Νευρογλωσσολογία

109-111
8.00-11.00
Αφασίες
• Ορισμός: επίκτητη γλωσσική διαταραχή (αφού γίνει πλήρης
κατάκτηση του γλωσσικού συστήματος)
• Αιτιολογία: βλάβη στον εγκέφαλο
• Αφασιολογία: επιστήμη που μελετά τη γλωσσική συμπεριφορά
ασθενών με αφασία
• Βασικές έννοιες ανατομίας
Σύντομη ιστορία Νευροψυχολογίας
• 2 βασικές θεωρίες(Αρχές 19ου αι.): ολιστική/ εντοπιστική
• Εντοπιστική: Φρενολογία(Gall): φλοιός=χωρίζεται σε λειτουργικές
περιοχές->αντιστοιχούν σε διανοητικές λειτουργίες
• Διανοητική ικανότητα ελέγχεται από ειδικό κέντρο => ατομικές
διαφορές στις ικανότητες = διαφορές στη μορφολογία αυτών των
κέντρων => διακρίνονται με την ψηλάφηση του κρανίου
• Ολιστική: Flourens: Νοητικές διεργασίες=δεν εντοπίζονται= εξίσου
εμπλοκή από όλα τα τμήματα του εγκεφάλου=βλάβη, ανεξαρτήτως
περιοχής, στον εγκέφαλο=> πτώση διανοητικών διαδικασιών
Αρχή αφασιολογίας
• Paul Broca: Ασθενής Leborgne- “tan” -> 30 ετών, ιστορικό επιληψίας, μπορούσε να
παράγει μόνο τη συλλαβή “tan”, μεγάλη κοιλότητα στον αριστερό πρόσθιο
κροταφικό λοβό
• Πρόσθια περιοχή κροταφικού λοβού= υπεύθυνη για την παραγωγή έναρθρου λόγου
=> εκφραστική αφασία τύπου Broca
• +15 χρόνια:
• Wernicke: ασθενείς με ρέοντα λόγο, προβλήματα κατανόησης προφορικού λόγου,
βλάβη στο οπίσθιο τμήμα του αριστερού κροταφικού λοβού=> περιοχή
αποθήκευσης ακουστικής μνήμης λέξεων (αισθητηριακή αφασία-τύπου Wernicke)
• +14 χρόνια:
• Σχήμα Wernicke-Lichtheim[εντοπιστικό (συγκεκριμένες διαδικασίες)+ολιστικό
(γλσσική διαδικασία κατανεμημένη σε πολλά μέρη)
Τύποι Αφασίας
• Αφασία Broca: τηλεγραφικός λόγος, κακή επανάληψη προτάσεων,
διαταραγμένη ανάγνωση και γραφή, διαταραγμένη κατονομασία,
απραξία, βαριές περιπτώσεις=επαναλαμβανόμενα εκφωνήματα
• Διαφλοιική κινητική αφασία ( >> ,όχι κακή επανάληψη προτάσεων)
• Αφασία Wernicke: ρέοντας λόγος, σημασιολογικές παραφασίες,
σοβαρή διαταραχή κατανόησης, μέτρια-σοβαρή δυσκολία
επανάληψης, μέτρια-σοβαρή δυσκολία κατονομασίας, διαταραγμένη
ανάγνωση και γραφή
• Διαφλοιική αισθητηριακή αφασία(>>, όχι κακή επανάληψη
προτάσεων)
Τύποι αφασίας (Συνέχεια)
• Καθολική αφασία
• Ανομία (δυσκολία στην κατονομασία)
• Αφασία αγωγής: ρέοντας λόγος, σημασιολογικές/φωνημικές
παραφασίες, ελαφριά διαταραχή κατανόησης, μέτρια-σοβαρή
δυσκολία επανάληψη, προβλήματα κατονομασίας, κάποιες φορές
διαταραχή στη γραφή και στην ανάγνωση
• Πολλοί ασθενείς Broca έχουν προβλήματα κατανόησης σε
συγκεκριμένες συντακτικές δομές
• Οι ασθενείς Wernicke παράγουν παραφασίες και κενό λόγο
• Ατομική ποικιλότητα
Αγραμματισμός
• Τηλεγραφικό ύφος
• Έλλειψη λειτουργικών λέξεων
• Προτίμηση χρήσης ουσιαστικών, απαρεμφάτων,
• Απουσία γραμματικής συμφωνίας
• Χρήση στερεότυπων εκφράσεων
• Προβλήματα στην κατανόηση συντακτικά πολύπλοκων προτάσεων
• Λάθη αντικατάστασης/παράλειψης: εξαρτάται από τη γλώσσα
• Παραλείψεις: εξαρτώνται από το είδος του μορφήματος
• Στα ελληνικά: παραλείψεις ελεύθερων γραμματικών μορφημάτων
(άρθρων/μορίων), αντικαταστάσεις δεσμευμένων γραμματικών μορφημάτων
(ρηματικές καταλήξεις)
Προβλήματα κατονομασίας
• Η κατονομασία είναι επιλεκτικά προβληματική
Ειδική Γλωσσική Διαταραχή
• Αναπτυξιακή διαταραχή της γλώσσας
• Δεν ευθύνεται σε: νοητική καθυστέρηση, κινητικό πρόβλημα,
αισθητηριακό πρόβλημα, αυτισμό, εγκεφαλική βλάβη
• Γενετική βάση: FOXP2, είναι 80% πιο συχνή σε μονοζυγωτικά δίδυμα,
SLI Consortium
(Διαγλωσσικά) Γλωσσικά χαρακτηριστικά
της ειδικής γλωσσικής διαταραχής
• Προσχολική ηλικία: πρώτα προβλήματα= αργοπορημένη κατάκτηση
πρώτων λέξεων, μικρότερο μέσο μήκος εκφοράς, συνδυασμοί λέξεων
στους 37 μήνες(τυπική απόκλιση:17 μήνες), βασικές αδυναμίες στα
ρήματα
• Σχολική ηλικία: αδυναμία εύρεσης κατάλληλης λέξης, προβλήματα
στη γραμματική μορφολογία αλλά και σύνταξη, τυπική/αργή
ανάπτυξη σε φωνολογικό επίπεδο, πραγματολογία, αδυναμίες στην
κατανόηση, προβληματική ανάγνωση, προβλήματα προφορικού
λόγου μεταφέρονται και στο γραπτό
Η ειδική γλωσσική διαταραχή στην Ελληνική
γλώσσα
• Προβλήματα:
• Συμφωνία ρήματος-υποκειμένου
• Παραγωγή κλιτικών αντωνυμιών
• Οριστικού άρθρου
• Παραγωγή/κατανόηση σύνθετων συντακτικών δομών (ερωτιματικές/
αναφορικές προτάσεις)
Διγλωσσία/Πολυγλωσσία
• Είδη διγλωσσίας: από τη γέννηση 2 γλώσσες/ταυτόχρονη διγλωσσία,
σε μικρή ηλικία, στη μετέπειτα ζωή
• Απόλυτα ισορροπημένοι δίγλωσσοι δεν υπάρχουν
• Εκμάθηση ξένης/2ης γλώσσας: «κρίσιμη
περίοδος»(+αντιπαραδείγματα)
• Ατομικές διαφορές στην επιτυχή εκμάθηση ξένης/2ης γλώσσας:
κίνητρα, στάσεις, προσωπικότητα(κοινωνικές/ψυχολογικές θεωρίες)-
εργαζόμενη μνήμη(γνωστικές/ψυχολογικές θεωρίες)- «κρίσιμη
περίοδος», υποσυνείδητη εκμάθηση, διαδικαστική μνήμη
(νευροβιολογικές θεωρίες)
Μοντέλο διαδικαστικής/δηλωτικής μνήμης
στην εκμάθηση 2ης ξένης γλώσσας
Γραμματική: διαδικαστική μνήμη
Λεξιλόγιο: δηλωτική μνήμη
=>ρόλος της δηλωτικής μνήμης κατά τα πρώτα στάδια εκμάθησης
ξένης γλώσσας
=>επίδραση εξάσκησης στην ενεργοποίηση την διαδικαστικής μνήμης
Ευρήματα που αμφισβητούν την υπόθεση της κρίσιμης περιόδου:
ομοιότητα γλωσσών καλύτερος προγνωστικός παράγοντας +
παράγοντας της εξάσκησης
Πρακτικό IQ και εκμάθηση γλωσσών: Σύνδρομο Williams
Διγλωσσία και τυπική ανάπτυξη
• Ίδια χαρακτηριστικά ανάπτυξης γλώσσας
Αφασία σε δίγλωσσους ασθενείς
• Ετερογένεια έκτασης και έντασης γλωσσικών ελλειμμάτων
• Ευρήματα: Γ2 επηρεάζεται περισσότερο και το αντίθετο (Γ1)
• Κυριότεροι τρόποι εκδήλωσης:
• Παράλληλη αφασία (παράλληλη εμφάνιση αφασικών συμπτωμάτων
και ανάκαμψης)
• Παραγωγή με παθολογική μίξη στοιχείων από τις 2 γλώσσες (blended
recovery)
• Επιλεκτική αφασία(επιλεκτική εμφάνιση ελλειμάτων/ανάκαμψης μόνο
σε μία γλώσσα)
• Ανταγωνιστική αφασία(βελτίωση της μίας=>απώλεια άλλης)
Τρόποι εκδήλωσης διαγλωσσικής αφασίας
(συν.)
• Εναλλασσόμενη ανταγωνιστική αφασία (εμφάνιση διαταραχών-
>ανταγωνιστικό χαρακτήρα, βελτίωση συμβαίνει κατά περιόδους)
• Διαδοχική αφασία(ανάκαμψη στη μια γλώσσα επιτυγχάνεται πιο
γρήγορα απ’ ότι στην άλλη)
• Διαφοροποιητική αφασία(η Γ1 εμφανίζει διαφορετικό είδος
αφασίας από τη Γ2)
• Πιο συχνός τύπος ανάκαμψης: παράλληλος
• ΒΑΤ:Bilingual Aphasia Test
Εστιακή εγκεφαλική βλάβη
• Εγκεφαλική βλάβη που επηρεάζει μια συγκεκριμένη περιοχή
• Προ-/περι-/μετα- γεννητική
• Ομάδες υψηλού κινδύνου: παιδιά με συγγενή καρδιοπάθεια, παιδιά
με δρεπανοκυτταρική αναιμία.
• Κλινική εκδήλωση:
• Ημιπάρεση
• Γνωστικά ελλείμματα
• Άμεση/έμμεση επιρροή στη γλώσσα
Μνήμη και γλώσσα σε παιδιά με εστιακή
εγκεφαλική βλάβη
• Δυσκολίες στη φωνολογική μνήμη
• Καλές επιδόσεις σε επίπεδο λέξεων
• Δυσκολίες στον τομέα της πολύπλοκης σύνταξης
• Ατομική ποικιλία σε παιδιά με εστιακή εγκεφαλική βλάβη
• Έρευνα: η χρονολογική ηλικία προέβλεψε σημαντικά την επίδοση στο NWR και
εξήγησε σημαντικό ποσοστό της διακύμανσης τν βαθμολογιών στο τέστ αυτό
• Επίμονα ελλείμματα στη φωνολογική βραχύχρονη μνήμη(παρά την
πλαστικότητα) -> δεν υποδεικνύουν απαραίτητα ελλείμματα στη πολύπλοκη
σύνταξη
• Αρκετοί συμμετέχοντες με πρώιμη εγκεφαλική βλάβη έδειξαν φυσιολογική
επίδοση
Αναπτυξιακές διαταραχές