të ketë nisur me një grua që në
mënyrë instiktive identifikoi dhe u kujdes për nevojat shëndetësore
të familjes të saj.

Profesioni infermieror nisi me disa individë të cilët shquheshin për

dëshirën dhe mundësit për të promovuar dhe për të dhënë kujdes.
8
 EPOKA E PARA KRISHTIT
Historia e para krishtit referon për raste të panumërta të kujdesit, por roli I
infermierit ishte i paqartë. Janë gjetur citime të shkurtra të burrave/grave që
bënin praktika që mund të lidhen me punën e infermierit. P.sh.

Në Egjiptin e Lashtë inermierja ose mamia ishte përgjegjëse për nënën dhe
fëmijën I cili ushqehej me gji.

Në Babiloninë e lashtë, në Egjipt të sumerve në familjet e pasura u ofronin me

tepër kujdes. Ndërsa kur kishin në trajtim familjet jo të pasura, kujdesi I
infermieres ishte më shumë si një shtëpiake apo shërbëtore.

Ky rol lidhej me diskriminimin seksual dhe vlerësimin e ulët njrëzor, tipike të

asaj periudhe historike.
9
 EPOKA NË VITET E PARA TË KRISTIANIZMIT

Roli I infermieres qartësohet më tepër në vitet e para pas erës sonë. Femrat kishin role që
reflektojnë në praktikat e sotme infermierore: dietist, terapist fizike, farmaciste, këshilltare.
Ofrimi I masave higjienike dhe komforti ishin në qendër të kujdesit infermieror.
Burra dhe gra përpiqeshin të përhapin besimin krishterë duke ofruar kujdes për persona të
sëmurë.
Ndikimi I kristianizmit përmirësoi pozicionin e infermierit në shoqëri, duke I dhënë vlera jetës
së individit. Njerëzit e kishës ishin të përcaktuar që tu jepnin ndihmë e tu
shërbenin të sëmurëve.
Murgeshat punonin si infermiere vizitash dhe identifikuan nevojën për hapjen e spitaleve.
Fabiola hapi spitalin e parë të përgjithshëm në Romë më 380 pas Krishtit dhe ja dedikoi jetën e
saj kujdesit për të sëmurët.

10
 Gjatë shekujve dy ide pranoheshin në lidhje me shkakun e sëmundjes;

1. Sëmundja shkaktohet nga pakënaqësia e Zotit

2. Të gjitha sëmundjet vinin si rezultat i shkaqeve natyrore.

Në Indi, e njohur si toka e tempujve, një skuadër kujdesi prezantohej me;

3. Mjekun
4. Infermieren
5. Medikamentet dhe
6. Pacientin.

11
Historia e Indisë - Historia e Indisë zbulon një përshkrim me te plote te
principeve dhe praktikes Infermierore.
Nëpërmjet dokumenteve historike shumë referenca bëheshin nga infemier.
Në shumicën e rasteve infermierët ishin meshkuj dhe në raste të rralla ishin gra
të moshuara.
Pra siç shihej ekzistenca e spitaleve kërkonte grupe të specializuara.
Gjithashtu është e sigurt se infermierët ishin të punësuar në spitalet e Indisë.
Por ishte e pa qarte nëse ata të shiheshin si nënpunës të lartë, apo si personel
profesional.
Gratë ishin Mami, dhe aktiviteti I tyre përqendrohej ne menaxhimin e shtëpisë
Supozohet se gratë punonin si infermier kur sëmureshin anëtarët e familjes se
tyre
12
Në Kinë - forma qeverisëse ishte ligji patriarkal. Familja ishte njësia bazë e shoqërisë dhe
qeveria shqetësohej më shumë për grupet sociale se sa për individin. Nuk ka të dhëna për
ekzistencën e spitaleve ne Kinën e Lashte. Njerëzit e sëmur shkonin në tempuj luteshin
për shërim. Pozicioni I gruas ishte inferior
Nei Ching, një mjek Kinez, shkroi librin Kanuni i Mjekësisë (Canon of Medicine), ku
sipas tij katër hapa ishin të nevojshëm për të determinuar një diagnozë si:
Shikimi
Dëgjimi
Pyetja dhe
Ndjenja
Të gjitha fazat e shëndetit dhe sëmundjes duke përfshirë parandalimin dhe trajtimin, ishin
të përshkruar në këtë libër.

13
Një urdhër i shquar infermieror ishte “ Urdhëri Infermieror i të
dërguarëve të Zotit për të sëmurët’ i cili u krijua në Itali (1550-1614) nga
St Camillus.
Ky urdhër ishte i njohur për ndihmën që jepte për të lehtësuar vuajtjet tek
qëniet humane. Ai arriti suksese në kujdesin ndaj të sëmurëve që shkonin
drejt vdekjes. Ato hapën një spital për alkoolistët në Gjermani. Ky urdhër
punoi në spitale duke u kujdesur për të plagosurit e luftës së Romës në
1590.
Më e rëndësishmja është “Motrat e Bamirësisë”, e themeluar nga
Vincent de Poul ( 1576-1660).

14
Më 25 Mars 1634 St Lousie u bë motra e parë e Bamirësisë.
Në këtë urdhër motrat kryenin trajnime një javore.
Veshja e “Motrave të Bamirësisë” ishte një fustan ngjyrë blu në të përhimët me jakë të
bardhë.
Veprimtaria e tyre ishte e gjerë dhe u përhap deri në Amerikë.
Roma ishte e avancuar ne mjekësin ushtarake dhe siguronte një kujdes te përkryer për
ushtaret e vet.
Ndihma e pare jepej ne fushën e betejës, ku funksiononte shërbimi ambulantor.
Ushtarët e plagosur transportoheshin në shtëpi private. Me vonë ata dërgoheshin në
ndërtesa ose çadra ku shërbimi kryhej nga gratë dhe burrat me karakter të fortë. Gratë e
vjetra bënin punën e infermieres.
Padyshim skllavet kujdeseshin për fëmijë të sëmurë dhe funksiononin si infermier në
këto institucione.

15
 KONTRIBUTI I QYTETËRIMIT GREK

Grekët I dhanë një kontribut shumë domethënës kujdesit ndaj të

sëmurëve dhe në disa aspekte profesionit infermieror.

Hipoktati, I njohur si “Babai I Mjekësisë” bëri që të binin poshtë

mendimet që sëmundjet kishin shkaqe të mbinatyrshme.
Ai zhvilloi standarde lidhur me kujdeset shëndetësore dhe
rregullat për mjekët. Gjithashtu njohu vlerat dhe nevojën e
infermierit.

16
 MESJETA
Varfëria ishte një problem madhor gjatë mesjetës por profesioni infermieror
vazhdoi të kushtëzojë qëllimet dhe orientimet drejt kujdesit infermieror dhe zuri
një vend kryesor në këtë sektor.
Evoluimi u ndihmua nga përhapja e kristianizimit i cili pati efekte pozitive mbi
vlerat kulturore dhe në institucione.
Influenca e kristianizimit rriti edhe statusin e profesionit infermieror dhe tërhoqi
familje të ngritura.
Kryqëzatat çuan në krijimin e urdhrave infermierore ushtarake dhe rekrutimin e
burrave në këtë profesion.

17
 Rilindja
Gjatë rilindjes (1400-1600) ishte njohja e nevojave për një formim më të mirë
shëndetësor. Kontriboi në një evoluim më të tepërt profesional. Fatkeqësisht, mungesa e
një higjiene efikase dhe varfëria e madhe çuan në rëndim të problemeve shëndetësore.
Nevoja e menjëhershme e personave që mund të kryenin kujdes lidhur me rritjen e
problemeve shëndetësore ndëshkoi më tepër përmirësimin e edukimit infermieror (uli
ndjeshëm shkallën e përgatitjes).

Reforma- Infermieria pësoi dëm të madh gjatë reformave. Prishja e urdhrave fetare që
më parë ishin burime parësore të dhënies së kujdeseve çoi në keqësimin e gjendjes së
spitaleve dhe mosdhënies së saktë të kujdeseve shëndetësore. U zbehën tentativat për
përmirësimin e edukimit dhe imazhet e profesionit. Gjatë reformës roli I gruas ndryshoi
rrënjësisht. Femra konsiderohej se qenie që duhet t`I nënshtrohej burrit, të rrinte në
shtëpi të rriste fëmijët. Kështu që ra numri I femrave që kualifikoheshin dhe punonin si
infermiere.
18
 Shekulli i XVIII
Revolucioni dhe epidemitë çuan në zgjerimin e rolit të infermierit.
Objektivi parësor I profesionit u bë parandalimi I sëmundjeve.
Problemet e higjienës së keqe dhe standardet e ulëta të jetës rritën nevojën e asaj që
sot e quajmë infermieri e shëndetit publik.
Para fundit të shekullit të XVIII kujdesi infermieror jepej nepër spitale, por puna e
infermierit zbatohej në ambiente tepër të varfëria, që çoi në uljen e statusit të
profesionalizmit, prandaj pak individë të kualifikuar dëshironin të zgjedhin këtë
profesion.
Infermierija e gjykohej rezerva e fundit për punësim.
Kujdesi infermieror bëhej nga kriminele gra me principe morale të ulëta.
Një nga përshkrimet për një infermiere: e alkoolizuar dhe tepër e ashpër për pacientët.
Ky përshkrim negativ dëmtoi seriozisht imazhin dhe disa fragmente të kësaj paraqitje
mund të shihen edhe sot në mënyrën se si prezantohen në media infermieria. 19
Shekulli i XIX

Shekulli i XIX solli probleme të reja dhe ndryshime speciale që

influencuan në infermieri në profesionin e infermierit dhe rolin e tij.
Shekulli i XIX ishte periudha e revolucioneve industriale, ekonomike,
politike dhe sociale. Varfëria, orët e zgjatura të punës së femrave dhe
fëmijëve, përhapja e sëmundjeve rriten kërkesën për infermiere që të
punonin për shëndetin e shoqërisë.
U shtua nevoja e një edukimi të përshtatshëm.

20
Florence Nightingale është e njohur si themeluesja e infermierisë moderne.
U lind më 12 Maj 1820 në Firence të Italisë. U rrit në Angli me motrën e saj më të madhe.
Që në moshën 17 vjeçe ajo fliste disa gjuhë të vjetra dhe moderne.

Florens Najtingel (FN) Infermierja e parë në botë, e njohur si “gruaja e ndritur”, i ka vendosur
bazat e infermierisë dhe thirrjes infermierike. Ajo ka pasur kualitete të larta morale dhe
njerëzore, aftësi dhe njohuri të mëdha organizative.
Fillimet e aktiviteteve të saj lidhen me punën e saj vullnetare në institucionet dhe spitalet
humanitare “Kings Kolexh” (KK) në Londër.
Më vonë vetë organizon një spital për gra dhe bëhet infermiere kryesore dhe drejtuese e spitalit.
Florens Najtingel ka dhënë mund të madh për parandalimin e epidemisë së kolerës në Londër. Në
tetor të vitit 1854, me 38 infermier tjera largohet për në Krime, që të kujdeset për rreth 1500
ushtarë të lënduar dhe të sëmurë. Në Krime, shumë shpejtë ballafaqohet me tmerret e luftës së
Krimes dhe gjendjen e të lënduarve dhe të sëmurëve.
Florence Nightingale - menjëherë në spital merr masa higjienike me pastrim gjeneral, larje
të rrobave dhe çarshafëve. Mundëson larje e të sëmurëve, mundëson dhe organizon ushqimin
dhe kujdesin ndaj tyre. Njëkohësisht kujdeset edhe për gjendjen psiqike të të lënduarve, gjen
fjalë ngushëlluese, organizon pranim dhe dërgim të postës etj. Në mbrëmje me dritë feneri I
rrethonte të gjithë të sëmurët dhe të lënduarit, prandaj dhe fi lluan ta thërritnin “gruaja me
llambë (dritë)”.
Angazhimi i saj në luftën e Krimes është shoqëruar me një varg pakënaqësish, mosbesim dhe
dyshim, por ajo arriti që të qëndrojë denjësisht dhe ti tregojë dhe vërtetojë aftësitë dhe kualitetet
e saj.
Në vitin 1855, kur kthehet në atdhe i organizohet një pritje spektakulare dhe i jepet mirënjohje
për punën e mundimshme.
Si shenjë falënderimi dhe besimi, në vitin 1860 i lejohet ta themelojë dhe organizojë shkollën
e parë mjekësore në Londër. Shkolla ka qenë e karakterit konviktor, kurse ka punuar në
përbërjen e spitalit “Shën Tomasi”.
Florens Najtingel ka qenë drejtoresha e parë e asaj shkolle. Ky moment paraqet një epokë të re
të zhvillimit të infermierisë moderne.
U quajt edhe “Zonja me llambë” për shkak të xhirove gjatë natës për pacient - ushtarët
Sipas Florence Nightigale

"Profesioni infermier është të vendosë pacientin në konditat më të mira për natyrën e secilit dhe
veprimit kundrejt tij, pra janë të dyja art dhe shkencë".

“Kujdesi infermieror është një art, dhe që të realizohet si art, kërkohet përkushtim i plotë dhe
përgatitje e fortë, sikurse për çdo vepër piktori apo skulptori; me ndryshimin që nuk ke të bësh
me një telajo apo një mermer të ftohtë, por me trupin njerëzor, tempullin e shpirtit të Zotit.
Është një nga Artet e Bukura. Madje më i bukuri i Arteve të Bukura!”

"Roli thelbësor i infermieres qëndron në ndihmën e individit, të sëmurë ose të shëndetshëm, në ruajtjen
ose rifitimin e shëndetit (ose në ndodhjen pranë çasteve të fundit), nëpërmjet kryerjes së detyrave të
cilat ai mund t'i përmbushë vetë nëse do të ketë forcë, vullnet ose do të zotërojë njohuritë e duhura, dhe
në lehtësimin e pjesëmarrjes aktive të tij, për ta ndihmuar të rifitojë pavarësinë e tij sa më shpejt të jetë
e mundur".
23
 Punoi në spitalin Barrach, ku në të mund të kuroheshin rreth 1700 të
sëmurë.
Në atë kohë ky spital kuronte 3000-4000. Kushtet ishin mizerabël,
mungonte gjithçka si: qirinj, ujë, sapun, peshqirë dhe në disa raste
ushqimet ishin të prishura.
Suksesi i matshëm i Nightingale ishte rënia e vdekshmërisë nga 42.7%
në 22% brenda 6 muajve. Kur kushtet në Spitalin e Barrachut u
konsideruan të kënaqshme ajo shkoi në Crimca, ku kishte dy spitale
Britanike.
Dhe aty ajo vazhdoi punën e saj në përmirësimin e kushteve të
shërbimit.

24
Nightingale ushtroi një influencë modeste dhe në Indi.

Një projekt i gjerë mbi distribuimin e ujit të pijshëm dhe një reformë
ekonomike u rimor nga qeveria mbi bazë të dy raporteve të saj “Observimi dhe
gjendja sanitare e ushtrisë në Indi” (1863) dhe “Jetë ose vdekje në Indi” 1873.

Ky revolucion filloi në spitalet ushtarake dhe u përhap dhe në ato civile.

Si një autoritet i njohur ajo shpesh u konsultonte për planet e spitaleve të reja në
Angli, Australi, USA dhe Kanada.

25
 Shkolla e F. Nightingale

Përpiloi programin e parë për trajnimin e infermiereve. Kjo shkollë

trajnimi u hap në si një institucion i pavarur i edukimit, financuar nga
Nightingale.

Programi ishte 1 vjeçar pas të cilit infermieret duhej të

praktikoheshin për dy vjet në spital.

Nightingale (1859) shkroi një libër të vogël me 77 faqe që pati një

interes të madh nga infermieret e kohës.
Libri përdorej si tekst në shkollat infermierore.
26
 Medal of Honor Royal Red Cross Medal
Promovoi profesionin infermieror, deklaroi se infermierja duhet të
ofrojë kujdes shëndetësor për pacientin, e JO të pastrojë mjedisin, të
pastroj ndërresa; infermieria duhet të jetë inteligjente dhe arsimuar.
„Është e nevojshme të mbahen shënime rreth pacientëve, sepse infermierja është
vazhdimisht me pacientin; është e nevojshme të dëgjohet mjeku në lidhje me
trajtimin e sëmundjes, por mbikëqyrja e punës së infermierëve duhet të jetë e
mbikëqyrur nga vetë infermieret, e jo vetëm mjek ose punonjës të administratës ".

27
INFERMIERIA NË TRANZICION

Revolucionet e paevitueshme ekonomike, Industriale, intelektuale, dhe fetare

kishin ndikuar në aspektet e jetës, duke përfshirë menaxhimin e spitaleve,
trajtimin e të sëmurëve dhe statusin infermieror.
Mjekësia u zhvillua me shpejtësi si pasojë e eksperimenteve të ndryshme. Lui
Pastër, ishte një kimist francez i njohur për punën dhe përparimet që solli
në mikrobiologji. Eksperimentet e tij konfirmuan teorinë e shkaktimit të
sëmundjeve nga mikrobet dhe krijoi vaksinën kundër sëmundjes së tërbimit.
William Harvey ishte një mjek anglez që dha kontribute me ndikim në
anatomi dhe fiziologji. Ai ishte mjeku i parë i njohur për të përshkruar
plotësisht, dhe në detaje, qarkullimin sistemik dhe vetitë e gjakut që pompohet
nga zemra në tru dhe pjesën tjetër të trupit.

28
 Lindja e infermierisë moderne
´´Instituti Deaconess`` Gjermani 1836 nga pastor Theodore Friedman
Deaconess : aktualisht ekziston një konfuzion në lidhje me kuptimin e
saktë të fjalës deaconess.
Por, dukej se kjo fjalë përdorej në sensin e përgjithshëm të një procesi
që ndihmon të tjerët për të plotësuar nevojat për kujdese.
Trajnimi deaconess ishte përcaktuar për ti përgatitur ato në
mësimdhënien dhe kujdesin infermieror.
Programi përfshinte një udhërrëfyes në klinikat spitalet, institucionet
vizituese dhe teori si kujdesi infermieror, etikë, farmaci etj.
Ky program vazhdonte 3 vjet dhe kalohej me test.
Të diplomuarit nga ky program shkonin në gjitha anët e botës për të
ndihmuar me kujdes të sëmurët.
Këtu filluan të vazhdonin themelet e një sistemi të ri infermieror, më
pas F.Nightingale reformoj në mënyrë drastike kujdesin ndaj të
sëmurëve
29
Shekulli XX quhet si shekulli i “ vetëdijes sociale”.

Qindra infermiere ishin punësuar si infermiere shtëpie. Infermieret e shëndetit publik

nga ana tjetër mbështeten një përtëritje të shikimit thellë të problemeve shëndetësore.

Një strukturë për infermieret vizituese u themelua në Britani.

Infermieret duhej të shkonin në shtëpitë e të sëmurëve që kishin nevojë.

Nëse ata ishin seriozisht të sëmurë, dërgoheshin në spital.

Në 1911 në Spitalin Bellevue në USA u themelua një shkollë për mami.

30
Infermieria në zhvillim

Vinko Paulski ishte ndër të parët që kuptoi nevojën për edukimin e

infermierëve.

Ai themeloi një shoqatë laike të grave të quajtur "Dames de Charite

(dam du šarit)" të cilat donin të ndihmonin të sëmurët dhe të varfërit.

Ata kujdeseshin për pacientët në shtëpi dhe spitale, mësohet në

shkolla, kujdeset për institucionet e fëmijëve dhe kujdesi për të
plagosurit në luftëra. Ata paguheshin për punën e tyre. 31
Historia e Infermierisë është një esencë e historisë së gruas. Për një periudhë të gjatë të
historisë, pozicioni i gruas në shoqëri linte shumë për të dëshiruar.
Organizata e parë infermierore u themelua në Angli në 1887 nga Ms Bedford Fenëick.

Në fillim ideja e krijimit të një organizate infermierore nuk u prit mirë. Më vonë,
organizata të tjera u përhapën nëpër botë.
Shumë ndryshime në edukimin infermierore filluan të shiheshin.

Në 1899 u themelua ICN ( Këshilli Ndërkombëtar I Infermierëve) përsëri nga Bedford

Fenëick.

Sipas Këshillit Ndërkombëtar i Infermiereve, (ICN) përgjegjësia e infermierëve,

konsiston në: - Promovimin e shëndetit - Parandalimin e sëmundjes - Ruajtjen dhe
rifitimin e shëndetit - Pakësimin e dhimbjes
32
Organizata të tjera u përhapën dhe nëpër njerëzit me ngjyrë. Në 1916 u krijua Shoqata
Kombëtare e Infermierëve Kolumbiane me Ngjyrë e cila më vonë u anëtarësua në ANA
(Shoqata Amerikane e Infermierëve).

Në 1912 u krijuan: Bashkimi Kombëtar i Edukimit Infermieror në Amerikë, dhe

Organizata kombëtare e Infermierëve të Shëndetit Publik.

33
Në Ballkan, shkolla e parë mjekësore është organizuar në Beograd në vitin
1921, në korniza të Kryqit të Kuq. Nxënëset e Florens Najtingel ishin
instruktore në këtë shkollë.
Në Zagreb në vitin 1923 u formua shkolla për motra-ndihmëse, kurse në vitin
1924 në Lubjanë u hap shkolla për mbrojtjen e motrave medicinal.
Në Maqedoni, shkolla e parë mjekësore u organizua në Shkup, në vitin 1932,
por me punë të organizuar kjo shkollë ka fi lluar në vitin 1947.
Kujdesi ndaj të sëmurit vazhdimisht përparon dhe modernizohet duke i
përcjellë arritjet shkencore dhe teknike.
Edukimi i infermiereve është shumë profesional dhe bazohet në njohuritë më
të reja të shkencës mjekësore
 Historiku Infermieror në Kosovë

Sistemi Shëndetësor dikur është udhëhequr nga Beogradi më vonë ka filluar të

udhëhiqet në Prishtinë, kjo ka ndodhë pas themelimit të Universitetit të Prishtinës
ne vitin 1969 pas hapjes së Fakultetit të Mjekësisë si dhe me themelimin e
Klinikave pranë këtij Fakulteti, ku u krijuan kushte për zhvillimin e resurseve
humane vendore.
Themelimi i Universitetit dhe zhvillimi i gjithë mbarshëm i shoqërisë Kosovare u
ndalua nga Qeverisja e Beogradit dhe në vitin 1989 ajo suprimoi autonominë e
Kosovës.
Me këtë u ndërpre zhvillimi dhe mundësia e ndërmarrjes së reformave sistemore,
të cilat po zinin vend në tërë botën.
35
Gjatë periudhës 1989/1999, në Kosovë u zhvillua i ashtuquajturi “Sistem
Paralel”, ku edhe sistemi shëndetësor u organizua nëpër strukturat paralele,
pasi numri më i madh i punëtorëve shëndetësor u largua nga puna, Fakulteti i
Mjekësisë aktivitetin e vetë e zhvilloi në struktura të tilla.

Rol të rëndësishëm kishte Shoqata bamirëse “Nëna Terezë” përmes së cilës u

zhvillua një rrjet i tërë i institucioneve shëndetësore të kujdesit parësor. Gjatë
asaj periudhe u vendosën themelet edhe të veprimtarisë private shëndetësore,
e cila po ashtu dha kontributin e vet për atë kohë.

36
 ZHVILLIMI I INFERMIERISË NË KOSOVË
Divizioni i Infermierisë në Ministrinë e Shëndetësisë është përgjegjëse për
përgatitjen e planit strategjik për zhvillimin e infermierisë në Kosovë.
Planifikimi i strategjisë ka vazhduar në vitin 2001 me inkuadrimin e
ekspertëve ndërkombëtarë nga organizata të ndryshme të cilat punojnë në
Kosovë. Procesi i finalizimit të strategjisë është shtyrë për shkak të
prioriteteve të tjera të Njësisë së Infermierisë.
Me qenë se klima aktuale e rindërtimit dhe e reformave në të gjitha sektorët e
Kosovës reflektohet edhe në infermieri, është e nevojshme të caktohen
qëllimet strategjike të zhvillimit, në mënyrë që të për forcohet roli i
infermierisë dhe aftësimi për t’u ballafaquar me sfidat në të ardhmen

37
Termi infermiere në Kosovë përfshin infermieret e përgjithshme, mamitë,
infermieret pediatrie dhe infermieret që kanë “titullin” teknik mjekësor,
ndërsa nuk përfshinë kategoritë tjera të ngjashme siç janë: infermieret
stomatologjike, fizioterapeutët, teknikët e laboratorit dhe të radiologjisë.

38
 INFERMIERIA NË TË KALUARËN, TË TASHMEN

DHE SFIDAT

Infermieria në Kosovë ballafaqohet me shumë sfida.

Statusi i infermierëve është i ulët në krahasim me profesionistët tjerë shëndetësor.
Ata kanë pësuar nga indiferenca shumë vjeçare.
Kjo reflektohet me mungesë të standardeve për praktikën dhe edukimin infermierik
dhe pamundësinë e infermiereve që të merren edhe me punë klinike apo udhëheqëse
ose të zhvillojnë plane të pavarura të kujdesit infermierik, bazuar në mendimin kritik.

39
Për shkak të statusit të tyre të ulët dhe mungesës së autonomisë, ato nuk janë
përfaqësuar në komisione dhe borde në të cilët merren vendime mbi strategjinë
shëndetësore dhe infermierike në përgjithësi dhe kujdesin ndaj pacientit në veçanti.

Emërimi i Krye shefes së Infermierisë në Ministrinë e Shëndetësisë në vitin 2001

është një hap i rëndësishëm drejt inkuadrimit më të madh të infermiereve në
zhvillimin e strategjisë infermierike dhe shëndetësore.

Edukimi katërvjeçar për infermiere dhe mami bëhet në shkollat e mesme të

mjekësisë, pas edukimit të përgjithshëm tetëvjeçar. Ekzistojnë shkolla të ndara për
nxënës të cilët flasin gjuhën shqipe dhe serbe, shkolla në gjuhën turke dhe boshnjake.

Shkollat e larta të mjekësisë në Ish Jugosllavi kanë ofruar programe edukuese

dyvjeçare, pas edukimit themelor për një kualifikim të avancuar në infermieri.

40
Në të kaluarën, kjo ka qenë një mundësi edhe për infermieret shqiptare, por
shkolla më e afërt gjendej në Beograd dhe ishte mbyllur për infermieret
shqiptare të Kosovës për më shumë se dhjetë vite. Kjo ka krijuar një mungesë
të madhe të infermiereve shqiptare me kualifikim të avancuar të cilat
nevojiten për të implementuar reformat e parashikuara në këtë strategji.

Shumica e mësimdhënësve janë mjekë dhe plan programi i shkollës së mesme

është orientuar drejt rolit të ndihmësve mjekësorë.

Nuk ekziston ndonjë organ i pranuar për vlerësimin e njohurisë infermierike

që mësohet në programet edukative dhe në disa libra mësimi ose revista për
infermieri në gjuhën shqipe

41
GUR THEMELET PËR ZHVILLIMIN
E INFERMIERISË
MINISTRI

DREJTORI I SHËRBIMEVE SHENDETESORE SEKRETARI

PERMANENT

DIVIZIONI
I
INFERMIERISË

QENDRA PËR
EDUKIMIN E KRYEINFERMIERËT
AIK
VAZHDUAR TE QKMF
INFERMIERISË

ODA SHOQATA E MAMIVE TË KOSOVËS

DREJTORESHAT E
PROFESIONISTËVE SHOQATA E INFER. E UROLOGJISË NË
INFERMIERISË SHËNDETËSOR KOSOVË
QKUK&SPITALET
REGJIONALE 42
Në vitin 2002/03 u hapë Fakulteti i Infermierisë dhe Mamive pranë Fakultetit të
Mjekësisë me financimin e projektit Skotlandez me studime 3 vjeçare të studentëve
në fushat infermierore.
LIGJI PËR ODAT E PROFESIONISTËVE SHËNDETËSOR
Dispozitat e përgjithshme
Me këtë ligj themelohen odat e profesionistëve shëndetësorë si organizata të pavarura
dhe profesionale, rregullohet anëtarësia në oda, kompetencat e odave, organizimi dhe
funksionimi i odave, mbajtja e regjistrit të anëtarëve të odave, organet e odave,
përgjegjësia disiplinore e anëtarëve të odave, burimet e financimit të odave dhe
çështjet tjera me rëndësi për punë dhe funksionim të odave.

43
Neni 2
Odat e profesionistëve shëndetësorë në Republikën e Kosovës janë:

Organizatë të pavarura të cilat mbrojnë dhe prezantojnë interesat profesionale të

anëtarëve të saj, sigurojnë standardet e larta të kodit të etikës dhe deontologjisë
mjekësore, promovojnë dhe mbrojnë veprimtarinë e profesionistëve shëndetësorë në
institucionet shëndetësore publike dhe private, sigurojnë edukimin e vazhdueshëm
profesional me qëllim të ofrimit sa më cilësor të shërbimeve shëndetësore dhe
shërbimeve tjera që kanë të bëjnë me kujdesin shëndetësor.

44
Për ushtrimin e këtij misioni dhe përgjegjësive formohen;
1. Oda e mjekëve;
2. Oda e stomatologëve;
3. Oda e farmacistëve;
4. Oda e infermiereve dhe teknikëve tjerë shëndetësorë dhe
5. Oda e Fiziotetrpeuteve
Neni 7
Anëtarësimi në Oda është obligatim për të gjithë doktorët e mjekësisë, doktorët e
stomatologjisë, farmaceutët e diplomuar, infermierët e diplomuar, mamitë e diplomuara,
fizioterapeutët e diplomuar, laborantët e lartë mjekësorë, logopedët e diplomuar, psikologët
klinikë, profesionistët tjerë shëndetësor me kualifikim të mesëm dhe të lartë të përcaktuar në
regjistrin zyrtarë të ministrisë të cilët ushtrojnë veprimtarinë e tyre në Republikën e
Kosovës.
45
 ORGANET E ODAVE :
Kuvendi
Kryetari i odës
Zv. Kryetarët
Këshilli drejtues
Sekretari i përgjithshëm i odës
Këshilli mbikëqyrës për afarizëm financiarë
Këshilli etik,
Gjyqi i nderit,
Prokurori i Odës
Organet e përhershme të odës.
Anëtarë e kuvendit të odave zgjidhen për mandatë 4 vjeçar.
Anëtarët e kuvendit të odave mund të zgjidhen sërish pas skadimit të mandatit edhe për një
mandatë 4 vjeçare.
46
“Nenuk mundemi të bëjmë gjëra të
mëdha,
Mundë të bëjmë gjëra të vogla po me
shumë dashuri”

Nëna Terezë

47
 NIVELI I SHËRBIMEVE
SHËNDETËSORE NË KOSOVË
48
Mbrojtja shëndetësore botërore, në funksionimin e mbrojtjes shëndetësore të organizuar,
parasheh tri shkallë, gjegjësisht etapa apo nivele si mbrojtja shëndetësore:
primare,
sekondare dhe
terciare.
Edhe në shtetin tonë, mbrojta shëndetësore është e organizuar në bazë të principit të njëjtë.

49
 Mbrojtja shëndetësore primare përfshin:

Kontaktin e parë të mjekut dhe infermieres me të sëmurin (vizitë mjekësore, mjekimi ose
udhëzimi i të sëmurit në vizitë konsultative ose mjekuese në spital);
Vizitat periodike të gjithë qytetarëve, posaçërisht të grupeve të rrezikuara (gra, fëmijë,
punëtorë);
Kujdes dhe mjekim shtëpiak, posaçërisht i të sëmurëve kronik;
Edukimi shëndetësorë;
 Zbatimi I vaksinimeve dhe masave tjera preventive;
 Këshillimi I qytetarëve për të drejtat e tyre nga lëmi i sigurimit shëndetësorë, pensional dhe
invalidor.

50
Realizimi i detyrave të parapara në nivelin e mbrojtjes primare
shëndetësore bëhet nga:

Qendra Kryesore të Mjekësisë Familjare (QKMF)

Qendrat e Mjekësisë Familjare(QMF).

Këto Qendra posedojnë mjek nga mjekësia e përgjithshme, infermier,

stomatologë, pediatër, gjinekologë dhe specialist nga enti shëndetësor.

51
 MBROJTJA SHËNDETËSORE SEKONDARE

Ne këtë nivel mund të numërojmë ato aktivitete shëndetësore të cilat

mund të realizohen përmes shërbimit spitalor ,ku mund të kryhen në
spitalin e përgjithshëm apo qendër spitalore.

Institucionet shëndetësore në spitale kanë për detyrë të bëjnë:

Diagnostifikimin, mjekimin e rehabilitimin e te sëmurëve dhe te
lënduarëve duke i dhënë përparësi emergjencës përkatësisht rastet ku
janë atakuar qendrat vitale apo bëhet fjalë për gjakderdhje masive që i
kërcënohet jeta e pacientit .

52
 Në këto institucione kryhen:
Konsultimet specialistike të disiplinave klinike të përgjithshme;

Mjekimi dhe rehabilitimi specialistik në institucionet stacionare

(spitalet e përgjithshme për mjekësi interne, kirurgji, dhe gjinekologji,
pediatri etj); Shërbime nga laboratorët shëndetësore, të nevojshme për
diagnozë dhe terapi nga fusha e mjekësisë interne, kirurgji etj;
Arsimimi, specializimi dhe perfeksionimi i punëtorëve shëndetësorë në
mjekësinë e përgjithshme, interne, kirurgji etj.
Kjo mbrojtje shëndetësore është e lidhur me qendrat mjekësore dhe
spitalet e përgjithshme.
53
 MBROJTJA SHËNDETËSORE TERCIARE
Me këtë nivel kuptojmë mbrojtjen shëndetësore te subspecilalizuar apo mjekësore të lartë – të
super të specializuar. Përfaqësus te këtij niveli janë :

Klinikat, Institutet, Entet speciale, Entet për mbrojtje shëndetësore(IKSHPK).

Ky segment i sistemit i përfshin të gjitha shërbimet mjekësore të duhura për sigurim komplet
shëndetësor të popullatës si:
Konsultimet subspecialistike dhe mjekimi në të gjitha disiplinat subspecialistike: (Kirurgjike,
Kirurgji Plastike, Transplantime Kardiovaskulare, Neurokirurgjike, Onkologjike,
Mjekësi nukleare, Këshillimore gjenetike, Neonatologji, Pulmologji etj.)

54
Mjekim stacionar në të gjitha klinikat subspecialistike;
Të gjitha shërbimet e nevojshme nga laboratorët shëndetësore;
Ndihma urgjente mjekësore bashkëkohore dhe kujdesi tek sëmundjet e ndërlikuara
(mjekësia urgjente);
Planifikimi, programimi, evoluimi, informatika, dhe kontrolli i kualitetit;
Arsimimi, specializimi dhe perfeksionimi i punëtorëve shëndetësorë;

Hulumtimet mjekësore;
Difuzioni i njohurive dhe veprimeve të reja
me qëllim të përmirësimit të proceseve teknologjike në
veprimtarinë shëndetësore.

55
Disa nga procedurat diagnostike teknologjike moderne dhe të shtrenjta si p. sh.
Përdorimi i laserit ,
Rezonancës magnetike ,
Planifikimi dhe analiza e gjendjes shëndetësore ,
Edukim shëndetësor,
Veprimtaria higjienike epidemiologjike,
Prodhimi i serumeve dhe i vaksinave ,
Veprimtaria e transfuzionit të gjakut ,
Veprimtaria farmaceutike.
Institucionet e nivelit terciar mbrojtës shëndetësor janë dhe institucione edukativo
shkencore ku bëhet shkollimi dhe specializimi i kuadrove shëndetësore.

56
 PUNËT DHE DETYRAT E DREJTPËRDREJTA TË
INFERMIERES JANË:
Këshillimi dhe edukimi shëndetësorë i të sëmurëve dhe popullatës;
Pranimi i të sëmurëve në institucionet shëndetësore;
Triazhi i të sëmuarëve;
Zbatimi i masave preventive higjienike-teknike dhe kundër epidemiologjike

Ndihma gjatë vizitave mjekësore-Intervenimeve;

Kujdesi i të sëmurëve (i përgjithshëm dhe special);
Kujdesi për të sëmurin sipas gjendjes së pacientit;
Zbatimi i ushqimit dietal ;
Matja e shenjave vitale dhe shënimi i tyre në listën e temperaturës ;
Observimi i të sëmurit;
Furnizimi dhe ruajtja e medikamenteve;
Dhënia e medikamenteve;
Lidhja e plagëve;
Përgatitja dhe sterilizimi i instrumenteve, dhe materialit për lidhje ;
Kujdesi për asepsi, antisepsë, dezinfektimi dhe sterilizim;
Kujdesi për jo komfortin fizik dhe mendor i të sëmurit;
Aktivitetet e kujdesit shtëpiak (patronazhit );
Mbajtja e evidencës dhe dokumenteve mjekësore.

57
Në teknologjinë shëndetësore bashkëkohore infermierja me një edukim dhe stërvitje të
posaçme mund të aftësohet për punë me aparate të dedikuara për qëllime diagnostike dhe
terapeutike.
Aparatet e tilla janë:
elektrokardiografi (EKG),
elektroencefalografi (EEG),
tomografi kompjuterik,
aparati për Hemodializë etj.

Përveç kësaj infermierja mund të asistojë edhe gjatë intervenimeve endoskopike, kirurgjike,
punksioneve etj.

58
 LLOJET E ORGANIZATAVE SHËNDETËSORE
Varësisht nga volumi dhe lloji i mbrojtjes shëndetësore, organizata shëndetësore mund të
themelohet si:
Shtëpi shëndeti
Mjekësi familjare;
 Spital; Klinikë;
Barnatore;
Institut për mbrojtje
shëndetësore; Qendër mjekësore;
Qendër klinike-spitalore;
Qendër farmaceutike;
Qendër për shëndet mental etj.

59
ETIKA DHE PARIMET ETIKE NË
INFERMIERI
60
 ETIKA INFERMIRORE

Çka studion etika?

Etika i referohet standardeve të sjelljes që na tregojnë neve se si duhet të sillen qeniet
njerëzore në shumicën e situatave në të cilën gjejmë vetveten si: Shokë Prindër Fëmijë
Qytetarë Njerëz të biznesit Mësues profesionalist etj.

Etika studion moralin dhe karakterin e tij klasik.

Etika është reflektim mbi moralin Normat rregullat e të sjellurit, mënyrat e shprehjes
së vlerave (fjala etik dhe moral janë sinonime).
Vlerat-paraqesin opinionet(mendimet)rreth çfarë është e mirë e drejtë dhe rrjedhimisht ndiqet.
Etika-është tërësi e normave të sjelljes, morali i një grupi shoqëror, i një profesioni dhe është
pjesë e filozofisë praktike.

61
Pse profesionistët shëndetësor duhet të studiojnë
etikën?


Studimi I etikës ka për qëllim ofrimin e mënyrave të formulimit t
përgjigjeve ndaj pyetjeve dhe të udhëzoj veprimet.

Ofron një kornizë për zgjidhjen e çështjeve, problemeve dh
kundërthënieve.

Kuptimi I teorive etike dhe morale ndihmon personin për të vendosur n
mënyrë të drejtë për një veprim dhe njëkohësisht nuk do të thotë ti je
një përgjigjeje.

Infermieret dhe të tjerë të përfshirë ne ofrimin e kujdesit shëndetëso
duhet të studiojnë etikën për disa arsye.

Në punën e tyre të përditshme kanë të bëjnë me probleme që janë t
62
 FILOZOFIA E NDRYSHUAR E INFERMIERISË

Raporti infermier - pacientë është raport partneriteti dhe jo raport prind – fëmijë

Pacienti është I inkurajuar të participoj në mënyrë të plotë në të gjitha fazat e procesit

Infermierja së bashku me pacientin identifikon nevojat e tij/saj dhe planifikon kujdesin.

Pacienti inkurajohet të participoj plotësisht në zbatimin e kujdesit, dhe vlerësimin e

kujdesit të marrë.

Me këtë pacienti është i kyçur më mënyrë aktive si në mendim – marrje ashtu edhe në
trajtim
63
 INFERMIERJA SI MBROJTËSE E PACIENTIT

Kjo domethënë se infermierja duhet të mbroj

vendimin autonom të pacientit

Edhe nëse ai/ajo nuk pajtohet me vendimin dhe nëse siç

ndodh shpesh është në kundërshtim me vendimin e mjekut
apo të tjerëve që merren me kujdesin e pacienti

64
 VLERAT E KUJDESIT INFERMIEROR
Teoritë e diskutuara kanë gjykuar drejtësinë apo jo drejtësinë në një veprim
në bazë të qëllimit.

Përgjigjja në pyetjen “Pse të ketë moral” ka qenë për të arritur qëllimin.

Përgjigjet në pyetjet janë ”sepse e kemi për detyrë te ketë moral” apo ”të
drejtë për veprimet të sjellshme“ ose “sepse kemi përgjegjësi ndaj të
tjerëve”/

Veprimi është në rregull përderisa është në përputhje me detyrën, të drejtën

dhe përgjegjësinë.
65
PËRGJEGJËSITË
Sipas Këshillit Ndërkombëtar të Infermierisë ICN,1973
përgjegjësia fundamentale e infermierisë është e katërfishuar

1. Të promovoj shëndetin
2. Të parandaloj sëmundjen
3. Të rimëkëmbë shëndetin
4. Të mbështese individin në fazën finale të jetë

66
INFERMIERI MENAXHUES DHE
LIDERSHIP
67
 DISA MENDIME PARA SE TË FILLOJMË

“Shëndeti ynë duket shumë më i vlefshëm pasi ta humbim atë. “– anonimous

“Objektivë e mirë e lidershipit është të ndihmohen ata të cilët kanë mangësi në punë,
të punojnë më mirë dhe ata që punojnë mirë të punojnë edhe më mirë.” - anonimous

68
 PËRGJEGJËSHMERIA DHE ROLI I
INFERMIERIT
Dikur roli I infermierit ishte që tu jepte kujdese dhe comfort pacientve .
Progresi I teknologjisë, I njohurive, promovimi dhe parandalimi kanë rritur
rolin dhe funksionet e infermierit që përfshijnë aktivitete që infermieri I
zbaton vetëm ose në bashkëpunim si p.sh. Pozicionimin çdo 2 orë të një
pacienti që rri në shtrat kur infermieri I ka përshkruar ndërhyrjen në kartelën
infermierore.
Kur mjeku I përshkruan një veprim në kartelën e tij për një pacient dhe
infermieri zbaton quhet bashkëpunim. p.sh. Mjeku përshkruan dhënien e një
medikamenti por ai I beson gjykimit të infermierit i cili duhet të njoh mirë
mjekimin, të dijë të administrojë dhe të japë klientit të dhëna mbi
medikamentin.
Përveç këtyre roleve kërkohen: të kesh njohuri bazë të shkencave, artit,
lëndëve humane, të dish japësh gjykime të kujdesshme, të dish të komunikosh,
të tregosh me gojë dhe me shkrim problemet e klientit, të jesh i/e kujdesshëm/e
dhe të punosh në mënyrë të pavarur dhe në grup, të ruash marrëdhënie të mira
me kolegët. Infermieri profesional është autonom, merr përgjegjësit për
dhënien e kujdesit, vendimeve, avokat I klientit, menaxher dhe koordinator I 69
nevojave shëndetësore, edukator dhe komunikues.
 DHËNËS KUJDESI
Merr përgjegjësi për të ndihmuar klientin, për të promovuar,
rivendosur dhe ruajtur shëndetin dhe mirëqenien.

Klienti shihet si një qenie unike, në procesin e kujdesit, shihet si

një person në tërësinë e tij, nuk kujdesemi vetëm për aspektin fizik
por edhe për nevojat shpirtërore, emocionale dhe sociale.

Infermieri duhet të vendos prioritetet e kujdesit që të mundet ti

përgjigjet në kohë dhe në mënyrë më të mirë, me raportin më të
mire kosto/përfitim duke siguruar kujdes sa më cilësor.

70
 VENDIMMARRËS
Infermierja identifikon vazhdimisht pengesat që takohen gjatë
promovimit, rikuperimit dhe ruajtjes së shëndetit.

Zgjidhja e problemeve kërkon aftësi për të gjykuar dhe vendosur.

Infermieri duhet të zgjedh mënyrën më të mire për tu afruar dhe
dhënë kujdese, për ndihmuar klientët të marrin pjesë në vendime, të
përdor një gjykim klinik të sigurtë dhe efikas.

Infermieri është përgjegjës për përfshirjen e ekipit, familjarëve dhe

procesit vendimmarrës duke qenë I sigurt se po bënë zgjidhjen më
të mire.

71
 AVOKAT I PACIENTIT
 Njënga funksionet më të rëndësishme të infermierit është “të
mbroj PACIENTIN”.
Infermierët veprojnë si avokatë në disa situata:
Komunikojnë për nevojat dhe problemet e pacientit te tyre
Sigurohen që klienti kupton trajtimin që duhet të marrë
Promovojë një ambient të shëndetshëm
Kuptojnë problemet shëndetësore aktuale/potenciale të
pacientit
Marrin përgjegjësi për të mbrojtur të drejtat ligjore dhe
ndihmojnë që këto të drejta të bëhen të vlefshme për pacientin
etj.
72
 MENAXHER DHE
KOORDINATOR
Promovimi, rimarrja dhe ruajtja e shëndetit kërkojnë shumë
shërbime të ofruara nga profesionist të ndryshëm në fushën e
shëndetit.

Përveçse të menaxhojnë kohen e tyre duhet dhe te koordinojnë

aktivitet dhe trajtimin që përfshijnë klientin

Qëllimi I rolit të menaxherit, koordinues është ai I të siguruarit që

kujdesi për pacientin të jetë I plotë, efikas dhe në të mirën e
pacientit

73
 KOMUNIKUES

Funksioni I Komunikuesit është qendror në të gjitha ambientet e profesionit. Duke

kaluar shumë kohë me pacientin infermieri ka mundësi të vëzhgojë, komunikoj,
identifikoj problemet dhe të përmirësoj planin e kujdesit. Infermieri është përgjegjës për
t`I treguar të dhënat e pacientit si me goje dhe me shkrim.

Cilësia e një komunikimi të suksesshëm është një faktor kyç për t` ju përgjigjur
nevojave të klientit, infermieri duhet të jetë I aftë të shprehet, të informojë, të artikulojë
mirë fjalët, kompetent dhe efikas.

74
 EDUKUES
Promovimi dhe parandalimi janë gjithmonë e më të rëndësishme në sistemin shëndetësor.

Edukimi I pacientit mbi proceset dhe parandalimin e sëmundjeve, mbi faktorët ushqimor dhe
ato të sjelljes është thelbësor.

Infermieri duhet të shpjegojë trajtimet dhe procedurat për të cilat ai është përgjegjës, t`ju
përgjigjet pyetjeve të pacientit, të vlerëso proceset dhe arritjet shëndetësore.

Edukimi është I nevojshëm në të gjitha aktivitet infermierore

75
 MUNDËSIT E KARIERËS DHE
ROLI I INFERMIERIT
Ka shumë mundësi për zhvillim profesional dhe karrierë në infermieri. Disa mundësi
kërkojnë një formim shtesë por ofrojnë role të reja dhe të ndryshme me sfida të
pëlqyeshme.

a) Infermiere praktike
b) Infermiere obstetrike
c) Infermiere anesteziste
d) Infermiere hulumtuese
e) Infermiere menaxhimi
f) Infermiere edukimi
g) Infermier/e të specializuar
76
ORGANIZATAT
INFERMIERORE
Me evoluimin e profesionit organizatat u bënë një pjesë e
rëndësishme. Numri I tyre vazhdon të rritet në nivel lokal, shtetëror
dhe kombëtarë. Organizatat mund të jenë për një specialitet ose mund
të përfshijnë të gjitha fushat e infermierisë.

Këshilli International I Infermiereve (I.C.N) mbledh si anëtar

infermierë nga gjithë bota, përball problemet shëndetësore në shkallë
ndërkombëtare
Urdhri I Infermiereve në Shqipëri
Oda e profesionistëve shëndetësorë
Shoqata te infermiereve me specifika profesionale te ndryshme

77
 STANDARDET E PERFORMANCËS
PROFESIONALE
1. Cilësia e kujdesit. Infermieri vlerëson sistematikisht cilësinë dhe efikasitetin e punës së infermierit.
2. Vlerësimi I performancës. Infermieri vlerëson punën e tij në lidhje me standardet profesionale bazë
dhe të rregullave statutore.
3. Edukimi. Infermieri përvetëson, mban dhe zbaton njohuritë profesionale
4. Zhvillimi profesional. Infermieri kontribuon në zhvillimin profesional të kolegëve dhe të tjerëve.
5. Etika. Vendimet dhe veprimet infermierore për klientin vendosen në mënyrën etike.
6. Bashkëveprimi. Infermieri bashkëvepron me klientin, të afërmit dhe me personat e tjerë që operojnë
në fushat të njëjta të shëndetësisë dhe që japin kujdese.
7. Kërkimet. Infermieri përdor rezultatet të kërkimeve për praktikën profesionale
8. Përdorimi I burimeve. Infermieri merr në konsideratë faktorët që lidhen me sigurinë, efikasitetin dhe
koston kur planifikon dhe jep kujdese klientit

78
LIDERSHIPI

Lidershipi është aftësia për të influencuar tek të tjerët për t’u

përpjekur për një vizion, qëllim ose për të ndryshuar.

Lidershipi del në pah nga një sjellje praktike konkrete, e cila

zgjidhet për të njohur nevojat në një situatë të caktuar.

Këto sjellje mundë të mësohen.

79
 LLOJET E LIDERSHIPIT

Lidershipi efektiv - shfaqet kur një person më një kombinim të drejtë të

karakteristikave dhe aftësive personale përdor sjelljet e përshtatshme në një
rrethanë.

Një lider i cili është i suksesshëm në një situatë, mund të mos jetë në një tjetër.

Lloji ose mënyra e lidershipit përshkruhet, se si lideri bashkëvepron me

personat që e ndjekin, të cilët reflektojnë zakonet, vlerat, aftësitë dhe sjelljet e
tij ose të saj.

80
Lidershipi drejtues përshkruan një lider i cili i bën të gjithë ata që e
ndjekin, të vendosin dhe të thonë çfarë thotë ai. Ai ushtron kontroll të
plotë.Ky tip lidershipi quhet autoritar ose autokratik.

Lidershipi pjesëmarrës përfshin ndjekësit e tij në vendosjen e

qëllimeve, në zgjidhjen e problemeve dhe në marrjen e vendimeve.

Kjo përfshirje, njeh rëndësinë e ndjekësve në arritjen e qëllimeve,

organizimin e suksesshëm dhe përkrahë një ndjenjë kontrolli mbi
situatat individuale.
81
Politika e burimeve njerëzore - është një grup rregullash dhe

rregulloresh sistematike, e kodifikuar dhe e përhapur që udhëzon se si

duhen trajtuar Burimet Njerëzore në një organizatë, çfarë të drejtash e
përgjegjësish kanë ato dhe çfarë të drejtash e përgjegjësish kanë
menaxhuesit.

82
 Çështja e pare në menaxhimin e burimeve njerëzore është:

 Të dihet niveli i vëmendjes që i është kushtuar kësaj çështjeje nga

administrata. Për të pasur efektivitet duhet që një person të jetë i
ngarkuar posaçërisht me këtë detyrë.

Në disa organizata ose Institucione Shëndetësore ky pozicion është

neglizhuar duke ia ngarkuar këtë detyrë ndonjë personi të pakualifikuar
dhe jo adekuat, që personi në fjalë, nuk mund t’ia kushtojë gjithë kohën
këtij problemi duke u marrë deri në detaje me menaxhimin e personelit.

83
DETYRAT E SPECIALISTIT MENAXHERIAL TË PERSONELIT

Mbledhja
Mbledhjaeerregulloreve
rregullorevenë
nëaspektet
aspekteteeBurimeve
BurimeveNjerëzore
Njerëzore

Hartimi mbi Lajmërimet e

punësimit Kontrollimin
përshkrimin e
fillestar
vendeve të
të aplikimeve
punës të punësimit

Informimi i Hartimi i
drejtorit politikave
mbi të gjitha shëndetësore
ligjet lidhje me
personelin
84
 MENAXHIMI

Menaxhimi është një proces sistematik i

njëjtë me procesin infermieror dhe

procesin e zgjidhjes së problemeve.

85
FUNKSIONET E MENAXHERIT- MENAXHIMI ËSHTË MBARIMI I NJË
PUNE
OSE PËRMBUSHJA E NJË QËLLIMI ME ANË TË :

Planifikimit
Planifikimit Organizimit
Organizimit

Funksionet
Funksionet
eeMenaxherit
Menaxherit

Koordinimint
Koordinimint Kontrollit
Kontrollit

86
Këto katër funksione menaxhuese sigurojnë një mënyrë që organizon njerëzit,
gjërat dhe aktivitetet drejt objektivave të përgjithshme.

Këto funksione menaxhuese sigurojnë hallkën lidhëse që ruan organizimin.

Në organizimin e kujdesit shëndetësor mernaxherët duhet të organizojnë

profesionistët e kujdesit shëndetësor dhe të mbështesin stafin.

Katër funksionet menaxhuese ndihmojnë për të përmbushur objektivat për të

siguruar një kujdes cilësor ndaj pacientit.

87
 PLANIFIKIMI

Ku Si
Kur (3) (4)
(2) Kush
(5)

ç’farë do të bësh
(1)
ç’farë burimesh
(6)

Planifikimi është të vendosësh

88
Organizimi – është sistemi i punëve që duhet të bëhen, ndarja e tyre në
pjesë të vogla, që të mund të arrihen. Organizimi përfshin vendosjen e
qëllimeve përcaktimin e përgjegjësive, themelimin e linjës së
komunikimit dhe vendosjen e marrëdhënieve.

Kryeinfermieri i përgjithshëm sigurohet se: departamenti ka objektiva të

cilat përfshijnë prioritetet, ka përshkrime të cilat sigurojnë përgjegjësitë

dhe raportojnë lidhjet si dhe standartet dhe procedurat të cilat
përshkruajnë arritjet.

Stafi i infermiereve organizon kujdesin ndaj pacientit duke vendosur

qëllimet, ndërhyrjet dhe arritjet përfundimtare të kujdesit.
89
2. ORGANIZIMI
Ka përshkrime të cilat
sigurojnë përgjegjësitë
Përgjegjësitë
Klinika ka objektiva të
cilat përfshijnë prioritetet

Standartet

Kryeinfermieri i përgjithshëm
sigurohet se:

Dhe raportojnë, lidhjet si dhe

standartet dhe procedurat të
cilat përshkruajnë arritjet.

Pr Ra
io po
r ite rt
te
t im
i
90
Plani i kujdesit, dokumentimi infermieror dhe infermieret e
ndërrimeve, komunikojnë prioritetet tek infermieret tjera, tek
të cilat delegohet përgjegjësia për vazhdimin e kujdesit
infermieror.

Koordinimi - përfshin mbikëqyrjen dhe vazhdimësinë e

marrjes së vendimeve për të përfunduar planet. Drejtimi
përfshin përcaktimin e përgjegjësive për punët që do të bëhen,
sigurimin e udhëzimeve, komunikimin e përfundimeve që
shpresohen dhe drejtimin e të tjerëve sipas nevojës për të
arritur objektivat. 91
KOORDINIMI– PËRFSHIN MBIKQYRJEN DHE VAZHDIMËSINË E
MARRJES SË
VENDIMEVE PËR TË PËRFUNDUAR PLANET
Përcaktimin
Përcaktimineepërgjegjësive
përgjegjësive Sigurimin
Sigurimin ee udhëzimeve
udhëzimeve

Koordinimi përfshin
Koordinimi përfshin

Drejtimin
Drejtimineetëtëtjerëve
tjerëvesipas
sipas
Komunikimin
Komunikimineepërfundimeve
përfundimeve
nevojës
nevojëspër
përtëtëarritur
arritur
objektivat
objektivat
92
Kontrolli është verifikimi i realizimit të planeve dhe vlerësimi i
veprimeve. Kontrolli gjithashtu përfshin vlerësimin e stafit,
verifikimin e plotësimit të objektivave, ndërmarrjen e veprimeve
për të përforcuar veprimet e suksesshme dhe për të ndryshuar ato të
pa suksesshme.

Kryeinfermierja monitoron rezultatet e kërkuara, ajo bën bilancin

e buxhetit, mund të përdor një proces vlerësimi për të vërtetuar
arritjet pozitive, për të mbështetur rritjen e numrit të stafit.

93
KONTROLLI ËSHTË VERIFIKIMI I REALIZIMIT TË PLANEVE
DHE VLERËSIMI I VEPRIMEVE.

Ndërrmarjen e
Plotësimi i vendimeve Përforcimi i
objektivave veprimeve +

Verifikimin Ecuria e punës

Kontrolli përfshin
Ndryshimi i
Vlerësimin e stafi veprimeve jo
të suksesshme

Kontrollimi
94
Aftësitë për një menaxhim të suksesshëm

Menaxherët merren më njerëzit, idetë dhe gjërat,

Një menaxher efektiv duhet të ketë aftësi në zgjidhjen e problemeve,

komunikim dhe menaxhimin e ndryshimeve.

Zgjidhja e problemeve është një proces sistematik që përfshin hapat e

mëposhtme si:

1. Identifikimin dhe analizën e problemeve

2. Gjetjen e rrugëzgjidhjeve të mundshme

3. Konsiderimin e pasojave për çdo mundësi zgjedhjeje dhe gjetjen e saj

4. Zbatimin e zgjidhjes
95
Identifikimi dhe analizimi i problemeve përfshin:

 Mbledhjen e informacioneve rreth problemit për të qartësuar

problemin dhe rrethanat.

Mbledhja e informacioneve ndihmon për të qartësuar problemin,

për të ofruar mundësi zgjidhjeje dhe për të njohur pasojat për çdo
problem.

Menaxherët përdorin zgjidhjen e problemeve në çdo hap të

procesit të menaxhimit.

Stafi infermieror përdor zgjidhjen e problemeve në çdo hap të

procesit infermieror për të menaxhuar kujdesin ndaj klientit. 96
Aftësitë për një menaxhim të suksesshëm

Të identifikon dhe analizon problemin

Të përcakton zgjidhjen e mundshme

Të merr në konsideratë pasojat dhe përzgjidh zgjidhjen më të mirë të

mundshme

Të Zbaton zgjidhjen

Të vlerëson rezultatet

Të dërgon mesazh të qartë

Të Merr dhe interpreton mesazhin me objektivitet

97
Duhet të jeni të aftë në dëgjim

Duhet të keni vëmendje të plotë ndaj folësit

Të Dëgjoj faktet dhe ndjenjat

Të Shmang gjykimin e parakohshëm

Të Shmang formulimin e një përgjigjeje të parakohshme

Të Përdor pyetje për t’u qartësuar

Të Përdor aftësi jo verbale ( gjuhën e trupit)

Të Krahason të sotmen për të parashikuar të ardhmen

Të Përcakton nëse ndryshimi është i nevojshëm

Të Përfshij njerëzit e përshtatshëm

Të Komunikon qëllimin ose vizionin

Të Siguron informacion, aftësi, njohuri dhe burime

98
 AFTËSITË PËR NJË MENAXHIM TË
SUKSESSHËM
Identifikimi
Identifikimidhe
dhe
Analizimi i problemit
Analizimi i problemit

Personat
Personateekualifikuar
kualifikuar
Prioritetet
Prioritetet
Përdor
Përdor
pyetje Konsiderimi
për
pyetje Konsiderimiii
për t’uqartësuar
t’u qartësuar pasojave
pasojave
Shmangja
Shmangjaee
gjykimit
gjykimittëtë Zbatimi
parakohshëm Zbatimiii
parakohshëm zgjidhjeve
zgjidhjeve

Vlerësimi
Vlerësimiii
Roli
Roliiikomunikimit
komunikimit rezultateve
rezultateve
verbal
verbal
99
 POROSIA E
ÇDO
MENAXHE
RIT

Mendoni
Mendoni Veproni
Veproni
Globalisht
Globalisht lokalisht
lokalisht

100
Selektimi dhe shpërndarja e punëtorëve

Identifikimi i njohurive, shkathtësive, aftësisë dhe kualiteteve

tjera të cilat janë të nevojshme për kryerjen e mirë të punës
(analiza e vendit të punës)

Përcaktimi i shkallës së testeve se deri ku mund të parashohin

sukses në disa punë

Identifikimi dhe /ose përpilimi i testeve dhe masave për

vlerësimin e aspekteve kyçe të vetive dhe shkathtësive të
punëtoreve, të nevojshme për vendin e caktuar të punës. 101
 Selektimi dhe shpërndarja e punëtoreve

Aplikimi i testit

Identifikimi i kandidatëve adekuat për vend të caktuar

Shpërndarja e punëtorëve e bazuar ne punët të cilat janë

identifikuar qe i përgjigjen aftësive dhe interesimeve të tyre

102
 Trajnimi dhe zhvillimi
Dizajnimi dhe mbajtja e trajnimeve për punëtoret
Identifikimi i nevojave për trajnim
Vërtetimi i qasjes më efektive
Mbajtja e trajnimit (jo detyrimisht!)
Evaluimi i trajnimit dhe programeve për zhvillim
Përcjellja e realizimit të aktiviteteve të punëtorëve
Procesi i identifikimit të kritereve dhe standardeve për
përcaktimin e cilësise së punës së punëtorëve
Përcaktimi i rëndësisë së punës për organizatën
Matja e efikasitetit të ekipeve të punës, njësive brenda
organizatës ose të vet organizatës
Dizajnimi i rregullores për efikasitetin punues të punëtorit 103
 Zhvillimi i organizatës

Procesi i analizës strukturale të organizatës me qëllim të plotësimit të

kënaqësisë dhe efektivitetit të individit, grupeve punuese dhe klientëve.

Kualiteti i jetës në punë

Hulumtimi i faktorëve të cilët kontribuojnë në fuqinë e shëndoshe dhe

produktive të punës.

Rikonstruimi i punëve – rritja e kënaqësisë me punën dhe motivimi i

punëtoreve

6. Ergonomia (njeriu - vendi i punës – kushtet e punës)

Lëmi multidisciplinare e cila përfshin edhe psikologjinë e punës 104

 MOTIVIMI DHE KOMUNIKIMI
Ç’duhet të dinë menaxherët për motivimin e punonjësve të
tyre?

Si mundet menaxherët të motivojnë punonjësit? Ç 'është

motivimi?

Motivimi është përcaktuar si një sjellje e qëllimshme për të arritur

gjëra të veçanta dhe nevoja të paplotësuara. Ai është një forcë e
brendshme që drejton personat në arritjen e objektivave
personale dhe organizative.

Motivimi i njerëzve për të bërë punën e tyre më të mirë, ka qenë

një sfidë e përhershme për drejtuesit dhe menaxherët në të gjitha
kohërat.
105
Kuptimi i asaj çka përbën motivimin e njeriut ka qenë një mister ndër
shekuj dhe është trajtuar edhe nga Aristoteli, kurse sot shkenca na jep
disa njohuri të reja për motivimin.

Kur Frederick Herzberg hulumtoi burimet për motivimin e

punonjësve gjatë viteve l950 dhe l960, zbuloi se: gjërat, të cilat i
bëjnë njerëzit të kënaqen dhe të motivohen në punë janë të
ndryshme në krahasim me gjërat që i bëjnë ata të pakënaqur.

Pyesni punonjësit, çfarë i bënë ata të pakënaqur në punë dhe do të

dëgjoni një sërë elementësh pakënaqësie si: pagë e pamjaftueshme,
mjedis pune i pakëndshëm, rregulla dhe politika “idiote”, që
kushtëzojnë fleksibilitetin dhe lirinë në punë.
106
Faktorët e mjedisit mund të demotivojnë punonjësit, por edhe nëse rregullohen
këto faktorë, përsëri punonjësit nuk do të motivohen të punojnë më shumë.

Ajo çka i bën punonjësit të jenë të motivuar është puna interesante, sfida dhe rritja
në përgjegjësi si faktorë të brendshëm.

Punonjësit kanë një nevojë të thellë për rritje dhe arritje në punë

Të motivosh punonjësit është shumë e nevojshme, sepse bën që puna të ndryshojë

me shpejtësi dhe në mënyrë efikase. Prandaj, menaxherët duhet të kuptojnë
rëndësinë e motivimit dhe të bëjë diçka në lidhje me të.

Një përmbledhje kërkimesh nga James R. Lindner në Ohio State

University nxorri konkluzionin se motivimi i punonjësve vjen më shumë

nga faktori “punë interesante” sesa “shpërblimi financiar”.

107
John Baldoni, autor i “Sekretet e Motivimi të Liderëve të
Mëdhenj”, arriti në përfundimin se motivimi vjen nga dëshira
për ë bërë diçka me vullnet të lirë dhe se motivimi është thjesht
sjellje udhëheqëse për të bërë atë që është e drejtë për
punonjësit dhe kompaninë.

Në 2008 në “Harvard Business Revieë”, autorë Nitin Nohria,

Boris Groysberg dhe Linda-Eling Lee përshkruajnë një

model të ri për motivimin e punonjësve.
108
 Ata japin katër pika themelore emocionale që rrisin

motivimi si:

1. Interesi për përfitim (marrja e gjërave materiale, duke përfshirë

shpërblimin financiar, për tu ndjerë më mirë).

2. Interesi për lidhje (zhvillimin e detyrimeve dhe përkushtimit).

3. Interesi për të kuptuar (duke i dhënë kuptim botës tuaj, në

mënyrë që të ndërrmerrni veprime të drejta) dhe interesi për t’u
mbrojtur (të mbroni pronën tuaj, vetveten dhe arritjet tuaja).

4. Menaxherët, të cilët përpiqen për rritjen e motivimit të

punonjësve duhet të plotësojnë të gjitha këto katër pika. 109
KATËR PIKAT THEMELORE EMOCIONALE QË
RRISIN MOTIVIMIN SI:
1. Interesi për përfitim

4. Menaxherët e suksesshëm

Nxitja e Motivimit

3. Interesi për të kuptuar

2. Interesi për lidhje

110
Kompanitë më të mira kanë sistem shpërblimi të bazuar në
performancë, duke ju referuar pikës për zhvillim dhe kulturë
bashkëpunuese, miqësi, besim reciprok, dhe bashkëpunim, duke ju
referuar pikës së të kuptuarit.

Punët institucionale janë të hartuara për role të veçanta dhe këto

punë janë të rëndësishme dhe nxitin një kuptim të veçantë në
kontributin e organizatës.

Dhe së fundmi i referohemi pikës mbrojtëse, kompanitë më të mira

ristrukturojnë lidershipin e tyre për të rritur transparencën e të
gjitha proceseve, të sigurojë drejtësi përmes organizimit dhe
krijimit të besimit me të gjithë.

Në librin e tij të ri “Drive”, Daniel Pink autor i “A ehole Ne Mind”, thotë se 111
Pink thotë se motivimi i vërtetë rrjedh nga tre elementë:
Autonomia, dëshira për të drejtuar vetë jetën tuaj, mjeshtëria,
dëshira për të përmirësuar vazhdimisht diçka që ka rëndësi për ju,
dhe qëllimi, dëshira për të bërë gjëra në shërbim të diçka të madhe
për veten tuaj .

Pink paralajmëron se metodat menaxheriale tradicionale, në të cilat

kompanitë përdorin “paratë” si shpërblim për motivimin e
punonjësve, janë në të vërtetë të dëmshme.

112
 Pse punëtorët humbasin motivacionin

Pjesa më e madhe e të punësuarve janë të entuziasmuar kur

fillojnë një punë të re.
Por në rreth 85% të kompanive, morali i tyre bie pas gjashtë
muajve të parë të vitit dhe vazhdon të përkeqësohet për vite më
pas.

113
 Tre qëllime kryesore të njerëzve në punë

Për të ruajtur entuziazmin e punonjësve, kompanitë duhet

të kuptojnë tre qëllime kryesore që pjesa më e madhe e
stafit kërkon nga puna e tyre.

Pasuria: Punonjësit kërkojnë të ndjehen të respektuar dhe

të trajtohen në mënyrë të drejtë në fusha të tilla si: pagesa,
përfitimet dhe siguria e vendit të punës.

Arritja: Kërkojnë të ndjehen krenar për arritjet e tyre.

Shoqëria: Të kenë marrëdhënie të mira me punonjësit e

114
 Rolet e infermiereve si menaxhuese

Menaxhere fillestare: nëpërmjet eksperiencës stafi infermieror, fiton

aftësi për të menaxhuar kujdesin për një grup pacientësh, për të qenë
anëtare të skuadrës dhe si shembull për infermieret e reja.

Rritja e këtyre aftësive janë një tregues për mbikëqyrësin që stafi

infermieror është gati për të marrë përsipër funksionin fillestar si
menaxhuese.

Infermierja drejtuese e skuadrës ka përgjegjësi për të kontrolluar

anëtarët e skuadrës dhe cilësinë e kujdesit infermieror. Infermierja
përgjegjëse përgjigjet për funksionimin e repartit në një ndërrim të
caktuar.
115
Menaxheri i repartit: në rolin e përgjithshëm të
menaxhimit të repartit në reparte te spitalit janë
kryeinfermieret dhe zëvendës/kryeinfermieri.

Roli i kryeinfermieres-it është kryesori në spital. Ajo njihet

si koka e departamentit dhe rregullon veprimet 24 orësh të
infermiereve në repart.

Ajo operon me anë të funksioneve të tilla si planin e punës,

mbikëqyrjen, menaxhimin e buxhetit, edukimin e stafit dhe
cilësinë e kujdesit ndaj klientëve. Ajo siguron komunikimin
116
Menaxheri i mesëm: në varësi të numrit dhe kompleksitetit të
agjencive spitalore mundë të ketë disa menaxherë të mesëm.

Ndërmjet kryeinfermiereve dhe infermiereve ekzekutive

mundë të jetë një menaxher me titullin mbikëqyrës, asistent i
drejtorit, shoqërues i drejtorit ose asistent administrator.

Ato harxhojnë një pjesë të madhe të kohës së tyre duke

hartuar planin strategjik dhe zgjidhjen e problemeve ndërmjet
departamenteve ose disiplinave.

117
Infermieret ekzekutive: ka një shumëllojshmëri titujsh dhe
detyrash në varësi nga tipi dhe kompleksiteti i institucionit
ose agjencisë së kujdesit. Disa nga titujt
janë: administratore, asistent administrator, zëvendës
presidente ose drejtore infermierore.

Suksesi i një menaxheri varet nga teknikat menaxhuese që

ai përdor dhe praktikës efektive si lidership.

118
 Menaxheret e mundshme Infermierore

Menaxhere Infermierja
fillestare drejtuese

Rolet
Rolet ee infermiereve
infermiereve
Infermieret
ekzekutive sisi menaxhuese
menaxhuese Menaxheri
i repartit

Roli i
kyeinfermieres-it

119
SUKSESE!

120