SÜT SAĞIM SİSTEMLERİ

HAZIRLAYAN: Ali Karagülmez

DANIŞMAN: Dr. Osman Özbek

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
ZİRAAT FAKÜLTESİ
TARIM MAKİNALARI BÖLÜMÜ
(2013)

1
 SAĞIM
Sağım, laktasyondaki bir hayvanın memelerinde devamlı olarak salgılanan
sütün belirli zaman aralıkları ile alınması için uygulanan bir dizi işlem
olarak tanımlanabilir.

LAKTASYON
İnek doğumdan sonra yavrusunu emzirmek için süt vermeye başlar. Süt
verimi buzağılamadan sonraki birinci haftadan itibaren giderek artar ve 1-2
ay içinde en yüksek düzeye ulaşır. Daha sonra ise her gün giderek azalır.
Süt verimi ineğin yetiştirici tarafından bir sonraki süt verim dönemi için
kendini hazırlaması amacıyla kuruya çıkarılmasına kadar devam eder.

İnsan beslenmesinde önemli bir besin kaynağı olan süt, kolay kirlenmesi
ve bozulması nedeniyle elde edilmesinde oldukça titiz ve düzenli olunması
gerekir.

Süt sığırcılığında sağım, işletme içerisinde yapılan işlerin büyük bir

kısmını oluşturmaktadır
2
SÜT SAĞIM ŞEKİLLERİ

Süt; hayvanlardan iki şekilde sağılır

-El ile sağım
-Makine ile sağım

El ile sağım
Zor ve sıkıcı olmasının yanı sıra 1kg sütün sağımı için memenin
80-120 defa avuçla sıkılması gerekir. Aynı zamanda fazla işgücü
ve maliyet açısından da işçi ve iş vereni zorlamaktadır.

Makine ile sağım

İnsan işgücünü en aza indirir, kolaydır ve sıkıcı değildir. Süt
sağma makinaları ile yapılan bu işlem günde 2 defa tekrarlanır.

3
Süt Verim Düzeyine Göre Günlük Sağım
Sayısı
Süt sığırcılığında genel olarak 12 saat aralıklarla 2 sağım
uygulanır. İstisnai durumlarda 3-4 sağım uygulanabilir

2X = Günde iki sağım

3X = Günde üç sağım

4X = Günde dört sağım(nadiren yapılabilir)

4
EL İLE SAĞIM TEKNİĞİ
El ile sağımda; iki parmak arasında sağım,
baş parmağı bükerek sağım ve avuç içi ile
sağım gibi farklı yöntemler kullanılmaktadır.
Avuç içi sağım, en iyi elle sağım şeklidir. Avuç
içi sağımda meme başı avuç içine alınıp, baş
parmak diğer parmakların üzerine gelecek
şekilde kapatılır ve sıkılır. İlk defa sıkılıp süt
akışı sağlanınca parmaklar açılır ve yeniden
sıkılır. Sağım bu şekilde devam edilerek
tamamlanır. Sağım tamamlandıktan sonra
memeye yeniden masaj yapılarak süt bezleri
Resim 1:El ile Sağım
tekrar uyarılır ve sağım yapılarak memedeki
sütün tamamının alınması sağlanır. Böylece
memede hastalık oluşumu önlenir.

5
EL İLE YAPILAN SAĞIMDAKİ YALNIŞLAR

 Meme ucunun büyük kısmının avuç dışında kalması sütün

tamamen alınmamasına sebep olur. Bunun sonucunda
meme ucu şişer ve meme zarar görür.

 Meme başı kesinlikle iki parmakla aşağıya doğru

çekilmemelidir.

 Memede süt bırakılmamalıdır. Aksi takdirde memede

mikropların üreyerek hastalanmasına sebep olur.

6
MAKİNE İLE SAĞIM TEKNİĞİ

Makine ile sağımın esası,

vakum uygulayarak sütün
memeden dışarı
alınmasıdır. Meme
başlarına takılan emici
tüpler sütü emerek sağar.
Meme lastiği olarak
adlandırılan bir tüp memeyi
bir sıkar bir bırakır.
Böylece hem sağım yapılır
hem de memeye masaj
yapılarak süt akımı
sağlanır.

Resim 2: Makine ile Sağım 7

NEDEN MAKİNELİ SAĞIM?

Hayvan sayısının fazla olduğu işletmelerde

makineyle sağım bir zorunluluktur.

İşgücünün daha ekonomik kullanılmasını

sağlar.

Birimzamanda daha fazla inek sağılmasına

imkan vermektedir.

8
Şekil 1: Makinalı Sağım Aşamaları

9
SÜT SAĞIM MAKİNESİ PARÇALARI

Şekil 2: Süt Sağım Makinası Parçaları

10
 Vakum Üretme Sistemi
Sağım için gerekli vakumu sağlar. Güç kaynağı, vakum pompası,
vakum kazanı, manometre ve vakum regülatöründen oluşur.

(a) (b) (c)

Resim 3
a= Vakum Pompası, Güç Kaynağı
b= Manometre
c= Vakum Regülatörü

11
PULSATÖR
Sağım makinesinin beyni olarak kabul edilen ve meme
başlığında bulunan lastik kılıf ile çelik aksam arasındaki
havanın giriş çıkışını ayarlayan kısımdır.

Resim 4: Elektronik Pulsatör Resim 5: Pinomatik Pulsatör

12
PULSATÖRÜN ÇALIŞMA İLKESİ

Şekil 3:Pulsatörün çalışma ilkesi (Çarman 1997)

13
PULS PERYODU

Şekil 4:Puls peryodu

Emme ve masaj sürelerinin toplamı puls peryodu olarak

adlandırılır. Puls oranı ise 50/50, 60/40, 75/25 dir.
14
 Şekil 5:Şematik nabız çevrimi

A fazı : Artan vakum fazı, C fazı : Azalan vakum fazı,

B fazı : Maksimum vakum fazı, D fazı : Minimum vakum fazıdır
15
SAĞIM BAŞLIKLARI
Resim 6:Süt sağım başlıkları
Sağım başlıkları hayvan ile temas
eden kısımlardır. Bir sağım başlığı dört
memelikten ve bir süt pençenesinden
oluşur. Başlıklar iki cidarlı olarak yapılır.
İç cidar esneyebilen lastik
malzemeden, dış cidar ise sert plastik
ya da paslanmaz çelikten yapılır. Sağım
başlıklarından alınan süt önce süt
çenesinde birikir ve oradan süt toplama
kabına gönderilir.
16
Şekil 6: Emme Şekil 7: Masaj

SAĞIM BAŞLIĞI VE ÇALIŞMA İLKESİ

17
SÜT AYIRICI VE SÜT POMPASI

Şekil 8:Süt Ayırıcı (Çarman 1997) Resim 7: Süt Pompası

18
ELEKTRONİK SEVİYE ÖLÇME

Şekil 9: Elektrotlu seviye ölçer Şekil 10: Manyetik seviye ölçer

19
SÜT SAĞIM MAKİNALARININ
SINIFLANDIRILMASI
1- Mobil süt sağım makinaları
Portatif süt sağım makinaları
Seyyar süt sağım tesisi

2- Stasyoner süt sağım makinaları

Kovaya sağım yapan tesis
Boruya sağım yapan tesis
 Paralel sağım sistemi
 Balık kılçığı sağım sistemi
 Döner platform sağım sistemi
Robotlu sağım sistemi

20
 PORTATİF SAĞIM MAKİNALARI

Resim 8: Tek üniteli sağım makinası Resim 9: Çift üniteli sağım makinası

21
SEYYAR SAĞIM TESİSİ

Resim 10:Seyyar sağım tesisi

22
 KOVAYA SAĞIM YAPAN TESİS

Şekil 11: Kovaya sağım yapan tesis (Çarman 1997)

Sağılan süt, süt borusu ile direk süt

1:Vakum pompası,
2:Regülatör, 3:Vakummetre,
4:Vakum musluğu,
5:Pulsatör, 6:Süt kovası,
7:Süt pençesi, 8:Memelikler
pençesinden kovaya iletilir. Kova, vakum
üretme sistemine bağlandığı için sürekli
vakum altında bulunur. Vakum tekniği
açısından basit yapılıdırlar.
23
 BORUYA SAĞIM YAPAN TESİS

Şekil 12: Boruya sağım yapan tesis (Çarman 1997)

1:Vakum pompası, 2:Vakum Boruya sağım yapan tesislerde süt ve

tankı, 3:Regülatör,
4:Vakummetre, 5:Süt ayırıcı,
6:Süt pompası, 7:Süt
pençesi, 9:Memelikler
vakum boruları sabit olarak monte
edilmiştir. Sağılan süt borulardaki vakum
etkisi ile süt odasına iletilir.
24
PARALEL SAĞIM SİSTEMİ

Resim 11:Paralel sağım sistemi

25
 BALIK KILÇIĞI SAĞIM SİSTEMİ

Şekil 13(Çarman 1997) Resim 12

Durak yerleri koridora göre bir açı ile yerleştirilmiştir. Duraklar arasında
bölme yoktur. Eğer yemleme yoksa bir işçi 6 sağım ünitesini kullanarak
saatte 60 inek sağabilir.
26
DÖNER PLATFORMLU SAĞIM SİSTEMİ

Şekil 14 (Çarman 1997) Resim 13

Dönerli platform tipi sağım merkezlerinde dönen bir platform üzerine

sırayla gelen hayvanlar platformun bir turu süresince sağımı
tamamlanır.
27
 ROBOTLU SAĞIM SİSTEMİ

Şekil 15: Robotlu sağım sistemi

Robotlu sağımda inekler insan denetimi olmaksızın herhangi bir

zamanda sağım sistemine girmekte ve ahır içinde serbestçe hareket
etmektedir. Memenin sağıma hazırlanması, sağım ünitelerinin takılması
ve çıkarılması, inekleri tanıyan aygıtların kontrolü sisteme bağlı
bilgisayar yardımı ile yapılmaktadır. 28
Makineli sağımda otomasyonun işçiliği
azaltışı
İnek Başına Gerekli Sağım Süresi (sn)

Normal pulsatör

Masajlı pulsatör

Otomatik sağım başlık çıkarıcılı

Sürü yönetim programlı

Kör sağım korumalı

Oto sağım kapılı

Yan yana sağım

Döner sağım odası

29
Çizelge 1:1997-2011 Yılları arası süt sağım makinalarının sayısal değişimi(TÜİK)
Süt Sağım Makinaları Tipleri
Yıllar
Sabit Seyyar Toplam
1997 5.151 69.944 75.095
1998 5.697 74.217 79.914
1999 5.763 77.911 83.674
2000 6.093 83.802 89.895
2001 7.735 89.060 96.795
2002 5.522 102.616 108.138
2003 5.618 109.728 115.346
2004 5.637 121.534 127.171
2005 5.571 130.087 135.658
2006 5.763 150.049 155.812
2007 5.749 164.051 169.800
2008 6.216 177.630 183.846
2009 6.714 187.123 193.837
2010 7.280 208.457 215.737
2011 7.959 225.937 233.896 30
Sağım tesisi testleri ISO 6690- TS 4749 -TS 4798 e göre test edilmektedir.

Çizelge:2 Sağım tesisi performans kriterleri

Sınır TS (4798)
Vakummetre duyarlılığı <1kpa
Efektif yedek kapasite >*L/min
Vakum pompası kapasitesi >*L/min
Vakum Düşüsleri
Süt toplama kabı ile regülatör arası <1kpa
Süt toplama kabı ile pompa arası <3kpa
Süt toplama kabı ile nabız odası arası <2kpa
Regülatör duyarlılığı <2kpa
Regülasyon kaybı <35L/min-0.1VK
Regülatör kaçağı <35L/min-
0.08VK
Süt hattı kaçağı 10+2n L/min
Hava hattı kaçağı 0.05*VK
Sağım başlığı hava girişi 4-12 L/min

(* ünite sayısına göre değişir) 31

 Çizelge 3: Nabız Aygıtı Performans Kriterleri
Nabız Nabız A+B B D Basınç Balans
Aygıtı No Sayısı (%) (%) (%) (kPa) (%)
(adet/min)
1 59.8 59.0 54.1 37.4 44.1 0.1

2 - - - - - -

32
 SONUÇ

 İnsan beslenmesinde önemli bir yere sahip olan sütün,

insanların tüketimine sağlıklı bir şekilde sunulması ve süt
üretimi yapan işletmelerin karlılığını artırmak için sağımın ne
kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır.

 Süt sağımına mekanizasyonun girmesiyle iş gücünü azaltarak

hayvanların daha kısa sürede daha kolay sağılmasını ve
sütün daha hijyenik elde edilmesini sağlanmıştır.

 Sağım üzerine yapılan çalışmalar sağlıklı sütün elde edilmesi,

verimin artırılması ve hayvan sağlığının korunması dikkate
alınarak sağım teknikleri gelişmektedir.

33
 KAYNAKLAR
Akman, N. 2003. Pratik Sığır Yetiştiriciliği II. Baskı, Türk Ziraat
Mühendisleri Birliği Vakfı Yayını, Ankara,
Çarman, K., 1997. Hayvancılıkta Mekanizasyon. Selçuk Üniversitesi Ziraat
Fakültesi Yayınları No: 28. Konya.
Rasmussen ve ark. 1993, Mein ve ark. 2003
Uçucu, R., N. Sungur ve H. Bilgen, 1988. Tarımsal Mekanizasyon 11. Ulusal

Kongresi,10-12 Ekim 1988, s.605-612, Erzurum.

Ünal, F. 2001. Süt sığırlarında meme sağlığı ve hastalıkları, sağım teknikleri.
Sütaş Hayvancılığı Eğitim Yayınları, Yetiştirici El kitabı, Hayvancılık
Serisi: 1, 24 s.
Bilgen, H. ve N. Sungur, 1991. Makinalı süt sağımda uygulama şekilleri, . Süt
Sığırcılığı Semineri, 5-8 Şubat 1991,T.O.K. İzmir İl Müdürlüğü Türk-Anafi

Projesi Yayınları, yayın No: 1, İzmir.

Anonim. 2002. Hayvan Yetiştiriciliği IV. http:// www.tb-yayin .gov.tr/basili/2002/
hayvan_yetistiriciligi_IV_orta.htm
http://www.tuik.gov.tr
http://www.delaval.com
http://www.youtube.com
34
BENİ

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN

TEŞEKKÜR EDERİM…

35