CHAPTER

Tregu i Titujve të
10 Kapitalit dhe IPO
Objektivat

Aksionet dhe Tregjet e tyre

Analiza e bërjes me ofertë publike e një
kompanie
Interpretimi i kuotimit të aksioneve
Indekset kryesore të tregut të aksioneve
Globalizimi i tregjeve të aksioneve
Cfarë është Aksioni i Zakonshëm?

Aksioni i zakonshëm = certifikatë që përfaqëson

kapitalin apo pjesë të zotërimit të një kompanie

Emetohet në tregjet primare nga kompanitë për të

siguruar fonde afatgjata

Aksionet shiten në tregjet dytësore, duke krijuar

likuiditet për investitorët dhe kompaninë si dhe
vlerësimin për manaxherët
Cfarë është Aksioni i Zakonshëm?

Tiparet e AZ:
Dividenti
Të drejtat pronësore në shoqëri
Humbje të limituara
E drejta e votës
Cfarë është Aksioni i Zakonshëm?

E drejta për të votuar

Zotëruesit e aksionit të zakonshëm votojnë për:
Zgjedhjen e bordit të drejtorëve
Për emetimin e aksioneve të reja
Ndryshimet statutore, etj
Investitorët i japin të drejtën e votës së tyre manxhimit
me anë të një titull përfaqësimi (prokurë)
Individët zotërojnë rreth1/2 e aksioneve të zakonshme
dhe pjesa tjetër zotërohet nga investitorë institucionalë;
Aksioni i Zakonshëm
Kompani të organizuara në sistemin (dual-class firms), ka dy
klasa aksionesh në qarkullim, me të drejta vote dhe
dividente të ndryshme.
Klasa A e aksioneve:
1 votë/aksion
zgjedhin vetëm 20% të bordit drejtues
Klasa B:
1/200 votë për aksion,
aksionmbajtësit zgjedhin 80% të bordit dhe përfitojnë
dividentë më të lartë.
Përdoren nga kompani që zotërohen dhe kontrollohen nga një
familje apo grup i vogël që i drejtohet publikut për fonde.
Aksioni i Zakonshëm

Metodat e zgjedhjes së bordit

drejtorëve

Metoda komulative: shembull libri

Votim i drejpërdrejtë ndodh kur një

zotërues/pronar i më shumë se gjysmës së
aksioneve me të drejtë vote mund të zgjedhë të
gjithë bordin e drejtorëve
Karakteristikat e aksionit me përparësi

Paraqitin të drejta pronësore, por përgjithësisht nuk kanë të drejtë

vote;
Investitorët heqin dorë nga e drejta e votimit për të përfituar
divident vjetor fiks dhe paguhen cdo 3 muaj;
Kosto më e lartë financimi për komp. Emetuese se obligacionet.
Dividenti paguhet përpara dividenteve të AZ, nëse deklarohen nga
bordi i drejtorëve
Dividenti mund të jetë:
Kumulativ dhe AP risk më të ulët se emetimi i obligac
AP nuk përfitojnë nga fitimet e kompanisë, por marrin vetëm
divident fix.
Karakteristikat e aksionit me përparësi

Emetimi i AP ka kosto më të larta se emetimi i

Obligacioneve, pasi zotëruesit e AP kërkojnë
dividentë më të lartë për të kompensuar riskun
e mospagesës së dividendit;
Disavantazhi fiskal, dividentët nuk janë të
zbritshme para tatimeve.
Një model Aksioni i zakonshëm
Vendimet e investitorëve

Vlera e aksionit = proporcionalisht me vlerën

e kompanisë
Kthimi i invest. = divident + fitime/humbje
kapitale
Informacioni i marrë në treg ndikon mbi
vendimet e Investitorëve, duke ndikuar në
kërkesë/ofertën për aksione;
Informacioneve të reja në treg i përgjigjet një
cmim i ri ekuilibri;
Pjesëmarrja e Investitorëve Institucionalë
në tregun e Aksioneve
Programi i tregtimit të Inv. Institucionalë
Kryejnë njëkohësisht blerjen dhe shitjen e një portofoli me të
paktën 15 aksione të ndryshme, me vlerë më shumë se $
1.000.000
Përdoret më shumë nga firmat e letrave me vlerë
Programi i referohet përdorimit të kompjuterave
Ndikimi tek paqëndrueshmëria e aksionit.
Shpesh fajësohen për rritjen apo rënien në tregun e
aksioneve;
Studimet tregojnë se tregtimi me program nuk rrit
luhatshmërinë;
NYSE krijoi circuit breakers, limitim në tregtim kur DJIA
bie ndjeshëm
Monitorimi nga investitorët i kompanive
në tregun e aksioneve
Reagimi i aksionerëve
Një investitor i cili është i pakënaqur me mënyrën se si
manaxherët drejtojnë një kompani ka tri zgjedhje:
Shet
S’bën gjë

Reagimi i Aksionarëve
Vendosja e Aksioneve në ofertë publike

Oferta Publike Fillestare (IPOs)

Ofrimi për herë të parë i aksioneve në publik
Firma duhet të sigurojë informacion për publikun
Deklarata e regjistrimit tek SEC
Prospekti
Firma ndihmohet nga një bankë investimi
Ecuria e IPOs
Rritje e cmimeve ditët e para te IPO;
Ecuria afatgjatë e IPOs është e dobët;
AVA dhe DAV e IPO

Avantazhet e IPO:
Siguron fonde për financim
Cmimi shihet si matës i vlerës së kompanisë
Rrit pavarësinë nga bankat
Diversifikimi i investimeve të aksionerëve aktualë
Bëhet ndërkombëtarisht e njohur.
Rrit trasparencën e kompanisë
Mekanizëm disiplinimi për menaxherët
AVA dhe DAV e IPO

Disavantazhet e IPO:
Shpenzime të larta emetimi;
Shpenzime të larta si rezultat i kërkesave për
trasparencë dhe publikim periodik i
informacionit;
Rrit riskun e shpërndarjes së pronësisë;
Problemet e agjencisë;
Asimetria e infromacionit
Vendosja e Aksioneve në ofertë publike

Ofertat e Dyta të aksioneve

Aksionet e reja të lëshuar nga firma që tashmë ka
aksione në qarkullim
E drejta e parablerjes
Regjistrimi paraprak Formal – Shelf Register
Lejon firmat të emetojnë LV, pa qenë nevoja të
regjistrohen në SEC;
Riblerja e aksioneve – blerja e aksioneve nga
firma kur cmimet e tyre janë të ulta.
Tregjet Dytësore të Aksioneve

Bursat
Kryhet tregtimet dytësore të LV;
Shembuj: NYSE Euronext, AMEX, Midëest, Pacific,
Nikkei/ Tokio, LSE-Londër. (100 mln aksione)
NYSE Euronext më e madhja në SHBA, kontrollon 80 %
të vlerës të të gjitha tregjeve të organizuara
Vepron për 4 tregjet e kapitalit në USA, NYSE, NYSE
arka, NYSE Amex, ArcaAgde
Duhet të zotërosh një vend (a seat) që të tregtosh; jane
aktualisht 1500 licensa tregtimi.
Tregtimi i ngjan një ankandi Dutch;
Broker të dyshemesë dhe Specialist
Tregjet Dytësore të Aksioneve
Tregu Mbi Banak OTC
Nuk ka një vend tregtimi apo një vendndodhje specifike
Rrjetet e telekomunikacionit dhe një treg primarly dealer
Nasdaq
National Association of Securities Dealers Automatic
Quotations
3000 aksione të kompanive të vogla, plus gjigandë të high-tech
OTC Bulletin Board
Faqet Rozë
Firma të vogla që nuk regjistrohen në NASDAQ
Tregjet Dytësore të Aksioneve

Ecuria: konsolidim i Bursave

Mikrostruktura e Tregut
Specialistët, floor brokers, and market-makers
Roli i specialistëve
Llojet e Urdhërave
Urdhër tregu
Urdhër i kufizuar
Urdhër Stop
Ushtrim
Tregjet Dytësore të Aksioneve

Ndryshimet në teknologji
Tregtimet Online
Kuotimet në kohë reale
Informacioni i Kompanive
Rrjetet e komunikimeve elektronike (ECN)
Kërkesat për Marzh
Tregjet Dytësore të Aksioneve

Investime në Aksione: ECNs

ECNs (rrjeti i komunikimit elektronik) iu
mundëson agjentëve të tregtojnë pa pasur
nevojë për ndërmjetës. Këta sigurojnë:
Transparencë; të gjithë mund t’i shohin porositë e
papërmbushura
Ulje të kostos:shtrirje të vogla
Performancë të shpejtë
Tregti edhe pas orarit
Treguesit e Tregut të Aksioneve

Treguesit e Tregut të Aksioneve shpesh

përdoren për monitorimin e sjelljes së grupit të
aksioneve.
Treguesit kryesor përfshijnë Dow Jones
Industrial Average, S&P 500, NASDAQ
composite index, Wilshire 5000 Index.
Letrat me vlerë që përbëjnë DJIA janë:
Treguesit e Tregut të Aksioneve:
Dow Jones Industrial Average
30 kompanitë që përbëjnë Doë Jones Industrial average
Top 30 Companies of Dow Jones Index by
Weight in 2021 (dailypik.com)
Kuotimi i aksioneve

Kuotimi
Luhatja e cmimit gjatë 52 javëve (e lartë/e ulët &
ndryshon YTD% )
Simboli i aksionit
Dividenti vjetor dhe kthimi nga dividenti
Raporti P/EPrice-earnings ratio
Vëllimi i trasaksioneve
Cmimi i mbylljes së një ditë më parë dhe
Ndryshimi ditor i P
Mbetjet në cent dhe jo në të tretat si obligacionet
Tabela

YTD %

change Hi Lo Stock Sym DIV Yld% PE Vol 100s Last Net Chg

110.3 121.88 80.06 IBM IBM .56 .6 20 71979 93.77 11.06

Year-to-date Highest Loëest Name Stock Annual Dividend Price- Trading Closing Change in the

percentage price price of stock Symbol dividend yield, ëhich earnings volume stock stock price

change in of the of the paid per represents ratio based during the price on the previ-

stock price stock stock year the annual on the previous ous trading

in this in this dividend as prevailing trading day day from the

year year a percentage stock price close on the

of the pre- day before

vailing stock

price
Indekset e Aksioneve

Dow Jones Industrial Average

Mesatarja e peshës së indeksit;
30 kompani të mëdha amerikane
Standard and Poor’s (S&P) 500
Pesha e vlerës
500 kompani të mëdha amerikane
New York Stock Exchange Indexes
Wilshire 5000 Total Market Index
Indekse të tjerë
Amex, NASDAQ
Indekset e askioneve

Investimet në indekse të aksioneve

Indeksimi
është bërë shumë i përhapur
Kosto të ulta trasaksioni
Studimet tregojnë se fondet e menaxhuara nuk
performojnë më mirë se indekset e aksioneve
Shembuj të Indekseve të aksione që tregtohen
me ofertë publike
SPDRs
Diamantët
Monitorimi i firmave nga investitorët në
tregjet e aksioneve
Komunikimi me firmat
Përpjekje për të bërë presion mbi manaxhimin
Investitorët Institucionalë
CALPERS lista e firmave që kanë probleme agjencie
TIAA
Beteja për marrjen e kontrollit të shoqërisë-
ndryshimi i Bordit Drejtues
Aksionarët mund të ngrenë padi ndaj
drejtuesve, bordit, nëse vënë re vendime në
kundërshtim me interesat e tyre.
Tregu për Kontrollin e kompanive
Tregu për kontrollin e kompanive
Cmimet e aksioneve bien si pasojë e menaxhimit
të keq të kompanive
Subjekt i blerjeve takeover
Pengesat në treg për Kontrollin e kompanive
Amendamente Antitakeover
Poison pills – të drejta që u jepen aksionerëve apo
menaxherëve të caktuar në ngjarje të caktuar
Golden parachutes- shpërblime/benefite që u jepen
ekzekutivëve nëse humbin punën në rastin e
bashkimeve të kompanisë apo marrjes së kontrollit.
Globalizimi i Tregut të Aksioneve

Heqje barrierash ne tregtimin nderkombetar të

aksioneve
Reduktim kostosh informacioni
Reduktim risku i kurseve te këmbimit
Ofertat e aksioneve te kompanive te huaja
SHBA
Procesi i emetimit
Karakteristikat e bursave Globale
Tregjet në rritje të aksioneve (Emerging stock
markets)
Globalizimi i tregjeve të Aksioneve

Metodat e perdoruara per investimet e huaja

ne aksione
Blerjet Direkte
American Depository Receipts (ADRs)
Fondet Ndërkombetare të Investimit
Referenca/Standardi i aksioneve të kapitalit në
botë
Globalizimi i Tregjeve te Aksioneve

Diversifikimi dhe Globalizimi i tregjeve

Integrimi i tregjeve gjatë dështimit të 1987
Të gjithë tregjet e mëdha u dobësuan, cka tregoi se
shkaku për këtë ndikonte sistematikisht te tërë tregjet.
Rritja e integrimit te tregjeve lidhet me rritjen e
teknologjise financiare, konkurencës, pakësimin e
rregullimeve nga ana e shtetit.