Professional Documents
Culture Documents
2002/2003
przedmiotu
MAKROEKONOMIA
Sygnatura 2001-16
Edward Golachowski
Katedra Teorii Systemów Ekonomicznych
ul. Wiśniowa 41, pok. 81
tel. 849 – 53 - 06
2. Modelowanie typu IS - LM
3
8. Rynek pracy – część I
9. Rynek pracy – część II
10. Kompleksowy model krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej
11. Cykl koniunkturalny
12. Teorie wzrostu gospodarczego
4
Wprowadzenie
1. Przedmiot badań ekonomii
Ekonomia bada gospodarkę ( system ekonomiczny ).
System
Przyroda ekonomiczny Społeczeństwo
Y = y + y + y + ...
1 2 3
Y=TX T
Gospodarka to macierz transformacji.
Ekonomia zajmuje się jej badaniem. 6
2. Metoda badawcza ekonomii
Etapy działania :
1 - obserwacja rzeczywistości ( zbiór danych surowych ) ;
2 - wybór cech istotnych ( abstrakcja ) ;
3 - badanie zależności pomiędzy zmiennymi
i sformułowanie modelu właściwego ( funkcji ) ;
4 - weryfikacja modelu ;
5 - wykorzystanie modelu ( wyjaśnienie, przewidywanie,
symulacja, podstawa decyzji ) .
Przykład modelu: podatki a budżet państwa ( krzywa Laffera ).
Załóżmy :
- B to dochody budżetu ;
- t to przeciętna stopa podatkowa w procentach ;
- brak innych wpływów do budżetu.
Model to : B = ( t ) Nauka posługuje się modelem,
a polityka - wzorcem : np. B ma być = max , wtedy t = ?
7
Elementy analizy :
- w t0 = 0% i t4 = 100%
B=0 B
B2
- w t2 = np. 50%
B1
B = max !
t0 t1 t2 t3 t4 t
- kiedy B rośnie ?
- kiedy B maleje ?
- dla t1 = np. 25% i dla t3 = np. 75% B jest ...
8
3. Główny problem ekonomii
Zasoby czynników produkcji X są w każdym momencie dane,
Sposób I
- warunkiem udzielenia odpowiedzi jest zebranie pełnej
informacji o gospodarce ;
- dopiero na takiej podstawie można centralnie podjąć decyzje
optymalne dla systemu jako całości ;
- dla właściwej realizacji centralnych rozwiązań alokacyjnych
w sposób najlepszy dla społeczeństwa niezbędne jest
podporządkowanie wszystkich podmiotów decyzjom
centralnym ;
- jedynym wyjściem jest więc obowiązujący wszystkich plan !
Modele sektorowe
13
1. Istota modeli
Model dwusektorowy Y
C
H F
Bank
S I
Gospodarstwa domowe są właścicielami firm.
Oszczędności jednych mogą być inwestycjami drugich.
W praktyce między nimi jest pośrednik - bank.
14
Model trzysektorowy – rozszerzenie o sektor rządowy
( pomiędzy H a F )
TR
T G
H Rz F
15
2. Funkcje w modelach
2 – sektory
przyjmijmy tu pojęcie
Imp skłonności do importu ( m ) :
niech m = Import zmienny = m Y
Y
21
Funkcja importu ma więc postać następującą :
Imp Imp + m Y
Imp = Imp + m Y
mY
Imp
Y
Suma powyższych funkcji daje następujący obraz :
Exp, Imp
Imp
E B
Exp
A
Y
W obszarze A eksport jest wyższy od importu, mamy nadwyżkę,
tj. dodatkowy strumień popytu pobudzający gospodarkę, X > 0.
W punkcie E mamy równowagę, X = 0 (ale zmiana struktury Y !).
W obszarze B import jest wyższy od eksportu, mamy deficyt,
X < 0 . 22
Ogółem funkcja obrotów z zagranicą :
X = Exp – Imp = Exp – Imp – m Y
1
YE = ( C + I + G + c TR + Exp - Imp )
1–c(1–t)+m
Równowaga - gdy Yi = YE
Jeżeli Yi Y E czyli zgłoszony popyt jest mniejszy lub większy
od produkcji, to zrównoważenie nastąpi dzięki zmianie produkcji
( tj. decyduje popyt ) .
23
Czy są nowe możliwości regulacji gospodarki przez państwo ?
- Exp jest autonomiczny, rząd może tylko
zachęcać lub zniechęcać firmy prywatne ;
- rząd jako właściciel firm sektora publicznego
ma jednak pewien wpływ ;
- Imp jest też autonomiczny ( + dwie uwagi j.w. ) ;
- import zmienny ( m Y ) uwarunkowany jest głównie
technologicznie, konieczną importochłonnością m ,
stabilną w okresie krótkim ;
W ramach przyjętych założeń nie ma więc nowych
narzędzi polityki gospodarczej.
24
Pytania :
1. Wyznacz wielkość produkcji w stanie równowagi ( oblicz YE )
wg. modelu 2-sektorowego ( 3-sektorowego ;
4-sektorowego ).
2. Przeprowadź analizę ( także graficzną ) dojścia gospodarki
do równowagi z sytuacji, w której Yi < YE ( - Yi > YE )
w modelu 2-sektorowym ( 3-sektorowym ; 4-sektorowym ).
3. Omów postać i działanie mnożnika popytowego w modelach
sektorowych – dlaczego mnożnik ulega osłabieniu po rozsze-
rzeniu modelu o trzeci i czwarty sektor ?
4. Przedstaw wszystkie możliwości regulowania gospodarki
przez państwo zgodne z założeniami modelu 4-sektorowego.
25
Wykład II
Modelowanie typu IS - LM
26
1. Przedmiot
Równowaga makroekonomiczna w okresie krótkim:
- na rynku towarowym ( IS ) z podziałem na
konsumpcyjny ( C ) i inwestycyjny ( I ) ;
- na rynku pieniężnym ( LM ) - obroty pomiędzy
agregatami M a B ;
- na rynku obrotów z zagranicą ( BP ) z podziałem
na obroty towarowe ( BH ) i kapitałowe ( BK ) ;
- na rynku pracy ( SR ) ;
oraz wielostronne powiązania między rynkami.
Rodzaje problemów :
a) - analiza stanu równowagi i jego warunków
b) - analiza automatycznego procesu równoważenia
( gdy P E, to P E )
c) - polityka stabilizacyjna ( gdy P E, to E P )
d) - szczególne cele polityki ( gdy P0 = E0 Pp = Ep ,
27
gdzie p - stan pożądany )
2. Miejsce modelu IS - LM w makroekonomii
Pojawił się w roku 1937 ( J. R. Hicks – Nobel 1972 )
jako rozwinięcie i sformalizowanie myśli J. M. Keynesa.
Ewolucja modelu ciągle trwa ( np. pogłębianie i rozszerzanie
analiz, zmiana założeń, rozwój szaty matematycznej ).
Współczesny neo-keynesizm to nadal część głównego nurtu
rozwoju makroekonomii ( mainstream ) .
Co było przed Keynesem ?
ilość q q
Gdy popyt się zmienia, produkcja ilościowo pozostanie bez zmian,
lecz zmieni się jej wartość. Niech AD < 0 :
AD0 AS Obniżenie popytu
p
doprowadziło tylko
AD1
do spadku ceny,
p0 E0
produkcja nie
p1 E1 uległa zmianie.
Q 29
Współcześnie ceny w większości są administrowane,
ruchy cen są kontrolowane ( rola monopoli i państwa ),
zaś obniżanie płac jest niemożliwe ( powody społeczne ).
Przy tych ograniczeniach rozwiązanie klasyczne nie działa.
AD0 AS1 AS0
AD1 E2
p0 E0
Q2 Q0 Q
Obniżenie popytu doprowadziło do obniżenia podaży,
a cena pozostała bez zmiany.
Po takiej krytyce Keynes odrzucił rozumowanie klasyczne.
30
3. Założenia modelowania IS - LM
a) meta – założenia
- gospodarka rynkowa jest niestabilna, podlega wstrząsom,
- ale dąży do stabilności, równowagi ;
reaguje na bodźce
- przyczyny wstrząsów są różne, ale najważniejsze to
„zwierzęce” instynkty inwestorów ( „stadne” decyzje,
irracjonalne mody, fale optymizmu i pesymizmu ) ;
- gospodarka rynkowa może samoczynnie się zrównoważyć,
32
c) założenia idealizujące
( kierunki modelowego uproszczenia rzeczywistości )
- istnieją rezerwy wszystkich czynników produkcji,
można nimi manipulować ;
- dzięki rezerwom podaż elastycznie podąża za popytem
( keynesowskie czyli popytowe regulowanie gospodarki );
- rozpatrujemy wyłącznie okres krótki, w którym decyzje
dotyczą wykorzystania zasobów, a nie ich kształtowania ;
- dochody budżetu państwa to tylko podatki, wydatki to tylko
zamówienia państwowe ( uproszczenie - brak
transferów, uwzględniamy tzw. opodatkowanie netto ) ;
- ceny są stabilne, a gospodarka jest zamknięta .
35
Wykład III
36
Część I - Model rynku towarowego
1. Prezentacja rynku
- znane kategorie ekonomiczne, podmioty, transakcje
a) funkcja konsumpcji
C = C + c Yd
gdzie Yd = Y – t Y = Y (1 – t )
więc : C = C + c Y (1 – t )
37
b) funkcja inwestycji
Pozostają inwestycje autonomiczne I ,
lecz to tylko część inwestycji .
Otrzymujemy : I = I i
A 1
i = ___ - ____ Y
i0 E2
E1
Y1 Y0 Y2 Y
Skutkiem jest zmniejszenie Y bez zmian i .
Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0, Y1 ) .
Restrykcja fiskalna przesuwa krzywą IS równolegle w lewo.
E0
i0
E1 E2
i1
Y0 Y1 Y2 Y
Kąt nachylenia IS decyduje o sile reakcji produkcji
na zmianę stopy 43
procentowej.
Zgodnie z formułą IS kąt jej nachylenia zależy od i ,
gdzie 1
.. =
1 - c(1 - t)
Wiemy, że = const. i c = const. Można zmieniać tylko t.
Gdy t wzrośnie, to mnożnik obniży się, tj. obniży się siła
omówionej reakcji - krzywa IS zbliży się do pionu ( IS1 ).
Jest oczywiste,
IS2 (t <0)
IS1 że gdy t obniży się,
(t > 0) krzywa IS zbliży się
IS0
do poziomu ( IS244).
Y
Podsumowanie – działanie różnych narzędzi polityki
gospodarczej na rynku pieniężnym :
- zmiany i przesuwają punkt E - zmiany G przesuwają krzywą IS
na nieruchomej krzywej IS ; wraz z leżącym na niej punktem E ;
. .
i i
IS0 IS0
Y Y
- zmiany t zmieniają kąt nachylenia IS Zakres działań polityki gospodarczej :
i położenie punktu E .
. .
i i
IS0 IS0 45
Y Y
Przykład - jaką politykę gospodarczą należy zastosować,
by zrównoważyć rynek opisany szkicem :
i IS
P•
•E
Y
Polityka gospodarcza to ruch E P !
Należy więc :
- podwyższyć i
oraz - zmniejszyć G
i / lub - zwiększyć t.
46
Część II - Model rynku pieniężnego
1. Prezentacja rynku
a) przedmiot obrotu to pieniądz
(definicja : płynny i akceptowany powszechny ekwiwalent )
b) rodzaj transakcji : ( gospodarka zamknięta ! )
przepływy pomiędzy znanym agregatem M ( gotówka )
a agregatem B ( inne aktywa – np. obligacje )
Różnice - części składowe B :
- nie pełnią funkcji środka płatności ( np. podatki ),
to forma lokaty ( oszczędzania ) ;
- mają płynność niższą od M ;
- są obarczone ryzykiem ( ryzyko bankructwa banku i/lub
emitenta obligacji, ryzyko kursowe ) ,
- ale przynoszą odsetki !!!
Istota : ryzyko i „zysk” czy bezpieczeństwo bez „zysku”.
47
c) strona podażowa rynku pieniężnego ( M )
tj. gotówka poza systemem bankowym plus wkłady á vista.
- przewidywane zmiany
( np. tempo inflacji, wzrost podaży towarów ) ;
Wielkość tegochcę
( np. nie popytu zależygotówki,
trzymać od skłonności do ryzyka
bo umiem ją ulokować ) .
i od poziomu oczekiwanych zysków ( tj. stopy procentowej ) .
- popytu transakcyjnego ;
- popytu spekulacyjnego .
51
e) „cena pieniądza”
Reguluje ją państwo ( BC ) , __
podaż jest autonomiczna, więc M = M.
Podaż musi odpowiadać bieżącym warunkom,
ważna jest jej wartość realna.
Trzeba wprowadzić korektę,
53
b) funkcja popytu na pieniądz
Popyt transakcyjny ( Ltr ) zależy od :
- wielkości produkcji Y ( ujęcie wartościowe ) ;
- szybkości obiegu pieniądza V .
Przyjmijmy odwrotny sposób jej uchwycenia ,
1
tj. k =
V
Stąd Ltr = k Y
Popyt spekulacyjny ( Ls ) zależy od :
- poziomu stopy procentowej i ( reakcja przeciwna - znak
ujemny ! ) ;
- wrażliwości posiadaczy pieniądza na zmiany stopy
procentowej, przyjmijmy tu współczynnik
( = const., > 0 ) . Stąd Ls = - i
Łącznie L = Ltr + LS czyli L = k Y - i
54
c) formuła krzywej LM
k 1 M
i = Y -
Pc
i LM
E Każda para zmiennych ( iE , YE )
iE spełnia warunek równowagi
( tj.punkt E leży na krzywej LM ) .
YE Y
55
3. Analiza krzywej LM
a) zmiany położenia punktu E na LM
Uwaga! Mamy te same zmienne, co w przypadku IS,
lecz ich związek jest inny !
Przykład - skutki wzrostu
i LM produkcji do Y1 :
i1 - produkcja rośnie, rośnie
więc popyt na pieniądz
i0
( popyt transakcyjny ) ;
- przy danej podaży M
i2
wzrost popytu wywoła
wzrost ceny pieniądza
( tj. stopy procentowej ) .
Oznacza to, że np. ucieczka
Y2 Y0 Y1 Y
od lokat
Gdy produkcja się obniży ... zmusi banki do
podniesienia ich 56
b) zmiany położenia krzywej LM
Zgodnie z formułą zależą od zmian , PC i M .
czylipieniądza
Mniej restrykcjawmonetarna ).
obiegu oznacza ( przy stałej stopie
procentowej ) możliwość obsługi mniejszej liczby transakcji,
i0
Y1 Y0 Y2 Y
LM1 (k< 0)
59
Y
Podsumowanie – działanie instrumentów polityki gospodarczej :
i LM
.
Zmiany stopy procentowej i wpływają
na przesunięcia punktu równowagi E
na nieruchomej krzywej LM ;
__ i LM
.
Zmiany podaży pieniądza M
przesuwają krzywą LM
wraz z leżącym na niej
punktem równowagi E.
Y
Kąt nachylenia LM nie poddaje się bezpośredniemu sterowaniu.
60
Przykład - jaką politykę gospodarczą należy zastosować,
by zrównoważyć rynek opisany szkicem :
i
LM
•
P• E
Y
Polityka gospodarcza to ruch E P !
Należy więc :
- obniżyć i oraz - zmniejszyć M .
61
Pytania :
1. Wyprowadź algebraicznie i przedstaw interpretację
graficzną funkcji równowagi
- na rynku towarowym.
( - na rynku pieniężnym. )
2. Przedstaw ( wraz z interpretacją graficzną ) podstawową
analizę krzywej równowagi ( zmienność punktu E )
– na rynku towarowym.
( – na rynku pieniężnym. )
3. Wyjaśnij, dlaczego na rynku towarowym zależność między
poziomem stopy procentowej a wielkością produkcji jest
negatywna ( wzrost jednej łączy się z obniżeniem drugiej ),
a na rynku pieniężnym – jest pozytywna.
62
Wykład IV
63
1. Automatyczne równoważenie odizolowanych rynków
a) - rynek towarowy
P1 jest pod krzywą IS ( w lewo od krzywej )
Oznacza to, że popyt w P1 jest większy od podaży.
Decyduje popyt, więc podaż musi się zwiększyć :
- wartościowo, jeśli nastąpi wzrost cen – naturalne w GR !
( ale to wykluczone z założenia ! ) ;
- zatem ilościowo, to zgodne z założeniami.
i IS
Produkcja musi osiągnąć YE
P1 pod groźbą inflacyjnego
E
iE = i1 •
wzrostu cen.
Y1 YE Y
64
b) rynek towarowy
P2 jest nad krzywą IS ( w prawo od krzywej )
i
IS P2
E
iE = i2 •
YE Y2 Y
i1 • P1
YN Y1 Y
iE
E
Y2 YR
Pieniądza wystarczy do obsługi produkcji YR ,
dla produkcji równej Y2 mamy więc nadmiar pieniądza.
Przy nadmiernej podaży pieniądza obniży się jego „cena”
- stopa procentowa.
Dostosowania poprzez zmiany stopy procentowej
zrównoważą rynek pieniężny.
67
2. Model IS - LM
iE E
YE Y
a) sytuacja wyjściowa
Punkty P oznaczające brak
i równowagi mogą leżeć
2 w czterech różnych obszarach .
1 3
4
Omówimy sytuację 3,
tj. równoczesny niedobór pieniądza i nadmiar produkcji
czyli „ przegrzanie koniunktury”.
70
b) dostosowania rozpoczęte od rynku towarowego
i
IS LM
.
iE
E1
iP P
YE Y1 Y P Y
.
iE E
iP P
YE YP Y
W -praktyce
punkt Pgospodarczej nastąpiłLM
jest poniżej krzywej ruch
, P → E2 → E
mamy więc niedobór pieniądza ;
- na rynkuskutki
Ostateczne :
towarowym jest nadal nadmiar podaży ;
- w miarę obniżania produkcji będzie obniżać się
-- stopa procentowa
spadkowa w tej
tendencja sytuacji zostanie
produkcji musi wzrosnąć
zahamowana
-popyt
ale
- wzrost wzrost
na
stopy stopy
pieniądz procentowej
oraz
procentowej jego
( z„cena”
i spowoduje
do (i stopa
) ; obniżenie
procentowa ) ;
(przez
aż doobniżającą
spotkania zsię
krzywą LM P ) ; E
- obniżenie produkcji
popytu inwestycyjnego, zstopę
oba ruchy(razem Y
aPwdoprocentową.
YE ) ; będąteż
konsekwencji
oznaczać produkcji ; E2
przesunięcie
do E ; równowaga w E .
- stabilna
72
d) dostosowania równoczesne
i IS LM
R
.
E
T
P
Y
Dojdzie do przekroczenia LM , do sytuacji nierównowagi
o innym charakterze, która uruchomi inne ruchy dostosowawcze.
Potem nastąpi przekroczenie IS – i znów inaczej.
Lecz amplituda wahań będzie się ciągle zmniejszać.
Kolejne ruchy dostosowawcze będą coraz słabsze.
W końcu rynki ustabilizują się w punkcie E . 73
4. Polityka ekonomiczna państwa
a) uwagi wstępne
Przykładowo przeanalizowaliśmy sytuację
„ przegrzanej koniunktury ”
( za duża podaż przy niedoborze
pieniądza ) .
Po dostosowaniach automatycznych rynki osiągną
równowagę, ale przy mniejszej produkcji i wyższej stopie
procentowej oraz po czasochłonnych „kołysaniach”.
Państwo może zmieniać położenie krzywych
równowagi rynków poprzez politykę fiskalną i monetarną, a
w efekcie pomóc gospodarce
To przypadek w dojściu
I , ruch punktu E kudopunktowi
równowagi.
P. 74
Jest jeszcze przypadek II , różniący się punktem wyjścia.
Załóżmy, że po automatycznych dostosowaniach osiągnięto
równowagę, ale powstało znaczące bezrobocie.
Państwo – ze względów społeczno–politycznych – chce więc
zwiększyć produkcję ze stanu YE do YP ( pożądanego ) .
Nowy punkt równowagi ( Ep ) musi leżeć na linii odpowiadającej
produkcji Yp
EP ?
i
IS E LM
•
YE YP Y
75
i ISa LM LMc
LMb
ISc A
IS
C
B
YE YP Y
76
Każda strategia doprowadzi do pożądanej produkcji, różnice
polegają na zastosowaniu innych narzędzi
oraz na innym wynikowym poziomie stopy procentowej.
Przypadki I i II różnią się też punktem wyjściowym :
- w I jest nierównowaga ;
- w II jest równowaga
oraz motywacją autorów polityki ekonomicznej :
- w I pomoc w zrównoważeniu gospodarki ;
- w II przejście od jednego stanu równowagi do drugiego,
ocenionego jako lepszy.
Jednak same skutki, tj. ruchy krzywych IS i LM ,
a także odpowiadające im zmiany Y oraz i
pozostają w obu przypadkach logicznie takie same
- analiza będzie wspólna.
77
Ponieważ punkty P i PP mogą leżeć w różnych obszarach
IS i wymagać
i LM odmiennych
działań,
2
1 3
4
Y
to trzeba uwzględnić :
- oba rodzaje polityki ( fiskalną i monetarną ) ;
- oba kierunki zmian ( ekspansję i restrykcję ).
Stąd cztery poniższe warianty polityki.
78
b) ekspansywna polityka fiskalna
Gdy G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja
i Ostateczne skutki
IS0 IS1
LM ekspansji fiskalnej :
i2
- wzrost produkcji ;
- wzrost stopy % .
i0
Y0 Y2 Y1 Y
i LM0 LM1
IS
i0
i2
i1
Y 0 = Y 1 Y2 Y
i2
i0
Y2 Y0 = Y 1 Y
82
f) polityka mieszana - policy mix
- wzrost/spadek stopy
- wzrost/spadek produkcji pprocentowej
- zredukować do zera
- odwrócić
88
Zgodnie z keynesowskim podejściem do gospodarki
interesują nas dostosowania ilościowe,
a więc zmiany produkcji.
Polityka ekonomiczna jest skuteczna, jeśli prowadzi do
oczekiwanych przez jej autora zmian produkcji, tj. do :
- obniżenia po restrykcji fiskalnej / monetarnej ;
- wzrostu po ekspansji fiskalnej / monetarnej.
90
a) zgodność, współpraca
i
IS0 Po restrykcji fiskalnej krzywa IS
IS1
LM0 przesuwa się w lewo, do IS1 ,
E1 E0
produkcja obniża się do Y1 .
i0 Ale nadmiar pieniądza w E1
E2
i2
obniży stopę procentową
i spowoduje pewien
wzrost
Y1 Y2 Y0 Yprodukcji, niepożądany.
Pogorszenie
Ale w punkcie skuteczności
Ostatecznie nastąpiło
produkcja
E1 była bardziej jako
obniży sięefekt
skuteczna, Y0nadmiaru
zgdyżdoY Y<2 Y .
1 2
pieniądza- w punkcie E - a
restrykcja fiskalna
1 tu BC może coś
jest skuteczna. zmienić !
91
Jeśli BC współpracuje z rządem, powinien nie dopuścić do ob -
niżki stopy procentowej, a więc zmniejszyć nadwyżkę
i LM1
podaży pieniądza, która wystąpiła w E1.
IS0
LM0
IS1 Oznacza to zastosowaną
E1 E0 w odpowiednim momencie
i0
E2 restrykcję monetarną,
i2 tj. przesunięcie LM0 w
lewo do LM1 .
Y1 Y2 Y0 Y
Y0 Y2 Y1 Y
93
Jeżeli jednak bank uzna rządową próbę ożywienia produkcji
za szkodliwą dla gospodarki, za niesłuszną
- może ją skontrować !
W odpowiednim momencie po ekspansji fiskalnej
bank może zastosować restrykcję monetarną,
a więc przesunąć LM0 w lewo do LM1 .
i IS0 IS1 LM1
LM0
E3 Gospodarka
E2
znajdzie się w E3 ,
E0 E1
wyjściowe Y0 mimo
ekspansji fiskalnej
nie ulegnie zmianie !
Y0 Y2 Y1 Y
94
Produkcyjne skutki polityki rządowej mogą więc zostać
zredukowane przez bank
- w naszym przykładzie zniwelowane do zera !
95
2. Wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej
a) zmiany w modelu
Wszystkie dotychczasowe analizy prowadzone były przy
założeniu : ceny = const.
Teraz usuwamy to ważne założenie.
W praktyce gospodarczej mamy raczej do czynienia
z powszechnym ruchem cen w górę,
tj. z inflacją – i tylko to uwzględnimy .
LM0
E1 E0
Inflacja
zmniejsza Y !
Y1 Y0 Y
97
b) przykład ekspansji fiskalnej
IS1
i
IS2 LM1 LM0
IS0
E1
E2
E0
Y0 Y1 Y
Inflacja
Ekspansjamoże jestwięc zredukować
skuteczna, produkcyjne
produkcja rośnie skutki
do Y ,ekspansji
Teraz
Alepunktem
inflacja przesunie
równowagiobie jest krzywe
E2 . Produkcja
w lewo !powróciła
1 do Y0 ,
Ekspansja
fiskalnej fiskalna przesunie
- ww Enaszym krzywą IS w prawo
przykładzie do0 zera ! do IS .
równowaga
ekspansja fiskalna .
1 okazała się zupełnie nieskuteczna.
1
E0 LM2 LM1
IS1
E2
E1
Y0 Y1 Y
Inflacja redukuje
Teraz punktemrównież produkcyjne
równowagi jest E skutki
. ekspansji monetarnej
Ekspansja monetarna przesunie LM 2 0 w prawo do LM1 ,
Ale inflacja przesunie obie krzywe w lewo !
Produkcja powróciła do Y0 ,
w produkcja
-Wzrost
naszym osiągnie
przykładzie
podaży pieniądza
Ydo
1 , zera
skuteczność
! O.K !
ekspansja monetarnanie przyniósł
okazała się wzrostu
zupełnieprodukcji,
nieskuteczna.
99
lecz wyłącznie wzrost cen.
3. Kąt nachylenia krzywych równowagi a skuteczność
100
Przykład restrykcji fiskalnej :
i
IS0
LM0 Efekt 1 zależy od siły
IS1 restrykcji ( wielkości G ) .
1
Efekt 2 obniża skuteczność
2 ( tj. zwiększa produkcję po
restrykcji ), a zależy od kąta
nachylenia IS ( od długości
strzałki 2 ).
Y
101
Można też inaczej :
i
IS0
LM0
IS1 Efekt 1 zależy od siły
1 restrykcji ( jaka G ) .
Y
Efekt 3 zmniejsza skuteczność ( bo zwiększa produkcję
po restrykcji ) , a zależy od kąta nachylenia krzywej LM
( od długości strzałki 3 ) .
Skuteczność polityki fiskalnej zależy także od kąta
nachylenia krzywej równowagi na drugim rynku.
102
Przykład restrykcji monetarnej :
LM1 Efekt 1 zależy od siły
i IS0
restrykcji ( wielkości M ) .
2
1 LM0
Efekt 2 decyduje
o skuteczności ( jakie
zmniejszenie produkcji ) ,
a zależy od kąta nachylenia
LM ( od długości strzałki 2 ) .
Y
i LM1
IS0 2 Efekt 1 zależy od siły
1 LM0 restrykcji ( jaka M ) .
3
Efekt 2 to obniżenie produkcji
jako skutek wzrostu stopy
procentowej ( tu ujawnia się
skuteczność ) .
Y
A 1
___ ____
i = - Y
108
c) zmiany kąta nachylenia LM
110
Obniżanie oznacza, że poziom stopy procentowej
coraz słabiej wpływa na lokaty i zakupy obligacji.
Jednak ogólnie preferencja płynności jest wysoka,
ludzie wolą gotówkę od lokat.
Gdy = 0 , krzywa LM jest pozioma.
To zerwanie zależności pomiędzy popytem na pieniądz
a stopą procentową.
LM
112
Przypadek II – pozioma IS , pionowa LM
LM
i
IS
IS LM
i
Y
115
f) przypadek klasyczny
tj. typowa IS , pionowa LM
Polityka fiskalna prowadzi do zmian stopy procentowej,
a nie do zmian produkcji –
jest nieskuteczna ( maksymalny efekt wypychania ) .
Y
116
Pytania :
1. Jaką politykę monetarną powinien zastosować bank
centralny chcąc pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji
rządu, zamierzającego poprzez ekspansję fiskalną
( - restrykcję fiskalną ) doprowadzić do ożywienia produkcji
( - do obniżenia produkcji ) ? Przedstaw interpretację
i analizę ( też graficzną ) obu pociągnięć i ich
ostatecznych skutków.
2. Jaką politykę fiskalną powinien zastosować rząd chcąc
pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji banku centralnego,
zamierzającego poprzez ekspansję monetarną
( - restrykcję monetarną ) doprowadzić do ożywienia
produkcji ( - do obniżenia produkcji ) ?
Przedstaw interpretację i analizę ( też graficzną )
obu pociągnięć i ich ostatecznych skutków.
117
3. Omów wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej
w gospodarce zamkniętej na przykładzie ekspansji
( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ).
Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne.
4. Jakim zmianom ulega skuteczność polityki fiskalnej
( - polityki monetarnej ) w gospodarce zamkniętej o stałych
cenach, gdy krzywa IS ( - krzywa LM ) zmienia kąt
nachylenia od poziomu ku pionowi ?
Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne.
5. Porównaj przypadek keynesowski ( „pułapka płynności” )
z przypadkiem klasycznym ( por. slajdy 114 - 116 ).
118
Wykład VI
119
1. Prezentacja rynku
a) transakcje – pomiędzy wszystkimi podmiotami
krajowymi ( F , H , G ) a podmiotami zagranicznymi
( tj. różnica wobec modelu 4 – sektorowego ! )
Przykłady transakcji :
- handel zagraniczny ;
- inwestycje obce ( nasze i u nas ) ;
- przepływy kapitałowe ;
- turystyka i transfery ;
- pomoc i pożyczki międzynarodowe.
Roczna suma tych transakcji to bilans płatniczy ( BP ) .
120
Interpretacja transakcji
– analizujemy strumienie popytowo-dochodowe,
a nie podażowe ( odwrotnie skierowane ) .
121
b) części BP
IV – to błędy i opuszczenia
Miliony transakcji, więc błędy statystyk są oczywiste.
Poważne zjawisko to unikanie rejestracji transakcji
ze względu na podatki, cła, akcyzy itp.
- oraz działalność przestępcza.
123
c) stan BP
a) założenia
- analiza krótkookresowa ( pomijamy inwestycje
długoterminowe ) ;
- stałe ceny i kurs walutowy
( potem założenie o ich zmienności ) ;
- brak części III ( OFF ) ;
- brak części IV ( błędy i „szara strefa” ) ;
- kraj mały, tj. brak poważnego wpływu na gospodarkę
światową - ani jego BP , jego stopa procentowa,
jego ceny, jego waluta ani jego polityka
nie mają dużego znaczenia
dla gospodarki światowej .
125
Suma przyjętych założeń oznacza wąskie ujęcie BP :
obroty bieżące ( X )
plus obroty kapitałowe ( R ) .
BP = X + R = 0 ( równowaga BP )
> 0 ( nadwyżka BP )
< 0 ( deficyt BP )
Nierównowaga BP wymaga dostosowań wewnętrznych,
niczego nie można narzucić partnerom zagranicznym.
126
b) obroty bieżące ( X )
– przypomnienie z modelu 4 - sektorowego
___
Eksport tylko autonomiczny, Exp = Exp
nadwyżka BP
BP
E
iE
deficyt BP
YE Y
130
3. Analiza krzywej BP
a) zmiany położenia punktu E na BP
i
BP
i2 E2
E0
i0
Przykładowa sytuacja :
i1 E1 – obniżenie stopy procentowej ;
Y1 Y0 Y2 Y
- czyli ucieczka obcych kapitałów, więc deficyt BP ;
- wyrównanie przez obroty bieżące czyli obniżenie importu ;
- obniżenie importu zmniejszy krajową produkcję ;
- równowaga w E1 . A po podwyższeniu stopy i ...
131
b) zmiany położenia krzywej BP
Zależą od zmian wyrazów wolnych w funkcji BP .
___ ___
m Exp – Imp
i= Y - + i’
a a
z zagranicą.
Ale może zmienić się ich wartość, nawet w okresie krótkim,
jeżeli dopuścimy zmienność kursu walutowego 132
Kurs walutowy to cena jednostki waluty obcej wyrażona w
walucie krajowej.
Na przykład 1 USD = 4,5 PLN
Jest to tzw. notowanie proste.
Przy notowaniu prostym wzrost kursu oznacza osłabienie
waluty krajowej ( np. 1 USD = 5 PLN ) .
Wtedy za ten sam volumen obrotów autonomicznych mamy
więcej złotówek, następuje ruch BP w prawo.
i
BP2 BP1
BP0
i0
i
BP2
BP0
BP1
Sytuacje krańcowe :
Y - BP pozioma
( perfect mobility )
- BP pionowa ( immobility )
135
4. Instrumenty polityki ekonomicznej
W formule BP występują różne wielkości – potencjalne
narzędzia polityki . Z założeń i analizy wynika jednak, że :
- nie są instrumentami : mt , a , i’ ,
___ ____
a także Exp oraz Imp ;
- instrumentem może być kurs walutowy
( jeśli regulowany przez państwo ) ;
- zmianie ulega wtedy wartość obrotów autonomicznych
i równolegle przesuwa się krzywa BP ;
- instrumentem jest ma – ale tu ważna reakcja partnerów
( retorsje za protekcjonizm ).
136
5. Równoważenie rynku
a) nadwyżka BP
Nadmiar obcych walut, tj. punkt P1 ponad krzywą BP .
Szkic sytuacji :
i
• P1
137
- automatyczne dostosowanie kapitałowe
Część nadmiaru obcych pieniędzy zostanie wymieniona na
pieniądz krajowy.
Zwiększy się jego podaż, a więc obniży się stopa procentowa.
A to zniechęci zagranicznych inwestorów i część kapitału
obcego „ucieknie”.
Te dwa ruchy zredukują nadwyżkę BP , w punkcie E1 nastąpi
równowaga .
i
• P1 BP
E1
Y
138
- automatyczne dostosowanie produkcyjne
i
BP
P1• E2
Y 139
- reakcja polityki ekonomicznej
- równowaga w P1 . BP1
i
P1 •
.E BP0
Y
140
Wnioski :
i
BP
- kapitałowe
- produkcyjne
.
P2 - zmniejszenie ograniczeń
( zwiększenie mobilności )
Y
142
Gospodarka samodzielnie i/lub przy pomocy polityki
ekonomicznej poradzi sobie zarówno z nadwyżką,
jak i z deficytem BP.
Dostosowania produkcyjne i kapitałowe zmienią jednak
produkcję i stopę procentową, zmienią więc warunki
działania rynku pieniężnego i towarowego.
143
6. Współzależność 3 rynków
Zmiany obrotów z zagranicą wpływają na pozostałe rynki
- towarowy i pieniężny.
Przykłady :
Obroty kapitałowe - Obroty bieżące -
przykład napływu obcych przykład obniżenia eksportu :
kapitałów : - to spadek popytu ogólnego,
- po wymianie na pieniądz a więc spadek produkcji
krajowy oznacza to wzrost ( rynek towarowy ) ,
podaży pieniądza, a więc - czyli spadek popytu na
obniżenie stopy procentowej
( rynek pieniężny ) , pieniądz i obniżenie stopy
- czyli wzrost produkcji procentowej
( rynek towarowy ) , ( rynek pieniężny ) ,
- a więc wzrost importu - czyli ucieczka obcych kapitałów
( rynek obrotów z zagranicą ) . ( rynek obrotów z zagranicą ) .
W obu przykładach zaczynamy od BP, przechodzimy na IS
( lub LM ), potem na LM ( lub IS ) 144
- a powrót do BP następuje od drugiej strony !
Wszystkie trzy rynki są powiązane, trzeba je rozpatrywać łącznie.
Do modelu IS – LM dodajemy krzywą BP.
i IS LM
BP
E
iE
YE Y
To model IS - LM - BP ,
zwany modelem Fleminga - Mundella ( Nobel 1999 ),
wprowadzony do światowej ekonomii w latach 60-tych.
Gospodarka otwarta jest w równowadze tylko wtedy,
gdy równocześnie są zrównoważone 3 rynki.
145
Pytania :
1. Omów wyprowadzenie i podstawową analizę
( zmienność położenia punktu E ) krzywej równowagi
na rynku obrotów z zagranicą.
Przedstaw odpowiednie szkice graficzne.
2. Omów podstawowe instrumenty polityki ekonomicznej,
jakie ma do dyspozycji państwo ( rząd i bank centralny )
na rynku obrotów z zagranicą. Przedstaw graficzną
interpretację skutków działania tych instrumentów.
146
Wykład VII
147
Część I - Gospodarka o sztywnym kursie walutowym
a) założenia :
- ogólne dla IS – LM ( okres krótki, ceny stałe,
produkcja elastycznie podąża za popytem ) ;
- specyficzne dla BP ( kraj mały, kurs walutowy stały,
mobilność obrotów stała, eksport i import autonomiczny
również stałe ) .
Czyli - krzywa BP nieruchoma
( brak przesunięć, brak zmiany kąta nachylenia )
- analizujemy zmiany w „reszcie gospodarki”.
148
Założenia cząstkowe ( analityczne ) :
- wiadomo, że stany nierównowagi gospodarki otwartej
mogą być różne ( kombinacje 3 sytuacji na 3 rynkach ) ;
- zaczynamy od nierównowagi dotyczącej wyłącznie BP ;
149
b) sytuacja 1 (symbolicznie : I = S , L = M , BP 0 , BP > 0 )
i IS
LM
LM1
P1
ip
E BP
i1
YP YE Y
-Skutki dostosowań
broniąc automatycznych
kursu walutowego : skupi obce pieniądze
system bankowy
--(-otrzymamy
wtedy
część
istniejąca
obniżeniu
tej nadwyżki
w P ), aulegnie
ekspansję
nadwyżka
stopawypływ
to spowoduje
monetarną
BP
procentowa
(
stworzywymuszoną
presję
; krajowego
pieniądza
na na
!obniżenie
)
- i krzywa
ryneka ;to spowoduje1 serię znanych
LM przesunie skutków,
się w prawo ;
kursu walutowego,
Wwpunkcie
wyniku a wzrośnie
ten ma pozostać
E otrzymamy
których stały ( z założenia ) ;
produkcja.
stabilną równowagę gospodarki otwartej.
150
Zniwelowanie nadwyżki BP jest rezultatem
trzech dostosowań rynkowych :
- wymiany części nadwyżki walutowej na pieniądz krajowy ;
- odpływu obcych kapitałów ze względu na obniżkę stopy
procentowej ;
- wzrostu wydatków na import spowodowanego wzrostem
produkcji.
Rezultaty ostateczne
to wzrost produkcji i obniżenie stopy procentowej - czyli
ożywienie gospodarcze, oczywisty skutek nadwyżki BP !
151
c) sytuacja 2 ( symbolicznie : I = S, L = M, BP 0, BP < 0 )
i IS LM
LM2
BP
E
P2
Rezultaty ostateczne
to obniżenie produkcji i wzrost stopy procentowej - a więc
„ochłodzenie” gospodarki, oczywisty skutek ujemnego BP .
153
d) sytuacja 3 ( symbolicznie : I S , L M , BP 0 )
Jest wiele możliwości takiej sytuacji :
i IS LM i
2 IS BP
1 3 BP
LM
4 6
5 7
8
Y Y
Przy nadwyżce BP : stany 1 – 4 ,
a stany 5 - 8 przy deficycie BP .
Przykładowa interpretacja stanu 3 :
- na rynku towarowym nadmiar towarów ;
- na rynku pieniężnym niedobór pieniądza ;
- na rynku obrotów z zagranicą nadwyżka.
154
IS
i LM
Do analizy wybrany
stan 4
- punkt P
BP
„poza krzywymi” P•
Nierównowaga w P oznacza :
- niedobór towarów ;
- niedobór pieniądza ;
- nadwyżkę BP .
Gospodarka „wewnętrzna” jest zagrożona kryzysem,
jedyna nadzieja w dobrym stanie BP .
155
Kolejność analizy ruchów dostosowawczych może być dowolna
- i tak w praktyce są to ruchy równoczesne !
156
LM
i IS
LM1
E2
BP
E3
P• . E1
158
2. Polityka ekonomiczna w gospodarce otwartej
Założenia :
- pozostają ogólne dotyczące IS – LM ;
- pozostają specyficzne dotyczące BP ;
- zaś założenia analityczne przyjmujemy takie :
- w punkcie wyjściowym jest równowaga trzech rynków ;
- ale według zgodnej oceny rządu i banku centralnego
poziom produkcji jest za wysoki, grozi kryzysem ;
- trzeba więc zastosować politykę restrykcyjną, żeby
„ochłodzić” gospodarkę .
159
a) restrykcja fiskalna
IS0
LM0 Punkt wyjścia
i LM1
równowaga :
IS1 BP
E1 E0
i0
E3
E2
Y0 Y
71 2- -–przesunie
restrykcja
krzywa IS
Podsumowanie
fiskalna
się
0 więc oznacza
przesuwa się
krzywa
zmian stanu w zmniejszenie
LMlewo
BP
0 dodoLM IS
od punktu1 1
popytu
, E0 do E3 :
96 --4adeficyt
w konsekwencji
-rządowego
nadmiar BP pieniądza
w ( nastąpi
w0
punkcie
G < E) zmniejszenie
punkcie
; E
spowoduje produkcji
spowoduje obniżkę
8 (- 5wwobec
- obniżenia
następuje
lewo - jak
interpretacja przy podaży
obniżenie pieniądza
produkcji
restrykcji
punktu E
2
-
1
monetarnej
stan krajowego
; trzech ) rynków
; wzrośnie
;;
sprzedaż
10 -
3- -istopyco z importem
interpretacja
procentowej,
walut
gospodarka obcych ?
punktuco E
wywoła
przez
znajdzie się
2 -wstan
system trzech
wzrost
punkcie rynków
produkcji
bankowy,
E . ;
stopa procentowa ; 1 3
zmniejszy - cosięz obcymi
podaż kapitałami ?
pieniądza krajowego ; 160
Wyniki analizy mówią, że po przejściu E0 E1 E2 E3
- obniżenie produkcji ;
- stabilna równowaga w E3 .
E1
BP
i0 E0
Y
Y0
213---krzywa
restrykcjaLM
interpretacja
monetarna
8 przesuwa
- oraz
punktu
tosię
wzrost
E
zmniejszenie
- do LM
produkcji
stan (w
trzech ;
podaży
lewo),
rynków
pieniądza
; następuje
-9wzrost
-– gospodarka znajdzie 1się ponownie wwalutowe,
punkcie E0 !!!
0 1
5(
64-Polityka
jak broniąc
M
przesunie< 0 )
tokursu
monetarna
dotąd restrykcja
;
krzywą bank skupi
w gospodarce
monetarna
LM w nadwyżki
prawo otwartej
jest( okazała ekspansja
skuteczna
wymuszona się
stopy procentowej
nastąpi 1 i obniża się produkcja ;
wypływ pieniądza
( nieskuteczna,
obniżyła
monetarna się
) ; po
produkcja restrykcji
) , ale produkcja
w E mamy nienadwyżkę
uległa zmianie.
BP ;
7 - nastąpi
krajowego na rynek ; obniżenie stopy 1 procentowej ;
162
Obrona stabilności kursu walutowego spowodowała,
że po świadomej restrykcji nastąpiła wymuszona ekspansja.
Nasz przykład to skrajność
- skuteczność została zredukowana do zera !
niekoniecznie do zera.
BP
P1 •
• P2
Y
W punkcie P1 jest nadwyżka BP czyli presja na zmianę kursu .
Obniżenie kursu ( tj. wzmocnienie waluty krajowej )
przesunie BP w lewo ( bo mniej złotówek
za dany volumen obrotów autonomicznych ).
W punkcie P2 jest deficyt BP czyli presja na wzrost kursu .
Wzrost kursu ( tj. osłabienie waluty krajowej ) 164
przesunie BP w prawo ( więcej złotówek ... ).
2. Automatyczne zmiany na innych rynkach
165
Po wzroście kursu eksport staje się tańszy
dla zagranicznych nabywców .
Rośnie więc popyt eksportowy.
166
Na rynku pieniężnym wzrost kursu zachęci posiadaczy
obcych walut do ich sprzedaży.
167
i IS1 LM0 LM1
IS0
BP0
BP1
E0
i0
E1
Y0 Y
Skutkiem wzrostu kursu walutowego ( tj. osłabienia waluty
krajowej ) jest ożywienie gospodarcze
( wzrost produkcji i obniżka stopy
procentowej ) .
- cenykursu
Wzrost krajowe ulegną zmianie
przemieści ( wzrosnąkrzywe
trzy związane po zmianie
w prawo .
Jednak tylko krótkookresowe,
kursu walutowego, ponieważ
co najmniej : do
stosownie
podrożenia
- na tzw. wsadu
zmiany naszego importowego
HZ zareagują );
partnerzy zagraniczni.
168
LM2
i LM0
IS2 IS0
BP0
E2 E0
i0
BP2
Y0 Y
E0
?
Y2 Y1 Y0 Y
E1
E0 E2
E0 BP
IS1
175
6. Polityka fiskalna
176
a) restrykcja fiskalna przy wysokiej mobilności
i IS0
IS2 LM1
IS1 LM0
BP0
E0
BP1
E1
E2
Y1 Y2 Y 0 Y
E0
E2 E1
Y2 Y1 Y0 Y
Restrykcja fiskalna ( G < 0 ) przesunie IS w lewo do IS1 .
Restrykcja jest skuteczna, produkcja obniża się do Y1.
Ale w E1 jest nadwyżka BP, obniży się więc kurs walutowy,
Przy niskiej mobilności płynny kurs
co przesunie
podnosi trzy powiązane krzywe
skuteczność wfiskalnej
polityki lewo ! !
Równowaga ustali się w E2 , przy produkcji Y2 .
Ostatecznym skutkiem będzie obniżenie produkcji aż do Y2 !
178
Warto podkreślić, że to rząd reguluje mobilność ( ma ).
Ostatecznie są to administracyjne ograniczenia
międzynarodowego ruchu towarów i kapitałów.
Rząd może więc regulować skuteczność
własnej polityki fiskalnej !
180
3. Omów i przedstaw graficznie skutki, jakie nastąpią
na rynku towarowym ( - na rynku pieniężnym ;
- na rynku obrotów z zagranicą ;
- na trzech powiązanych rynkach )
w wyniku wzrostu ( - obniżenia ) kursu walutowego.
4. Porównaj ( też graficznie ) skuteczność polityki ekspansji
( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce
zamkniętej i w gospodarce otwartej o stałym
( - o płynnym ) kursie walutowym i o wysokiej
( - niskiej ) mobilności wymiany międzynarodowej.
Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy wprowadzimy
założenie o niewielkim szoku inflacyjnym ?
181
Wykład VIII
Rynek pracy
( część I )
182
1. Włączenie rynku pracy do modelu IS – LM - BP
N1 N2 N3 N
3 - w okresie krótkim FP jest stała ( brak zmian K ! ) , w okresie
1- w
2
długim przy wzroście
mikroekonomii
dzięki zatrudnienia
inwestycjom odpojedynczej
N1 doi modernizującym
FProzszerzającym
dotyczy N3 rośnie
firmy, też
tu przyjmujemy
produkcja,
kapitał nastąpią agregację
alezmiany
tempo makroekonomiczną
jej wzrostu
położenia jest różneFP; . ;
i kształtu 184
3. Cechy rynku pracy
a) uwarunkowania pozaekonomiczne ( wybrane ) :
185
b) segmentacja rynku pracy ( podział na subrynki )
187
d) ograniczona konkurencja
Przykład monopolu
- jedynym sprzedawcą pracy jest silny regionalny
lub branżowy związek zawodowy.
Przykład monopsonu
- jedynym nabywcą pracy jest silny związek pracodawców
( bądź tzw. jedyny zakład w mieście ) .
a) popyt na pracę
Popyt na pracę to zapotrzebowanie na pracowników
- punkt widzenia przedsiębiorców ( to oni kupują pracę ) .
Popyt na pracę jest niesamodzielny, jest pochodny wobec
popytu na towary.
Przedsiębiorcy traktują zatrudnienie jako warunek wytworzenia
produkcji i realizacji zysku.
Płaca jest tu kosztem, rozsądek przedsiębiorcy nakazuje
minimalizację płac.
190
A dokładniej - chodzi o stałe porównywanie
kosztu pracy ( tj. płacy realnej, W/Pc )
z jej efektem ( tj. produktem krańcowym, MPN ).
Jeśli płaca realna jest mniejsza niż produkt krańcowy –
zatrudnienie rośnie.
Jeśli natomiast produkt krańcowy jest mniejszy od płacy
– zatrudnienie obniży się.
Równowaga nastąpi przy wyrównaniu płacy i produktu.
W
Funkcja popytu na pracę PC
ND
W = PC MPN (ND)
N 191
b) podaż pracy
Podaż pracy uwzględnia punkt widzenia pracowników,
to oni chcą sprzedać pracę.
W
PC
Ns
N
195
c) równowaga rynku pracy
Popyt równy podaży ( ND = NS ) , czyli po uproszczeniu
MPN (ND) = g (NS)
Krótkookresowa stabilizacja rynku pracy następuje,
gdy poziom płac jest opłacalny dla przedsiębiorców
i akceptowany przez pracowników ;
gdy „przykrość” pracy zrówna się z przyjemnością
konsumpcji
oraz - co ważne dla IS - LM – gdy powstająca dzięki pracy
produkcja zrównoważy rynek towarowy .
W
ND Ns
PC
Elementy analizy :
E Przesunięcia
Ruch Przesunięcia
na krzywych ND i NS
WE
zależykrzywejkrzywejpłac
od poziomu podaży
popytu
- przykłady
- przykłady
- przykłady już były.
196
NE N
5. Nierównowaga na rynku pracy
Dwa kierunki :
- za duża podaż, niedobór miejsc pracy
- za duży popyt, nadmiar miejsc pracy.
Największym problemem jest bezrobocie
- ekonomicznym, społecznym, politycznym, moralnym ...
Poważne znaczenie mają definicje.
Bez ich jednoznaczności - pole do manipulacji,
różnorodnych.
197
Bezrobotny - nie pracuje, ale :
- jest do pracy zdolny ( odpowiedni wiek,
odpowiednie cechy fizyczne i psychiczne ) ;
- chce pracować, aktywnie poszukuje pracy ;
- gotowy jest do podjęcia każdej oferowanej pracy.
To są aspekty realne, często dodaje się też
aspekt prawny ( rejestracja w odpowiednim urzędzie pracy )
oraz aspekt finansowy ( pobieranie zasiłku dla bezrobotnych ).
Każdy aspekt dotyczy innego zbioru osób niepracujących,
każdy prowadzi do innej definicji licznika stopy bezrobocia
( „właściwi” bezrobotni ) i jej mianownika ( zasoby pracy,
tj. bezrobotni plus pracujący )
- a inne definicje to inne wnioski o stopie bezrobocia.
198
Pracujący - przykładowe problemy definicyjne :
- praca dorywcza ;
- praca za granicą .
199
W porównaniach międzynarodowych ( za MOP )
odchodzi się od lokalnych definicji i przepisów
- w Polsce to badania BAEL ( GUS ) .
Według BAEL :
- pracujący : w tygodniu poprzedzającym badanie
przepracował zarobkowo przynajmniej 1 godzinę,
niezależnie od statusu tej pracy ;
- bezrobotny : nie pracuje, ale aktywnie szuka pracy
zarobkowej ( niezależnie od wieku, zdrowia itp. ) ;
- pozostali : nie są zaliczani do zasobów pracy
( tj. do mianownika stopy bezrobocia ) .
Wyniki BAEL są różne od oficjalnych, ale :
są porównywalne międzynarodowo,
są realistyczne,
są wolne od manipulacji politycznych. 200
Pytania :
1. Wyjaśnij, dlaczego i jakie specyficzne cechy posiada
rynek pracy w porównaniu do innych rynków objętych
modelowaniem typu IS-LM ?
2. Przedstaw ( też graficznie ) sposób wyprowadzenia
krzywych równowagi na rynku pracy.
201
Wykład IX
Rynek pracy
202
1. Płace a bezrobocie
a) płace elastyczne
W
W3
ND ? NL to maksymalna podaż pracy.
NS Pracujący to NE ,
W2
bezrobotni to ( NL - NE ) .
WE
Dlaczego nie pracują ?
W1
Bo warunkiem jest
NE NL N obniżka płac do W1.
ND
NS
Poziom płac WE równoważy
W1 rynek pracy, ale usztyw-
nienie nastąpiło przy W1 .
WE
Wtedy pracuje N1 ,
a chce pracować N2 .
N1 NE N2 N
Pracuje N2 pracowników.
N2 NE N3 N
ND1 NS
ND0 Wzrost popytu
przesuwa
W1
WE
krzywą ND
w prawo.
NE N1 N
N1 NE N2 N
Łączne
skutki : wzrost
bezrobocia ! 215
6. Podatki a bezrobocie
E2
N3 N1 N2 NE N
Podatek
Jeśli obadrugi
Podatek zmniejszy
podatki
pierwszyzostanąpopyt
przesuwa nagórę
pracę
wprowadzone
w ( podwyższone
krzywą ), .
NS0 , do NS1
iSkutkiem
krzywa
rynek pracy Njestprzesunie
znajdzie
D0 się się
w Ew
zmniejszenie dół, do ND1do
3 , zatrudnienie
zatrudnienia . wN N, 3 ,
1
Skutkiem
a bezrobocie
czyli jest zmniejszenie
spowodowane
bezrobocie równezatrudnienia
Npodatkami
- N . do
wyniesie
N 2 , NE - N 3 !
E 1
czyli bezrobocie równe NE - N2
Taki jest efekt decyzji rządu, czy cel był też taki 218 ?
7. Rynek pracy a inflacja
a) zmiana założeń
219
Inflacja, zwłaszcza wysoka, ma wiele negatywnych skutków
gospodarczych, m.in. :
Strona podażowa :
płace rosną.
221
Strona popytowa :
222
Całość rynku :
223
8. Analizy
Przypadek I
224
W ND0 ND1 NS
W1 E1
W0 E0
N0 N1 N
Y FP
Y1
Y0
N0 N1 N
225
Przypadek II
226
NS1
W ND E1
W1
NS0
W0 E0
N1 N0 N
Y FP
Y0
Y1
N
N1 N0
227
Przypadek III
228
NS1
W ND0 ND1
W1 NS0
W0
N0 N
Y FP
Y0 = Y 1
N
N0 = N1
229
Przypadek IV
To ogólny przypadek keynesowski,
łagodniejszy od przypadku I ( ekstremalnego ) .
Na rynku pracy decydują przedsiębiorcy,
oni lepiej znają gospodarkę i rozumieją inflację,
oni decydują o wzroście płac,
ale pracownicy też coś wywalczą !
Obie krzywe zmieniają położenie ( „popyt bardziej” ) ,
rosną płace, zatrudnienie i produkcja,
a przyczyna inflacji jest stopniowo likwidowana.
„Powraca zdrowie” !
230
ND1 NS1
W
W1 NS0
ND0
Czy jest inne
wyjście z
W0
inflacji ?
Tak, ale N0 N1 N
długookresowe
Y FP
- dzięki zmianie Y1
kształtu i poło-
Y0
żenia FP
( inwestycje i
postęp
techniczny ! )
N
N0 N1
231
Pytania :
1. Omów ( i przedstaw graficznie ) sytuacje nierównowagi
na rynku pracy, jakie mogą wystąpić przy płacach
elastycznych i przy płacach nieelastycznych
( - za wysokich ; - za niskich ).
2. Omów ( i przedstaw graficznie ) wpływ zmian ( - wzrost,
- spadek ) w podaży pracy ( - w popycie na pracę ) na
sytuacje nierównowagi na rynku pracy.
3. Rynek pracy w warunkach inflacji – przedstaw przypadek I
( - II ; - III ; - IV ) ( por. slajdy 224 – 231 ).
232
Wykład X
Kompleksowy model
krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej
233
1. Konstrukcja modelu
Do znanego modelu IS – LM - BP
dodajemy model rynku pracy ( SR )
za pośrednictwem krótkookresowej funkcji produkcji
i powstaje model IS – LM – BP – SR .
Kompleksowy ?
krótko-
okresowa
Fp
funkcja
produkcji
235
Algebraiczna postać modelu to układ 6 równań ( z tabliczki )
definiujących funkcje równowagi wszystkich
uwzględnionych rynków.
237
„typowy” szkic graficzny.
D A
i IS LM
? E3 E
BP
iE
W
(E)
Pc YE
W Y
Pc
NE
E2 E1
Fp
NS C ND N B
238
Ćwiartka D
– możliwość rozszerzenia analiz ?
Jej wymiary to : ( ćwiartka D w lustrze )
i
stopa procentowa
( czyli cena kapitału )
i płaca ( czyli cena pracy ) . i
E
E
To koszty produkcji.
Konkretne położenie
krzywej równowagi WE W
wyznacza funkcja :
To Kjk
Kp = f (W, i, Y) – krzywa jednakowego kosztu
239
Każdy punkt Kjk informuje, że dla osiągnięcia konkretnej
produkcji trzeba zużyć pewną ilość kapitału
i pewną ilość pracy żywej
( w firmie i w SEK, w ujęciu fizycznym i w wartościowym ) .
Na krzywej są więc zebrane metody produkcji
– kapitałochłonne ( A ) i kapitałooszczędne
(B).
i
Zmiany metod produkcji to PT
A
i inwestycje, a więc zagadnienia
iE E okresu długiego.
B
W okresie krótkim mówimy
tylko o popycie inwestycyjnym.
WE W 240
Dlatego na przykład - efekt popytowy :
- wzrost płac ( zmiana kosztu czynnika produkcji ) powinien
uruchomić tendencję do technik pracooszczędnych
( kapitałochłonnych ) ;
- w strukturze popytu inwestycyjnego powinna nastąpić
zmiana ku zakupom maszyn o wyższej technice ;
- nie ma jednak powodu do zmiany wielkości popytu
inwestycyjnego, a to właśnie to zdecydowałoby o zmianie
wielkości produkcji.
Produkcyjny efekt podażowy ( tj. przyrost produkcji dzięki tej
rozbudowie zdolności produkcyjnych ) ujawni się dopiero
za parę lat !
W analizach krótkookresowych
ćwiartkę D można pominąć !
241
2. Możliwości wykorzystania modelu
Ogólne :
- stabilność cen, krótki okres, popytowa elastyczność
produkcji ;
- gospodarka otwarta, a w niej :
- płynny kurs walutowy
- stała, ale wysoka mobilność
- założenie o kraju małym .
Analityczne :
- tylko syntezy ;
- najpierw dostosowania automatyczne ;
- potem skutki polityki ekonomicznej ;
- a następnie szerzej o polityce rozpoczętej od rynku pracy.
245
4. Dostosowania automatyczne - synteza
i IS ? LM A
P . E
?
iE BP
W ?
W Pc
(E) ? ?
Pc YE Y
NE
C Fp B
NS ND N
NE
C Fp B
NS ND N
- G zmienia położenie IS ;
- M zmienia położenia LM ;
- możliwy też ruch BP ( zmienny kurs walutowy !
);
- oraz dodatkowe ruchy IS i LM ( kursowe ) ;
- - poprzez
zmianyFpi oraz Y od E
tłumaczone na ku Pp ; N i
zmiany
247
W.
Jeśli dopuścimy inflacyjną zmianę cen :
- dodatkowe ruchy IS, LM i BP ( inflacyjna zmiana
wartości dochodów i popytu,
pieniądza i kursu walutowego ) ;
- praktycznie - dostosowania ilościowe zostaną
zmienione ( osłabione lub wzmocnione )
przez możliwe dostosowania cenowe
( np. zmiana skutków polityki fiskalnej - dodatkowego popytu
lub polityki monetarnej - dodatkowej podaży pieniądza ) ;
- czyli zmieni się też skuteczność polityki ekonomicznej
( na + lub na - ) .
248
6. Gdy na początku jest rynek pracy
ma znaleźć zatrudnienie ;
249
Zacznijmy od rynku pracy ( ćwiartka C ) :
NS0 NS1
W ND1
ND0
W1 E0 E1
W0
N0 N1 N
YE YP Y
Przypomnienie !
W E1 nadwyżka BP ! A
i IS0 LM BP1
E1
BP
YE YP Y
252
Zagrożenia :
Cykl koniunkturalny
257
1. Pomiar dynamiki gospodarczej
258
Rozwiązanie umowne : realny dochód narodowy brutto
( Gross National Income ) per capita w USD .
Wady :
- tylko roczny efekt procesu produkcji, a nie nagromadzony
poziom majątku produkcyjnego i dobrobytu społecznego ;
- wymierne efekty produkcji, a nie jakość życia
( np. czas wolny, środowisko przyrodnicze ) ;
- tylko towarowa produkcja rejestrowana,
brak gospodarki naturalnej i szarej strefy ;
- brak uwzględnienia sposobu podziału
( zagadnień sprawiedliwości społecznej ) ;
- trudne przeliczenie na obcą walutę ( kurs ? , złoto ?,
waluta głównego partnera ?, siła nabywcza ? ) ;
- problemy z cenami porównywalnymi ( stałymi ) ;
- itd.
Ale brak lepszego miernika ! 259
2. Rodzaje dynamiki gospodarczej
1 wahania przypadkowe
- przyczyny wewnętrzne ( np. klęski żywiołowe ) ;
- przyczyny zewnętrzne ( wpływ otoczenia ) .
Usunięcie trudne, rozumowanie na zasadzie :
co by było, gdyby nie było ...
( wiele punktów zmieni położenie )
2 wahania sezonowe
- przyczyny przyrodnicze ( np. produkcja rolna ) ;
- przyczyny „kalendarzowe” ( np. turystyka ) ;
Usunięcie trudne ...
260
Po oczyszczeniu z wahań przypadkowych i sezonowych
widać regularność zmian, okresy ekspansji i recesji.
3 cykl koniunkturalny
- periodyczne fluktuacje całej aktywności ekonomicznej,
okresy przyspieszenia i zwolnienia ;
- powtórki nie są identyczne, różne interpretacje ;
- zniekształcenia jako skutki interwencji państwa
( polityki antycyklicznej ) ;
- podobieństwa nie tylko objawów, lecz mechanizmów,
przyczyn.
4 trend rozwojowy gospodarki
- dominująca tendencja długookresowa
( wzrost, stagnacja, regres ) ;
- widoczna po oczyszczeniu z wahań koniunkturalnych.
261
3. Klasyfikacja teorii cyklu
I kryterium – opis przebiegu cyklu ( jaki jest )
np. 4 fazy : ożywienie, rozkwit, recesja, depresja ;
3 fazy : ożywienie, stabilizacja, kryzys ;
2 fazy : przemienne okresy ożywienia i recesji .
II kryterium – mechanizm wystąpienia cyklu, jego
przyczyny, tj. nie tylko jaki jest, lecz też dlaczego jest ?
Koncepcje egzogeniczne ( pozaekonomiczne )
oraz koncepcje endogeniczne ( ekonomiczne ) :
- głównie przyczyny inwestycyjne
i związane z drugim czynnikiem produkcji – pracą
III kryterium – teoretyczna podstawa teorii cyklu
- tyle teorii cyklu, ile szkół myśli ekonomicznej !
262
4. Model Kaldora
Założenia keynesowskie :
263
Funkcja oszczędności Dotychczas ( w okresie krótkim ) :
liniowa o postaci S = -C + sY
Oszczędności są rosnącą
funkcją dochodu.
Y
264
Funkcja inwestycji _
Dotychczas liniowa o postaci I = I
I
Teraz uwzględnimy zmienność
poziomu skłonności do inwestowania
- czyli zmienność nachylenia krzywej.
Y
Przy niskiej produkcji inwestycje są małe - są rezerwy mocy !
Przy bardzo wysokiej produkcji i wykorzystaniu aparatu produk-
cyjnego inwestycje również są małe – „przegrzanie” !
Przy pośredniej produkcji skłonność do inwestowania jest
wysoka - optymizm inwestorów, duże inwestycje .
Skłonność do inwestowania jest zmienna,
w okresie długim zależy od poziomu produkcji !
265
Stąd nowa postać długookresowej funkcji I :
S1
B
A = B
A A
270
Wykład XII
271
1. Istota teorii wzrostu gospodarczego
273
Kryterium II : baza teoretyczna ( szkoła myśli ekonomicznej )
- tyle teorii, ile szkół !
( ekonomia normatywna )
- koncepcje wzrostu przyspieszonego
- „minione okresy świetności ” a problem tzw. latecomers ;
- przezwyciężenie zacofania gospodarczego ;
- przykład pozytywny - „tygrysy” azjatyckie , niektóre ;
- przykład negatywny - GCP ;
- sprawa tzw. międzynarodowej linii pościgu.
274
- koncepcje wzrostu zerowego
- groźba wyczerpania zasobów ( raporty rzymskie ) ;
- zmiany jakości, nie ilości ;
- czołówka świata.
275
3. Model Domara
Założenia ( wybrane ) :
- gospodarka dwusektorowa ;
- w punkcie wyjściowym równowaga ;
- rezerwy wykorzystane ( też zasoby pracy ) ;
- wzrost gospodarczy jest funkcją kapitału,
a ten inwestycji ;
- inwestycyjne efekty popytowe i podażowe są
natychmiastowe ( brak odroczeń ) ;
- równowaga procesu wzrostu,
gdy dynamika obu efektów równa.
276
Efekt popytowy : AD = I 1 1
gdzie : = =
1 - c s
Przyrost popytu jest funkcją przyrostu inwestycji.
Efekt podażowy : ZP = I e
gdzie : ZP - zdolności produkcyjne,
e - efektywność inwestycji
Przyrost zdolności produkcyjnych jest funkcją inwestycji.
Równowaga dynamiczna, gdy AD = ZP ,
tj. gdy w procesie wzrostu oba efekty są równe.
I
Jeśli I I e , to łatwo obliczyć, że = es
I
Wzrost inwestycji jest tożsamy ze wzrostem produkcji
277
( rośnie popyt i sama produkcja ) , więc r = es
Wzrost zrównoważony wymaga :
- pełnego wykorzystania zasobów
- stałego przyrostu inwestycji.
279