TEMA

KOOPERATIVAT E FERMEREVE NE
AGROBIZNES
DREJTIMI I NDERMARRJEVE TE
AGROBIZNESIT
 KOOPERATIVAT E FERMEREVE NE
AGROBIZNES

I. Ç’JANE KOOPERATIVAT E FERMEREVE

1. NJE VESHTRIM I PERGJITHSHEM PER

KOOPERATIVAT
2. THEMELUESIT E NJE KOOPERATIVE
3. PSE FERMERET DUHET T'I ORGANIZOJNE DHE T’I
PERKRAHIN KOOPERATIVAT
4. PERFITIMET QE OFROJNE KOOPERATIVAVE
5. TREGJET DHE LLOJET E TYRE
6. PARIMET E ORGANIZIMIT TE KOOPERATIVAVE
7. DALLIMET NE MES KOOPERATIVAVE DHE FORMA
TE TJERA TE ORGANIZIMIT TE AGROBIZNESIT
 II. FERMERET DHE RRAPORTET E TYRE ME
KOOPERATIVAT E FURNIZIMIT DHE
FIRMAT KONKURUESE ME TO

1. RRAPORTET E FERMEREVE ME KOOPERATIVA E

FURNIZIMIT
2. RRAPORTET ME FIRMAT KONKURUESE TE
KOOPERATIVAVE
3. BIZNESI I KOOPERATIVAVE ME JO ANETARET
 OBJEKTIVA
Studenti duhet:
 Te arrije te njohe ne detaje format kooperative te organizimit te
agrobiznesit si dhe dallimet ne mes tyre dhe formave te tjera
 Te dalloje strukturat e organizimit te kooperativave si dhe avantazhet dhe
disavantzhet e tyre
 Te dalloje perfitimet social-ekonomike qe ofrojne kooperativat ndaj
fermave antare te tyre
 Te identifikoje politikat publike qe mund te zbatohen ne fushen e
kooperimit dhe te ofrohen opinione mbi politikat adekuate qe mund te
zbatohen ne kushtet e vendit tone
 Te dalloje llojet dhe format e organizimit te kooperativave me qellim qe
studenti te jete ne gjendje te beje vleresimet e perfitimeve te mundeshme
social ekonomike te anetareve te tyre
 Permes treguesve ekonomik te dalloje perfitimet qe do te kene fermeret
nga biznesi me kooperativat, krahasuar me format e tjera te organizimit te
agrobiznesit
 Te aftesohet ne drejtim te procesit te vendim marrjes nese ai do te ishte ne
rolin e menaxherit te nje kooperative.
 Koncepte:

Sistem Prodhimi, Kooperative, Parime te

Kooperimit, Patron, Patronazh, Divident,
Kooperative Lokale, Kooperative Rajonale,
Kooperative Nacionale, Kooperative Ndernacionale,
Kooperative e Centralizuar, Kooperative Federative,
Qëndër Biznesi, Ekuilibër i Paqëndrueshëm, etj.
I. Ç’ JANE KOOPERATIVAT E
FERMEREVE NE AGROBIZNES?
 1. NJE VESHTRIM I PERGJITHSHEM
PER KOOPERATIVAT

 Kooperativat jane organizata ekonomike me cilësinë

e personit juridik, qe organizohen mbi bazen e
bashkimit te anetareve dhe jo te kapitaleve

Kooperativat jane:
 Pronare te bizneseve te tyre

 Përdoruese te biznesit të tyre

 Perfituese te te ardhurave te veprimtarise se tyre.

 Vazhdon

Tre parimet baze te organizimit te kooperativave:

 Parimi i perdorimit prej përdoruesit
 Parimi i kontrollit prej përdoruesit
 Parimi i fitimit prej përdoruesit
Vazhdon
Për të kuptuar se ç’është një kooperativë, si dhe
vendin që ajo zë në ekonominë e tregut, ne duhet te
dallojme:
 Kush eshte qëllimi themelor i një kooperative?
 Kush jane anëtarët dhe patronët e saj?
 Kush e zotëron, kontrollon dhe perfiton nga
kooperativa?
 Kooperativa si organizate private.
 Kush jane politikat publike në lidhje me
kooperativat?.
2. THEMELUESIT E NJE KOOPERATIVE

 Pronarët
 Punonjësit
 Patronët
 Të tjerë themelues.
3. PSE FERMERET DUHET T’I ORGANIZIOJNE
DHE T’I PERKRAHIN KOOPERATIVAT?

Per t’ju pergjigjur pyetjes se mesiperme është e

domosdoshme te njohim dhe analizojme “sistemin e
veprimtarise se fermereve", duke u ndalur ne
probleme te tilla si:

 Ç’perfaqeson sistemi i veprimtarise se fermave?

 Cilet jane nivelet perberes te tij?
 Cilet nga keto nivele jane me fitimprurese per
fermeret?
 Ç’fare vendimesh duhet te marrin ata lidhur me
perfshirjen e tyre ne nivele te vaçanta te ketij sistemi
etj?.
 Vrojtimet e bera tregojne se fermat familiare ne teresi
karakterizohen nga sisteme prodhuese teper komplekse,
sikunder shihet edhe ne skemen e meposhtme:
Sistemi i veprimtarise prodhuese per
nje produkt te caktuar (gruri)
Pozita e fermereve ne nje Koop. Sherbimi:
(Koop. Furnizim - Maketingu)
 4. PERFITIMET OFROJNE
KOOPERATIVAT PER FERMERET
 Rritje te ofertes dhe te mundesive negociuese
 Rritje te partneritetit te fermereve ne tregje
 Rritje te madhesise se sipermarrjes dhe te
perfitimeve nga efektet e “ekonomive te
shkalles”
 Integrim vertical te fermave
 Fitime shtese per fermeret si pasoje e
pjesmarrjes se tyre ne nivele te tjera te sistemit te
veprimtarise prodhuese
 Me shume fleksibiliteti ne percaktimin e
politikave te çmimit
 Pagese te dividenteve per investitoret
 Sigurim te sherbimeve qe mund te mungojne ne
zona te ndryshme rurale
Vazhdon
 Permiresim te marketingut
 Perfitime nga pakesimi i rriskut
 Rritje te fuqise se tregut
 Pemiresim te cilesise
 Sigurim te furnizimeve dhe i tregjeve
 Fitime me te medha si pasoje e bashkerendimit
(kordinimi)
 Rritje te influences politike
 Mundesi me te medha arsimimi
 Mbeshtetja per fermat familjare
 Perfitime me te gjera per komunitetin, etj, etj.
Analiza e disa prej perfitimeve qe
ofrojne kooperativat
Efekti shkalle-roli i kooperativave
Oferta & Kerkesa ne Treg, rritja e
Partneritetit - Roli i Kooperativave
Oferta & Kerkesa ne Treg, rritja e
Partneritetit - Roli i Kooperativave
 5. TREGJET DHE LLOJET E TYRE
 Kooperativat jane te domosdoshme
pasi tregjet nuk mund te arrijne
idealin konkurues.
Tregjet konkurues kane disa karakteristika:

 Prezenca e nje numeri te madh

shitesish dhe bleresish ne te dy anet e
tregut
 Homogjenitetit i trgeut

 Baraspesha, shites-bleres

 Vlefshmeria e informacionit.
6. PARIMET E ORGANIZIMIT TE
KOOPERTIVAVE
 Rokdeill
 Tradicionale

 Propocionale

 Bashkohore.
 7. DALLIMET NE MES KOOPERATIVAVE DHE
FORMAVE TE TJERA TE ORGANIZIMIT TE
AGROBIZNESIT
Format e Organizimit te Agrobiznesit
Pronësi e Partneritet. Korporate Kooperative
vetme.
KONTROLLI
a-Kush duhet të votojë për zgjedhjen e këshillit drejtues dhe
politikën madhore te organizates
Pronari Partnerët Aksionarët. Anëtarët
b-Cilat janë kërkesat për të patur të drejtë vote
Të jetë Të jesh një Të jesh një prej Të jesh anëtar
zotërues i pjestar aksionar pronarëve të i kooperativës.
vetëm i i biznesit, me shoqërisë
biznesit. lejen dhe te aksionare.
partnerëve të
tjerë votues.
c-Sa vota ka çdo votues i ligjshëm
Një. Pergjithesisht, Ne proporcion Kontroll
për çdo partner me investimin demokratik,
ekziston nje një anëtar, një
porcioni i votë.
barabartë.
d-Kush e drejton biznesin
Pronari ose Partneri drejtues Këshilli i Këshilli
dikush i i zgjedhur nga drejtorëve i drejtues që
zgjedhur prej votimi i zgjedhur prej zgjidhet prej
tij. partnerëve. aksionarëve. anëtarëve. Ky
Ky keshill këshill zgjedh
zgjedh personelin
personelin menaxherial.
menaxherial.
 PRONËSIA
a-Kush ka të drejtë të jetë pronar i biznesit
Një person i Një person i aftë Një personel i Fermeri i cili
aftë që ka që ka siguruar aftë që zoteron është i
siguruar kapitalin e një ose më predispozuar
kapitalin nevojshem dhe i shumë pjesë të për të bërë
fillestar pranueshëm prej aksioneve të biznes me
partnerëve të përbashkëta,. kooperativën.
tjerë.
b-Si kërkohet e drejta e pronësisë prej pronarëve individë
Pronari zgjedh. Partnerët bien Sipas numerit Vlefta e një
dakort. te aksioneve. pjese të
inventarit të
përbashkët
ose kuota e
anëtarësisë.
c- Si transferohet pronësia
Negociata Negociata Negociata Transferimet e
private, apo private, ose private, ose pasurisë janë
blerje e shitje? blerje e shitje blerje e shitje, të kufizuara
me miratimin e por që mund të vetëm
partnerëve. kërkojnë vertikalisht.
miratimin e
korporatës.
FITIMET
a-Çfarë destinacioni ka fitimi
Për të marrë Për shpërndarje Për Për
pronari si një partnerëve, shpërndarje shpërndarje
rikthim të perpjestimisht pronarëve, anëtarëve,
investimit me pjesën e tyre perpjestimisht sipas
pasuror. të investimit. me pjesën e patronazhit.
tyre të
investimit..
b-Kush mund të jetë patron
Pa kufizim. Pa kufizim. Pa kufizim. Personi që
cilësohet si
anëtar, por
edhe ata që
s’jane anetare,
por bejne
biznes me
kooperativen.
SI SHPËRNDAHET E ARDHURA NETO
a-Pronarëve në raport me investimin
Po Po Po Tepër i
kufizuar.
b- Pronarëve si të holla në ruajtje.
E lejueshme, E lejueshme por E lejueshme, Një nga format
por shumë e shumë e por shumë e më të
pazakonshme. pazakonshme. pazakonshme përhapura për
ndarjen e të
ardhurave
neto
anetareve te
kooperatives,
CILAT JANË DETYRIMET MBI TAKSËN E TË ARDHURAVE
Fitimet Fitimet Korporata Pergjithsesish
individuale si e individuale si e paguan taksa t nuk paguan
ardhur e ardhur e sipas bazuar ne taks, paguajne
pronarit. partnerëve. formen e taks anetaret
organizimit individualisht
dhe ne ligjet e
shtetit.
II. FERMERET DHE RAPORTET E
TYRE ME KOOPERATIVAT E
FURNIZIMIT DHE FIRMAT
KONKURUESE ME TO
1. FERMERET DHE RAPORTET E TYRE
ME KOOPERATIVAT E FURNIZIMIT
Ne dallim nga firmat te cilat kane si
objektiv te vetem - maksimizimin e
fitimeve,
fitimeve KF me shume objektiva, nder
te cilat mund te permenden:
 Të maksimizojë perfitimet për anëtarët
 Të minimizojë çmimet e inputeve per anëtarët
 Të operojë me kosto, etj.
Analiza e realizimit te objektivave të kooperativës

Çmimi

MC
P1
P2
ATC

P3
P4
P5
D=AR

MR
0

Q1 Q2 Q3 Sasia
 Ç’far dallojme ne grafikun e mesiperm?

Nr. OBJEKTIVAT Kushti Sasia Çmimi Fondi Çmim

patronazh neto
1 Të rrisë në MC=MR Q1 P1 P1-P4 P4
maksimum
fitimet
2 Të minimizojë MC=ATC Q2 P2 P2-P5 P5
çmimin neto të
paguar nga
klienti
3 Të operojë më ATC=AR= Q3 P3 P3-P3 P3
kosto P
 2. FERMERET DHE RAPORTET E TYRE ME FIRMAT
KONKURUESE TE KOOPERATIVAVE TE
FURNIZIMIT

 Ne dallim nga kooperativat e furnizimit,

firmat konkuruese me to kane si objektiv
themelor dhe te vetem maksimizimi i
fitimeve per investitoret e tyre.
 Analiza e veprimtarise se firmes

MC
Çmimi
ATC

P1 D = AR = MR
P2 Fitim total
Kosto totale

O Sasia (Plehu)
Q1
 Pozita e fermereve ne treg:
ne mardheniet e biznesit me koop. e furnizimit
ne mardheniet e biznesit me firmat konkuruese

Çmimi

MC
MC Çmimi
P1 ATC
P2
ATC

P3 P1 D = AR = MR
P4
P5 P2 Fitim total
D=AR
Kosto totale
MR
0
O Sasia (Plehu)
Q1 Q2 Q3 Sasia Q1
 2. BIZNESI ME JO ANETARË

Kooperativat e furnizimit mund të zhvillojne

biznes edhe me jo anetarë, me qëllim:

 Të rrisin sasine e shitjeve, per të pakësuar koston

mesatare të sigurimit të produktit per anetarët.
 Analiza e biznesit me jo anetaret

Çmimi Kërkesa e anëtarëve

Kërkesa e anëtarëve plus

P1 këkesën e jo anëtarëve
P2

CM
0
Q1 Q2 Sasia
 Pyetje:
 Cilat jane opinionet tuaja per format e organizimit të tipit
kooperativave?.
 Gjykoni ju se politikat publike ne fushen e kooperimit luajne nje
rol te veçante ne zhvillimin e kooperativave. Bejeni kete vleresim
per kushtet e vendit tone dhe argumentoni efektet e politikave me
adekuate qe mund te zbatohen
 Ne rolin e menaxherit te nje kooperative furnizimi ju duhet te
merrni vendim se me ç’far objektivi do te operoni. Cilat jane
argumentat qe mbeshtesin vendim marrjen tuaj?. A ka kjo lidhje
me fazat e zhvillimit të biznesit?
 Ne do te ishit ne rolin e nje fermeri, ju do te ishit interesuar shisni
me çmime te favorshme prodhimet tuaja apo te blini me çmime te
leverdiseshme inputet. Gjykoni ju se zhvillimi i biznesit me
kooperativat e furnizimit apo te marketingut do te ishte me i
leverdishem per ju? Pse Po, ose Jo. Argumentoni pikpamjet tuaja
 A mendoni se është i vlefshem biznesi me jo antaret, a duhet të
perfitojne ata nga fondet patronazh, ç’fare implikimesh ekonomike
lindin ne ketë fushe, cilat do te jene strategjite e veprimeve tuaja,
varesisht nga vellimi i biznesit te jo anetareve.
 Literature:
1.“The German Cooperatives Sytem. Its History, structure and
Strength”. Dr. Gunther Aschhoff, Eckart Henningsen, 1996.
2.“Cooperatives in Agriculture”. David W Cobia, 1989
3.“Agricultural Cooperatives’. Glynn McBride, 1986.
4. “Agribusiness Management”. Steven P. Erikson, Jay T. Akridge,
Freddie L. Barnard, W. David Downey, Third Edition, 2002
5. “Kooperimi dhe Kooperativat ne Bujqesi” B. Musabelliu, 2001
6. “Agribusiness Management”. W. David Downey & Steven P.
Erikson, Second Edition, 1987
7. “Principles of Agribusiness Management”. James G Beierlein,
Kenneth C. Schneeberger, and Donald D. Osborn, 1995.