BEYNİN LOBLARI VE

İŞLEVLERİ
DOÇ. DR. ENDER DURUALP
ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ
ÇOCUK GELİŞİMİ BÖLÜMÜ
İnsan beyninde bulunan ana loblar

 Frontal lob
 Parietal lob
 Oksipital lob
 Temporal lob
 Serebellum
Frontal lob

 Beynin en gelişmiş ve en büyük lobudur. Tüm korteks

alanının üçte birini oluşturur.
 Beyin yarım kürelerinin dış yüzünde bulunur. Beynin ön
tarafında yer alır.
 Arkada rolando oluğu ile parietal lobtan, yanlarda ise
sylvius yarığı ile temporal lobtan ayrılır.
 Alın lobu üzerinde motor ve duyu merkezleri ile konuşma
merkezi (Broca merkezi) bulunur.
Üç bölgeye ayrılır:

Motor korteks

Prefrontal korteks

Broca alanı
 1. Motor korteks: Frontal lobun üçte birini oluşturur. En dış
kısmı uyarıldığında yutma, çiğneme ve yüz hareketleriyle
ilgili kaslar kasılır.
 En alt kısmında gırtlak, yutak, dil, sırayla yüz, başparmak,
el, ön kol, göğüs, karın, uyluk, ayak ve perine temsil
edilir.
 Primer motor korteks, premotor alan ve süplementer
motor alan olmak üzere kendi içinde üç alana ayrılır.
 Primer motor korteks, istemli hareketleri kontrol eden
bölümdür.
 Premotor alan, ağız ve yüz, el, kol, gövde ve bacak
alanlarını içerir.
 Süplementer motor alan, gövdenin döndürülmesi, ellerin
uyumu, göz ve omuz hareketlerinin sabitleştirilmesinden
sorumludur.
 2. Prefrontal korteks: Düzensiz oluşan olayların
değerlendirilmesi ve başlatılmasından sorumludur. Bilinç
ve bilinç dışı, bellekte depolanmış ve organ
merkezlerinden gelen bilgilerin düzenlenerek yapılacak
davranışa karar verir.
 Bilinçlilik, farkındalık ve dikkat alanı olarak tanımlanır.
 Uyarana odaklanma, kodlama, işleme, diğer uyaranların
filtre edilmesi, dikkatin kaydırılması, istemsiz dikkat
kaymalarının önlenmesinden sorumludur.
 3. Broca alanı: Kelime oluşumu olarak belirtilen bölümdür.
Hemen üstü göz bebeklerini ve göz hareketlerini kontrol
etmede görevlidir.
 Okuma ve hareket halindeki cismi takip etmede yaşanan
sorunlar bu bölgeden kaynaklanır.
 Frontal lezyonlar
 Motor hareketleri gerçekleştirmede problemler
 •Davranışın sürdürülmesinde ya da engellenmesinde uygun
tepkiyi vermede problem oluşması
 •Kişilikte büyük değişiklikler
 •Sol frontal lobtaki lezyonlar dilde, sağ frontal lobtaki
lezyonlar duygusal karmaşıklığa yol açabilirler.
Parietal lob

 Önde rolando oluğu, aşağıda sylvius yarığı, arkada ise

sulcus parieto occipitalis sınırlar.
 Bu lob üzerinde duyu merkezleri ve duyuların
değerlendirildiği öğrenme, hafıza ve mantık gibi merkezler
yer alır.
 Dış çevrenin algılanması ve anlamlandırılması gibi önemli
merkezleri destekler.
Temporal lob
 Yukarıda sylvius yarığı ile sınırlıdır.
 Bu lob üzerinde işitme duyusunun alınması ve
düzenlenmesi ile ilgili temel işitme merkezleri ile koku ve
tat merkezleri bulunur.
 Özellikle sol temporal lob kişiseldir. İşitme alanıdır. Sol
temporal lob insan konuşmasını algılamada daha
baskınken, sağ temporal lob konuşma olmayan çevresel
sesleri algılamada daha baskındır.
 Sağ temporal lobdaki tümörler müziksel halüsinasyonlara,
sol temporal lobdakiler sözel halüsinasyonlara neden olur.
 Primer işitme alanı, sekonder işitme alanı ve Wernicke
alanı olmak üzere üçe ayrılır:

 Primer işitme alanı, ön tarafı düşük frekanslı sesleri, arka

tarafı yüksek frekanslı sesleri duymayı sağlar.

 Sekonder işitme alanı, primer işitme alanının arkasında

bulunur. Diğer alanlarla asosiyasyon (birleşme) yapar ve
anlamayı sağlar.
 Wernicke alanı, parietal ve oksipital loblardan yoğun
sinapslar alır. Duyusal alanların buluştuğu alandır. Wernicke
konuşma alanı olarak da adlandırılır, serebral korteksin
konuşmaya bağlı olan iki bölümünden biridir, diğeri Broca
alanıdır. Yazılı ve sözlü dilin anlaşılmasında rol oynar. İnsanın
yazıyı okumasını, anlamasını ve yüksek sesle söylenmesini
sağlar.
 Bu bölgelere zarar gelmesi durumunda;
 Wernicke afazisi: Kişinin konuşulanın anlamamasıdır.
 Broca afazisi: Kişi konuşma işlemini
gerçekleştiremeyecektir.
Oksipital lob

 Hemisferin arka kısmında bulunan piramit biçimindeki

lobdur.
 Görme ve görüntüleme merkezleri bu alanda bulunur.
 Hasar gördüğünde görme defektleri ortaya çıkar.
 Nesneleri görme, fark etme, hareket, renk, uzunluk,
parlaklık hakkında bilgi alır.
 Oksipital ve temporal lobda oluşan hasar;
prosopagnosia’ya neden olmaktadır. Bu insan yüzleri
tanıyamama, ayıramama durumudur
 Bu kişiler burun, göz, ağız gibi parçaları görebilirken
bunların birbirleri ile ilişkilerini kuramazlar.
Beyin, Sağ ve sol olmak üzere 2
hemisferden oluşur.
 Beynin hemisferleri arasında asimetrik bir ilişki vardır.
Vücudun sağ tarafını sol hemisfer, sol tarafını sağ hemisfer
harekete geçirir.
 İnsanların çoğunda sağ ya da sol hemisfer baskındır. Baskın
olan hemisferde Broca alanı, Wernicke alanı ve angüler
girus bulunur. Bu bölgeler bedensel becerilerin kazanımı
için önemlidir.
Sağ hemisfer

 Devamlıdır, zihinsel ağırlıklıdır, planlıdır, duyguları kontrol

eder, analitiktir, mantıksaldır, isimleri hatırlar, rasyoneldir.
 Problemleri çözer, zaman yönelimlidir, işitsel ve görsel
yollarla öğrenir, yazmayı ve konuşmayı kontrol eder, sözlü
talimatlara uyar, düşünerek konuşur ve öğrenir.
 Doğru/yanlış, çoktan seçenekli ve denkleştirme testlerini
tercih eder, kontrollüdür, farklılıkları arar, matematiksel
ve somut düşünür, dilde odaklanır, bir defada bir şey
düşünür.
Sol hemisfer

 Bütünseldir, sezgiseldir, duygusaldır, kendiliğindendir,

duyguları serbest bırakır, yaratıcıdır, tepkiseldir, daha
soyuttur, yüzleri hatırlar.
 Mekana yönelimlidir, dokunsal yollarla öğrenir, çizmeyi ve
nesneleri kullanmayı tercih eder, yazılı ya da gösterilen
talimatlara uyar, resmeder, deneme testlerini tercih eder.
 Benzer nitelikleri arar, müzikal yeteneklere sahiptir,
eşzamanlı biçimde düşünür.
 Çocuklarda baskın kullandığı el, ayak ve göz tercihlerine
bakılabilir.
 Bazen ebeveynler el tercihine müdahil olabilirler.
 Ancak baskıyla el tercihini değiştirse bile ayak ve göz
tercihini değiştirmezler.
 Bu durum da el-ayak-göz tercihinin uyumsuzluğuna ve bazı
problemlere neden olabilir.
 Bazı çocuklar iki elini de kullanabilir. Baskın olan hemisfer
belli değildir.
Limbik sistem

 Beyin kabuğunun hemen altında, ara beyni halka gibi saran

yapıdır. Bu sistem duygular ve motivasyonla ilgilidir.
 Daha çok içgüdüsel davranışları, korku heyecan gibi
duyuları ve seksüel dürtüleri idare eder.
 Temel yaşamsal faaliyetleri kontrol eder.
 Solunum, kalp atışı, tehlike durumundaki refleksler beyin
sapı tarafından kontrol edilir. Limbik sistem de beyin
sapını çevreler.
 Amigdala, hipokampus ve hipotalamus limbik sistemin
önemli parçalarıdır.
 Forniks, mammiller cisim, singulat girus diğer parçalarıdır.
 Açlık, susuzluk, cinsel arzular ve diğer zevkleri düzenler.
 Uzun süreli belleğin önemli bir kısmını kontrol eder.
 Vücut sıcaklığı, vücut sıvıları, vücut ağırlığının kontrolü bu
bölgede düzenlenir.
 Amigdala: Çeşitli hisler, duyular, hafıza, görme ve korku
yanıtı ile ilgilidir. Duyu organları aracılığıyla beyne gelen
bilgilerin büyük bir kısmı(%80) görme organı aracılığıyla
gerçekleşir. Amigdala medial temporal lobun derinlerinde
yerleşen nöronların oluşturduğu badem şeklindeki beyin
bölümüdür. Duygusal hafıza ve duygusal tepkilerin
oluşmasındaki birincil role sahip bölge. Limbik sistemin bir
parçasıdır.
 Başta korku olmak üzere, duyguların denetiminden
sorumludur. Sempatik sinir sisteminin aktivasyonu için
hipotalamusa, yüzde korku ifadesinin oluşması için fasial ve
trigeminal sinir nükleuslarını uyarır. Ayrıca dopamin,
noradrenalin ve adrenalin salgılanması için uyaranlar yollar.
 Hipokampus: Öğrenme ve hafıza ile ilgilidir. Öğrenmenin
gerçekleşmesini ve bilgilerin depolanmasında görevlidir.
Kısa süreli belleğin uzun süreli belleğe dönüşmesinde
etkilidir.
 Singulat girus, forniks: Bu yapılar heyecansal ve temel
zihin fonksiyonlarını yürütür.
 Mammiller cisim: Fornix aracılığıyla hipokampustan aldığı
sinyalleri talamusa gönderen hipotalamusun bir
bölümüdür.
 Limbik sistemde oluşan herhangi bir hasar Alzhemier,
anterogradi (ileriye dönük) amnezi, retrograd( geriye
dönük) amnezi ve Kluver-Bucy sendromu gibi önemli
hastalıklara sebebiyet verir.
 Hipokampus hasarı önemli bilişsel (hafıza) sorunlarına
sebep olur.
Kaynaklar
 Aral N. (2015) Beyin gelişimi. Duyuların Gelişimi ve Desteklenmesi Ed: M.
Yıldız-Bıçakçı. Ankara: Eğiten Kitap.
 Doğan, H. (2018). Beyin gelişimi. Çocuk gelişimi. Ed: N. Aral ve Z.F. Temel.
Ankara: Hedef.
 Aral, N. ve Doğan-Keskin, A. (2018). Beynin yapısı ve beyin gelişimi. Erken
Çocukluk döneminde Gelişim I. Ankara: Anı.
 https://www.beyin.gen.tr
 https://tr.wikipedia.org/wiki/Beyin_h%C3%BCcresi
izleyelim

 https://yandex.com.tr/video/preview/?
text=limbik%20sistem&path=wizard&parent-reqid=1616868973893245-1671145
872691578762400125-production-app-host-vla-web-yp-288&wiz_type=v4thum
bs&filmId=415932478311952133