WIKA

WIKA
WIKA
WIKA
WIKA
WIKA
WIKA
WIKA
WIKA
WIKA
 ⚫Makapangyariha
n ba ang wika sa
buhay
mo?
Sa paanong paraan?
Gramatika sa Proseso ng Mabisang
Pagpapahayag

Ang retorika ay may tungkuling

pagandahin at patimyasin ang isang
pahayag, samantalang ang gramatika
ay pinangangalagaan ang kawastuhan
para maging malinaw ang
pagpapahayag.
Tatlong (3) mahahalagang bagay
ang sinasaklaw ng wika:
⚫ Pag-aaral ng anyo uri ng mga salita.

⚫ Tamang paggamit ng salita

⚫ Tamang pag-uugnayan ng mga salita sa isang

pahayag upang makabuo ng malinaw na
kaisipan o ideya.
1. Pag-aaral ng anyo uri ng mga
salita
⚫ .Kung may kabatiran sa pagpapalawak ng mga salita,
nagkakaroon ng pagkakataong makapili at makagamit ng
isang angkop na salita.
Halimbawa:
A. Siniliran niya ng mga pinamili ang bag.
(Mahina)

B. Sinidlan niya ng mga pinamili ang bag.

(Pinalakas)
 2. Tamang Paggamit ng Salita
⚫ .Ang maling gamit ng salita ay maaaring makabawas sa kalinawan ng
pagpapahayag at nakapagpapamali sa isang pahayag.mayroong salitang
magkasing-anyo o magka-uri subalit may tiyak at ibang pinaggagamitan.
Halimbawa: magkaiba ang gamit ng tingin, titig, tanaw, sulyap.

A. Tingin - mababaw na pagbibigay-pansin

B. Titig - matagal na tingin, may diwa ng pagsusuri.

C. Tanaw - pagbibigay-pansin sa isang bagay na malayo.

D. Sulyap - panakaw na tingin

3. Tamang Pag-uugnayan ng mga Salita
⚫ Ang wastong pagkaka-ugnay ng mga salita ay
nakaktulong upang maging maayos ang pagpapahayag.

Halimbawa: - ang gamit at ng mga salita ng

katuturan magkakasingkahulugan ay di-dapat
ipagkamali sa isa’t isa.

A. Bumaba ng
(Mahina)
bahay ang mga bata.

B. Nanaog ng bahay ang mga bata..

(Pinabuti)
Semantika
⚫ May kinalaman sa interpretasyon ng mga kahulugan ng mga salita
at
pangungusap.
 Denotasyon
 Konotasyon
 Sinonim
 Antonim
 Polisemi - salitang may dalawa o mahigit pang kahulugan na
magka-ugnay
Hal: marka
⚫ Galing sa salitang ‘’rhetor’’ na mula sa Griyego na
ang ibig sabihin ay guro o isang taong magaling na
mananalumpati o isang mahusay na orador.

⚫ Tumutukoy sa sining at agham maging pasalita o

pasulat na pagpapahayag.

⚫ Ayon kay Socrates, ay isang siyensa o agham ng

paghihimok o panghihikayat.
Saklaw ng Retorika
WIKA
SINING

LIPUNAN
PILOSOPIYA

PANAHON AT SITWASYON
⚫ May sampung bahagi ng pananalita. Ang mga ito
ay:

1. Pangngala 6.Pantukoy
n 7.Pangatnig
2. Panghalip 8.Pang-ukol
3. Pandiwa 9.Pang-
4. Pang-uri angkop
5. Pang-abay
1. Mga
Nominala.Pangngalan (noun) - mga salitang nagsasaad ng
pangalan ng tao, hayop, bagay, pook, katangian, pangyayari.
b.Panghalip (pronoun) - mga salitang panghalili
sa pangngalan.
-Panao, Pamatlig, Panaklaw at Pananong
2. Pandiwa (verb) - mga salitang nagsasaad ng kilos o
nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita.
Pokus, aspekto
3.Mga panuring (mga modifier)
a.Pang-uri (adjective) - mga salitang
nagbibigay-turing o naglalarawan sa pangngalan at
panghalip.
b.Pang-abay (adverb) - mga salitang
nagbibigay-turing sa pandiwa, pang-uri at kapwa
nito pang-abay.
Mga Uri ng Pang-abay :
1. pang-abay na kataga o ingklitik
2. pang- na pamanahon
abay
3. pang- na panlunan
abay
4. pang- na pamaraan
abay
5. pang- na panggaano
abay
6. pang- na pang-agam
abay
Pang-abay na kataga o ingklitik
- mga katagang laging sumusunod sa unang salita
ng kayariang kinabibilangan.
• ba daw/raw pala man
• kasi din/rin tuloy
muna
• kaya naman nga pa
• na yata lamang/lang
• sana
Halimbawa :
-Nailigtas daw ang mga minerong nadaganan
sa minahan.
-Alam pala ng kanyang nanay ang
nangyaring sakuna.
-Kumain muna sila bago umalis.
-Alangan naman yata na sila pa ang lumapit
sa atin.
Pang-abay na Pamanahon
⚫ ay nagsasaad kung kailan naganap o
magaganap ang kilos na taglay ng
pandiwa. Mayroon itong tatlong uri: may
pananda, walang pananda, at nagsasaad
ng dalas.

May pananda: nang, sa, noon,

kung, kapag, buhat, mula, umpisa,
hanggang
 Walang pananda: kahapon,
kanina, ngayon, mamaya, bukas,
sandali,atb.

Nagsasaad ng dalas: araw-araw,

tuwing umaga, taun-taon atb.
Pang-abay na Panlunan
⚫ Tumutukoy sa pook
na pinangyarihan, o
pangyayarihan ng kilos
sa pandiwa. Karaniwang
ginagamit ang pariralang sa,
kay o kina. Ito ay sumasagot sa
tanong SAAN.
Pang-abay na Pamaraan
⚫ Naglalarawan kung paano naganap,
nagaganap, o magaganap ang kilos na
ipinahahayag ng pandiwa. Ginagamit
ang panandang nang o na/-ng.Ito ay
sumasagot satanong na PAANO.
Pang-abay na Panggaano
⚫ Nagsasaad ng timbang o sukat. Sumasagot sa
tanong na Gaano o Magkano.
Pang-abay na Pang-agam
⚫ Nagbabadya ng kawalan ng katiyakan sa
pagganap sa kilos ng pandiwa. Ginagamit
ang mga pariralang
marahil, siguro, tila, baka, wari, parang,
atb.
Pang-abay na Panang-ayon
⚫ Nagsasaad ng pagsang-ayon. Ginagamit
dito ang mga salitang oo, opo, tunay,
sadya, talaga, syempre atb.
Pang-abay na Pananggi
⚫ Nag-sasaad ng pagtanggi tulad ng hindi/di at
ayaw.
 1. Mga Pang-ugnay
(-Connectives )
mga salitang nagpapakita ng relasyon ng
dalawang yunit sa pangungusap, maaaring
salita, dalawang parirala o ng dalawang
sugnay.
a. Pangatnig (conjunction) - mga salitang nag-
nag-uugnay ng dalawang salita, parirala o
sugnay.
at pati saka o ni maging subalit
ngunit kung bago upang sana
Mga Pang-ugnay (Connectives)

b. Pang-angkop (ligature) - mga katagang

nag-uugnay sa panuring at salitang
tinuturingan. (na,ng,g)
c. Pang-ukol (preposition) - mga salitang
nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba
pang salita
Pang-ukol (preposition)
⚫ ng ⚫ para kay
⚫ ni/nina ⚫ ukol kay
⚫ kay/kina ⚫ tungkol kay
⚫ laban sa ⚫ tungkol sa
⚫ ayon sa ⚫ hinggil sa
⚫ para sa ⚫ hinggil kay
⚫ alinsunod sa ⚫ alinsunod kay
⚫ laban kay
⚫ ayon kay
2.Mga Pananda (Markers)
a.Pantukoy (article/determiner) - mga
katagang nangunguna sa pangngalan o panghalip
na ginagamit bilang simuno. (ang, ang mga/si, sina)

b.Pangawing o Pangawil (linking o

copulative) - salitang nagkakawing ng paksa (o
simuno) at panaguri. (ay)
 Idyoma
⚫ Ito ay may di-tuwiran o di-tahasang
pagpapahayag na may kahulugang patlinhaga.
⚫ Ito ay di-literal kung kaya nangangailangan ng
konotatibo at malalim na pagpapakahulugan.
Halimbawa:
putok sa buho -anak sa
pagkadalaga
mababaw -madaling
ang luha ng buhangin -
naglulubid
hilong talilong -litung-lito
pabalat-bunga -hindi totoo
 Asong-pungge — susunod-sunod
sa dalaga
 Balat-kalabaw — Matibay ang hiya;
walanghiya
 Balat-sibuyas — maramdamin; madaling
umiyak
 Basang-sisiw — api-apihan; kalagayang
sa hirap
 Buhay-alamang — laging nasusuong sa
panganib; hikahos
 Buhay-pusa — mahaba ang buhay;
⚫ Bulang-gugo — bukás ang palad sa paggasta
⚫ Buwayang-lubog — taksil sa kapuwa
⚫ Dagang-bahay — taksil sa kasambahay
⚫ Kakaning-itik —api-apihan
⚫ Kutong-lupa — bulakbol; walang
hanapbuhay
⚫ Lakad-kuhol — mabagal utusan
⚫ Ligong-uwak — hindi naghihilod; ulo lamang
ang binabasa.
⚫ Maryakapra (marya-kapra) — babaing
masagwa; baduy magbihis
⚫ Mataas ang lipad — hambog
⚫ Matang-manok — malabo ang paningin
kung gabi;
⚫ May sa-palos— Hindi mahuli. Mahirap
salakabin. Madulas sa lahat ng bagay.
⚫ Nagmumurang kamatis —
nagdadalaga
⚫ Paang-pato — tamad; makupad; babagal-bagal
⚫ Pagpaging alimasag — walang laman
⚫ Puting-tainga — maramot
⚫ Putok sa buho — anak sa labas
⚫ Sangkahig, sangtuka — Ginagasta ang
siyang kinikita.
⚫ Tagong-bayawak — madaling makita sa
pangungubli
⚫ Tawang-aso — tawang nakatutuya
⚫ Bukás ang palad — magaang magbitiw ng salapi;
⚫ Kadaupang-palad— kaibigang matalik
⚫ Kumindat sa dilim — nabigo; nilubugan ng pag-asa
⚫ Lawit ang pusod — balasubas
⚫ Ligaw-tingin — torpe
⚫ Mababaw ang luha — iyakin; bawat kalungkutan
ay iniiyak
⚫ Mabigat ang dugo — kinaiinisan
⚫ Magaan ang bibig – palabati; magiliw
makipagkapuwa
⚫ Mainit ang mata —nagdadala ng kamalasan
kapag nagmiron sa sugalan
⚫ Manipis ang balát—madaling masaktan kapag
sinabihan
⚫ Marumi ang noo — taong may kapintasan
⚫ May balahibo ang dila — sinungaling
⚫ May bálat sa batok — malas
⚫ May bituin sa palad — masuwerte sa lahat ng
bagay
⚫ May kuko sa batok —di-mapagkakatiwalaan
⚫ May kurus ang dila — nagkakatotoo ang
bawat sabihin
⚫ May nunal sa paa — Layás; mahilig
⚫ May tala sa noo — babaeng ligawin o malimit
suyuin ng mga lalaki
⚫ Nakadikit ng laway — tanggalin; madaling tanggalin
⚫ Namuti ang talampakan — tumakbo palayo dahil
sa natakot o naduwag.
⚫ Nasa dulo ng dila — hindi masabi-sabi;
hindi matandaan, bagama’t alam na alam
⚫ Naulingan ang kamay — nagnakaw;
kumupit ng salapi
⚫ Puting tainga — maramot
 Tayutay
⚫ Itoay ang sinadyang paglayo sa
karaniwang paraan ng paggamit ng mga
salita sa layuning gawing makulay, kaakit-
akit at lalong mabisa sa pagpapahayag.

⚫ Mayiba’t ibang uri ng tayutay ito ay ang

mga sumusunod:
1. Pagtutulad
(simile)
⚫ Paggamit ng di-tuwirang
pagkukumpara ng dalawang bagay na
magkaiba ng uri at gumagamit ng mga
parirala tulad ng tulad ng, kawangis
ng, gaya ng, animo’y at iba pa.
Halimbawa:
Tulad ng isang ibon, tao rin ay
namamatay.
 2. Pagwawangis
⚫(metaphor)
Paggamit ng mga pahayag na
nagpapahaiwatig ng pagkukumpara ng
dalawang bagay na magkaiba ng uri. Hindi
na ito ginagamitan ng mga pariralang tulad
kawangis ng, gaya ng, animo’y at iba pa.

Halimbawa:
Ang kanyang buhay ay isang
bukas na aklat.
 3. Pagbibigay-katauhan (personification)
⚫ Pagsasalinng mga katangian ng tao sa
isang bagay. Naipahayag ito sa
pamamagitan ng paggamit ng pandiwa.

Halimbawa:
Sumasayaw ang mga alon sa
karagatan.
4. Pagmamalabis (hyperbole)

⚫ Isang pahayag na eksaherado o labis sa katotohanan.

Halimbawa:
Nagliliyab ang mga mata ng lalaki dahil sa galit.
5. Pagtawag (apostrophe)
⚫ Isang pagbulalas ng pagkausap sa isang
tao (karaniwang patay o wala sa isang
tiyak na pook) o isang bagay o bahagi ng
kaligtasan na binibigyan ng katangiang
pantao.

Halimbawa:
Tukso, layuan mo ako.
6. Pagpapalit-tawag (metonymy)
⚫ Paggamit ng isang salitang panumbas o
nagpapahiwatig ng kahulugan ng di
tinutukoy na salita; ang pagpapalit ng
katawagan sa bagay na tinutukoy.
Halimbawa:
Igalang natin ang mga
maputing buhok.
7. Pagpapalit-saklaw (synecdoche)
⚫ Pagbanggit
ng bahagi bilang pagtukoy sa
kabuuan; maaari namang nag-iisang tao
ang kumakaktawan sa ibang pangkat.
Halimbawa:
Isang kayumanggi ang
pinangaralan sa larangan ng
8. Paghihimig (onomatopoeia)
⚫ Paggamitng tunog o himig ng salita
ay nagagawang maihatid ang
kahulugan nito.

Halimbawa:
Kumabog sa matigas na lupa
ang bumagsak na kargamento
trak.
9. Pagtatambis (oxymoron)
⚫ Paglalahadng mga bagay na magkasalungat
upang higit na magkatingkad ang bisa ng
pagpapahayag. Ito ay kadalasang mahaba.
Halimbawa:
Siya’y isang taon napanday ng panahon.
Naranasan niya ang maghirap at yumaman,
di-napansin, lapitan ng mga kaibigan sa
mayroon siya at itakwil sa kawalan niya. Kaya
naniyang harapin ang pakikibaka sa buhay.
10. Paglulumanay (euphemism)
⚫ Paggamit ng mga salitang nagpapaganda ng
pangit na pahayag.
Halimbawa:
Ang lalakeng naglalaro ng apoy ay
humantong sa isang makabagbag
tagpo sa harap ng kapitbahay.
11. Pag-uyam (Irony o Sarcasm)
⚫ paggamitng mga salitang kabaligtaran na
kahulugan at taliwas sa katotohanan.
Halimbawa:
Siya ay may magandang mukha
na kung saan tanging ina niya lang
humahanga.
15. Pagtanggi (Litotes)
⚫ Gumagamit ng panangging HINDI upang
maipahayag ang makabuluhang pagsang-
ayon.
Halimbawa:
Hindi ko sinasabing ayaw
ko sa kanya pero suklam na
suklam ako sa
 18. Tanong Retorikal
⚫ Ito
ay isang tanong na hindi naman talaga
kakailanganin ng sagot kundi ang layunin
ay maikintal sa isipan ng nakikinig ang
mensahe.
Halimbawa:
Pag-ibig nasaan ka, angkinin mo
ang lahat ng emosyong mayroon ako!
 18. Pag-uulit (Alliteration)
⚫ Pag-uulit ng mga tunog-katinig o magkatulad
na titik o pantig sa inisyal na bahagi ng
salita.
Halimbawa:
Luminga si Romy sa kapaligiran, lumakad ng
ilang hakbang, lumingon sa pinanggalingan at
nagdudumaling lumabas sa lumang gusaling
mahabang panahon na ring naging bilangguan ng
kanyang yayat na katawan.
Uri ng Tulang Pasalaysay
⚫ EPIKO
-mahabang tula tungkol sa pakikipagsapalaran at kabayanihan
ng isang taong may pambihirang katangian.

⚫ AWIT
-tulang romansa kung saan nakaharap sa mga pakikipagsapalaran
ng mga tauhan at hango sa tunay na buhay. Halimbawa: Florante at Laura
⚫ KORIDO

- tulang romansa kung saan ang mga tauhan ay may

kakayahang supernatural.
Halimbawa:
Ibong Adarna
⚫ Epiko Bago Dumating Ang Mga
Kastila Epiko Ng Ifugao
ALIM - kahawig ng Ramayan ng India.
HUDHUD – pakikipagsapalaran ni Aliguyon.

Epiko ng Muslim
BIDASARI
BANTUGAN
INDARAPAT
RA at
SULAYMAN

Epiko ng Tagalog
KUMINTAN
G
Epiko ng Tagalog
KUMINTANG

Epiko ng mga Bisaya

HINILAWOD
LAGDA
MARAGTAS

Epiko ng Bikolano
IBALON at
ASLON

Epiko ng Ilokano
BIAG NI
LAM-ANG
⚫ EMILIO AGUINALDO
- Rosalia Magdalo,Magdalo
⚫ VIRGILIO ALMARIO
- Rio Alma
⚫ CECILIO APOSTOL
- Catulo, Calipso, Calypso
⚫ FRANCISCO BALTAZAR
- Balagtas
⚫ ANDRES BONIFACIO
- Agapito Bagumbayan, Magdiwang
Maypagasa,
⚫ FELIPE CALDERON

-Simoun, Elias
⚫ JOSE CORAZON DE JESUS Luksang
-Huseng Batute, Pusong
Hapis, Paroparo
⚫ JOSE DELA CRUZ

-Huseng Sisiw
⚫ EPIFANIO DELOS SANTOS
- G. Solon
⚫ NESTOR VICENTE MADALI
GONZALES
- N.V.M. Gonzales
⚫ SEVERINO REYES
- Lola Basyang
⚫ MARCELO H. DEL PILAR

- Plaridel, Dolores Manapat,

Piping Dilat, Siling Labuyo, Kupang, Haitalaga,
Patos,
M. Dati. Carmelo, D.A. Murgas, L.O. Crame, D.M.
Calero, Hilario,
⚫ FERNANDO MA. GUERRERO

-Fluvio Gil, Florisel

⚫ AMADO HERNANDEZ
- Amante Ernani, Herninia de la Rivia,
Julio Abril
⚫ EMILIO JACINTO
- Dimas-ilaw, Pingkian
⚫ NICK JOAQUIN
- Quijano de Manila
⚫ GRACIANO LOPEZ JAENA
- Bolivar, Diego Laura
⚫ ANTONIO LUNA
- Taga-ilog
⚫ JUAN LUNA
- J.B. , Buan
⚫ APOLINARIO MABINI
- Bini, Paralitico, Katabay
⚫ JOSE MARIA PANGANIBAN
- Jomapa, J.M.P.
⚫ JOSE PALMA

- Ana-haw, Esteban
Estebanes, Gan Hantik
⚫ PASCUAL H. POBLETE
- Anak-Bayan
⚫ MARIANO PONCE
- Nanding, Tikbalang,
Kalipulako
⚫ JOSE GARCIA VILLA
⚫ LOPE K. SANTOS
- Anak-Bayan, Doktor Lukas, Lakandalita
⚫ Dr. PIO VALENZUELA
- Madlang-Away
⚫ Dr. JOSE PROTACIO RIZAL MERCADO y ALONZO
REALONDA
-Jose Rizal, Dimas-alang, Laong-Laan,
Agno, Calambeño