AFERA GRUNTOWA

Bartłomiej Tajak
Trochę kontekstu historycznego…

- Rok 2007 w polityce krajowej upływał pod znakiem schyłku rządów koalicji PiS-Samoobrona-LPR,
która to była politycznym i parlamentarnym zapleczem rządu Jarosława Kaczyńskiego, który rok
wcześniej zastąpił rząd Kazimierza Marcinkiewicza, pierwotnie o charakterze mniejszościowym, u
schyłku współtworzonego przez partie tworzące kolejny rząd.

- Ówczesny układ sił politycznych cechował się wysoką niestabilnością – mimo istnienia praktycznie
przez całą kadencję większości bliskiej programowo zwycięskiemu PiS, dochodziło do częstych
rozłamów wewnątrz partii koalicyjnych oraz taktycznych sojuszy z partiami opozycyjnymi. Na
porządku dziennym w kręgach rządowych były afery, wśród których należy wyróżnić aferę taśmową,
„seksaferę” czy właśnie aferę gruntową.
Skąd nazwa?

- Omawiane wydarzenie zostało „ochrzczone” tym mianem ze względu na pojawiające się już we
wrześniu 2006 r. doniesienia wewnątrz niektórych wysoko postawionych działaczy biznesowych
powiązanych z ówczesnym obozem władzy o możliwości uzyskania zgody na zmianę charakteru
prawnego gruntów rolnych w zasadzie bez większych ograniczeń (tzw. odrolnienie) w Ministerstwie
Rolnictwa i Rozwoju Wsi, którym kierował wtedy Andrzej Lepper – przewodniczący Samoobrony
(koalicyjnego partnera PiS) i wicepremier w rządzie Jarosława Kaczyńskiego.
Bohaterowie wydarzeń

Andrzej Lepper Mariusz Kamiński Zbigniew Ziobro

Bohaterowie wydarzeń (cd.)

Piotr Ryba Andrzej Kryszyński

Powiązania biznesowo-polityczne

- W momencie powstania pierwszych pogłosek o możliwości przeprowadzenia procedury odrolnienia

działek Piotr Ryba był dyrektorem ds. sprzedaży w spółce zależnej KGHM – Telefonia Dialog S.A., a
Andrzej Kryszyński – byłym podpułkownikiem UOP i wiceprezesem zarządu „Dialogu”.

- Obaj byli uważani za osoby blisko związane ze środowiskiem Samoobrony – tym bardziej, gdy Piotr
Ryba został nieetatowym współpracownikiem Andrzeja Leppera w MRiRW w 2007 r. Kryszyński w
dalszym ciągu pozostawał członkiem zarządu „Dialogu” w randze wiceprezesa. Podczas przesłuchań
okazało się, że pierwszy z nich twierdził, że może pomóc w wyłączeniu działek z działalności rolnej, a
drugi miał zająć się poszukiwaniem osoby, która byłaby zainteresowana odrolnieniem ziemi w zamian
za wręczenie „łapówki”.
Ziemia na Mazurach – operacja CBA

- 7 maja 2007 r. do MRiRW trafił wniosek o odrolnienie gruntów w Muntowie w gminie Mrągowo (woj.
warmińsko-mazurskie) wraz z dokumentami poświadczającymi zgodę odpowiednich organów
samorządu terytorialnego i rolniczego. W rzeczywistości była to zaplanowana prowokacja Centralnego
Biura Antykorupcyjnego, którego funkcjonariusze podali się za przedstawicieli szwajcarskiej firmy
„Avantis” zainteresowanych sprawą.

- Dokumenty zostały sfałszowane przez CBA, co wyszło na jaw w trakcie postępowania, gdy
ministerstwo wystąpiło do Urzędu Gminy Mrągowo o uzupełnienie dokumentacji. Mimo
podniesionych wątpliwości przez pracowników urzędu i złożenia zawiadomienia do prokuratury przez
wójta gminy Mrągowo o możliwości popełnienia przestępstwa, prace nad wnioskiem w ministerstwie
trwały dalej.
Łapówka za grunt – udział Leppera

- W toku śledztwa ustalono, że Andrzej Lepper był osobiście zainteresowany sprawą odrolnienia działek
w Muntowie – polecił on prowadzenie sprawy sekretarzowi stanu w MRiRW, Maciejowi Jabłońskiemu,
podczas gdy osobą odpowiedzialną za gospodarkę gruntami był Henryk Kowalczyk, również sekretarz
stanu w MRiRW. Ostatecznie obaj wiceministrowie brali w różnym stopniu udział w procedowaniu
decyzji, przy czym ostateczną decyzję miała być podjęta na posiedzeniu kierownictwa resortu 6 lipca
2007 r.

- Okazało się, że ministrowi rolnictwa zależało na omawianej kwestii przede wszystkim z uwagi na
przewidywaną korzyść majątkową w wysokości miliona złotych, którą miał otrzymać (Kryszyński miał
przekazać Lepperowi i paru innym osobom łącznie 3 miliony złotych od – jak się okazało potem -
podstawionego funkcjonariusza CBA).
Planowany finał prowokacji

- W założeniach CBA, 6 lipca o godz. 12:30 miało dojść do spotkania Andrzeja Leppera z Piotrem Rybą
w siedzibie resortu rolnictwa, po czym na zebraniu kierownictwa resortu zaplanowanym na godz.
13:00 planowano podjąć decyzję w sprawie odrolnienia gruntów, których dotyczyła akcja, po którym
stosowne dokumenty miał otrzymać Ryba.

- W tym samym czasie funkcjonariusze CBA vel szwajcarscy inwestorzy mieli przekazać Andrzejowi
Kryszyńskiemu w jednym z warszawskich hoteli obiecane środki na poczet „łapówki”, która miała
potem trafić w ręce Ryby i (w domyśle CBA) Leppera.

- Okazało się jednak, że do spotkania Ryby z Lepperem nie doszło, gdyż ten pierwszy dostał od ministra
zakaz wstępu do resortu, po czym powiadomił Knyszyńskiego o pułapce zastawionej przez CBA.
Akcja CBA – co poszło nie tak?

- 5 lipca, tuż przed północą, ówczesny minister spraw wewnętrznych i administracji, Janusz Kaczmarek
miał skontaktować się, a następnie spotkać w warszawskim Hotelu Mariott z biznesmenem Ryszardem
Krauze, który to następnie miał wezwać do siebie posła Samoobrony, Lecha Woszczerowicza. Miało to
doprowadzić do ostrzeżenia Andrzeja Leppera o operacji, jaką wobec niego prowadzi CBA, co miało
nastąpić po godz. 7:00 najprawdopodobniej za pośrednictwem posła Woszczerowicza w gmachu
MRiRW.

- Odpowiednie dyspozycje po ujawnieniu przecieku mieli wydać też obecni w resorcie funkcjonariusze
Biura Ochrony Rządu, którzy polecili przeszukać budynek pod kątem obecności podsłuchów i nie
łączyć telefonów, a Lepperowi zalecono odwołanie zaplanowanych w najbliższym czasie spotkań.
Polityczne konsekwencje akcji

- W związku z niepowodzeniem operacji, 9 lipca 2007 r. ówczesny premier Jarosław Kaczyński złożył
wniosek o zdymisjonowanie Andrzeja Leppera z zajmowanych w rządzie stanowisk, co prezydent
Lech Kaczyński zatwierdził tego samego dnia. 8 sierpnia stanowisko w rządzie stracił Janusz
Kaczmarek, głównie ze względu na padające oskarżenia o doprowadzenie do wycieku o działaniach
CBA wobec Leppera.

- Usunięcie Leppera po raz drugi w przeciągu kilkunastu miesięcy trwania koalicji rządowej
doprowadziło do praktycznego wystąpienia Samoobrony z niej (mimo trwającej wciąż formalnej
obecności w rządzie), a końcowo do jej zerwania przez Kaczyńskiego. Utrata większości w Sejmie, jak
i parę innych czynników, doprowadziła do zarządzenia przedterminowych wyborów parlamentarnych,
które przyniosły porażkę PiS.
Postępowania sądowe - Ryba
- Piotrowi Rybie i Andrzejowi Kryszyńskiemu postawiono zarzuty płatnej protekcji – Ryba odmówił
składania zeznań i został tymczasowo aresztowany, gdzie Kryszyński przyznał się do winy. 18 sierpnia
2009 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia skazał Piotra Rybę na karę 2,5 roku pozbawienia
wolności, a Andrzejowi Kryszyńskiemu wymierzył karę grzywny. Sprawa trafiła do Sądu
Apelacyjnego w Warszawie, który 24 maja 2010 r. zarządził ponowne rozpoznanie sprawy przez sąd
niższej instancji.

- Po blisko czteroletniej przerwie, 13 listopada 2014 Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia orzekł
2,5 roku więzienia dla Piotra Ryby i 54 tys. zł grzywny dla Andrzeja Knyszyńskiego, co było
powtórzeniem wyroku wydanego pierwotnie. Wyrok ten został uchylony dwa lata później przez sąd
wyższej instancji. Kolejny proces nie doszedł do skutku ze względu na ucieczkę Ryby z kraju i
wydanie międzynarodowego nakazu aresztowania.
Postępowania sądowe - Lepper

- 31 sierpnia 2010 prokurator Prokuratury Okręgowej w Warszawie przedstawił Andrzejowi Lepperowi

zarzuty składania fałszywych zeznań w sprawie przecieku z afery gruntowej. Sprawa dotyczyła zeznań
złożonych w sierpniu 2007 r., gdzie Lepper stwierdził, że Zbigniew Ziobro już w czerwcu tego roku
uprzedził go o planowanej akcji CBA, czemu ten drugi zaprzeczył, prezentując nagranie z rozmowy, o
której wspominał były wicepremier.

- W październiku 2010 akt oskarżenia w tej sprawie został skierowany do Sądu Rejonowego w
Koszalinie. Proces w tej sprawie nie mógł się rozpocząć ze względu na niestawiennictwo Andrzeja
Leppera na rozprawach, w wyniku czego w marcu 2011 sąd nakazał jego zatrzymanie i doprowadzenie
siłą. Został on następnie umorzony ze względu na śmierć oskarżonego 5 sierpnia 2011.
Postępowanie sądowe - Kamiński

- 6 października 2009 w związku z aferą gruntową prokurator Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie

postawił Szefowi CBA Mariuszowi Kamińskiemu zarzuty m.in. przekroczenia uprawnień i popełnienia
przestępstw przeciwko wiarygodności dokumentów. Akt oskarżenia w tej sprawie został skierowany
we wrześniu 2010 r. do sądu. Sprawa została nieprawomocnie umorzona przez Sąd Rejonowy dla
Warszawy-Śródmieścia w czerwcu 2012 r.

- Wyrok, po cofnięciu umorzenia przez Sąd Okręgowy w grudniu 2012 r., został wydany 30 marca 2015
r. przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia, który skazał nieprawomocnie Mariusza
Kamińskiego, jego ówczesnego zastępcę Macieja Wąsika i dwóch byłych funkcjonariuszy CBA na 3
lata więzienia. 16 listopada 2015 r. Prezydent RP Andrzej Duda ułaskawił wszystkich czterech
skazanych.
Sprawa Kamińskiego obecnie

- Zastosowanie aktu prawa łaski przez Prezydenta RP wobec Kamińskiego wywołało szereg
kontrowersji w środowiskach prawniczych, które w większości uznały akty abolicji indywidualnej za
niedopuszczalne w świetle art. 139 Konstytucji RP (inaczej orzekł TK w wyroku z 17 lipca 2018 r.,
przy czym zdanie odrębne złożył Leon Kieres).

- 31 maja 2017 r. Sąd Najwyższy orzekł, że ułaskawienie Kamińskiego i trzech pozostałych osób było
bezprawne. Po przekazaniu sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Izbę Karną SN w czerwcu 2023
r., Sąd Okręgowy w Warszawie 20 grudnia 2023 r. skazał Kamińskiego i Wąsika na karę dwóch lat
pozbawienia wolności, w związku z czym wygasły ich mandaty poselskie, co doprowadziło w dalszej
kolejności do powstania sporu między Marszałkiem Sejmu, Prezydentem RP oraz Sądem Najwyższym,
który pozostaje w zasadzie do dziś nierozwiązany.
 Bibliografia
- Afera gruntowa. Podsłuchy wokół Leppera (archive.org)

- Agent CBA: Bez miliona nie podchodź - Polska - Informacje - portal TVN24.pl - 28.10.2008 (archive.org)

- Leppera uratował przeciek - Dziennik.pl

- Prezydent odwołał Leppera - koalicja się rozpada (archive.org)

- Zeznania agenta, który miał doprowadzić CBA do Leppera (archive.org)

- Andrzej K. działał na zlecenie CBA? – Wprost

- Aresztowany przez CBA był agentem - TVN24

- Andrzej K. oskarżony w aferze gruntowej przyznaje się do winy (archive.org)

- Afera gruntowa: Piotr Ryba i Andrzej K. uznani za winnych (archive.org)

Bibliografia (cd.)
- Lepper ma zarzuty karne za Ziobrę - Najważniejsze informacje - Informacje - portal TVN24.pl - 30.08.
2010 (archive.org)

- Kamiński o oskarżeniu: tego się spodziewałem (archive.org)

- Sprawozdanie "komisji śledczej ds. nacisków na służby specjalne" - orka.sejm.gov.pl

- Proces Kamińskiego i innych ws. "afery gruntowej" umorzony - WP Wiadomości

- Afera gruntowa. Sąd: 2,5 roku dla Ryby, grzywna dla Andrzeja K. - Wiadomości (onet.pl)

- Kamiński z CBA na tropie Leppera, czyli skąd się wzięła afera gruntowa i wyrok na szefa CBA (wybor
cza.pl)

- Wrocławska afera gruntowa czyli za co idą do więzienia byli szefowie CBA: Kamiński i Wąsik (wybor
cza.pl)
Bibliografia (cd.)
- SN o ułaskawieniu Kamińskiego: Prezydent nie mógł skorzystać z prawa łaski (wyborcza.pl)

- Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2017 r. sygn. akt I KZP 4/17 (sn.pl)

- Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K9/17 z dnia 17 lipca 2018 r. (trybunal.gov.pl)

- „Załatwiacze” z afery gruntowej do dzisiaj nieosądzeni - rp.pl

- Sąd po 12 latach nie może zakończyć procesu o aferę gruntową. Bo znikł Piotr Ryba - OKO.press

- Kary po dwa lata więzienia dla Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika | Polska Agencja Prasowa SA
(pap.pl)