 Ιστορική Εξέλιξη  Αργύρης Β.

Καραπέτσας

 Κατάκτηση της Καθηγητής Νευροψυχολογίας

Νευρογλωσσολογίας
Ανάγνωσης
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

 Διαδικασία της
Ανάγνωσης

1
1.ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ

2
Α. Β. Καραπέτσας
 Η Νευροψυχολογία είναι καινούρια επιστήμη με
λαμπρό μέλλον και μελετά τους νευρικούς
εγκεφαλικούς μηχανισμούς που ευθύνονται για τη
συμπεριφορά. (Α.Καραπέτσας,2003, 2015)

3
4

 Για πολλούς αιώνες η λειτουργία της περιοχής του εγκεφάλου αποτελούσε

άλυτο μυστήριο για τον άνθρωπο. Η τοποθεσία του (εσωτερικό κρανίου), σε
συνδυασμό με την ανυπαρξία επιστημονικών μεθόδων και τεχνολογικών
μέσων καθιστούσαν αδύνατη την εξερεύνηση του.

 Το επιστημονικό ενδιαφέρον για τις μαθησιακές δυσκολίες των παιδιών

αρχίζει το 19ο αιώνα και συνδυάζεται με την εφαρμογή της υποχρεωτικής
βασικής εκπαίδευσης.

4
Α. Β. Καραπέτσας
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των Μαθησιακών
Δυσκολιών
5

 Ο Γάλλος ανατόμος Paul Broca το 1861 μετά από παρατήρηση της

συμπεριφοράς ασθενών που είχαν χάσει την ικανότητα της ομιλίας
ανακάλυψε το κινητικό κέντρο του λόγου στο αριστερό ημισφαίριο και
συγκεκριμένα στο πόδι της τρίτης μετωπιαίας έλικας. Δυσλειτουργία αυτής
της περιοχής προκαλεί αφημία (το 1863 μετονομάστηκε από τον Armand
Trousseau σε αφασία).

Περιοχή Broca

Paul Broca 5
(1824-1880)
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των Μαθησιακών
Δυσκολιών
6

 Για Πρώτη φορά εντοπίστηκε μια σύνθετη διανοητική λειτουργία σε

συγκεκριμένο τμήμα του μετωπιαίου λοβού ύστερα από κλινικά δεδομένα.
Καταδείχτηκε η ριζική διαφορά ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια και
αναγνωρίστηκε στο αριστερό η εξειδίκευση του στη λειτουργία της ομιλίας.

 Το 1867 ο νευρολόγος James Ogle περιγράφει τις αγραφίες. Παρατήρησε

ασθενείς που εμφάνιζαν ταυτόχρονα αγραφία και αφασία, ωστόσο υποστήριξε
πως τα κέντρα γραφής και λόγου είναι διαφορετικά.

6
Α. Β. Καραπέτσας
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των Μαθησιακών
Δυσκολιών
7

 Το 1874 ο Γερμανός Ψυχίατρος C. Wernicke ανακάλυψε στο αριστερό

ημισφαίριο το κέντρο κατανόησης της ομιλίας. Οι ασθενείς του μιλούσαν
αλλά δεν καταλάβαιναν. Η δυσλειτουργία εντοπίστηκε στο οπίσθιο τμήμα
του κροταφικού λοβού στο σημείο ένωσης του με βρεγματικό και ινιακό
λοβό. Βλάβη στην περιοχή αυτή προκαλεί «αισθητική αφασία». Όλες αυτές
τις απόψεις του τις περιγράφει στη μονογραφία του που δημοσίευσε το 1874
με τίτλο «Το περίπλοκο σύμπτωμα μιας αφασίας. Μια ψυχολογική μελέτη με
ανατομική βάση».

7
Α. Β. Καραπέτσας
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των Μαθησιακών
Δυσκολιών
8

 Όπως οι Wernicke και Kussmaul πριν από αυτόν έτσι και ο Γάλλος μέντορας
του Freud Jean Marie Charcot, διέκρινε διάφορα κέντρα αισθητικής
αντίληψης. Όλη του η θεωρία για τη λειτουργία και την αλληλεπίδραση των
διαφόρων αισθητικών κέντρων συνοψίζεται στο κλασσικό πια διάγραμμα
«της καμπάνας» του Charcot (“Charcot’s Bell”). Παρατήρησε πως «η
καμπάνα» ως συμβολικό αντικείμενο έχει έναν αριθμό βασικών μνημονικών
αναπαραστάσεων oι οποίες μολονότι αποθηκεύονται ξεχωριστά είναι
περίπλοκα συνδεδεμένες και αλληλεπιδρούν.

8
Α. Β. Καραπέτσας
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των Μαθησιακών
Δυσκολιών
9

Jean Marie Charcot

(1825-1893) 9
Α. Β. Καραπέτσας
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των Μαθησιακών
Δυσκολιών
10

 Οι μελέτες της ομάδας A. Galaburda (1979 - 1985) σε δυσλεξικούς,

διαπίστωσαν επίσης και μια συμμετρία των δυο κροταφικών πεδίων.

A. Galaburda 10
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των
Μαθησιακών Δυσκολιών

Το ζήτημα της εγκεφαλικής κυριαρχίας απασχόλησε,

επίσης, τους μελετητές και συνδυάστηκε με την
εμφάνιση αναγνωστικών δυσκολιών. Με τον όρο
«εγκεφαλική κυριαρχία» εννοούμε την επικράτηση του
ενός από τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου έναντι του
άλλου σε επίπεδο λειτουργιών.

11
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των
Μαθησιακών Δυσκολιών

Το αριστερό ημισφαίριο θεωρείται από τους επιστήμονες το

κυρίαρχο ημισφαίριο των δεξιόχειρων. Πιθανές βλάβες,
λοιπόν, στο αριστερό ημισφαίριο του ατόμου, το οποίο είναι
εκείνο που ελέγχει κατά κύριο λόγο τις ικανότητες λόγου,
γραφής και ομιλίας, ή κάποιο έλλειμμα στην εγκεφαλική
κυριαρχία (μη σαφής κυριαρχία του ενός ημισφαιρίου)
θεωρήθηκαν ως αιτιολογικοί παράγοντες της δυσλεξίας
(Α.Καραπέτσας 1997, Zhao, Schotten, Altarelli, Dubois,
& Ramus, 2016).

12
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των
Μαθησιακών Δυσκολιών

 Σύγχρονες έρευνες (Καραπέτσας Αρ.

,1991,1999,2012,2016)υποστηρίζουν ότι η δυσλεξία
οφείλεται σε δυσλειτουργία της αριστερής γωνιώδους
έλικας με όλες τις φλοιϊκές και υποφλοιϊκές της
επικοινωνίες. Σημαντικό ρόλο όμως παίζουν και οι
νευρωνικές και νευροβιολογικές επικοινωνίες των
οπτικών συστημάτων όχι τόσο στις διαδικασίες
ανάγνωσης όσο στις διαταραχές μάθησής της.

13
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των
Μαθησιακών Δυσκολιών

Σύμφωνα με μία άλλη μονοπαραγοντική θεωρία, η

αιτία της δυσλεξίας σχετίζεται με το ρυθμό
ανάπτυξης και ωρίμανσης του εγκεφάλου. Τα άτομα
με αναγνωστικές δυσκολίες εμφανίζουν επιβράδυνση
στους ρυθμούς νευρολογικής ανάπτυξης σε κάποιες
περιοχές του εγκεφάλου με αποτέλεσμα να
παρουσιάζουν βασικά ελλείμματα σε δεξιότητες που
συνδέονται με την ανάγνωση (Α.Καραπέτσας 1997)

14
 Παρελθόν της Νευροψυχολογίας των
Μαθησιακών Δυσκολιών

Τα ελλείμματα στη φωνολογική επεξεργασία

θεωρείται ένας από τους βασικότερους
αιτιολογικούς παράγοντες της δυσλεξίας(
Καραπέτσας ,1997). Η φωνολογική επεξεργασία
περιλαμβάνει τη φωνημική κατάτμηση των λέξεων,
την άρθρωσή τους και την κωδικοποίηση και
αποκωδικοποίηση οπτικών συμβόλων (Law,
Wouters, & Ghesquière, 2016).

15
 2. ΟΡΙΣΜΟΙ, ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ, ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ,
ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ
16
Α. Β. Καραπέτσας
17

 Σήμερα δεν είναι αποδεκτό το ότι ένας παράγοντας μόνο ευθύνεται για τις
Μ.Δ.
 Οι έρευνες που βασίζονται σε νευρογλωσσικά, σε νευροανατομικά και σε
νευροψυχολογικά δεδομένα υποστηρίζουν την ύπαρξη διάφορων μορφών
Μ.Δ. και ανάλογων αιτιολογιών.
 Οι μορφές των Μ.Δ. αφορούν τύπους δηλαδή, τη Δυσλεξία, τη Δυσαριθμησία,
τη Δυσγραφία, τη Δυσορθογραφία και τις Κοινωνικό-συγκινησιακές
Διαταραχές.

17
Α. Β. Καραπέτσας
18

 Η Δυσλεξία λειτουργικά ορίζεται σαν τη διαταραχή σ’ έναν ή περισσότερους

μηχανισμούς που εμπλέκονται στην ανάγνωση π.χ. αποκωδικοποίηση,
γράμμα-λέξη αναγνώριση, φωνητική ανάλυση, κατανόηση κλπ.

18
Α. Β. Καραπέτσας
19

 Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία σημαίνει μία ανωμαλία σε μια ή περισσότερες

βασικές ψυχολογικές εξελίξεις που εμπεριέχεται στην κατανόηση ή την χρήση
της γλώσσας, προφορικής ή γραπτής, στην οποία η ανωμαλία πιθανόν να
εκδηλωθεί στο άτομο με ατελή ικανότητα να ακούσει, να μιλήσει, να γράψει, να
συλλαβίσει ή να κάνει μαθηματικούς υπολογισμούς. Ο όρος περιλαμβάνει
τέτοιες καταστάσεις όπως αντιληπτικές ανικανότητες, εγκεφαλικό τραύμα,
ελάχιστη εγκεφαλική δυσλειτουργία, δυσλεξία και αναπτυξιακή αφασία. Ο όρος
δεν περιλαμβάνει παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες που είναι κυρίως
αποτέλεσμα οπτικών, ακουστικών ή κινητικών ανωμαλιών ή νοητικής
καθυστέρησης ή συναισθηματικής διαταραχής ή περιβαλλοντικού πολιτιστικού
ή οικονομικού μειονεκτήματος. (Γραφείο εκπαίδευσης, 1977, σ.65083)

19
20

 Οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες είναι μια χρόνια κατάσταση θεωρούμενης

νευρολογικής προέλευσης που επιλεκτικά παρεμβαίνει στην ανάπτυξη,
ολοκλήρωση ή/και στην επίδειξη λεκτικών ή/και μη λεκτικών ικανοτήτων. Οι
ειδικές μαθησιακές δυσκολίες υφίστανται σαν ξεχωριστή αναπηρική
κατάσταση με την παρουσία μέσης ή ανώτερης εξυπνάδας, επαρκών
αισθητικοκινητικών συστημάτων και επαρκών μαθησιακών ευκαιριών. Η
κατάσταση ποικίλει στις εκδηλώσεις της και στο βαθμό δυσκολίας. Σ’ όλη την
διάρκεια της ζωής η κατάσταση μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση, την
εκπαίδευση, το επάγγελμα, την κοινωνικοποίηση ή/και τις καθημερινές
δραστηριότητες. (ACLD, 1983. Σελ. 1, 19)

20
21

 Οι Μ.Δ. είναι μια ετερογενής ομάδα διαταραχών που χαρακτηρίζεται από

υποτύπους (Rοurke, 1975-83). Μερικά κριτήρια (Chalfaht, 1984, Reynolds,
1990) είναι:
 Δυσκολίες στις σχολικές επιδόσεις.
 Διαταραχές στους υπεύθυνους για τις σχολικές επιδόσεις
ψυχολογικούς μηχανισμούς.
 Παράγοντες αποκλεισμού, ότι δηλαδή οι Μ.Δ. δεν οφείλονται σε
αισθητηριακές διαταραχές, νοητική καθυστέρηση, εκπαιδευτική,
οικονομική ή πολιτιστική αποστέρηση ή συγκινησιακές διαταραχές.
 Αιτιολογία (νευρολογία, τραύματα κλπ.) και
 Σοβαρή ασυμφωνία μεταξύ σχολικής επίδοσης και ευφυΐας
 Σημαντική η χρήση αξιόπιστων tests όπως π.χ. το ABC του Kaufman, το
WISC-III–R.

21
22

 Οι Μ.Δ.= πολύ συχνές στο σχολικό πληθυσμό.

 Αποτελούν το 40 % της Ειδικής Aγωγής του πληθυσμού.

 Αποτελούν το 20% του μαθητικού πληθυσμού
 Αποτελούν το 1 % των φοιτητών. Δεν υπάρχουν δεδομένα  ενήλικες
 Διαγιγνώσκονται συχνότερα στα αγόρια απ’ ότι στα κορίτσια με αναλογία 4
προς 1.
 Ειδικά για τη Δυσλεξία  διακύμανση μεταξύ 3:100  6:100 (Stanovich, 1986).
Για παιδιά σχολικής ηλικίας από 3%  15% και η σχέση αγοριών-κοριτσιών =
3:2 (Nass, 1992).

22
 Ποικίλες έρευνες έχουν δείξει ότι οι μαθησιακές
δυσκολίες σχετίζονται και με διάφορες άλλες
διαταραχές .
 Υποστηρίζεται ότι τα παιδιά με Μ.Δ. βιώνουν πολύ
περισσότερο άγχος από τους συνομηλίκους τους το
οποίο συχνά εκφράζεται ως φόβος (π.χ.αποτυχίας ) είτε
με ποικιλία σωματικών ενοχλημάτων .
 Ακόμη έχουν εντονότερο το συναίσθημα της μοναξιάς
και του θυμού (Sahoo, Biswas, & Padhy, 2015).

23
 Τέλος , θετική συνάφεια φαίνεται να υπάρχει μεταξύ
Μ.Δ. και επιληψίας ,διαταραχών προσωπικότητας
όπως και υπερκινητικού συνδρόμου.
 Βέβαια , όσον αφορά τη συσχέτιση με τις διαταραχές
της συμπεριφοράς και του συναισθήματος υπάρχουν
ερωτηματικά για το αν αποτελούν μέρος της
αιτιολογίας ή απόρροια της μαθησιακής
δυσκολίας.(Αναγνωστόπουλος , Λαζαράτου,
Ψυχιατρική, 2000).

24
3.ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ
ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

25
Α.Β.Καραπέτσας
 Η γλώσσα είναι μια φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπου στην
επικοινωνία του με τους άλλους.
 Αντίθετα η ανάγνωση δεν είναι μια φυσιολογική πράξη, επειδή
χρειάζεται ειδική εξάσκηση όπως π.χ. να μάθει κάποιος το όνομα των
γραμμάτων.
 Στην διάρκεια αυτής της μάθησης το παιδί εφαρμόζει σταδιακά
αποτελεσματικότερες μεθόδους μάθησης ανάγνωσης.
 Πολλά παιδιά μαθαίνουν ανάγνωση, μερικά όμως παρότι έξυπνα,
βρίσκουν αυτή την μάθηση δύσκολη και επίπονη, είναι δυσλεξικά.

26
Α. Β. Καραπέτσας
26 26
 Η U. Frith (1985) υποστήριζε ότι η αναγνωστική κατάκτηση
εξελίσσεται με τρία (3) στάδια:
 Λογογραφικό,
 Αλφαβητικό,
 Ορθογραφικό.

 Κάθε στάδιο χαρακτηρίζεται από ειδικές στρατηγικές που χρησιμοποιεί

το παιδί για να κατανοήσει και να μάθει τις γραπτές λέξεις.

27
Α. Β. Καραπέτσας
27 27
 Επιτρέπει στο παιδί προσχολικής ηλικίας να προσδιορίσει τις λέξεις του
οικογενειακού περιβάλλοντος.
 Στηρίζεται σε οπτικό-αντιληπτικές ενδείξεις όπως π.χ. η παρουσία ενός
γράμματος της αλφαβήτου που του κάνει εντύπωση, το μήκος της λέξης και
η γενική μορφή της λέξης.
 Τα λάθη ανάγνωσης που υποδηλώνουν διαταραχή των στρατηγικών
ανάγνωσης αυτού του σταδίου, είναι βασικά οπτικού τύπου, πρόκειται
συνήθως για γραμματική υποκατάσταση που διατηρούν το μήκος της λέξης
(camarade- camembert, jolie-jeu, montague-montagris) για
οπτικοσημασιολογική υποκατάσταση (auto –roue) ή ακόμη για
σημασιολογικές υποκαταστάσεις (Blanc – vert , enfant –fille ).

28
Α. Β. Καραπέτσας
28 28
 Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας στηριζόμενα σε κάποιες ενδείξεις-γνώσεις,
προσπαθούν να προσδιορίσουν και λέξεις που δεν γνωρίζουν.
 Σε μια έρευνα οι Seymour και Eltor (1986) πρότειναν ψευδολέξεις για
ανάγνωση σε παιδιά 6 ετών. Τα παιδιά έκαναν λάθη «λεξικοποιήσεις» όταν η
ψευδολέξη είχε οπτικά κοινά χαρακτηριστικά με λέξεις που γνωρίζουν π.χ.
(Lone – Lune).
 Η λογογραφική στρατηγική επιτρέπει στο παιδί να διαμορφώνει ένα οπτικό
λεξιλόγιο των λέξεων που παραμένει όμως
περιορισμένο.(Α.Καραπέτσας,1988).

29
Α. Β. Καραπέτσας
29 29
 Αυτή η στρατηγική δεν επιτρέπει στο παιδί να προσδιορίσει λέξεις που
συναντιούνται για πρώτη φορά.
 Για να μπορέσει το παιδί να μάθει αυτές τις γραμμικές οντότητες, θα πρέπει
να μάθει τις σχέσεις που υπάρχουν μεταξύ γραμμάτων και ήχων.
 Μαθαίνοντας αυτές τις σχέσεις το παιδί πλέον αφήνει το λογογραφικό
στάδιο και εισέρχεται στο Αλφαβητικό.

30
Α. Β. Καραπέτσας
30 30
 Στο στάδιο αυτό γίνεται ο προσδιορισμός των σχέσεων γραμμάτων και ήχων
π.χ. (το γράμμα –α- έχει σχέση με τον ήχο «α» και την σχέση μεταξύ
γραφημάτων και φωνημάτων (το γράφημα «α»σχετίζεται με το φώνημα
«α».
 Εδώ έχουμε στρατηγική ανάγνωση των λέξεων και κατάτμησής τους. Έτσι
το παιδί μπορεί να διαβάσει ψευδολέξεις και να διαβάσει λέξεις όπως
ακούγονται.
 Τα λάθη ανάγνωσης εδώ δεν είναι πια οπτικά, αλλά φωνολογικά.
 Σε μια έρευνα οι Stuart και Coltheart (1988) σε παιδιά 6 ετών
διαπιστώθηκαν λάθη ταυτόχρονα «οπτικά» και φωνολογικά» (Yellow- you,
wait-white) και μεγαλώνοντας ηλικιακά, τα οπτικά λάθη μειώνονταν και τα
φωνολογικά αυξάνονταν.

31
Α. Β. Καραπέτσας
31 31
 Η Αλφαβητική στρατηγική επιτρέπει στα παιδιά να διαβάζουν ορθά τις
ομαλές λέξεις (Lanabo, cheval) αλλά δυσκολεύονται με τις ανώμαλες λέξεις
(Fusil, Femme, Monsieur).

32
Α. Β. Καραπέτσας
32 32
 Η κατανόηση της λέξης στηρίζεται στην διάκριση των μορφημάτων ή
συλλαβών.
 Το παιδί μπορεί σε μια λέξη να προσδιορίσει μια συλλαβή π.χ. «παράθυρο»-
«πα». Από την αλφαβητική μέθοδο (γραφήματα – φωνήματα) το παιδί
περνά στην ορθογραφική – διαβάζοντας τη λέξη «παράθυρο»- πα-ρα-θυ-
ρο».
 Σ’ αυτό το στάδιο η κατανόηση της γραπτής λέξης στηρίζεται περισσότερο
στην λεξικολογική αποκωδικοποίηση παρά στην συστηματική φωνολογική.

33
Α. Β. Καραπέτσας
33 33
 Έτσι με την ορθογραφική στρατηγική, το παιδί γίνεται λεξικο-αναγνώστης
και μπορεί απευθείας να διαβάζει οποιαδήποτε λέξη.

34
Α. Β. Καραπέτσας
34 34
 Το παιδί στο σχολείο βρίσκεται σε κατάσταση αντιμαχόμενη, επειδή θα
πρέπει από τη μια να διαβάσει τις λέξεις που βρίσκει και από την άλλη δεν
έχει προηγούμενη μαθησιακή εμπειρία δηλ. μνήμη.
 Δεν έχει καθιερώσει ορθογραφική αναπαράσταση των λέξεων στην μνήμη
του.
 Για να διαβάσει θα πρέπει να αποκωδικοποιήσει τα γράμματα της λέξης σε
ήχους ή φωνήματα.
 Για να το κάνει πρέπει να μπορεί να κάνει κατάτμηση των λέξεων.

35
Α. Β. Καραπέτσας
35 35
 Η ικανότητα κατάτμησης προέρχεται από την συνείδηση που έχει το παιδί
αποκτήσει ότι οι λέξεις που ακούμε μπορεί να κατατμηθούν σε ηχητικά
στοιχεία.
 Η ικανότητα αυτή (κατάτμηση δηλ. μέτρηση των συλλαβών που έχει κάθε
λέξη) έχει διαπιστωθεί από την ηλικία των 4 ετών. (Liberman και al. 1974).
 Η ικανότητα διάκρισης ομοιοκαταληξιών (δηλ. ποια λέξη δεν έχει ίδιο ήχο
(cot, Pot, hat ) έχει διαπιστωθεί στα παιδιά των 4 ετών και είναι σημαντικός
παράγοντας μάθησης ανάγνωσης (Coubet 1990).
 Η ικανότητα μέτρησης των φωνημάτων μιας λέξης (toy-3) έχει διαπιστωθεί
να πραγματοποιείται σε παιδιά 6 ετών (Muter και συν., 1998).

36
Α. Β. Καραπέτσας
36 36
 Όλα τα προηγούμενα δεδομένα υποστηρίζουν μια σχέση μεταξύ της
ικανότητας ανάγνωσης-κατάτμησης της ομιλίας και απόκτησης
ανάγνωσης.

37
Α. Β. Καραπέτσας
37 37
 Για την Frith (1985) το παιδί που γίνεται καλός αναγνώστης (ορθογραφικό
στάδιο) είναι ικανό να διακρίνει ορθά τις λέξεις που συναντά για πρώτη
φορά και να διαβάζει ανώμαλες λέξεις.

38
Α. Β. Καραπέτσας
38 38
 Σύμφωνα με τα δεδομένα της γνωστικής Νευροψυχολογίας από την στιγμή
που κάποιος βλέπει μια λέξη μέχρι να την ονομάσει, υπάρχουν διάφοροι
μηχανισμοί που ευθύνονται.

 Ένα θεωρητικό πρότυπο προτείνει δύο δρόμους για την ανάγνωση των λέξεων
(ένας για τις γνωστές και ένας για τις άγνωστες.)

39
39 39
40
 Βλεπόμενη Λέξη

Σύστημα Οπτικής Ανάλυσης

Σύστημα Μετατροπής
Σημασιολογικό Σύστημα Λεξικό Φωνολογικής
γράφημα σε φώνημα
Εξόδου

Ρύθμιστής προφορικής απάντησης

Άρθρωση

41
41 41
2 δρόμοι για την ανάγνωση
 Η ανάγνωση υλοποιείται με δύο τρόπους
 Α. Φωνολογικός Δρόμος = αποκωδικοποίηση των
λέξεων στηρίζεται στους μηχανισμούς της μετατροπής
Γράφημα σε Φώνημα. Μέσω αυτού του δρόμου γίνεται
η προφορά λέξεων ( Α.Καραπέτσας,1988 )

42
2 δρόμοι για την ανάγνωση
 Β. Λεξικός δρόμος = οπτικό λεξιλόγιο – σημασιολογική
ανάλυση – φωνολογικό λεξιλόγιο – φωνολογική μνήμη
– έκφραση
( Α.Καραπέτσας, 1988)

43
44

ΟΠΤΙΚΕΣ ΕΙΣΟΔΟΙ

Φωνολογικός Δρόμος Οπτικός Δρόμος

Καράβι

Κανόνες
Φωνολογικής
Μετατροπής
+
Φωνολογικοποίηση
Κ/α/ρ/ά/β/ι

ΣΗΜΑΣΙΕΣ
Ορθογραφικ
Ακουστικό
ό Λεξικό
Λεξικό

Ήχοι χωρίς
νόημα Άρθρωση, Προφορά, Φωναχτή Ανάγνωση 44
44
ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ- ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ
ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

45
 Φωνολογική και Φωνημική ενημερότητα
 Αποκωδικοποίηση λέξεων και φωνημάτων
 Λεξιλόγιο
 Ευχέρεια
 Κατανόηση
 Γνωστικές λειτουργίες

46
46
ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ και ΦΩΝΗΜΙΚΗ
ΕΝΗΜΕΡΟΤΗΤΑ

 Η φωνολογική ενημερότητα είναι μια πολυδιάστατη δεξιότητα η

οποία περιλαμβάνει την αναγνώριση και το χειρισμό
μεγαλύτερων γλωσσικών μονάδων – όπως λέξεων συλλαβών ,
ομοιοκαταληξιών και φωνημάτων.
 Η φωνημική ενημερότητα αναφέρεται στην ικανότητα του
μαθητή να εστιάζεται και να χειρίζεται μεμονωμένους ήχους (
φωνήματα) των ομιλούμενων λέξεων. Αφορά την ικανότητα
διάκρισης των φωνημάτων μέσα στη λέξη.

47
47
 Η απόκτηση φωνολογικής ενημερότητας είναι
σημαντική διότι αποτελεί τη βάση για το συλλαβισμό
και τη δεξιότητα αναγνώρισης των λέξεων.
 Η φωνημική ενημερότητα μας δίνει τη δυνατότητα
πρόβλεψης της αναγνωστικής δεξιότητας του παιδιού
κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων χρόνων της
εκπαίδευσής του.

48
48
 Η Φ.Ε ως δεξιότητα είναι επίκτητη και αρχίζει να αναπτύσσεται με
εκμάθηση από την ηλικία των 3,5 ετών με την αντίληψη της
ομοιοκαταληξίας.
 Πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι κύρια αιτία για την
εμφάνιση της δυσλεξίας είναι η δυσλειτουργία του φωνολογικού
συστήματος και της φωνολογικής ενημερότητας. Σύμφωνα με τους
ερευνητές (Habib,2000, Krose et al.,2000,Frost, 2001,Torgessen et al
2001) η φωνολογική ενημερότητα συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη της
ανάγνωσης και της γραφής και η δυσλειτουργία αποτελεί αιτία για την
εμφάνιση της δυσλεξίας. (Ugolini et al., 2016)

49
49
ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ
ΦΩΝΗΜΑΤΩΝ
 Αποκωδικοποίηση είναι η ικανότητα εφαρμογής των γνώσεων που
αφορούν στις σχέσεις γραμμάτων – φωνημάτων , προκειμένου να
προφερθούν σωστά οι γραπτές λέξεις. Η αποκωδικοποίηση είναι
οπτική , οπτικοχωρική και ακουστική – φωνολογική.( Α.Καραπέτσας,
1988, 2015). Η κατανόηση αυτών των σχέσεων βοηθά τα παιδιά να
αναγνωρίζουν γρήγορα οικείες λέξεις και να κατανοούν τις λέξεις που
δεν έχουν δει άλλη φορά.

50
50
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

 Το λεξιλόγιο αναφέρεται στις λέξεις τις οποίες πρέπει να κατανοούμε

προκειμένου να επικοινωνούμε αποτελεσματικά. Το λεξιλόγιο παίζει
καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία της ανάγνωσης και συμβάλλει
σημαντικά στην κατανόηση του κειμένου από τον αναγνώστη. Ο
αναγνώστης δεν μπορεί να κατανοήσει ένα κείμενο χωρίς
προηγουμένως να γνωρίζει τι σημαίνουν οι περισσότερες λέξεις.
(Ibrahim, 2016).
 Οι μαθητές μαθαίνουν τις περισσότερες λέξεις έμμεσα , από την
καθημερινή επαφή με την ομιλούμενη και γραπτή γλώσσα. Άλλες λέξεις
τις μαθαίνουν από συστηματική διδασκαλία που αποσκοπεί στον
εμπλουτισμό του λεξιλογίου .

51
51
ΕΥΧΕΡΕΙΑ
 Ως ευχέρεια προσδιορίζεται ικανότητα να διαβάζει κάποιος με ταχύτητα , ακρίβεια
και κατάλληλη έκφραση. Τα παιδιά πρέπει να είναι ικανά να διαβάζουν με ευχέρεια
είτε διαβάζουν δυνατά είτε σιωπηρά ώστε να κατανοούν τι διαβάζουν. Οι ικανοί
αναγνώστες όταν διαβάζουν δυνατά, διαβάζουν σε φράσεις και προσθέτουν την
κατάλληλη διακύμανση του τόνου εκφοράς. Το διάβασμά τους είναι εκφραστικό και
στρωτό.

52
52
ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ
 Κατανόηση είναι η αντίληψη και ερμηνεία όσων διαβάζουμε. Τα παιδιά
προκειμένου να κατανοούν με ακρίβεια ένα γραπτό κείμενο πρέπει να
είναι ικανά 1) να αποκωδικοποιούν ό,τι διαβάζουν ,2) να κάνουν
συνδέσεις μεταξύ αυτών που διαβάζουν και αυτών που ήδη γνωρίζουν
,3) να σκέφτονται σε βάθος αυτά τα οποία έχουν διαβάσει. Βασικό
κομμάτι της κατανόησης είναι η απόκτηση επαρκούς λεξιλογίου και η
γνώση της ερμηνείας αρκετών λέξεων. (Aro, & Lyytinen, 2016).

53
53
Γνωστικές λειτουργίες

 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
 Η επιτυχής ανάγνωση και η γραφή προϋποθέτουν ότι ο
μαθητής είναι ικανός να επεξεργαστεί ποικίλους
τύπους πληροφοριών .

54
54
ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

 Πώς ο εγκέφαλος αναγνωρίζει και ερμηνεύει πληροφορίες που

παρουσιάζονται με ακουστικό τρόπο.

 Λόγος, μουσική και θόρυβοι από το περιβάλλον.

 Κατανόηση εντολών, λεπτών διαφορών μεταξύ ήχων

55
55
ΦΩΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

 Η Φωνολογική Επεξεργασία αναφέρεται ειδικά στην επεξεργασία των

ήχων της γλώσσας ( φωνήματα).

 Αποκωδικοποίηση των λέξεων.

56
56
ΠΡΟΣΟΧΗ

 Τα παιδιά πρέπει να είναι ικανά να εστιάζουν την προσοχή τους

προκειμένου να διατηρούν την αναγνωστική ευχέρεια και να κατανοούν
ό,τι διαβάζουν.

57
57
ΜΝΗΜΗ

 Τα παιδιά προκειμένου να μάθουν να διαβάζουν θα πρέπει να είναι ικανά

να αποθηκεύουν στη μνήμη τους και να ανακτούν πληροφορίες όταν τις
χρειάζονται. Αυτό που βοηθά τα παιδιά να καταλάβουν το λεξιλόγιο και
να κατανοήσουν αυτό που διαβάζουν είναι η ικανότητα θα λέγαμε να
«κινούνται αποτελεσματικά μπροστά και πίσω » μεταξύ αυτών που
βλέπουν τυπωμένα στο χαρτί και αυτά που έχουν αποθηκεύσει στη
μνήμη τους.
 Εργαζόμενη και την βραχύχρονη μνήμη.

58
58
 Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας

59