კრიტიკული აზროვნება

და კითხვა
კრიტიკა - გარჩევის ხელოვნება, განსჯა, რაიმეს განხილვა
ღირსებისა და ნაკლის გამოსავლენად, შეფასების მიზნით
 კრიტიკული აზროვნება
• მრავალმხრივი მიზნებით განპირობებული აზროვნება
• გონივრული ხედვის უნარი
• მისი საშუალებით ადამიანი ეჭვქვეშ აყენებს საკუთარ
სუბიექტურ მოსაზრებას
• საღი აზრის ძიების პროცესი პრობლემის გადაჭრის გზაზე
 კრიტიკული აზროვნებისთვის საჭირო
უნარები
• ანალიზი (ლოგიკისა და ემოციის გამიჯვნა)
• დასკვნის გამოტანა
• ინტერპრეტაცია
• თვითდამკვიდრება ანუ მეტაკოგნიცია
(აზროვნება აზროვნების შესახებ, საკუთარი შემეცნებითი (აზ
როვნების) პროცესების – აზრების, ფიქრების – გაცნობიერებ
ა და მართვა)
• რეფლექსია -ადამიანის მიერ საკუთარი ცოდნისა და
მდგომარეობის გაცნობიერება
 კოგნიცია. კოგნიტური უნარები
• კოგნიცია - შემეცნება, ინფორმაციის
გადამუშავება, დაწყებული მისი მიღებით
და დასრულებული გადამუშავებით.
• კოგნიტური უნარები — გონებრივი
უნარები, რომლებიც საჭიროა ცოდნის
მოპოვებისა და მსჯელობისთვის.
კოგნიტური უნარები (ფუნქციები)
მოიცავს:
 აღქმა
 ყურადღება
 მეხსიერება
 გადაწყვეტილებების მიღება
 ენობრივი შესაძლებლობები
• კოგნიტური განვითარება
შემეცნების პროცესის განვითარება,
რომელიც მოიცავს წარმოსახვას, აღქმას,
აზროვნებასა და ამოცანის გადაწყვეტას.
კოგნიტური განვითარება შეისწავლის
გონებრივ პროცესებსა და პროდუქტებს,
რომლებიც წარმოიქმნებიან და იცვლებიან
დროთა განმავლობაში დაბადებიდან
სიცოცხლის ბოლომდე. მას აინტერესებს,
როგორ აღიქვამს, აზროვნებს და იგებს
ადამიანი მის ირგვლივ არსებულ სამყაროს
გენებისა და დასწავლის ფაქტორების
ურთერთქმედებით
 კრიტიკული აზროვნების ორი
კონცეფცია

• ტექსტის შინაარსის • გააზრებულ ტექსტზე

ადეკვატურად გაგება გარედან დაკვირვება,
საკითხის წარმომავლობის
ძიება, ანალიზის უნარი
კრიტიკული აზროვნების სამი დონე
• რას გვეუბნება ავტორი
• რა არ უთქვამს ან უჩვენებია ავტორს, მაგრამ იგულისხმა
• მკითხველი რას ფიქრობს ნაშრომზე
 კრიტიკული კითხვის ეტაპები
(მეთოდებიც)
• წერა კითხვის პროცესში
• გადათვალიერება
• კითხვა
• შეჯამება
• კრიტიკული პასუხის ფორმირება:
ანალიზი
სინთეზი
ინტერპრეტაცია
შეფასება
 წერა კითხვის პროცესში

• ინფორმაციისა და იდეების ჩაწერა

• წიგნთან ურთიერთქმედება
 გადათვალიერება (გადახედვა)

• მასალის მოცულობა
• პუბლიკაციის ფაქტები
• შინაარსის მნიშვნელობა
• ავტორი
 კითხვა
• პირველი წაკითხვა (გადაკითხვა)
• მეორე წაკითხვა
 შეჯამება
• უცნობი სიტყვებისა და ცნებების მოძებნა და დეფინიცია
• ტექსტის ცალკეული ნაწილების იდენტიფიკაცია
• ტქსტის ცალკეულ ნაწილებს შორის კავშირის გამოკვეთა
• ავტორის ძირითადი იდეის გამოკვეთა და ერთი-
ორი წინადადებით ჩაწერა
• მთლიანი აბზაცი კომენტარებისა და ზედმეტი დეტალების
გარეშე
 ტექსტის დამუშავების ორი ხერხი
მსგავსება და განსხვავება

შეჯამება
• ტექსტის ძირითადი იდეების
მოკლე შინაარსი საკუთარი
სიტყვებით გადმოცემული
პარაფრაზირება
• ტექსტის გარკვეული
მონაკვეთის (ან მთელი
ტექსტის) საკუთარი
სიტყვებით გადმოცემა,
საკუთარი იდეებისა და
კომენტარის გარეშე
 სტუდენტის ცნობარში განსაზღვრულია პირობები, რომლის თანახმადაც, სტუდენტი,
შესაძლოა, გაირიცხოს უნივერსიტეტიდან არაეთიკური აკადემიური ქცევისთვის (პლაგიატი,
დოკუმენტების ფალსიფიკაცია, სხვა სტუდენტთა ნაშრომების გამოყენება).

შეჯამება
სტუდენტის ცნობარის თანახმად, ისინი,
ვინც თავისად გაასაღებენ სხვის
ნაშრომს, უნივერსიტეტიდან
გაირიცხებიან
პარაფრაზი
სტუდენტის ცნობარი გვაწვდის
ინფორმაციას იმის შესახებ, რომ
სტუდენტებს, რომლებიც
არაკეთილსინდისიერ საქციელს
ჩაიდენენ, იქნება ეს სხვათა სიტყვებისა
თუ იდეების გამოყენება, ისე რომ ავტორი
არ იქნება მითითებული, დოკუმენტის
გაყალბება და ა.შ., შესაძლოა
უნივერსიტეტის დატოვებაც კი მოუწიოთ.
 პერიფრაზი & პარაფრაზი
პარაფრაზი Gk. paraphrasis
პერიფრაზი Gk. περίφρασις აღწერა
(ირგვლივ, შესახებ, გარშემო)
• ერთი სიტყვის გამოყენებით • რაიმეს საკუთარი
მოვლენის დასახელების სიტყვებით გადმოცემა,
ნაცვლად აღწერითი თხრობა ტექსტთან ახლოს
გამოთქმა რამდენიმე • და არა ახსნა, განმარტება
სიტყვის საშუალებით
• ობიექტის არაპირდაპირი
აღწერა
• პერიფრაზი სხვისი აზრის,
ფრაზის შესახებ საუბარია
 მეტონომია
საფუძვლად უდევს პერიფრაზს

• ტროპი, რომელშიც მოვლენის ან საგნის სახელი სხვა სახელით არის

შეცვლილი ურთიერთკავშირის ნიადაგზე („მეტონიმია” ბერძნულად
სახელის გამოცვლას, ანუ გადასახელებას ნიშნავს)

მაგ. „რუსთაველს ვკითხულობ” – მეტონიმიაა, რადგან ვკითხულობ არა

თვით რუსთაველს (წაკითხვა მხოლოდ ნაწერის ან ნაბეჭდის შეიძლება),
არამედ ნაწარმოებს. მაგრამ, ვინაიდან, წიგნსა და რუსთაველს შორის
არსებობს კავშირი (რუსთაველი არის ავტორი „ვეფხისტყაოსნისა”),
საკმარისია დავასახელოთ პოეტის გვარი და მაშინვე „ვეფხისტყაოსანი”
წარმოგვიდგება.

მეტონიმიის ნიმუშებია:

„ერთი ჭიქა დავლიე” (დასახელებულია ჭურჭელი სასმელის ნაცვლად)

„თოფი გაისროლა” (დასახელებულია იარაღი ტყვია–წამლის მაგიერ)
კრიტიკული პასუხის ფორმირება
• ანალიზი • შეფასება
• სინთეზი
• ინტერპრეტაცია
 ანალიზი
ტექსტის საყურადღებო(რელევანტური მახასიათებლების) შტ
რიხების გამოკვეთა
არარელევანტურის შეუმჩნევლად დატოვება

კითხვები, რომელიც ანალიზის პროცესს ეხმარება:

1. რა კითხვები ჩნდება ნაშრომთან დაკავშირებით
2. რომელ კითხვებზე პასუხები იძლევა მეტ შესაძლებლობას
3. რომელი ელემენტები უნდა იქნეს განხილული
4. რომელი ელემენტების იგნორირებაა შესაძლებელი
ინტერპრეტაცია(ავტორის დაშვების,
მოსაზრებისა თუ რწმენის წვდომა)

რა დაშვებები აქვს მკითხველს ნაშრომზე (რატომ შეიძლება

გახდეს საჭირო ან აუცილებელი ინტერპრეტაცია)
 სინთეზი
• ტექსტის ცალკეული ერთეულების დაკავშირება
• ახალი, საწყისი მასალისგან განსხვავებული, მთლიანობის
შექმნა
კითხვები
1. რა მიმართებაა ტექსტის ცალკეულ ელემენტებს შორის
2. რა მიმართებაა დამუშავებულ ნაშრომსა და სხვა შრომებს
შორის
 შეფასება

• პოზიცია, მოსაზრება დამუშავებულ ტექსტზე

• მოსაზრებათა დასაბუთება ორიგინალური ტექსტის
ციტირებით
შეფასება ემყარება რამდენიმე კრიტერიუმს

• ფაქტები - მათი შემოწმება • რეფლექსია

უნდა იყოს შესაძლებელი • შემოქმედებითობა -
• არგუმენტები სიახლის შეტანა უკვე
• კონტრარგუმენტების არსებულ ცოდნაში
დაბალანსება
კითხვები შეფასებისთვის

1.რა რეაქცია გაქვთ ნაშრომზე?

2.შეესაბამება თუ არა ნაშრომი ძირითად იდეას? არის თუ არა ფაქტები,
მაგალითები და სხვა მტკიცებულებები ნათლად და ადეკვატურად მოცემული?
3.მიაღწია თუ არა ავტორმა დასახულ მიზანს და არის თუ არა ეს მიზანი
ღირებული?
4.არის თუ არა ნაშრომი მთლიანი? შეესაბამება თუ არა მისი ყველა ნაწილი
ძირითად იდეას? არის თუ არა ნაშრომი თანმიმდევრული - მიჰყვება თუ არა
მისი ნაწილები ერთმანეთს?
5.თუ ნაშრომი შეიცავს გრაფიკებს, სქემებს, ეს ელემემენტები ავსებენ ნაშრომს
თუ აქსესუარის ფუნქციას ასრულებენ?
6.ღირებულია თუ არა ნაშრომი და შესაძლებელია თუ არა მისი ფართო
კონტექსტში განხილვა?
7.ეთანხმებით თუ არა ნაშრომში გადმოცემულ მოსაზრებებს?